Dissertatio de incrementis reip. Romanæ. Quam ex consensu ampl. fac. philos. in regia Upsal. academ. præside ... Jacobo Arrhenio ... publico examini submittit s.æ r.æ m:tis alumnus Gustavus Fult, Holm. in auditor. Gustavian. maj. d. [2] Septembr. anno M D

B.F.F.gK S.

DISSERTATIÖ

De_>

INCREMENTIS

re1p. romani,

Quam

Ex confinfu Ampi, Eac, philof. in Fegt a Up«

fal. Academ.

PR I S IDE

CEEEBERRIMO EJ RO,

dn. jacobo ar«

RHENI O,

Hiftor. Profeß! Ordinär*

Pub lic o éxamini fubmiftit

S/ %"qM?»

Alumnus

Gustavus Fult*

Holm*

In Auditor. Guftavian. Maj. d. 2.. Septembh

Ånrlo M DC XCVT.

isicfcis'k'k

HO L M I JE,

Ex Officina B. NIC WANKIFIB

Reg. Typogr,

Rev er en dis [imo Vatri

Dn.SAMUELI I

v i K A N i o.

S. Theol Doflori Celebcrr. _<;

Dioec Wexion. Epifcopo eminentiff ^, ^

Confiftorii Praefidi graviilimo, Gymnafii-

que Ephoro adcuratiflimo:

Mjecenati meo Magno.

Maxime Rev er endo Domino

M JOHANNI

VULTEJO,

Eccl. Ridderhoimenfis Pa*

ftori meritilE Conflftorii Adfes- t

fori graviflimo;

Vt PMrno med defideratisßmo, ita Patrons quavis obfervantik profequendo.

Hane exigui ponderis Dißertationem, tit fit d Vi

tia pleni monimentum qualecunqtie i cu

Amplissimorum No m

[ M

Summe Revcrcndo Domino

i

ttlC i

Sfo

S. Theologie ProfeOori Pri»

mario> Civitatisque Üpfalienfxs Pa*

ftori löngé digniITimö>

Patronö meo Magno*

Amphsfimo Celebcrrimoquc_j

V I R O

DN. PET RO

®a©«9ttööS/

Eloquentias Proteflori Ordi-

nar, Regioque Hiftoriogfapho ;

Patrono & Promötori pie

colendo.

Verfus beneficia immortalia, animi obfervan*

cuin voto omnigcna felicitatvs confecrät>

minum Vestrorum

.

cultor indefeßus

g; fult»

coeptis faveaf jehovaI

Thes. L

A fuit gentis Romano

prae cseteris five _prasro- gativa,five Felicitas, ut inter imperia, qu<r ab

Orbe condito potentis-

xima exiftere voluit

Imperiorum fummus moderator Deus,

nulluni omnino reperiatur,quod ab o*

mnibus «Sc priftince & hujus aatatisScri- ptoribus ^, pleniore fit laudatum cre*

Hmc Roma ^Arx omnium Gentium> & lux orbis terrarumCiceroni dicla ; ( a ) Et

cives ipfi, Princeps terrarum Populus, (b)

iRe gum o gentium ar bit ^er: (c)Eorumque Respublica, licet non fine aliqua fpecie adulationis, tMaximum (ecundum Deomn opes (a) Catil. Orat. 4. (b) Liv. in PrasF Pjin, üb. V»

H.N.cap.$, (c) Flor. 3.1g.

("?)

opes Imperium ^, Livio (d) vocata, Cui

rere fimile illud Velleji (e) Tantas res gefi ferunt Romani, quantax andere vix hominis;

ferficere pene nullius, niß Bei fuerit. Ne- qué defunt pulcerrima elogia; quibus

in Romas laudes variis infurrexerunt

temporibus fiiarum quique astatumin- geniofiffimi Poeüae.

Her rar um De a, gentiumque Roma,

Cui par eß nihil, & nihil fecundum. ( f )

Seeuli fummum caput: (g) Urbs aterna (h) Vrbiumque Princeps. (i)

Th. II. Et difcedit omninö nihil å vero illud Livii eftatum , nullam( k)

unquam rempublicam fuiffe majorem ^, üve

viros & virtütes

five copias & opes, live etiam terminos illius infpiciamus*

Adeö ut non absqué caufla dicantur a-

pudVirgilium(l) ^Romani xquajfe impe¬

rium t erris : fcilicet

ßhti ^mar t., qui terrax omni dit ione t ene-

rent. (m)

A3 ßßa

(d) ^i: 4. (e) Ijb. 2. c. 47^ (f) Martial. Üb. 12.

epigr. 8- (g) Prudent in Rom. martyr, (h) Ovid Faftor. 3. (iJHorat.l. 4. Carm, Od.3. (k) Prsef. (1) iEn.6. v. 782. (m)

Idem ₁₅ 240.

mar $, quA terra^ quA fidm eurfit J<

utrumque. (n) j ⁿ Nequé eenferi debent haec Poétarum_, ^, C

tefltimonia magis ab ingenio, quam ve- ritate rei profe&a ^{; narri} fane reapfe_>

majus imperio fqo complexi funt terra- ^•

rum fpatium Romani, quam ullus aut priorum, aut fequentium populorum_».

