Dissertatio philosophica de malo epichairekakias; quam cum cons. ampliss. facult. philos. in regia Upsal. academia, sub præsidio ... Matthiæ Asp ... publico examini modeste submittit Magnus Nortman Angermannus. In audit. Gust. maj. ad d. 27 Febr. an. MDCC

ix D.

DISSF.RTAT10 PH1L0S0PH1CA De_i

Μ A LO

ΕΠΙ ΧΑΙΡΕΚΑ-

ΚΙΑΣ;

Quctm

Qtm Conf. AmphjJ. Facult. Pbilofi

in Regi a Upjal. oAcademia, Sub PRiESIDIO

AMP L1SS1MI VIRl .

Mag. Μ A TTHIiE

Eloqvent. mey/ Prof. Reg. & Ord.

Publico examini modefte fubmtttit

MAGNUS NORTMAN

Angermannus.

InAudit. Guft. Maj. ad d. 27. Febr.

An. MDCCXXXIV.

Horis ^Ante mertdiem folitbs.

UPSALUE,

Literis Wernerianis.

S:# R:« M:tis

MAGNAL FIDEI V1RO

GENEROSISSIMO sf NOBILISSIMO

DOMINO

D:no OL A VO

NORDENSTRÅLE,

Juilitiae Reviiionis

Secretario Regio

M£C£NATI MAGNO.

Gnofias, Generofiffime Do-

mjne , quod & (wgularis

Tua in liter as earumque cuttores benevolentia & ar8a inter b.

Parentem Tuum _, Profefiorem olim Lunclenfem celeberrimum, Dn. Mar»

tinum Nortman majoresque meos ,

necetfitudo ^, faciant, ut tantum No-

men _, radiis borealibus corufcans ^,

humillime aufim compellare. Fateor quidem ^, me, tenui cum forte femper

luäatum , nimium mihi fitmere,

ώ/» ad Te ^» atpote communem Eruditionis & Juftitidd Patronum, confugio. Digneris tamen ^, Vir Be- nigniilime ^, pro ea , qua ubique emi-

nes, generop animi indole, ex·

optatijjmo Tu o patrocinio ^, w öar- novercantis fortuna me oppri-

mi fen t tam. Cujus voti β compos red-

dbr _, feltcijjimum me pr<edicabo,

DEUS O. Μ & glori £ ér vit<e Tu^

perennitatem , wi SvCthicx The-

delubrum Illuftri Tuo No·

mine diutijfime ex/flendejcat!.

Generofiflimi ac Nobiliffimi Nominis Tyi

Cultor (d cliens humlUimus

Magnus Ν ort μ an.

Admod.Reven&Praclari/j: viro

Mag. petro klefberg,

Ραβοή in SRoDott meritiiiimo &

adjacentis diftricftus Prtpofito vigilan-

tisfimo , Avunculo & Unico _, &

quoad vixero , pia mente colendo.

Pl. Rever & Prdsclariffimo VIRO

D:no nicolao berg,

Padori in 0veftfia digniffimo,

Avunculi Ioco , quovis officiorum &

obfervantiae _{genere aetatem} condecorandoe

Speftatiffmo Conjultilpwoq; VIRO

D:no jacobo eurenio,

Regiorum Ve&igalium Infpe&ori

Provinciali integerrimo, Avunculo ho- noratisiimo nullo non tempore

celebrando.

Speäabili VIRO

D:no olav. hellström,

Redituum Regiorum per Anger-

manniam auitralem Prafetto adcura-

tisfimo , Avunculo carisfimo , in

cineres usque obfervando,

JNgratus ommno ejjem, nifi, data

qumturn FÄjAdmod.Re ^veren di,

Aämoä. Rev er. & Prteclariffimo VIRO

D:nö olao sundio,

Taftori in S3oti)Cå meritiflimo Sc

vicini diftridlus Pr<epofito laudatis- iimo> dvunculi loco ad cineres

fufpiciendo.

Pl. Rever, & Prteclarijfimo VIRO

Mag. andrea sundio,

Ρ ad or i De Γι _g. in ©Öiidfieä optime

merito, Avunculi loco , quovis ho¬

noris culcu afficiendo.

Speflatisfimo GonfultiQtmoque VIRO

D:no petro moman,

In Collegio hereditario, quod Hol-

miar floret , Notario dexterrimo, Confanguineo dileffciffimo, mul-

tis nominibus acftimando.

