• No results found

fcLEGANTI comraranda,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "fcLEGANTI comraranda,"

Copied!
41
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Τύν Θεά. EXERCITWM ACADEM1CUM Do ii

ERUDITIONE

fcLEGANTI

comraranda,

Ex

Conf jAmpltj]

Facult.

Philof

tncekberrimo adSalam Athenxo,

PRyESlDE

V I R O Amplis imo

Mag.

ΜαΤΪΗΙΑ

Eloqv, PROFESS. Reg. & Ordin, Ad publicam cenfuram modefte

dej

ert

OLAVUS THELAUS

μ ed elpa dius,

Ια Auditor. Gust. Maj. ad d. ii. Dec. anno mdccxxxiii,

Horts ante meridiem Colitis«

UP SALIAE,

(2)

S:« R:^

M:tis

MAGN5E fidei VIRO,

GENERALI

MAJORI

ET Norlandiae Occidentalis

GUBERN

ATORI,

JLLÜSTRISSIMO C0MIT1 ac DOMINO,

DnGAROLO

GÜSTAVO

BIELKE,

M/ECenati Magno.

1

W> Ws'Oc* qualecmque. inge

B B penictllo.in* humiUimu

B/B

plurima.

ad. pedes.

JML JÜL

miße. deponere. voluii

votis. in. Ecclefids.

decus.

ac

emolumen

htifjimi. dwtißime.

vivatis.floreatis!

lllußriß] &

Reverendiff.

devotißimus OLAY.

(3)

S:m

R:/e M:tis

MAGNA! FIDEI VIRO,

i

Per Norlandiam Occidentalem

SUPER1NTENDENTI

Reff. Gymnaiii Scholarumque

EPHORO Et Vener. Confiftorii

PRMS1D1,

Reverendisfimo

Patri

ac

Domino,

D.nDoct.NICOLAO

STERNHL,

M£CENATI

MAGNO.

iuu Jpecimen.

rudi.

licet.

delineatum.

animu pigmts.

ob. beneficia.

longe.

Veftros. Maecenates. Magni,

fub-ώ&ώ, ardentiflimis.

fufftiriis.

<&*

. Urw. omni, benediäionis. genere. cumu?

Nominum Veftrorwn

Cultor

(4)

;.

VIR O

^

Maxime Reverendo

Celeberrimofo

d:no ε r

i

c

o

alstrin,

;

S. S.

Theologiae

Doctori

,

&

S. R, S. S. Ecclefia? Lekfandenfis Antistiti, & adjacentis

diilri-dus Prjepositolonge

me-ritiflimo, Patrono

Optimo,

Δ^fero jejun<e levtλ h<ec conamim

menti*, Vejirosaccedens s Lumina Magna,

lares. Sim licet ipje rudis cunffisque para·

tibus impar, Audiat incomtas Muja nec utta

preces ;

Compello tamett Arfiot decora

al-ta Ztonis,

Maxime Reverendorum &

HumiUintus

(5)

V I R Ö . .

tAdmodum Reverendo&

Amplifftme

MAG.

Ρ Ε

T

R O

TIGERSTEDT,

Antea S. S. TheoL Propessort

Aboénf. Extraord. jam Kvtori

in Tuna , Atmar, & @t^DC I

at-que

adjacenris

Diftri&us

Pr^po-sito adcuratifiimo,

Fautori

Optimo,

Quot Doärina Viros vindkatipfet

(jbi.

Vos adeo, trepidaque fero pia mune*

ra dextra:

5wt his in Veftro fata benigne

finu! j

Vivite felices ! Pyliam Jupeiate fene*

Üam J

Ut Doörina Juas pandere di/cat opes.

• ··

. ' >

AwpJiJJ.

Nominum

Veflrorum

eliens

(6)

v i r o

AdmodumReverendo &" Pr<eclariffimo

MAG. C LEM EN TI

THELAO,

Pastori ecclef. qua?deo

colligun-turintorp &ssorßfid/ meritiflimo,

Ρare ti meo lotige carißimo«

Τοις

μενον

ενεργείημασί

εχεις,ως α

Σα

μη

παμμεγίςοις,

ζηΐηΐεον

τάς τας τάς άπαξχάςτω ς5

ανεύηχα

ονό-ευε^γεσίαι Σα άι εις εμε, εξ απαλών Ιαζίοις εχείνας χνΰάινειν αχοιόν τ είναι ςοξγη Σαεϊς εμε

εξαίρετος,

κ) η

μηάε-της , ωσπες ειχος, είργασιν, ΐνοι οπη χία, δείγμα τιαπολείπω της ευγνωμο-μένος γαξίενίι τά τοιαύτα πρόσωπα παμμεγεθης Σα εις εμε εύνοια, ησ τι-ςον, εμε παν\ελως