Audias graviflimum auåorem Poly- bium, å figuris Poéticis immunem, rem fic veré exponentem ; 'Qnyjamfer™

cc7ra97tt, Toi _*X ^ö,f

7rtv7mov7ot» xj T^icru eTfffiy, fiicui _j

6 Tifai Tltd %a>(icuM (o) Et iterum dein-

dé, inftitutå mter Perfas, Lacedasmo- nios, Maqedonas, _atque Romanos, cum

quoad terrarum, tum rerum geftarum amplitudinem imperijquédurationem,

comparatione, talem de his fert fenten-

tiam. PV^caoi ^yt fjtUd, vnva. pepy, 1

$ 1taovcv 7TS7n)iyiJUiVOI TIto QlK8/Llé*Uo uTTWXOW i

tunns {vjÅaQv fjfyij toiS vuy #oiv, imi7T6§<3a»I^' ! (5*6 7015 V7Tl£ßXkd ^TtOTteÖoLffOit (SWsi/ctf, (p) Bené autem utroqué in |

loco ( n ) Petron, cap, 75), (qJ i. Hiftoriar. (p)

loc, cit.

1 Joco adiicit Polvbius,nequéenim

j multum fupererat. Itaut fi nontotum

,

Orbem terrarum,(quanquam id adfer-

' tumeantDiony(ius,(q) & Florus; (r)

neciis plane contrarius videatpr Forft-

nerus: (s) ) faltem partem ejus nobi-

liffimam maximamqué fibi habuerint

obnoxiam: feu utbreviter cumLipfio

(t) dicam ^, quidquid viium opportu-

num,aut dignum vinci, vicerint; Cas-

tera non tam non potuerint occupare,

quam contemferint. Et nefcio an to-

ti imperitare mundo ^, Romanis adeö

futurum fuiHet proficuum, ^cum etiam

tum, quum parti darent jura, imperii

magnitudine cceperint laborare* Da-

turhoc ipfis fatis fuperqué gloria?, quod

populis omnibus partim füerint terro-

ri, partim admirationi*

Th. III» Ca?terum cum eo usqué ex-

creverit res Romana magnitudinis, uti

hadenus didum ; fperamus nos ope¬

ra? pretium faduros, fi tanti in illo itn-

A ₄ Perio

(q) citante Lipfio i. d« Magn. Rom. cap. 5. (r)

2:1. (s) in not. acl Tacit. Annal. 1.1. p. ^

lif. (t) loc. cit.

( 8 )

perio faftigii öauflas breviter inquifh

verimus Sunt quidem has apud Scri-

ptores Hiftoria* inprimis Rotnanae, va- riis locis fparfse; ^{nefcio tamen} quifit,

ut velim rei utiliffimae pariter ac diffi-

cillimas opellam impendere qualem-

cunque ^, fi aliis non jucundam ^, nec e- nim id aetas <5c ingenium finunty atta-

men mihi ^non inutilem» Qu^cunqne itaqué v el V ^eter es, vel recentiores de_>

hoc negotio commenrati funt, non in-

epté, ut credo, ad duo referuntur Ca¬

pita, DEUM & VIRTUTES 5 ciinu

nihil a dm ^o dum fit; quod ad horum al-

terutrum non queat commodé referri*

Th, IV

Elle Beuro omnium omni- hb imperiorum au&orem, gubernato-

rem, confervatoremque, variis doce-

mur argumentis. Hujus enim in ma¬

nu éfi, _imperia tribuere, atqüe augere,

quandocunqué ipfi fherit vifum, rur- fus auferre &evertere. Aftuifleautem

prövidentiam Divinam & origini, &

incrementis reipublicac Romani, tanto mi.uus licet nobis dubitare y quqnto

prpdigiofam magnitudinis illius ^mo-

.?<; lem

( ₉ )

lem in fäcra quoqué Scriptura pra?di-

&am omnes jam novimus certius» Et

extantSapientiorum é veteribus ^nom_»

indubia teftimonia ^• _{(jlqi m} P'a>-

<&f tiy(jLcLfgt. <zs£ßmcf, Jim elf rroarx<v'duj) mt%t\Jei)) ivS&ijuon'ctt. (u) alibi: H' $ ^o#

710vti azl^cvc rrlu) ^{TTOMV ,} ^

tW K&l' tfU fUJ^U'jd^üOU, Jiix <Z3&-

voiet, Src'4jL\u^ cu>T\>f tvi /2ouAeu^&. (x)

Deberi fatis tantx originem urbis, ma-

ximiqué imperii prineipium, re&é opi-

natur Livius; (y) & bené fatorum itv I duftriam agnofeit Florns, (z) Bené o-

J mnino, quocunque enim animoruixL«

! fimul oculorumqué circumferimus lür mina, five bella infpiciendo. & maxi¬

mas foepé å paucis fugatas copias ca?-

fasqué, five pericula, quibus toties lu- ftata feliciterqué eluefiata efl: eivitas*

videmus feré femper affuifie Romanis

vim humana multo majorem» Janu, fumma illa vicinorum imprudentiapo- pulorum atqué foeprdia, quöd in exi- tium ifium pofterorumque crefcentem

A ₅ Ro-

(u) DiojiyC f. Antiq. Rom. (x) Iqlgrn i, c»

(y) i: 4* (z) I: 8-

( TO )