Speflata Fidei VIRO

D:no henrico berliin,

Pratori Territoriali Angermannias

Auftralis folertiffimo > Confan¬

guineo optimo, hono-

ratiflimo.

hac occafione ^, publtce declararem,

Prseclariffimi & Speåatiffimi Viri,

debeam

debeam. Veftra enim egoy in me or-

nando , Jemper expertus beneficia pla-

ne paterna , in pignus gratiffimi am- mi, Vobis offer o munus , leve quidem

& Veflris meritis impar ^> fed unicum

ramen _, quod a mepreeftari jam potefl.

Excipite ^, queefo , hane opellam beni-

, meamque potius in vos pietatem refficite ^, qttam vile hoc wunujeulum.

Ve β ram in me benevolentiam ex eequo

remuneret DEUS; _quem ajjiduis vo·

tis compeUabo ^, velit Vos in longam

annorum feriem falvos & incolumes conjervare ^, ut habeant ^{omnes ,} quo·

rum felicitas ex vobis pendet, (olatium

atque fulcrum dulcijjimum ^, firmiffi·

muml

Cariilimorum Nominum Vestrorum

Cultor Obfeyvantiffmtu

Magnus Nortman.

ί

/. a', y.

s. t

£titia , fi ^ra-

rionalis fueriCj condimenturru*

boni meritoap- pellatur: quip*

pe cujus fvavi-

tate a natura_j ducimur ad ea appetenda ^, quae menti, vel cörpori ^, vel utrique

conveniant. Hic affe&us ^{cum amo-}

re immediate conjungitur, ejusque

quafi ftimulus & fuicitabulum exi-

A ftif.

% 4 C I

ftit. Sic tetftia in DEO,' omnis bo·

ni fonte,ad ar&iorem cum Eo unio-

nem nos follicitat & fvaviilimo as- tern# felicitatis defiderio nos pafcit.

Neque vero illa tantum inträ nos

dulce quoddam pabulum menti in*

ftillat _i fed quavis occafione per aélus externos feie ad regulas ho»

nefli exferit. Verumenimvero

ut in fingulisanimi commotionibus

abufum iaepius deprehendere licet | ita etiam lastitiarn circa objeåum

eo turpius aberrare videmus ^, _quo

citius illa falfis illecebris & inordi- natis motibus improvides homines

irretire fölet. Hinc fit, utfepe in

numerum bonorum ea referamuss

quas re ipfa iunt mala, & ideo pro talibus a nobis efTent habenda ι con¬

tra-.'vero ea malis adfcribamus,

quas funt bona, quasque ideo ^nos

iua bonitate obleétare deberent Atque fic enafci videas _sTiiyai^B^

mxiotv , tetram iftam odii & invi- di« iubolem _{, quam} Cicero L. IV"»

Tuicul»

m © g* _ι Tufcul. latine maUwlentiam dixifc;

licet non diffitear, vim Gra?ci ^vo- cabuli hoc non iatis perfe&e expri-

mi. Quatiropere vero hoc vitium

amori aliorum univeriali, ^{a natu*}

ra nobis injunöo* _{repugnet, adeo-}

que omnem humanitacem efcuat, id experientia fätls conftac, nosque brevi hac opella B. C» D. iurnus de- monilraturi,

§♦ ii

MifTo fterlli vocabulorum exami- he _, qu^ in tituio diiTertationis comparent , nobis, ad rem ipfam properaturis ^, fufficiat monuiiTe, 4πi%oufsxsMtaiv vitium efTe ^contra- "

naturale, _quo alter alterius malis3cc tanquam iuis bonis, gråte affici-

tur iisque exfultat, ^{non tam ho-} "

mines _> quam potius ipfam hu- "

manam naturatiij odioie infe&an- u do. Hoc vero malum longe Fu- neftiffirnum plurimorum pe&ora

A 2 proh!

4 «§ ο g»

proh ! dolor jam din occupaife, phi-

lofophus Chriftianus non ignorat,

dum infauftos maliti® human® foe-

tus _, qui ex impura origine uber-

tim propullulent, confiderat. Cer-

te turbidus ifte fons ceteris vitiis

producendis ^j tanquam venenatis quibusdam rivulis ^, abunde fuflS-

cit. Etjam ab .experientia eo fir-

mius hac in re argumentum peti poteft ^, quo cercius iuccedat argu¬

mentatio ab exiftentia ad poffibili-

tatem. Neque enim raro h®c ^ma-

lorum lerna, ex ipfo ^orco evoea- ta, & oculos & aures circumftre- pit. Infauftam hane prolem prae- cedit invidia , fecunda vitiorum