άσφαλίζεΐαί

> Σε μως άναίνεΒαι η άΟε/φιν, μάλλον λειν. "ΕιποΤ αν9 Θεα συγχωραντος , άρα της ευχαζίςίας τεχμήριον [ως τα-Λοιπόν αδέποΊε παύσομαι ταϊς ευχαΐς Ύμας, ω Γονεϋ νΕν)ιμε9 )C, Τεραρε Μη· δπή\ιαν ευ\υχαν\ας διάγειν κ) ευ

πξάτ-Τον Πατέρα

νΕντιμον>

η τον

Μη- 26-olav,

(7)

v i r o

Jldmdum Reverendo &

Praclariffimo

mag.

o

l a

v

o

kenzelio,

pastori in

^orbtngrå

/

Ulån^

flCC / &

2Btf>oggerft

Vigilantijjimo,

Avunctilo & unicO) ö*Opttmo.

ω Τονεύ Πολύτιμε, όλως iμε χαταδεό-άιΊίζί) Si* ας τωνέπί]η$ευμαιών με ταυ' μα]ι. Ύηλιχάΰ}αι γαρ το

μέγεθος άι

Y)Sy) υπήρξαν ονύχων> ωςε ρημασιν

άν-τον Sovaxaεν τω παρόν]ι. Πλην

άλ?ό

ή πο[ε χα]' άξίαν επαινεμένη ελευθεριό· τε ti, όπως έχει η νεωτέρα έμη ηλι· νος όϊανόιας, ευ μάλα άιδεσίμως ύεό-άναόέξασ$αι. ΜηΙράδελφε Γεραρέ, ή νος χαρπόν Sid πανίός έπησδόμην

ήόϊ-τετο τό επιχείρημα όποιόνπερ μη$α* Si θυμω ευμενεςάτω προσίεΰαι μέλ-πλείω προχοπην ·προσ&εΊην, μείζον πεινότα]α υπισχνέμαι προσοίσειν. •προσχαρΊερων, όπως ϋφιςος

ό

Θεός, τράδελφε, 'έωςέσχατε τε γηραος έ£ε τειν

έάση.

Όετωσι τας έυχας αποτελεί. τpdSελφov Τεραρόν ταπεινότητας βορινός TÜLAUS,

(8)

Plurimum Reverendo

atque

ScholseTriv. FröioenFRectori

adcuratiffimo,

A FF1NI

Optimo.

Q

Rottes [insularem

_ nevolentiam mecum

Tttam

perpendo;

in

me

be-lottes confiteor, mihi

ampltjjmam

ejje

Te, AfRnis optime, laudandi mate riem, licet ipfe omnibus eloquentt# pr&·

fidtis fm deßitutus. Quod cum ita

pt, Itceat mihi beneficia Tua pioplett·

i/o venerart, Supremumque IS!umen

precari, perennemreddatTuam

Tuo-ruwqueincolumitatem! Ego vero9 quo-ad vtxeroy [um permanfurus

pYA.cUrisJimo

AFFINIS

Optimi

Sincerus Cultor

(9)

Mttt

OLOF

THELAUS.

*

*

*

f$52anb

tl)t

Horbens dbla

©mpcfen

@ttia/fom

Cn

fftön

demant,

Pindi

i^ielwrs

tnelierfiycfc»;

iöeraö roittra 2ärbomS pant.

© © «s

Uti

Eärbomé

tnribna fröna ©itta

tä<fi)cfö

gröna

blab;

SSdra

n)iöt)ct6 l;ufit>ub#bona/

0iör tn

©tntn

meb rätta

Slab.

(10)

© © ©

SMatlfc

Parnailens fidcfa ©föett*

ner

Qat ju

£>en

förtieni

en

franfö/ <gom

af

Pbcebi

btUemjer

Sivft

en

waefer

Sarboms

glänts.

© © ©

©lattts

jag ötiffar!

brants

tinil

gtfroer

Pallas

fielf

tneb

fttio

i

l>ani>.

£>ygb

ben

jTionfta

franßen

blif«

wer:

Säger

finö ju i tinutlanfc.

JOHAN WILHELM

(11)

***** *§■****-**, vo.vo,<?»<<?*>£>>, * * * * *Ä*,* **·**_ * * *** *V******<,-W vC'S^Γ5^*4 Λ Ν. y. $« I. Olendum omnino

eft , dari homines

adeo ineptos , qui exiilimant> eo

cer-tiorem eruditionis

gloriam Tibi deberi, quo

impuden-tius convellant ipfam eruditionem,

rot icriptoribus^ tot gentibus, tot

denique feculis probatam

afTertam-que. Hos vero Heroftrato

haud

difHrniles eile arbitror , qui ab

in-cendio templi Dians , facem

ce-lebritatis accendere voluic, conatu

certe irqpio & maxime prspoftero.