Romanam rem infuper habuerint, an

non alciori principio, quam cafui for-

tuito adugnanda ? Hoc etiam an exi-

guum Providentia? Coeleftis documen-

tum

quod imperitiffimé fcepé å Duci-

bus inftru&å acie,exercituqué tantum

non prodito, å ^Romanis tarnen fteterit

partibus vi&oria, non prudentia? illo-

rum, Ted Fortuna? Reipublica? adfignan-

da. Bellorum dein caullas ut taceam, ordine qua? occurrunt; (a) videntur

etiam hoc nomine Divino non mini¬

mum obftri&i numini, quöd non im* ^,

heiles eis obje&aelint gentes, fed fortis-

limi excitatia?muli,animis interim Tibi

ad fortiter fuftinendos datis. Ut fcili-

cet Romanus quafi cote quadam fer-

rum virtutis lua? acueret, (b) fimulque deprehenderetur experimentis, mere-

retur ne virtusRorcnna imperium Or¬

bis.^) Certé veriflimé affirmatPoly-j

bius, ex graviflimis iftis certaminibus

hoc confecutos noftros Romanos , ut

evaderent tW jQ? St wM/my tgyw clJM'

TÄJ (a) vid. LipC de Magn. Rom. 4:3. (b) Flor. 2: J»

(c) Id. i; *3.

t«) clx^voi) (d) Xj TiÄetoi» (e) Et hiriG

fatetur, vix cogitafle lllos de dominio

maris adeoqué imperio Orbis occupan- do, ante fecundum bellum Punicumu,;

Ted periclitatis profperé Punico beilo

primo viribus, ^ex fucceflu fumfilTe ani-

mos,atque tantam rem fimul feré cce-

pilTe atqué perfecifTe, Unde etiam å

nonnullis, a?mulationis bona verea?fti-

mantibus _, inter caullas decrementi Reip. Rom, everfam referri Carthagi-

nem certum eft. Hac enim fublata,

etiam mutuus fublatus eft metus, qui

civitatem quamlibet creditur reddere_>

tutiffimam. Nam metu-s boftilis, inquit

de Romana Salluftius, (f j inlbonis Arth

bus civitatem retinebat. Sed ubi formido

illa mentibus decefft, ilicet ea, qua fecunda

res amant, lafcivia atque fuperbia incejfere.

Quibus omnibus Divina mihi videtur Providentia circa Romana? Reipublicae

incrementa firmiter adftrui, Hinc et¬

iam ipfi Romani, tot fortuna? beneficia

tarn evidenter experti, variis eamtem-

plis

(d) i. Hiflor. (e) z.Hifl:. (f) bell. Jugurth,

cap, 41.

C 12 )

plis arisque flint reveriti ^, jam Fortu-

nam Publicum _, jam ^Fortunam _Reipublia, jam Fortunam Populi Romani, jam Fortu-

vtam Romanam, jam Fortunam Imperii ap-

pellantes. _(g)

Tu. V. Alteram incrementorum-, caufFam deberi virtutibus dixi, ^nam_, populus Romanus , ut cum Lipfio lo-

quar ^, (b) babuit equidem fortunam fvcs>

ccclitum fatioremffed babuit ^a cauflis, quw iidcm ccelites per virtutum gradas nexus- que prtfiruxerunt. Certé nullam un-

quam rempublicam nec fan&iorem-,,

nec bonis exemplis fuifle ditiorem,

cenfet Livius. (i) Albumque ei addit

calculum Plinius, (k) fuifle Gentium

toto or be _unam, h» e. folam, ^omni virtutts

prafiantisfimam Romanam

indubitanter pronuncians* Neque diilentit Forft- nerus, nifi quöd cautius, _atque de certo tempore, In ßuporem^mquit, (1) rapimur, ft vir orum pr&ftantiam _{intuemury quos primi}

b (g) Ovid. I.?. & 6. Faft. Tacit. Annal. 14:38. Hift.

3.46: Liv. 6: 30. Tacit. Hift. _4: (h) de Magn. Rom. _4:1. (i) in PraT (k) H. N.

7: ^o. (1) ad Tacit. Annal. lib. _{4. p.} Ö07.

lo ^ur b Ami ediderunt; fi vir tut is exeet*

lcntiam

fi pietatem, fi juftitium^ continen-

tiam _, libcrtutis fiudiunt ingens Z& urnor em confderemus* Ideoque hos annos ah-

reos vocatFlorus. (m) Non tarnen^»

cun&ae virtutes , quibus feruntur pra?

aliis excelluiiTe gentibus Romani, ad

meum nunc faciunt inftitutum ; fed

ex omni numero Duas inprimis: Mili-

taris altera, altera Civilis; FORT ITU-

DO nempe foris , atque PRUDEN-

TIA domi. Ho? namque jugo tot po- pulorum cervicibus imponendo abun-

de mihi videntur fuffecifle ; 5c hodie- qué, ubi ubi adfunt» fufficere»

Th. VI. Procedat militaris illa_>,

qua? Reip. Romano primum jecit fir-

miffimumqué fundamentum ^; cujus

tantum ftuaium,utcredaturnon nemi-

ni (n) lola ad id faftigiU quod omnes admiramur, 5c _quo pofteriorum nul-

lum furgere potuit poteritvé imperio¬

rum, rem Römanam evexiffe, Et bo-

nå fide, quas gens in militia fortior at- qué

(m) 2:19. & ^3:12, (n) Forftner, ad Tacit. Ann ^-

4- P-H2« .r.TT :

( X4 )

que felicior ? Qua? in difciplina feve-

rior fan&iörqué ? Didicit hasc, fi qua?