mäter , iemina fuperbi® & inhu-

manitatis ubique fere difpergens·

Sic μισάν^ωποι ^, monftra ifta hu-

mani generis, larga mefle prorum- punt, quos & inordinatus foi amor

& contemtus aliorum , iui asqua-

lium, comitantur, Suam ifti cre-

pant eminentiam ^, aliorum vero

humi-

•ϋ ο ©ι f humilem fortem; _neque attendunt, particulares illas fubordinationes ^u-

niverialia vincula cornmunis origi-

nis & naturs minime tollere, led limitare tantum. In his vero pe- ilibus eradicandis fugandisque uC resadvotum procedac, in nosmet-

ipios defcendamus ^, & rigide ^exa-

minatis excuffisque cordis noftri recefilbus iludeamus corrigere, quidquid etjam, hac in _parte, me·

dica manu indigeat 5 qua de re in iequentibus.

§. HL

Regula qusdam generalis ^, co-

gnita per experientiam, hsc eft t

Quidquid appetimus ^, appetimus jitb jpecie bom : quidquid averfamur, averjamur fub jpecie malt. Vel, ut alii eandem rem exprimunt: appe«

titus nunquam [e ex/erit, fine ratione appetendi ; & (le _quoque averfatio„

Quia itaque illi, qui deleåantur

A ₃ alienis

0 € ο ||

alienis malis, appeeunt eorum ma*

la, & averfantur bona , qua?ri re- éte debet, quam ob ^rem id ab ipfis

fiar ? Sed eft indoles hominum ad- modum diverfa _; hinc neque fim- plici via ad hoc malum itur. In

genere quidem refponderi fölet, quod ratio hujus vicii fit bonum quoddam apparens ^, quod malifia

humana fibi ^ex aliorum iniortunio abiurde fingit: ^attamen quodnam,

in dato quocunque caiu ^> fit iftud

bonum , ex fingularibus circum*

ilantiis , quae fub cognitione phl·

lofophica generalirer folum conti-

nentur, ulterius hauriendum eftp

Ipfi autem hiyot^smm ^> fi ad fe diligentius attenderint, & fibi ad*

modum non fuerint adulati, opti-

me dixerint, quid boni fibi ^{, ra*}

tionis Joco, ubique habeant pro*

pofitum.

<§ ^o _7,

§. IV.

Deinde quasftioni huic : cur ceris alienis malis? commode etjam

fatisfieri pofte arbitror ^, il invidi-

am _, tanquam foedam matrem tur- piflimi hujus fcetus ^, intueamur.

Ut enim hic afte&us eft ex odio 8c triftitia conilatus _; fic invidus, _qua talis, non poteft non lastari, dum mala, bonorum loco ^, aliis acci- datit. Scilicet livido dente arrodic

gloriam & famam, pulcritudinem

& decorem , honorem & dignitä¬

ren! _, potentiam & divitias, omnem

denique felicitatem ^, qua vei ani-

mus , velcorpus, vel res aliorum

ornantur. Praeterea επιγρίξεχοΜίαν

excitat promovetqueprava philav-

tia, mentibus hominum ^, per la-

bem primaevam corruptis, alte in-

hxa. Acque hoc eft idolum iftud, quod humana peftora identidem

adorant. Per hane fit _{, ut} nihil

A ₄ non

8 t O ι»

non boni φίλαυτοι fibi cupiant adef-

ie , idque omnino putent iibi de-

beri. Hoc vero fieri non poteft

iine lividis in alienam feiicitatém ocuiis.

$. v.

Jatti ^{vero eo ventum} eft, ^{ut ex} ipfis principlis moralibus hujus

vitii asftimationem inftituamus.

Heic autem inter prxceptores

morum qua=dam deprehenditur diicrepantia ^, pro diverfitate prin- cipii, ex quo moralitatem a&ionum

derivandam putant. Nonnulli, fa-

éta diftinélione intera&ioneshomi-

num naturales , quae, fecundum

illos, per naturam & eflentiam men- tls determinantur a), & liberas, ^quas

in noftra funt poteftate, dicunt,

illas per fe ad noftri perfe&ionem determinari; his ^vero fic, vel ali-

ter a nobis determinatis, perfeftio-

nem,

d) Conf.Thwmig* ϊηβ> Ρ/λ Pr.Univ,

•i O I 9 nem vel imperfe&ionem mentis ^r corporis ^, aut ftatus noftri externi neceiTario iequi : & hitic a&iones

alias per fe eile bonas, alias per le

malas , & in eo fi ta me (Te intrinfe-

cam aåionum liberarum honefta-

tem vel turpitudinem. Aåiones

per fe bonas ideo ftatuunt appeti-

biles 5 per fe malas vero averiabi- les, quia appetitus cum ienfitivus,

tum rationalis in bonum feretur,

averfatio autem a malo abhorrebit, Porro _, quia aöiones naturales,

fuis gaudent rationibus finalibus,

per quas determinantur ad obti-

nendum inter a&iones naturales

& liberas confenium, quoipfoho*

minis perfe&ionem metiuntur;

hinc jubent a£iones liberas per easdem rationes generales deter-

minari. Atque fic ex ipfa hominis

rerumque natura cupiunt elicere aliquid, quod interdum quoque au*

dent vocare obligationem natura¬

lem committendi eas a&tones,

qua?