Scilicet ivaviffimum hoc pabulum

menri humans ii iubtrahatur , (i

hoc iilum Ariadneutn negligatur,

(12)

barbaries imminebic : homo cum

vitiis & fordibus animi lu&abitur, & in tenebris c#co voluptatum

ceftro percitus oberrabic,

cun&a-quefitu& iqualore cernet obduåa.

Vulgus quidem habemus

excuia-tum, nec cum iis negotium nobis

eft, quibus, judicandi facukate

de-negata, in veritatern jufto modo in-quirere non licet: ab iis vero, qui

in do&orum albo nomen profiten¬ tur, hoc infuper haberi, eft quod

dolemus. Dicunt cum Pyrrhonl· eis ,nullam efle evidentiam cogni·

tionis humana?; cumFanaticis,

Ii-teram occidere, fpiritum vivifica-re: cum Poireto , res naturales

nec a ratione nec in ratione

cogno-fei; ä) denique cum Hobbefio,

ftu-dia humaniora eorumque officinas iacere potius ad decrementurn ,

quam incrementum Reipublicap. a)

Hosautemin retam manifefta

mul-tiS

a) DeEruä.fiol fitperf. &

falfia

p.

(13)

m 5> β t tis adgredi nolurnus, precamurpo-tius, velintcum fana rarioné

ingra-tiam redire. Non quidem omne felicitaris genus indodis &

rudibus

literarum denegamus; (ed eo

feli-:ciores homines eile arbitramur»

quo propius attingant illam condi-tionem, in qua prsftantiffimo fplen* dore elucet tota hominis dignitas*

Qui enim incomtam rudiratem

exuit: qui morum afperitatem

con-cinna cum venuftafe commutat:

qui freno

affeduscompefceredifcit:

qui mentem, innatacaligine

discuf-(a, excolit, excultam mirifice ob-ledat, intelledum variis utilibus fcientiis, voluntatem itudio rerum

honeftiflimarum perficiendo, illum ego beatum & vere eruditum jure

prcedicaverim. Hutic

veroad

feli-citatem civilem plurimum conferre

quis non videt? Etenim is fu^mi« feriaζ probe confcius,

quoad

licet» na=vos, perlabem

communemcon-trädos» detergit: facultates snimi

(14)

4 m o se

emendac: aliis confilio,

au&orita-te & opere promte fubvenit: fine

obtre&atione alienχ virtutis talen¬

tum fuum iosnori exponit: altiora

iapir, neque luminirationis ita

ad-ha?ret, quin revelationem

adfpiret^

cujus neceflitatem ipfe ex faniori

Philofophia didicit. Hac viri ele¬

ganter eruditi felicitate

alle&us,

hoc argumentum elegi, in quo

te-nues ingenii vires periclitarer.

Quod vero a craffiori Minerva rü¬ de penicillum

mihi

datum fit,

id

Benevolus Le&or mihi, utpote Juveni, benigne ignolcat.

j. II.

Quandoquidem timor veri Do-mini initium eft iapientia?; hinc facile largimur, pr&rogativamPhi·

lofophi Chriftiani pra? Gentiii in

quam plurimis majorem efie; li¬

cet utrique, qua Philoiopho , fit

par rationis lumen. Neque ta¬

rnen ideo orrinem veterum

Erh-nicorurn dodrinam ut inutilem

(15)

faftidias, licet fabulis nonnunquam* velut cortice quodam, eam inclu-ferint, Hoc vero ut ab aliis fatis

eft evi&um, ita nobis fufficit

bre-viter monuiile, intelle&us efTe,

multa rerum fcientia inftrui. Hoc

vero iis displicet, qui voluntati

ju-dicandi facultatem tribuunr, & ab ejus guftu nefcio quam i'olidam

rerum cognitionem temere me· tiuntur.

Eruditus translate de animo"hu^

rrano dicitur, quum proprie ma¬

terian Iasvigatan & affabre politan

competat* Unde colligi poteft, Erudittonem vi vocis indicare,

rudi-tatem mentis naturalem efle

ex-uendam, & politiorem rerum ne-cefiariarum notitiamacquirendam. Doärma majorem plerumque de«»

norat excuft# mentisperfe&ionem,

dodusquQ is eft, qui alios docere poteft: quamvis Jnon

difticear,

Do·

dum & Eruditum, ex vulgari

loquendi ufu, pari

pafTu ambulare,

(16)

Ele-Elegans cultum ornatumque animi (olidum, nonfemineum

deco&um-que nobis fignificat ;

adeoque

Ele·

vgans Eruditio eft vera rerum

ho·

j, neftarum utiliumque cognitio,

ufui & fcopo eum in modurn

>, aecommodata, ut inde multum

5, emolumenti in rem tam

priva-tam quam publicam

redundet»

Mittimus igitur Eruditionem////w·

ficiariamfc falfam, qu$ umbratili& confufa farragine multa potius quam multum ubique blaterat, morbos mentis negligit, & pro

vero pabulo fpinas ac carduos

fub-jniniftrat; adeoque digna non

eft,

quas eruditionis titulo iuperbiat#

5. i".