aIia,Ducibus _parere> moieftias& labo

res tolerare, ftationem inacie commis- fam ^nec cum morte dimittere De_>

quibus audias egregium teftimonium Lipfii, (o) Bcce gygantes novos, & ^verosj

ner e fabulif petitos An non tales ibi vi*

deuntur^ fi in OBERE, AGMINE, AClE, pau*

lifyer eos conßderas ? ßguod ad opus, fodie*

bant, valium & foffas ducebant: _ärgerem, teßudinec,turrés ßruebant: ^omnia celeriter

indußrie ^, ut fidem ßuperet paucos homi-

nes t anta in tantulo tempore ftruxiffe. Jani

de Agmine, quid ißud eß ? arma omnia pe- ditem ferre ^> cibos femeßres aut menßrüos^

utenfdia > (f feptenos aut plures interdurru

haüos. Jumentum ita onerés, negabis par

futurum♦ Adde ördinem in toto incejfu ^, Å ßgnis ^non difcedere > pari paßßu omnes anibu*

lare, dccurrere etiam, cum opus efüt, in ple*

nis armis. penique in Acic quis par Roma¬

no miles erit? nam non fuiffc quidem, idcori- ßat. In Opere etiam Acieque Rotttanum admiratur Livius atque dilaudat; (p)

•

~

.

&

(o) de Magn, Rom- 4:4. (p)

5c ad _{fuam usque} aetatem, hoc eft, 0- åingentos per annos, etfi multis prce- liis,nullo ramen bello iuccubuifTe veré

gffirmat t (q) Abfit invid'ta verb, iunt

verbaLivii, (j)€f ciXnlia bella filcant^nun-

quam ab equite bofte3 nunquam a pedite, nun-

quam aperta acie ^, nunquam aquis , utiqui

nunquam nofiris loris Laboravimus. Et es-

fet quidem hoc aliquid, multis proeliis potuiffe vinci Romanos, nifi plerum- qué non fuå culpa, fed Ducum temeri-

tate atqué infcitia efTent viöi* Ideo-

que bené multa extant loca Scripto-

rum, quibus poftquam Imperatorum_*

imprudentm ad fummum difcriminis

copiae resqué Roman« elTent ^per du-

fe, eas praeter Fortunam, de qua di-

Öum fupra, tutata dicitur fumma mi-

litum VIRTUS. Videatur de Manlio

Utroqué Livius, (s ) de L» Cornelio I-

dem. (t) &c Et hinc quoqué, cum^

nonnullam deprehenderet Fyrrhus Ro+

manis in Duci us culpam, videretqué

milites nihilominus munia fua fortiffi- ttié obeuntes; omnium Ruiner a in peålo-

ret

(q) fi-i& (*)»!*?♦ (s) fc ^30« (t) 3f i 6'

f. 11 cfuosdanå hofiibus fuis immortuos: omni-

um in manibus en fes : re ii cl as m \>ulti- bus minas: (f in ipfu morte iram Vi\>entem, (u) in hasc verba ^non fme cauffa cen-

iendus eff erupiiTe. O qudmfacile erat orbis imperium occ'upare, aut mihi Romanit inihtibus, aut me Rege Romanis l (x) Abfit

tanien ut Duces atqué Imperatores i- pfos, iuis, hoc eff, prorfus eximiis, fraudemus laudibus, cum & hos fortu- naPopuli Romani rebus gerendis ple- rumqué admoverit & feliciffimos, &

prudentifTimos. Vid, Liv, lib. _{9. cap. 17 ♦}

&18 Lipf. de Magn. Rom» 4:4. Et hane

Romani virtutem a prima ftatim aeta- te, quam certis dejfiniunt aliqui annis,

armis laboribusque ferendis aptå, ple-

nius civesfuos docebanL Jampnmum

puventus, Tunt verba Sulluftii, ( y) frmul

stc belli patients erat, in> caflris per laborera ufu militiam difce'oat. Sed & difciplinå

exa dl _{a, qua} mprgcipuum decusré*ftabili-

mentum Romani imperii appellat Valerius Maximus, _(z) continebant, non foris

i

modo

(u) verba Flori i: ig. (x) Id. 1. c. (y) beb

Catilf _{cap. 7.} (z) ljb. i. Cap. 7»

C <7 )

_,

Modo _atque in bello; tibi Freqiientei?

etiartt in tos ^mdicAtum , qui contra impe-

tum, in hoßem, quamvis feliciflimé, pu*

gmverant, quique tArdiw, reVocati ^? prcelio txceprant : (a) exempla adducit Va*

lerius Maximus: (b) ^verum dottii quo^

que atque in pace, ubi ^non fibi otioqué reliåi, Ted continuo, tamquam cervici^

bus jarttjam imminente nofte ^* afmis

inter fe exercebantur* Igitur t Mm vi-

ris non Ubor inßlitM, non locus uHtts affer^

j Mt arduus trät) non Armatus hoßis formido-*

lofus : vittus omni a domuträt♦ (c) Vide ^* Lipfium,(d) Sc qui ab eo lau dantur ^au3

ftores.

Huic praeterea virtuti magis rriä-

giscp excitandae, momentum cenfenda

eftaddidifTe ^non cbntemnendurii, pras*

miorum varia diftributio honorumque*

qui mirum quantum in geherolos gk>~

riasque cupidos animos poffint* Hinc ergö quod ad milites, publica eorunt^

ab Imperators faöa laudatio, non prse-

B fen-

fa) Salluft. bei. Ca t. Cap. 9. (b) I. c. exempj.