i© ti o Ρ

quse ad perfeåionem noftri teri-

dunt, _{tanquam per} fe honeftas,

omitrendi veroeas , quae ad imper-

fe&ionem noftri vergunt, tanquam per fe turpes.

$. vi.

Si inftantiam formares, quod homo, dirigens aéliones fuas ad

fui perfeéfcionem ^, fic nonnifi com- modum proprium deberet ie&ari:

refpondebunt hi roorurn Magiftri,

dtre&icmem a<ftionum ad _{fui per-} fe&ionem iubfiftere non poile, ni-

fi gloria DEI fimul illuftretur, &

aliorum hominum. perfe<ftio, per- inde ac noftri, promoveatur.

Quomodo id de DEO conentur evincere, breviter traderemus, fi ad inftitutum pertineret. Noftrum

autem jam eft, in graviffima hu- jus rei caufla, fontes eorum ie- qvendo ^, declarare ^, quomodo ex

perieäione (ui ipfius, perfeåio-

nem

«f ® I»

*l

nem aliorum, & voluptatem ex

ea capiendam, commonftrare ^cu- piant. Quia ergo homo dirigere

aåiones fuas ad fui perfedlionem debet, & percipit fummam volu- ptatem ex intuitu ejus; hinc di- rigit quoque a&iones fuas ad alio-

rum perfe&ionem, _perinde ac ad fuam, & percipit voluptatem ex

perfe&ione aliena, nifi affe&us

contrarii obftiterint. Sed a&ioni- bus naturalibus confentire debent liberas quaecunque. Si a&ionibus

naturalibus contrarientur liberae *

humana natura |imperfe<ftionis ar-

guitur. Atque ex hoc principio generali inferunt officiorum _erga alios, tam amicos, quam inimi-

cos, identitatem ^cum officiis _erga ieipfum. Ergo, fecundum horum placita, ex ipia hominis rerumque

natura refultabit regula quasdam,

juxta quam a&iones ^, ad noftri tendentes perte&ionem, cotnmit-

$ere, eas _vero, quae ad noftri im.

perfe-

i2 o ρ

perfe&ionem faciant, omittere

obligamur. Quam regularn quo- que, tanquam ab ipfa ^rerum natu-

ra conftitutam ^, fubinde vocare fuftinent legem naturalem; alii ^con- ftlium natur £, vel con/tlium medicum.

Hane autem legem faciunt imrau·

tabilem & coniequenter asternam *

qvum a&iones per fe honettas ac

turpes, ad quas committendas, vel

omittendas obliget, tanquam necef- fariotales,immutabiles adeoc$ aecer-

nas habeant. Sic interdum contra atheos, licentiam qvidvis agendi il-

bi fua hypotfiefi impia, fingentes, hi

Moraliftée arbitrantur, fe reåedo-

cere potte, ut jus natura? in genere univerium; fic pra?ceptionem vo-

luptatis ex alienis bonis, & ^pro-

hibitionem voluptatis ex alienis

malis per naturam conttare, &

locum habituram, licec modo im- perfe&iori, etfi homo non habe-

rec iuperiorem, qui fe ad eandem

obliga-

ii o §» η

obligaret: immo , ii nullus, ut ία blasphemaifta atheorum hypo&e*

ii, eflet DEus»

5. VIT,

Quia vero athei, vi ftultiflimaj

fucB hypothefeos, ad Au&orem ipfius ^rerum omnium naturs ne- queunt adfcendere, relinqvuntur

heic ab his morum Doéioribus:

ipfi vero ulterius tendunr, &qvia

DEUS ^rerum omnium ipfiusque

hominis naturam conftituit; hinc

Eum obligationis illius naturalis

& legis naturalis au£torem, &

propterea legislatorem faciunt &

agnoieunt, qui perfonam parentis

agat, non nifi falutaria prascipien-

tis & adverfa vetantis. Qvum

autem DEus iibi ipii contrarius

effe _nequeat, exiiiimant, Eum

non poile non velie, ut homo eo modo decerminet aäiones liberas»