Quis enumeret cun&a miferias

humanas documenta? Mentem vi·

tia vexant; corpus & morbi &

fumma rerum inopia affligunt, to*

tusque microcofmus labe

eft

infe-öus» Neque ratio viam aliam

ad

felicitatem civilem elabendi

(17)

rit, quam illam, quae

ab elegatv

tiori literatura munitur. Hanc

vero dum inquirimus, ftatim fe

offerunt Litern humantores: ita

ap-peilatas, quia nos humanos

red·

dunt, inordinatos affe&us leni ivavique moderamine

compefcen-do. Quisenim neicit, abire ttudia

in mores, & bonam do&rinam

probos gignere, pravam verocor-ruptos? Scilicet habet fe ingenium

hominis a?que ad fcientias, ac ager

ad fernen. Hoc fi ineprum, fi

mi.

nus generofum fuerit, rr.effis vota

coionorum facile deftituet: fic

multum intereft, quibus do&rinis

artibusque animum imbuas, ne

praecerlapfi temporis ja&uram fera

pcenitentia redimas. Neque vero licet pro Iubitu hancculturam ne«

gligere, animamque, ut dici folet,

pro iale habere, Qui enim hoc

agunt, & in fe & in alios injurii

funr. Seipfos fru&u opfato, quem

ex quayis arte fentire poiTenr,

(18)

frau-8 ft © ϋ

fraudant, aliisque molefti funt, paupertatis & ignavia? fodalitio fti· pati,

§ IV.

Per humaniora ftudia non

intel-ligimus eas artes, qua? animos in-ani 5c effeminato quodam

appara-tu permulcent: nec eas, qua? va·* jia? & fncert^, adeoque ufui nobis

effe nequeunf. Veteres appella*

runt Arles Liberales, easquefeptem

effe dixerunt: c) quibus quo in* ltru&ior quis erat, eo magis in

omni genere & comitatis & iifera-turae exceliebat. Liberalesdicuntur,

quia homine hbero digna funt, ut ait Seneca. (d) Ha? vero antiquis

erant: Grammatica, Rhetorica,

Diale&ica, Arirhmetica , Mufica,

Geometria , Aftronomia , quibus

Srholaftici & trivium &quadrivium fuum abiolvebant 5 adeout fcholas

noftras triviales nomen iuum inde

forti-0 Ifidor. Orig. Lik 1, c, 21

dy

(19)

88-fortitas effe exiftimetCl. Stollius(tf) Magiftri feptem artium

etiamnum

illi appellantur, qui

honores

Phi-lofophicos ob

iolida?

eruditionis

gloriam confequuntur.

Nos

vero,

his aliisque, qua? heic in

ceniurn

venire poifent,

mifiis, dicimus,

Ρbilologiam, cum faniori

Philofopbia

conjun&am, nobis elegantioris

E-ruditionis titulo venire. Haear&o

nexu cohaerent fociasque manus

fibi invicemporrigunt. De utra-que autem, quatenus ratio

inftitu-ti noftri id permittat,

breviter

differemus.

<$. V.

Philologus in Unguisearumque

ca-fiitate foliicite, non tamen ad

nau-ieam usque , occupatur, pra?ceptis

& Grammatices & Rhetorices pro¬ be inftru&us. Is eleganter

erudi-tus merito eft dicendus , qui huic

ftudio dignum ftatuere novit pre-tium, quippe quod iine fummo ac

A5 inde·

(20)

indefefTo labore vix difci a quo·

quam, minime vero doceri &

fe-liciter explicari poterit, nifi ab eo,

cui multum ingemi, multum eru-ditioais ac literarum, magnusprcer terea ufus in omni dicendi genere

fuppetat. Ducimur omnes a natura

acri quodam ftudio ad fenfum ni¬

toris & pulcritudinis: immo bruta animantia in pugnas exardefcere

cernimus, fi corpori, quo maxime valent, quodque niridum effe

cu-piunt, minus benefir. Quis

agri-colarum in armentis coémendis robur tantum eorum ac vim, non vero ipeciofam formam fpe&et ?