6.6c8. (c) Salluft. bei. Catil, Cap./. fdj

de milit. Rom. üb. _f: 14,

,

( '8 )

lentis modo

Ted quorumcunque per antea&am _vitam egregié geftorum fa-

cinorurn : (e) tum prsemia pro unius cujusque merito varia ; Hafta?, Phale-

r<e, Torques, Armilla?, &c. Corona? Ci-

vica?, Murales, Obfidionales,Caftrenfes

feu Val lar _es, Na val es qua? & ClaHic«

atque Roftratae, Aureae, aliaque virtutis

invitamenta infignia,atque decoraam- pliffima. Hinc, &, quod ad Imperato-

res ipfos, Ovatio, Triumphus, Statu«, Cognomina ab devi&is hoftibus, Co-

rönas itidem T riumphales, Ovales, Ob- fidionales, (f) aliaque perplurima, ad

celebrem iflorum a&uum pompam fa¬

cienda. Quid itaque mirum; fi in tam illuOrri virtutum laborumque ^remune- ratione,animum habuerint Romani ad

ardua qua?vis inferepidum, atque in pe-

riculis cladibusque fcediffimis fumme

conftantem.

Th. VII. Siftit fe autem nobis hac

occafione Romanorum in adverfis

Conftantia ulterius memoranda ^, qua

tra-

.

(cjldem ib.Dhl.17. &ig. (() de hifce Coro-

nis vid. Gell. Noél. Att. Üb. f» cap. 6*

, .

„C r9 )

fraduntur raiiTe fiipra omne§ génteä confpicui; quippequi, cunöa verteil«

te forfunå, fuse tamen fuerint dignitär tisobfervantiffimi,inqué animum nun- quam induxerint qüidquani hoftibuS

cöncedere armatis* Egregium ea de

re babemtis teftimonium Dionyfii Ha-

licamafl (g) wdAu? «bi P^fndois ^åel

A«V©v r^°y <5Votffet) ^TTOTg iGfoe&yI*OL*

T©-

<J)oGöp <7vXipLiav lifcaLvfae, <zD&cra.Ä

<JV ^gctu-

TPIS b7nnc0ois, ^6fG^cöttf Tt 59 '^TfgTreoi ^otoü M* T^fd* (UTftcn. J6| T^fg få QfjwfAOL tsis 7rsMöi? it) ?UvcJVöi£, OuA<x/r]ouffo6

)| otbAi? XS^' T* tou$ ojytuoti ^ rouf X'oiS 'MhifÅMii ) (JI&X& T*

^tbtv'aexe. Adeö ut hüic illorutiij

Conftafttiae faepiffimé fetatur Reipub*

1 ialtis accepta, Certe in uno Punicö

I bello non imtim deprehenduntür mä- gnatlima; hujus virtutis edidiflé docu*

inentum.

Nequé tamen vani hi Romanortiiii

Spiritus fuerunt, täntumqué fine viri¬

bus animi: fed reverå tam firmis illcH

B 2 mm

(gj lik g. Antiq. Rom«

( 20 )

rüm fuperftru&a potentia fundärrieft*

tis, ut unå aut altera (trage non potue-

rit labefe&ari , nedura (ubverti. Et hinc fateri coa&us effc ^acerrimns illo-

rum hoftis Annibal. (h) ß liceat Pop. Ro*

fnano viribus Cf copiis ItalU extra Italiarru

bellum gerere ; neque regem, neque gentemj ullam parem Romanis effe. Adeo Ut non

ineleganter eos affimilaverit quondam

Pyrrhus anguiLernso, eui ab capitibuS

abfciflisalia (latim atqué plura renafce-

rentur, (i) ^.

Th» VIII. Ca?terum quamvisiii-*

admiranda illa Romana? Reipub. ma*

gnitudine conftituenda, bellica? hujuS

virtutis fuerint egregi^ admodum par*

tes _, (k) & etiamnum hodie in omni imperio fint; ^attamen non fuerunt fo- lae, fed adjuta? v el maximé artibus et- iam pacis* Adeo ut haud immerito

in imperio hocce ad faftigium liim-

mum ev ehendo,atque per tantum tem¬

poris fpatium conférvando, fecundas

fi non primas fibi vindicet Romanö-

rum

0) ap. Liv. 34:60. (i) Flor. ^{i; i§.} (k) vid.

Cicero _pro Muraen^

(21 )

prudentia Angularis. H«c,utpote duo inprimis tempora refpiciens ^, belli at-

qué pacis, in duplicera dividitur, To-

gatam atqué Militarem» Militaris, qu«

rebus Romanis non pcenitendumaddi-

dit robur, fiquidem ^arma prascipué fpe-

ftet ac bella, non proprié nujus eft loci:

praeterquam quöd evidentior fit, quam

utprobatione egeat. Namprofe&bim-

felix utplurimum armorum tracfiatio,

nifi prudentia adfit re&rix atqué guber-

natrix. Hinc quod veteres Romani,

cum bellis afperrimis premerentur, e- qui, viri, atqué pecunia efiet amifia,

nunquam tamen certando defefli fint;

nee aut inopiå asrarii, aut vi hoftiiim_»,

aut re adverfå, ingens eorum animus fuba&us, _quin, qux virtute ceperant,

fijnul cum anima retinerent Id non magis bonis proeliis ^, quam fortibus

confiliis acceptum ferendum cenfet

Salluftius. (1) Sed nobis hic difpiciem dum,num ad togataetiam confiliaapti fuerint, & än artibus pacis viguerint creverintqué ^res Roman«» Atqui ex