quo

Ϊ4 ο Ρ

quo näturalibus confeniiant, atqué proinde ut ea patret, qv» natur»

fuasconveniant, fugiat, qvae eidem

repugnent. Qvam rationem homo

actendens & iecuiidum eam vi-

vens , vitam fuam ad voluntatem Numinis componeredicendus erit·

Tandem parit confcienti» accu- fatio taediurn , excufatio volupta-

tem. Quia itaqve confcientia fup- peditat motiva aétionum bonarum

committendarum & malarum o-

mittendarum, & ideo nos* obligat

ad a&iones per fe honeftas com-

mittendas, & per fe malas omit- tendas; hinc inferunt,legem illam

naturs eile eandem cum lege ^con*

fcienri», Atque fic demum hi mo°

rum prasceptores Jus Natur» ^, &

coniequenter pr»ceptionem capi-

endi voluptatem ex alienis bonis*

& prohibitionem eapiendi volupta¬

tem ex alienis maliSj derivant ab ipio DEO, natur» ipfius au&ore*

Quem

O fr tf

Quemrnodum perfeåioremquoque

t eile priori agnofcunt.

§. VIII.

Noftrum eft,in rebus hiicearduiS

arbitri ofHeio breviter defungi, fed

modefti & a parrium ftudio alietii.

Uc _multi concipiunt a&iones ^mo»

rales, abftrahendo a voluntate DEI

legislativa ⁵ ita ecjam fub eadem abftraéHone dicunt, homines ad

.

illas committendas vel ornitten-

das, fenfu morali, obligari. Ve¬

rum enim vero diligenti obferva-

tione opus eft ^, illam ^, prascila le- gislatione divina, moralitatem fpe- 5ari folere duplici modo ^, pro du*

plici, ied prorfus inasquali, ad

quam a&iones exiguntur ^{, norma.}

Si reliöa in hac abftraåione tan*

tilper confideratione voluntatis di- vinas _{, ut} decernentis & imperan- tis, exigas a&iones ad fan&itatem

& juiliciam Ipfius* erunt a&iones

> ideo moraliter vel turpes ^, vel ho*

neftas,

itf 'i O ρ»

neft®, quia judicantur vel non convenire, velconvenire cum illis

attributis divinis. Ut ii qu®raturt

an h®c vel illa a&io, qu® ad Jus

Natur® referetur, turpis vel hofce-

ila fit, & proinde vel vetanda vel pr®cipienda ? re&e reipondebis;

eam ita efle,non quia DEUS tan-

tum voluit aut decrevit, fed quia

non potuit non velie honeftatem

& abominari turpitudinem ^, & pro¬

inde illam pr®cipere , hane veta-

re _, quandoquidem immutabili

Ejus natur® , juftiti® & (anåitati

conformis , vel difiorrais iit. Cer-

te licet DEO liberum fuerit crea- turam rationalem & iocialem exi- ftentia donare, velfecus; quando

tamen concipis ^, talem creaturam condendam eflfe, concipiendum ti-

bi ^mox eft , a&us quosdam ^, vi

fan&iffim® & juftifiim® effenti®

divin® & immutabilisEjus natur®,

eidem creatur® eiTe honeftos vel

turpes > confequenter neceilario

vel pr®cipiendos vel vefandos, quibus gloria DEI illuftretur &

propria cujusvis & confociationis humanas contineatur felicitas.

H®c eft vera moralitatis origo, qua

com prehenditur vera LegisNatura-

lis idea, & eam excipiens interna,

qu® fola vera eft, obligatio, conci- pienda femper in ordine ad fupe-

riorem _, natur® ipfius au&orem, DEUM, & ftringens confcientiatn,

imbutam feminibus jufti & injnfti,

honefti & turpis. Quare il homo

ex. gr. voluptatem fumferit ex alie-

nis malis, non tantum admittit ali- qnid, quod ad imperfedlionem fu®

natur® tendat, quodque ^{poen® na-}

turalis loco iit> fi modo adionum 6c omifllonum confequenti® poe-

narum nomine infigniend® erunt;

fed etiam rebellione fua excutien- do imperium fuperioris,DEI, jufte

hoc virium vetantis , 6c virtutem ^,

vitio ifti oppofitam ^, tanquam ad gloriacn fuam , & perfe&ionem

B huma-

18

ii o §g»

humanas ^naturae tendentem , pras-

cipientis ^, culpam ^, convincente conicientia, _reatumque ad pcenam

pofitivam,juftitia? divinas debitam, contrahit.