Quis eft, qui cum veftibus fe te-gere vult, neceflitatis tantum

rationem habet, de elegantia ac

venuftate minus follicitus? Quod

ii ini is, quas ad ignobiliorem no-ftri partem pertinent, pulcritu-dinem & jucundiratem quaeramus;

quanto magis navanda ed opera,

Ut ea, quae animi & ingenii fint,

(21)

ni-1$ o Wi *'

nitide expoliantur? Non

quidem

dicimus cum Joachimo

Ringelber-gio, /) glortam polite

fcribendi

inter bumanos conatns omnes fummum tene·

re locum : id vero jure contendi* mus, (apientia? praecepta evilelcere,

cum illi, qui de rebus cognitu

ne-ceiTariis loquuntur, nonniii

por-tenfa verborum evomunr. Certe

Latins lingul ea eft

majeftas,

ea

voluptäs» ut eruditionis omnis per

totam Europam vehiculum, totius

Orbis literati vinculum &commu¬

nis quafl per Hdiconias terras

Mercurius audiat. g) Haec ornari mirifice & ad numerorum ac

ien-tentiarum varietatem apte fle&i

poteft: huic eximia

eft

vocabulo-rum & ftgnificationum ubertas:

huic etiam in ipfo verborum fono imperium quoddam coniulare eft.

Ut facile dixerim, eos laterem

la-vare,

/) Vid. Budd. de cult. Ingen, ρ. 333.

g) Cl. HeumanmConjp. Reip. Li·

(22)

vare, qui vernacula lingua omnfa

aeque exprimi poffe autumanr.

Ha*c enim exiguis finibus

termina-tur; illa in omnibus prope genti· bus intelligirur, nosque non uni

tantum genti cognitos reddit.

Hoec multis in locis isepe hasrec,

& nimia verborum inopia labojrat; illius vero luxuriofam & redundan¬ tem fupelleäilem nemo ignorat.

Neque illi audiendi funt, qui in Theologo, Juris Confulto*

Medi-co, & denique Philofopho, cultum

latini fermonis minus necefiarium eile iomniant. Certe fublimiori-bus do&rinis infigne decus conci-liari elegantia ac puritate ftyli lin-guasque faniores exiftimant,

illos·

que eleganter eruditos appellanr,

qui & multa rerum cognitione funt inftru&i, & eandem nitida ac concinna fvavitate aliis exponunr.

Adeoque illos non laudo, qui eum

in modum litiguarum ftudiis fe

dant, ut nudis vocibus, non rebus

(23)

ani-ϋ O SS *1 animum paicanf. Lingua?

fores

fcientiarum aperiunt, icerque

ad

eas feliciter nobis & ilernunt &

pneparant* *

5- VI.

Philofopbia quoque campum ape-rit, ubi & laudes & decora iua us* quequaque explicat. Scilicet ex hac, tanquarn ex ionte, prascipua eruditionis humanas elegantia

di-manat; excepta fola omnium

di-fciplinarum regina^ S.S.

Theolo-gia, qua? ut ipfe eft divina, ita re-liquas difciplinas infinito

fpatiopoft

fe relinquit. Philofophia, ut antea

di&um , animum hominis

ex-colit, ne tumultuantes affeéhis in

feditioio peäore rationem de folio deturbent. Uius igitur ejus ad

omnes homines , cujuscunqueL»

fint conditionis, fe extendit. In

Republica bene adminiftranda

quantum emolumenti illa prasftef, paucis eloqui non poiTum.

Socra-tes tum demum beatas fore Res«

(24)

publi-14 US' o 85

publicas dixif, fi

vel

Philofophis

fumma concederetur poteftas, vel ii, qui ceteris prseilent , apte

philofopharentur.

b)

Eciam ani-ini tranquiilitas ex

Philofophis

pe-nu depromirur. Alia utilitatis &

dignitatis ejus documenta

ob

an-guitiam carts iciens prstereo, quippe qus

apud

alios &

diffufe<3c

fumma cum induftria colleéla

ha-bentur, Neque lacer, quam utilis fit & Theologo & Interpret!

Sa-crarum Literarum fupellex &

Phi-lologica & Philofophicaι ut

mira-ri conveniar, nonnullos eo teme-ritatis progredi, ut

Philofophis

de-cus convellant, deque faftigio fuo

dejicere conentur. Hos egregie Auguflinus /)

adgredicur,

dicendo:

Hoc Grmcitm verbum> quod Philojo· ph'ia nomimtur, amor japientt#

diel·

tur. LJnde etiam Divwds Scriptur<zy

non mmno

PbiloJopbosyJed Philofophos

hu·

b) Platohb. V. de RepitbL t)

De

(25)

jr

hujusmundievitcmdos& irridendos

pra-cipiunt. Nam quisquis omnem

Philofo-phiam fugiendamdocet, nihil vult aliud,

quam tion amare jcipientiam. §. Vill.

NecefTe igitur eil fateri, vitam fine elegantiori doörina elfe tri-llem quandam mortis imaginem,

ut in illa nobis comparanda

fum-mo nifu defudare nos oporteatu

Mifera omnino eßet hominis con¬

ditio, fi iliud incultum feu exftin-&um jacerec, quod ipfum a bruto animantediftingveret. Inhoc uno

nos pra?cipue a beftiis difcerni-mur, quod ratione gaudeamus:

hxc vero nobis uiui non eft, niii

crebro iludio exercitata ufibus

hu-manis pro indigentia noftra fe

ac-commodet.Praecipuum

vero & ma-xime neceiTarium adminiculum,

quo eruditio comparari debet, eft tinior Dommi. Hic inftar claviseft,

qua eruditionis & fapientia? penu *

recluditur, Hunc verofi negligas,

(26)

reli-ιό M? ο Ü

reliqua omnia optato

carebunt

lue-ceffu, & difficultas, quae pulcer-rimis quibuslibec rebus eft

préepo-fita, & ingreilum &progreftum in

hxc adyta impeditum reddet.