B ₃ haQ

(I) Orat. 2. de Rc^ub-;

( ²² ) t

hac quoqpe parte Reipub, Roman« vi» _p gorem arceflere incrementumqué, res Ii

haudusquequaquéfueritdifficilis,ciim _{j ?}

eam diu ante evidentibus teftimoniis (

jnultiiverintaucftoresprobatum Ope- _y

Ta Populi Romani ^non bello tantum, fed ^t

& pace admiratur Florus;(m) IdenL. (

alibi fapientiam fenatus extollit, bello

& _{pace ,} for ti & domi, omnern in partenu Romanam fefe _virtutem adprobaife af-

firmans (n) Ciii plané confentiens eft

illud Salluflii: Dotm militiaque boni mores j colebantur, concordin maxima, minima ^avd-

ritia erat, jus bonumqué apud ^{cos non} legi¬

bus magis ³ quam natura -valebat. Jurgia>

difcordias, fimultates, cum hofiibus exerce-

bant,cives cum civibus de vir tute certabant.

(ojDuabus bis artibus, audacia in bello; ubi

pax evenerat, aquitate ^» feque-, remque pum blicam curabant. ( p ) OWajores noftri ne- que confilii, neque audaeU _{unquam eguere,} (q - ProfeBb vir tus atque fapientia _magnas

in illti fult, _qui ex parvis opibus tantum im- pe- (m) Prolog. (h) ing, (o) befc.Cätil. cap.>

(p) ibid. (<j) Ca?Car ap, Sallull. bei. Cat.

cap.

( Ä? )

periunt fe cereßr) Huc etiam pertinet il-:

lud Porcii Catonis ap+ Salluftium ^, (s)

I No lite exifiumare ^, majores noftros armis

(nempé (olis) rempub. ex par\>a magnant fecijfe. Si ita res eßet, multo pulcherrimam

eam nos bab ^{er emus,} quippe /ociorum, atque civium, pr£terea armorum, atque equorum major copia nobis, Ulis, Sed a Hå.

fuere, qu£ illos magnos fecere qua nobis nuU

lafunt DO Ml INDUSTRIA ^foris juftums

imperium ; animus in confulendo Liber, ^ne-

que deliBo, neque lubidini obnoxius, Ve-

riflimé itaqué cecinit Sulpitia Poétria:

, - -

duo funt, quibus extulit ingens

Roma caput, VIKLUS BELLI, iSVijP/-

FMX* P/CA9.

Forftnerus tarnen, quem ha?c & alia_*

hujusmodi loca Scriptorum latere non poterant, multam in eo impendit ^ope-

ram _, (t) ur oftendat militaribus tan-

tummodo inftitutis Romanos ad arma atque bella, non item legibus ad pacis

tempora inftru&os. Adeo ut ex ejus

B ₄ opi-

(r) ibid. (s) bei. Catil. cap. f 2. (t) Ad Tacfe«

Ann. 4, pecul. diflert. å pag. $46. ad

usque.

( ^J4 )

©pinione, ^armorum ftudium unafita^ 1 qué fola faftigii Romani cauffa ; & ea- |

dem quoque diflenfionum civilium ^cas- *|

diumqué, ac per confequens mteritus |

reipub, fons ac origo. Statuo igitur, in- quit, (u) pr&cipuam & peae unicam magni- tudini* Remande caufam fuiffe armorum ßu- diun*y (f omnia Reiff inßituta non ad civilis.

*uit<£ trancjuillttdtemy fed gloriam (f Imperii umplificationem introduBa. Etalio in lo-

co idem repetit: In ordinanda, incpait, tå

honis legibus mßituenda civitate duorunu temporum haberi ratio debet, hellorum & pa- fis ^: ut Cf ab externa vi tuta ejfe, (f ci-

vium inter fe eoncordia confiare posßt. fä*

rum Romanorum infiituta propius infyicienti tnanifeftum eß, unum illa finem atque fcopum kabuiffe, imperii amplitudinem. Inde bellum

ex hello excitabant : &} ^ut in boßes mili-

tem hoherent fortem, & periculorum contem- torem> exercitia armorum, & virtuti milita*

rid proem/a inflituebant+ Sed ut ajfiefcerent

eines jußitU, temperantU> mo.deßi£> aliisqm

tyirtutibus ciniUbm, cfiiibm in pace concordes

tf tranquilli vivetent, nullit ^aut paucü pro- vi*

fu) p- f#

vißtmerat legibus, (x) Hase, ne aliis lo

eis confentientibus Le&orem onere-

•

mus, fatis fuperque indicare poterunt,

quam in hac fententia inculcanda fue-

rit multus^quåm conftans, quamqué

ferius. Sed cadit in vanum omnis hic labor ; nequé mihi imperare pofTum-»

Ut credam, tot Romanorum de Roma¬

nis falfa fuilTe teftimonia, Aut, _{qua_^}

potiflimum ratione indu£H>pacis.artes j ipfis tribuere voluerunt, fi nullas, aut

paueas, ibi deprehenderent ? Qyinita- qué, utut omnia alia filentio involve-

rentur, huic opinioni plané ccmtraria?

tur ipfa imperii diuturnitas, per tot ho-

nainum States continua ferie protenfa..