§. IX

Agnofcimus quidem devotiffimo

animo bonitatem divinam, cujus frequens ^a parte adverfa fit, hac

in _re, mentio, quod creaturas iux

rationali maxime defideret efle be-

ne _, tam aliis modis innumeris, quam etiam ^eo ipfo ^, quod illius felicitatem _{promoveat ;} fed hsc

boniras divina eo non eft trahenda,

ut Lex Naturae per eam reddatur

confilium quoddam naturs , feu confilium medicum _, vel ivafio quaedam. Sic enim injuria fit di-

vino honori, tolliturque tanti prin- cipis, juftiifime imperantis, jufti-

tia. Sed _quia fub nomine juftitias

divins diverfos diverfi conceptus

occulunr, habeas noftram de Ju-

ilitia divina ideam , hoc modo ^ex-

preffam:

'*8§ o $5* _ip

preiTam b): Juftitia divina efl: eflen- tialis ille zelus divina voluntatis,

quo , cum racionalem _creaturam condere ftatuit, fertur ad injun- genda iili vel vetanda > qus immu- cabili _{fu« naturs}

convenianc,

tum ad imputandam illi jam exi- ftenti quid ά quantum , fecundum

asternas imputationis _{regulas, irn-} putari par eft ^, denique ad accura- te difpenfanda ^, fecundum imputa¬

tionis cujusvis qualitatem & quan-

titatem, pra2mia& fupplicia, niii

pro his alia intervenerit perfe&a Catisfa&io , quam ^, illaefis fupra di-

£tis regulis, admittere poteft. De- bebit igitur philoiophise moralis Do&or inculcare _, ita homines quasrere debere fuam perfeétio-

nem _, ut fimul intelligant, le, ob fuam a DEO dependentiam in ori-

gine ^, confervatione & concurfu>

& ob indigentiam ceterarum re- rum _,

quas a DEO funt , & in uius

hominum ^a DEOcorifervantur* in1

j B 2 con-

b) CeU D* Andt Ryd, di/p, de Ju β, D el v indi

to '«Bi o fp

conicientia eiTe obligatos i poft quasfitam gloriam divinam,ad fe&

alios , quantum fieri unquam pote- rit, perficiendos, quia ex vigore ju-

ftitiae divina?, _per legem Natura?,

ex Legislatoris DEI voluncate manileftatée, ita facere debent, &

omitterehis contraria. Quod qvum ita (it, _{oportet eos} habere illud

munus loco beneficii, ut virtus

eorucn ipontanea fit, non loco one- ris, quemadmodum vitia omittun·

tur metu pcenas; ubi virtus fplen-

dorem fuum & a=ftimationem amit- tit, reli&a (ola fpecie externa»

Qui adeo virtucem amat & ad ^vo-

luntatem Numinis Divini libenter fe componit, is non capit volupta-

tem ex alienis malis , quia DEO

id difplicere novit, cujus fan&iffi-

mse & juftiffimae voluntatis obe-

dientiae gloria DEI & propria non minus cujusvis ^, quam omnium

felicitas inne&itur. Qui vero me¬

tu pcenas, aut fu« vel publica? fe-

curi?

·ϊ§ Ο 21

curitatis ac utilitatis cauifa , volu·^

ptatem non capit de alienis malis,

aliter fa&urus _, fi ifta animo non

obverfarenrur, is infra fplendoretn fuperioris virtutis longe iubfiftit.

Altera _, ad quam a£Hones exigi

a nonnullis iolent , norma confti-

tuirur in ipfis rerum inter fe habi-

tudinibus & convenientia qua- dam intrinieca _, quam habebunc ipfae a&iones & omifliones & ea-

rum confequentiae. Scilicet , ut quaelitus philoiophus, quid tandem

eflet, ii non eiTet DEUS ? re&e refpondebit , non tantum nihil fö¬

re a&uale , fed ^ne quidem poffibi-

le. Sic Atheus , qui DEUM pra?- fraåe negat , & naturam tameti

rerum admittit,per abfurdum poft-

erius corriget aliquo modo prius, c) & concedet nobis medium ter- minum , ex eventu rerum in na·