Hu-jus quoque ope

difcerelicebit,

fco-pum eruditionis in

gloria

Divina

pra?dicanda, & in

noftris

aliorum·

que commodis,

quoad licet,

pro·· movendis confiftere; non vero il-lum inimporcuno quodam glori#

aucupio vanaque oftentatione

eile

collocandum* Alioquin omne

bo-narum artium decus periret, fi

il·

\x intumeicentes eultorum fuorum j

animos unice inflarent,&ad

nomi-nisfamam ante omnia

quasrendam

ftimularent. Sapientis eft, in

ani»

mi bonis omnia vita? prasfidia po- |

nere. Omms manis gloria

fplendor

exiguis regionibus continetur, ium

tra breve tempus exftinguitur.

Nec

ulla re clariusfe joletfapientia

indica-re9 quam gloria contemtione.

jQui

enim ambhione diftrifl't9 hominum rit«

(27)

Mlft/CU-IB o |S *1 mufcuhs intueniur, aperte

declarant%

nondumJe mentis

aciem in

naturama·

gnificentiam

intendiffe.

k) Gloria &

farna eft quafi concornitans

quod-dam virtutis teftimonium,vel

cau-fa ejus impuliiva, non vero

finis

ultimus adionum humanarunu

VIII

Deinde Erudito opus eft

ingenio

atque judicio, ut artes

quaslibet

ala*

criter percipiat, dotesque animo

inditas aliis feliciter exponat. /«·

genium

vivida

& infigni

pollet

ima-ginandi facultate ,

adeoque

rerum

imagines dextre fibi

repraefentac,

earumque inter fe

fimilitudines

ce-lerrima mentis agitatione depre-hendit. Felix ejusmodi ingenium

plurimum

adjuvat Poétas &

Orato-resinrebus& promte

inveniendis &

vivide exprimendis, ut

id,

quod

di-cunt, coram cerni videatur.

Ad-eft etiam ingenioiis plerumque

lo-quendi

reddendique

promta

facul-B tas

(28)

ill Κ ο Μ

tas & ίή omnium fiåionum genék ribus inveniendis infignis quasdam

follertia, qua? in aures

^otius

quam

mentem illabitur, niii judicii tru~

tinafingula rite ponderantur. Judi¬

cium verofubtiliter&acutederebus,

ctiam a fenfuum commercio

remo-tiflimis, judicat, & in ideis a fe in-vicem difcernendis occupatur, ne Silarum fimilitudine decepti rem

unam pra? altera fumamus. 1)

Hu-jus igitur operatiocinia diriguntur,

ne extra orbitam evagentur: clarae & diftin&a? rerum idese habentur: nnum denique ex alio accurate

colligitur. Quod eo melius

infti-tuitur, quo minus indulgemus

fpeciofis quibusdam facukatis ima-ginativae fimulacris & inventis»

Addo Memoriam, eruditionis

com-paranda? non leve adminiculum,'& cuftodem ejus fideliffimum, qua?

proinde erudicum noftrum &juvat

& exornat.

$. nr,

(29)

m o m i«

§. ix.

Antequam vero vaftum erudi-tionis pelagus ingrediaris,

de

me-; diis illuc perveniendi follicitus fis. Illa vero non tam meis, quam Ce*

leb. Buddei, verbis receniere

ve-lim : m) Bodos &in qualibet feien*

tia prafiantes viros audias: hbros uti-les legas: quodque pereepifli acri <&*

indefeßd meditatione perjequaris«

Haud facile dixerim , quot

com-moda fecum ferat inftitutio viva: hac enim vel momento temporis

in finum noftrum efFunditur,

quod diuturna plurium annorum

cura coacervatum fit, idque

nul-!o cum noßro labore, magna ve« ro cum animi noflri voluptate

con-tingit» Tarnen, ait Fichetusn)y

flu-dium illudaudiendi erit conftansac perpetuum, non interruptum, nec

hiuleum; alioquinconnexio

do&ri-narum, qua? animaitudiorum

me-B 2 ritor

tri) De cultura Ingen, p. 406. n)

(30)

to SS o 'S

rifo dicitur, inde turbatur, &

audi-tor hocquidem

modo concluiiones

aliquas, nonvero nexum

rerum,in-telligere difcit:

id

quod eruditioni

veras adveriatur, & ad

fuperficia-riäm via eft certiilima.