Nam profe&o,ut re&iflimé Üb. i. Difc.

4. affirmat Paruta, å Forftnero (y ) ia_*

fententia fua? confirmationem infelici

opera addu&us, k folis armis magna, fei

brevis eß potentia ; a pacis ßudio partum*

(ed fidum & diuturnum imperium eß. Vi-

derat tarnen idem, longé.ante Parutam,

Valerius Maximus, qui & ipfe apertis-

fimé innuit, & bello 6c _pace in tantam

B 5 ex>

(x)fc.p.fög. (y) I.e.

t _{26 )}

exceffifTe amplitudinem _opes Roma¬

nas, £j)uid enim prodcß, inquit, (z) forti effe ßrenuum, fi dornt male vivitur f Expu*

gnentur licet ur bes, corripiantur gentes, re- gnis manus injiciantur, nifi foro& curi* of¬

ficium (f \>erecnndia fua conßiterit, par t a'

rum rerum coelo cumulus tquatus fe dem fla*

hilem ^non habebit. Quo etiam fenfii ve- ré Cicero (a) parva effe ait arma foris,

nifi fit confiiium domi.

Et präster ea, ne temeré credam, ces-

fante metu hoftili, ilico inter cives Ro¬

manos extitifTe bella casdesque,(ut vult

Forftnerus (b) ) ipfa obftat hiftoria-»

cliligeriter leftä; Nonne enim fiibNu-

ma prudentiflimé fimul feliciffimequé

afta eft pax, per 41 annos, nullis aut ex-

terhis aut internis iniuriis diflidiisvé interpellata ? Ännon etiam fub casteris deinceps Regibus, Conlulibusquéin re- pubjiberaeadem interdum felicitas,

quamvis non tam diutma , contigit ?

Nec enim femper Romani inter bella,

aut bellorum apparatus Tunt verfatL

Ét deinde fub Augufto Imperatore, bo¬

na

(z) Iib.2.cap.9.init. (a)i.Offic. (B)l.c.p.f7&

na ne fidepax per totum imperiunu coaluit, & hofticis & civilibus filenti- bus armis ? Quod fi forte adhuc affir-

| mare fuftinuerit Forftnerus, ^ut affuefee-

rent ciDes iuftituy temper antU^ modeftU, &-

fiisque Virtutibus civilibus ^, quibus in puce concordes viverent, nullis fuijfie provifum_•

legibus. Ifti quidem pertinaciae convin- cendar non alio mihi videtur _opus telo,

quam quod ^ex ipfomet au&ore habeo

paratum. Hare _namque ejus funt ver-

'

ba: (c) In fluporem r/tpimur, fi virorum_»

pr&ßantiam _{intuemur, quos prtmi} quingenti

ur b is anni ediderunt fi virtutis excellen- tiam, fipietatem, fi jufiitiam, continentiAmy libertdtis ftadium ingens (jr amorem confide-

remks. Hare, ut ingenué fatear, non_,

video quomodo cohaereant, ^nec quo

tam apérte contraria inter fe fint ^con- cilianda modo, Nifi forte dicat ^eam fuiile _{Romanorum pra?} caeteris genti- bus felicitatem, ut foli bonum reäum- qué naturå non viderint tantiirrnfed &

fecerint. Undecunqué ^autem hic vir¬

tutis _amor, veriffimum tarnen eft, ante

ver*

(c) ädduåa inThef.f.

( *8 )

vergentem Rempub*, h, e* ante tempo-

ra Marii & Sullas vix ullos reperiri an-

nos civiii fanguineinte&os. Quodita

admiratus eft Dionyfius, (d) ut non a- liud in tota Röna. Reipublicae ratione, laude atqué adeo imitatione omniunu hominum aequé cenfuerit dignumLr,

quam miram illam atqué praeclaram civilitatem,quånecplebs opibus patri-

ciorum inhiaverit, nec potente plebis

vel per (ua, vel per externa auxilia,fre-

num injicere ftuduerint patres. Et ut

ut concedam ad jus bonumque natura

ipså fuifTe pronos Romanos, id dicente etiamSalluftio; (e)extitifTe tarnen prae- terea leges, quibus vel inviti eo adige-

rentur _, ab eodem fimul evidenter in- nuitur* Ha? verb leges, hsecqué infti-

tuta ciyilia,ftatim cum incunabulis ^ur- bis coeperunt, fub Regibus primo, dein

fub Confulibus. Quid Romulus pri¬

mus imperii conditor ? Cujus plera-

que quidem, utpoté in novo, & injuriis

vicinorum obnoxio populo, ad bellum Ipe&abant inftituta 5 non tarnen omnia,

licet

<d) Anti^uit. Rom. lib. 7. (e) bei. Ca$. cap,>

licet id velitForftnerus; (f) cum nmfe

ta etiam prudenter, & ad ^pacem infti«

tuerit (g) Qualis dein Numa Pompi-

lius ? Annon omnes ejus per omnem

vitam leges ad ^pacem tranquillitatem*

que promovendamcollineabant? Nec

Forftnero facilé fidem habuerim, affir-

manti (hj eas nud# tan tum chartae fu-

i/le infcriptas, de ca?tero nullius ufus.