B 3 tura

c) Conf; Biilff* diluc.p. IV.λ §. DVL

ti dä ο |ι

tura defumtum , eoque reftifuto

ftabiliet quidquid ^{ex eo} confequi-

tur _, ut ex eo difputatio ^{contra A·}

thei vitam Iicentioiam inilitui _pos- fit. Obtinere hi cupiunt, ut, li-

cet Athei _, in hypotheii fua ftul- tiiTima , iublimiori illa a DEO re-

fultante obligatione nolint tene- ri ; fateantur tamen , fe non fol-

■vi, etiamii raetus civilis abeUet,

nexu illo rerum naturali _, qui eft

inter a&ionurn omiifionumque

fuarum convenientiam vel difcon- venientiam cum fua vel perfeåio-

ne vel imperfeélione. Fas itaque

eiTe _{, ut} iux ftudeant perfeébioni,

& omictant ei contraria _, Γι , vel in hac parte ^, rationales eiTe ve-

lint. Verbis quidem ab his mo- rum Magiftris conceditur , hunc

rerum ordinem nonefle fine DEO,

fed fimpliciter ^, & quoad ipfasre¬

rum eilentias ab Illo dependere;

contenditur nihilominus _, poiTe fl-

ne DEI cogtiitione diftin&ius in¬

ter-

1$ Ο ϋ* ι £ terveniente , illum ordinem ali-

quatenusattendi & _{cognofci. Abs*}

trahendo itaque noa minus a Le-

gislatoris DEI voluntate ^, quam

ejus juftitia & fanftitate ^, volunc adhuc dari quandam Atheos ftrin- gentem obligationem ^{, non} _qui-

dem independentem ^, ied abftra-

öam , adeoque imperfe&am ^, ut illa ad agnofcendam veram rerum

originem non (ufficiat aut deducat.

Ex hac morum formandorum ra-

tione volunt elicere _{, non} capien·

dam tibi voluptatem ex alienis ma*

lis _; quippe quod generoiitati ani-

mi tui, vel privatis commodis, aut etiam publicis, repugnaverit»

$. XI.

Quid nos fentiamus de ifta ^mo-

res docendi ratione _, vel ex fupe-

rioribus intelligi poteft ^, ubi ad de- finitionem vene obligationis re-

quirimus fuperiorem ^, qui hac in

B 4 parte

24 *& G Ρ

parte defideratur. Nornen itaque obligationis huic ordini noncom-

petit, nec reliqua ^, quas obligatio-

ni vel pra?mittuntur ^, ve! inne-

«ftuntur , heic locum habent, Nam

non poteris re£te dicere ^, quod prsecipiantur aut vetentur, in eo cafu 9 a&iones , ied quod folum,

ii quid eft dicendum ^, ivadeantur.

Qui autem relu&atus fuerit ^fuae perfe&ioni ^, imprudenter folucn egerit, non turpiter ^: qui inobe-

diens fuerit huic ivafioni _{, con-} traxeric folum reatum ad damnum

confequens ^, non reatum culpae &

poen^ , formali feniu accepta?* Si admodum urferis _, diffiteri non

poffumus, hunc rerum ordinem

haud inutilem eile contra Atheos;

fed fimul foteri neceiTe eft _{, eos ,}

qui robori fortiftimorum 3rgu-

mentorum pro exiftentia DEI,

& ducenda exEo obligatione, vix cedont _, has fvaliones plane Q- lumbes eile habituros, niii me-

tus

«8 O pt 2?

tns civilis adefiet. Quin & ^, ii

atheus hac fvafione moveretur,

moveretur folum quoad externas a&iones & fcelera craiftsfima,

non quoad aftiones internas &

fcelera fubtiiiora _, inter quse refe¬

renda eft voluptas de alienis malis»

Eft autem hsec obligatio externa, ii ita vocare liceat , antiqua illa

Naturaliftarum & Atheorum Dea,

in qua pingenda & ornanda, tan- quam in altera Pandora ^, multum

opera* pofitum eft. Tantum igi-

tur abeft , ut feramus , do&rinas

morales communibus cum arheis

principiis exftrui, ut potius videa¬

mur nobis refte exiftimare , hac

methodo & ^veram prceceprorum naturalium vim elumbem reddi,

atheos in fuis immanibus erroribus magis confirmari, & injuriam fie-

ri honori divino , ultimo & hörni-

nis & a&ionum humanarum o-

mnium fini, cuiceteri fines ^omnes iubordinandi & inneåendi _{, non}

B 5 pr«-

tö «3 o §jgt

prsemittendi, abftrahendi ^{, aut} op-

ponendi. Docemus autem, ve ram

obligationem quaerendi &' fuam &

aliorum perfe&ionem, oriri a DEO,

& concipi debere in ordine ad Eum, ut iupra pluribus ediilerui?

mus.