Deni-que aurculfatio

illa

eric

attenta, omnibus cogitacionibus alienis,

attentionem noftram turbaturis,

quantum fieri

poteft,expuIfis.

Certiffimum quoque in

literis

proficiendi

medium eft, Bonorum

Librorum le£Ho, cum acri &

di-ligenti meditatione

conjun<fta;

qua fit, ut propria velut

nobis

fiant,

qua? percepimus, 8c in utilitatem

noftram convertantur. Zenoni,

Sroicorum princip?, de folida

eru-cfifione folliciro, Apollinis

Oracu-lum refpondifle dicitur;

σνγχρωτίζε-σ$αι τοις νεχροΐς. Quod eo perci-nere facile intelligitur, ut illf, qul

ad vera? eruditionis arcem

conten-dunt, libros diligenter evolvant,

8c

ailidua mortuorum confvecudine

(31)

utan-.38 ο Ε <**

utantur. ο) Reéte

Saresberienfis

Policrat ρ): In illorum

fententiam

facillime cedo, qui

creäunt,

fwe le¬

dtone audorum non po/je fiert

homi-mm literatum. Quinam vero le¬

gendi fint, & olim &

hodie

non

eadem omnibus opinio. Ut

ingenium, fic ftudia &

inftitutum

noftrum confiderare debemus. De

librorum diverfitate, variaque eos

legendi ratione eleganter

difTerit

Baco Verulamius. q)

Quomodo

a

fingulis proratione

profe&uum

in-ßituenda fit leétio, indicatb

Schef-ferus.r) Quole&a

tenaciusinha?-reant menti, iludium excerpendi noneritomittendum. Hoc Fiche-tusr)ftudiofismagnopere

commen-dat,utquicquidinoptimis

libris

fci-tu dignum, auditu

jucundum fit,

referant verbo, vel fcripto.

Scri-B 5 ptio

ö) Buddeus

l.

c.p.410. p)

Lib.

8· cap. 9. q) Serm. Fid. 48.

deßylo cap. 6. s) l. c. t)

Lib,

(32)

tt Μ o ■

ptio enitri res

quaslibet

animoal-tius imprirnit.

Quintilianus

t)

ap*

pofite in hane rem;

ISIunquam^in-quit, Jolida atque

robufta

juerit

eloquentia,

nifi

multo

ßylo

vi-res acceperit. Nam

flylus

redt-git in corpus,

quicquid

leäione

coU

letfum eft. Neque enim

in

multorum praeceptorum

fubtili-tate elegantia eruditionis

confiftit;

continua exercitatio, quse periti Do&oris aufpicio inftituitur,

im-moetiammeditatio omnia efficient# $. XI.

Quemadmodum adcorpus

fuften-tandum ope & auxilio aliorum

ca-rere non pofTumus; fic, ut

fapere

difcamus , eruditos faepius

conve-nire par eft. Certe

compendium

fcientia? eft, viros eruditos fubinde

confulere , qui viam redarn

indi¬

cent, &genuinos fontes

nobisape-riant. Quantum utiiitatis

inde in

nos redundet,

pluribus

probat

Ma*

(33)

o li *$

Marefius: a*) Converfatio unicumpce*

ne in hac vita inter homines adjumen-tum efl 9 quo autanimum recreemus, aut humana focietatis vinculum tuea-mur.

Peregrinatio quoque literarum ftudiofo , debita icientia munito,

magnam adfert utilitatem. Hasc

enim facit , ut eruditionem

artes-que, quarum defiderio flagrat, eo

dexteriusfibi comparet, quo citius

ex moribus aiiorum populorum eam fibi prudentiam acquirat, qua

Reipublic®, Patrik, fibique ipfi prodefTe poifit. Cordatiifimus Phi-lofophorum Epiöetus id admodum

liberale & natur® hominum

ad-commodatum putat, non ftirpium

more in uno loco h®rere; led &έας

ένεκα, alias provincias obambulare.

Hinc egregiam & fingularem eru¬ ditionem fibi peperere Ulyiles &

* Hercules

, qui urbes multas

vide-runt , & viros eruditione claros

(34)

*4 ° W

J

inviierunt.

Gloriatur

Democritug

apud

dementem

Alexandrinum

&

*

Eufebium , fe

peregrinando

egre-gias

fapienti«

opes

fibi

conquiii-vifTe. Nos ex

hfs

concludimus,

quod

peregrinator

,

ea

,

qua

dixi-mus, fciencia munitus, non

poflit

non, Divinis

aufpiciis,

multiplicem

ex

peregrinatione

fruåum

colli-gere.

XII.

Siquidem non tantum

intelleflus

- ·*

I

habet in exercitio

eruditionis

quod

♦ cognofcac ,

Ted

&

quam

maxime

voluntas quod agat;

hinc

moribus

etiam, eruditus

aiciolo,

dodrin«

fpeciem

mentiente

,

difcernitur.