Tum AncusMartius, euilibet regum belli facti que & artibus (f gloria far fuit, teile

Livio. (i) Et Tarquinius Priicus majo¬

re animo facti opera, quam quanta mole ges- Jibat beüa, inchoafTe perhibetun (k) Bel¬

la equidem T arquinius ^quoque geffit* Verum fi examinamus frofius res ejus,quidque non

tam ex nectsfitate quadam, quam ingenio in- dolequé fua reif, fraßiterit, nihil defreben-

dimus in iti fotius ^, qudm quod fpeBat ad tranquillitatem» quod ad decus atque orna-

mentum facti. (1) In Servio Tullio Dio- nyfius commendat, teile Scheffero,(m)

fru*

(f) ad 4» Anhäl. Tacit. p. (%) Con£

SchefFef. Rcgn. Rom. Exerc. 2. th. 6. (h) 1. c, (i) 1. (k) ap. eund. i. 38- (1) Üb* Schef-

feri th, t, (m) üb« cit, Ess, 6, th, p.

, (*° )

prudentiant & intelligentian^ fingularcni in

Po Uti c is negotii*«, Et formalTe eum o- mnia domi ad belli & ad pacis ufus difertis

verbis teftatur Livius. (ti) Atque fie quidem fatis, ut opinor, eft probatum,

fuiffe Romanis curam pacis tempore_>

Regum: nunc idem de Confulibus erit

probandünn Inprimis autem obviam

eundum objeAioni,quammovetForft-

nerus, (o) moralis nempé virtutis, & ci¬

vilis honeftafis , artiumqué pacis nul-

lam Rom# fuiiTe curam, ubi fcilicet ad honores plerumqué proveherentut,

non qui juftitiå, quique vite innocen- tiå efTent infignes ; fed qui belli fcien-

tiå prsecellerent. Nempé quam vis con*

ceaat habuifle Romarn etiam bonos ci- ves, eam tarnen fuille reipub conditio-

nem negat,ut illimeliores rempub, ge-

rerent. Huic autem objeÄionido&is- fimusRupertuSj quem fententi^eForft-

nerianas etiam acriter adverfari perop¬

portun é video, optimé occurrit Qui,

cum debere Romarn incrementunu fuum etiam legibus artibusqtié pacis,

egre*

(n) ^v, 4?« (b) in di$ä nota, p. $70«

( V)

epregiis admodum teftimoniis, ^ex Jor-

liandé, Strabone, juftiniano, 6c Pighio petitis, confirmaverat: (p) fmgulorum

dein recenfetexempla^qiibfubrepubli-

ea libera civilibus virtUtibus prseftan-

tes , publico fummé profuifle å variis

memorantur Scriptoribus*

Ex bifce jam patet, non bellicam tantum^

virtutem, aut huic deditos, Rom« fuifle in ^pre- tio, fed etiam civilibus artibus inflrudtos. Quod

& confirmat Polybius, affirmans (q) non ftrenuos

j tantüm, Ted & bonos pro roftris publice fuifle_>

laudatos, poftquam vita exCefliflent. Quis au-

tem acrior ad pcfteros virtutis ftimulus, quäm_*

cum laudes defundti teleberrimo preconio, pu- blico in lcco, toto audientc populo ^, concele-

brantur ?

Et haec fufficiant, licet plura poflent addu- d, ad probandum, fuifle legibus inftrudtos Ro¬

manos, non tantüm ad belli, fed & ad tempora_»

pacis. Hinc alia quoqué ^, quåm qüae a Forft-

nero ftatuitur,dicenda eft intereuntis reip. caufla ; Non quidem ^arma, aut armorum fludium ; fed

contra artium & belli, & pacis, ncglcdhis atqus

contemtus. Hinc enim ignavia,luxus,ambitioT avaritia, atqué fuperbia, & inde oricrttia mala 5

quae avitani gloriam, morumqué fandlitatam, atq;

ad-

(p) ad Flor» Prolog- f h fä) üb« ft

K

( ?i )

ädeo rempub. plane everteriiftt; fr) .quärqilé iifl*

perio cuilibet, licet maximo, interitum accelerare fölent. llbi, inquitSaIluftius,(s) pro labore defi- dia, pro contlnentia. xquitate lubido _atque fu- perbia invafere \ fortuna fimul cum moribus im*

mutaturi Ferant autem, inter alia, Roma¬

ni impruderitias fute acceptum, quod fa&ionibus diflidiisque civilibüs in illorüm Repub. interdum

fiierit locus» Ipfi enim, contra popularis flatus

arcana, flepé paili iunt nimium continuari alicui

honores Magiftratusqué. Adco ut obiervemus,

concitafle feré motus tumultusqué jam plebejos, jam patres ; prout hic vel iiie ordo Magiftra-

tuum continuafione, & quod addendum, diente*

Iis prxvaiebat.

Th. IX. Sic breviter oflenium, debere Ro¬

marn örtum incrementumqué iuum Deo & Vir«

tutibus. Virtulum Duas ftominavi, miiitarem,&

civilem ,• adeo ^ut nulla fit, quat ad barum alte¬

ram non comrfiödé quéat referri. Tantum ita-

qué abeft, ut continentiam, temperantiam, mö- deftiam, pietatem, Sed. exclulerim, ut potius fub

artibus pacis voluerim comprehenfits. Quirn,

imo fingulari prudentias Romanorum tribuen- dum, quodhis ipfisfuus tamdiu Conftiterit

honor, fua integritas.

(r) Vid. Sailuft. beLCatil. cap. 10. Ecl jugurth. c*

41. Flor. ^{j: 12.} (s) bei, Cac. cap 2„

SOLI DEO GLORIA.

mwm