$. XII»

Quot & quanta incommoda ex hoc vitio in vitam humanam pro- fliiant, optime dixerit ^, _{qui con-}

iideret , nullum vitium eile folita- rium , fed unum ex alio facile 11a-

fci. Si vero dicatur, inträ men- te m humanam hoc terminari, nec unquam prodi foras ^{, tum} id pof-

fefTori maximan erit turpitudini &

noxa? _, aliis , quibuscum vivitur,

parum nocebit. Sed ubi malitia fedem altius fixerit, voluptas de

alienis malis anguftiis pe&oris

Jaetantis vix ita continebitur, quin

in verba & alia figna ^, unde

mala

♦i o g* ₁₇ mala mens appareat ^, liberius

erumpar. Quod Γι contigerit, te- neriores animos _, auibus a-dhuc per zetatem non datum eft diju-

dicare cauftas & momenta rerum _,

efie audirores & difcipulos turpis-

iimas hujusmodi orationis , & mo-

rum _, quibus prseientihus aliorum

cladi 3pplauditur ^, _{pro ea} , qua

ingenium hominum; eft ^, _perver- fitate _, plus mali iis affricabitur,

quam cui propulfando diu iuffece-

ric vel piudentilftmus & feverifli-

mus morum re&iorum doåor &

cenior. Certe ut boni multum in bonis ; fic itidern multum mali iitum eft in exemplis ^{malis ,} prae- fertim tenellas astati. Hinc unus

malus pari inficit vitio plures ^, fo-

cietatis mox majoris & pejoris au·

(ftores pefiimos.

Eft & aliud incommodum, _aeque deteftabile. ΈπιχαίξέΜΧος ^{iis famo-}

fus redditur , quorum malis leEta-

tur. Hinc iimulcates _, odia ^, ini-

mici-

ι% m o s

miciti», cupido vindi&s ^, & ^re-·

liqua vitas humans dedecora ac fupplicia oriuntur, Hsc autem

venena quam peftifera ^, quanta*

rumque calamitarum in vita non minus privata , quam publica,

cauffs fecunds fint, quivis, vel

me tacente , videbit»

$. XIII»

Sed incifo vulneri adhibenda funt falubria remedia. Licet autem

aptiora huic malo reprimendo

nequeant parari , quam quas de-

promuntur ex Scriptura Sacra, di-

vino ilio morum fan&iorum _penu;

funt tamen & heic aliquas rationis partes. Docet enim hsc, ut ant-

ea vidimus , DEUM eilejuftum,

nec _, per eflentiam fuam ^, ferre

poilé, ut inultum maneat ^, quod jultids Ejus repugnet. Proinde

non indulgeant libidini animi ful,

fed ierio meminerint amatores hu-

jus

K ό 9 *Ρ jus vitii, tempeftive ad meliorem

frugem efTe redeundum. Cogi-

tent, confcientias ftimulos e{Te me-

lioris vitas inftituendas pcenarum- que imminentium prascones acer-

rimos , quos fubinde fentient, ni-

fi callum penitus contraxerint &

obduruerint. Recordentur fragili-

tatis fua? , ubialios cum malis col·

luäari videant. Agnoicant fe ef*

fe homines , eodern ^ac alii mo- do ortos , multa habentes in vita

mutui amoris incitamenta ^, & de-

mutn asque morituros. Seqvan-

tur & fa&is exprimant gravifli-

mum hoc Juris Naturas pnece- ptum : Qupd tibi non vis fieri, al·

teri ^ne feceris, Caveanc ii bi ab in·

vidia , acriterque depugnent con¬

tra φιλαΰ)ίαν pravam. Exiufcitent

animos fuos , ut bene intelligant

deformitatern hujus vitii, & pras- liantiam ipfius virtutis. Denique,

quia voluptas oritur ex repraefen-

tatione boni alicujus; hinc ftuden·

dum

dum effc _{5 ut} diftin&as ipiöfum bo·

norum idea? habeantur. Sic um-

bra bonorum apparentium diicuf-

fa _, fumma in folis veris bonis ^erit deledlatio _, nimirum in gloria ^Di-

vini Numinis, & deinceps ^{in no-}

itri aliorumque per- fe diione.

S. D. G.

Pereximio DOMINO

MAGNO NORTMAN,

Eruditifllmae Differtationis

De_,

MALÖ

ΈΠΙΧΑΙΡΕΚ A Κί'ΑΣ,

AUCTORL

I Nvidia: natam , trux & mi- icrabilc monftrum,

Inferni fobolein Tartaream- que luem,

Qux iolet alterius rebus dolu- ifle fecundis

Alteriusque rnalis applauiiffe iolet,

Spe-

g! Ht

Spe&andam fiftis calamo ^>

Nortmanne, polito,

Phodbeum iiilis Te parker-

que decus.

Succedant modo faca T ibi ^: non

invidet ullus, Gaudebunt cunfti profperi-

tatc Tu a.

Gratulatur

Michael Pet.