Promovetur maxime per mores

&

eruditio , & hominum

felicitas,

vel ratione animi, quipoliturj

vel

ratione corporis,

cujus ianitas

ope »

vit« inculpat« coniervatur;

veide·

nique ratione

fortunarum &

fecuri-tatis extern« , ubi probi &

inno-cen#

(35)

■ύ

κ ο m ιτ

centés contra improborum infuriäS

defenduntur. Bonos igitur mores iludiorum cultori neceilarios e(Te , indicat notiflimum illud : quiprof,ϊ*

cit tn literis deficit in moribus,

plus

deficit, quamproficit, Feredixerim,

exiguamerudicionem,cum moribus

conjunétam , plus publico prodefle,

quam nudam quandam omnium

difciplinarum & artium

cognitio-nem. Ipfa quoque

experiencia

te-ilatur , quod mediocriter doåi.»

qui urbani & comes funt , magis

fe commendenc, quam

Polyhifto-res , a virtute ac moribus

alieniffi-mi. Puritati itaque & innocentiae vitse ftudendum erit humaniorum

literarum ftudioio.

5» XIII

CureleganterEruditorum nume¬

rusfit exiguus, hane imprimis

eile

caufam opinor, quod vix

unquam

\ aliquis exftiterit eruditione,virtute ac integritate clarus

, qui non

fta-tim invidiam virtutis fuse comitem

(36)

ιό Μ ° ϋ

fitexpertus. Ut, inquit

Voweriüsy)

Utiores agros denfa virgulta & labru·

ßaJentibus inneχacitius occupant: itα magnoanimo , verdevirtutis & optima

mentis amanti, livor <&* odiuminßdias flruunt. Nimia deinde oritur

lite-rarum negligentia, (i eruditi in

veftitu ceterisque corporis integu-mentis peculiare aliquod quaerant,

obquod eruditionisnomine infigni-ri cupiunt , & cum priicis

Grsco-rum Philofophis barbapallioque tan-tumpbilo/opbentur z). Hi elegantio-ris literaturae lumen pedantifmima¬ lö obfufcant: quippe qui omnium

fapientiffimifibi videntur, aliosque

fe doäiores , tanquam umbras

vo-litantes > alto fupercilio defpiciunt.

His vero , doétrinam faftu

corru-ptam mentientibus , merito occi-nas illudEpi&eti : Ol homo , vide,

quo (apientiam mittås , ne illa , non

purgato vafiy computrefcat.

Deinde

ele.

y) Tr% de Polymatb. p. 4.

(37)

Κ ο Κ 27

eleganter Eruditorum numerum minuit perverfus feculi genius ,

qui ad eruditionem ac eruditos,

tanquam ad confcienthe fua? carni-fices & ignorantise iuas teftes

nau-feat, deli&a eorum minima oculis

perfpicillo armatis intuendo,

adeo-que fcelerum nota ea maligne

tra-ducendo. Certe inter ira? Divinéfr

documenta hoc pr^cipuum habe¬

tur , quando illorum numerus

mi-nuitur , qui pietati operantur, &

juventutem patriam ad bonam

fru-gern ducere allaborant. Hos ergo malediftis infe&ari definat

hodier-na vel invidia vel artificiora

proter-via, quas eruditionem elegan¬

temcum iuperficiaria temere

commifcet. Μόνω τω Θεφ Μζα.

(38)

o

JDctr AUCTOREN.

* #

& tvetf att roanfcta rodcjett

Xii ivtéöeté macfra

i)öfj

©t: mara angeld^en

2tt minna mittett lof*

3 drané dfcfa mdnina

2it lt)]a fom en

jfbi/

Sir liufmare dn boning/ SBtD taßa norfcené poL

©t! drané 65ga thronet

©tä Iptfatté foicf ttire&é: SJlefc tmafcené tdcfa fronor/

fcu/ mm 2Bdn/ ti(fret>&

(39)

η

r.

OLOF THEL

AUS

utgaf

@ίί

JP«cfr« Marborns

prof.

Jp/|$r

wacfert

wett

oct·

wacFt«

■MM lebet·/

.fjtvar att ct wacFett

famntag

ge;

9Wr

bygbetts fcwit« panb

upk»

bet/

©en Phoebi t(troner νυίΙ befe:

©a bubbeltttltjebofrwett gtfnter; ©efi glanté mer (Iton »in fölen

bltf<

. . »er.

©tt

(iolta Harbötn

i tfn prpbnab/ ©u bör för bygbeit buga tig; ©tår et btt wcttt bygbeitslpbnab/

©å gär bin fot ittattg wulte fttg: Sfften bittieé wett οφ

bygbttlljopa/

©tt loftotl «rött bå utropa.

(40)

jfrött itieb be lilibc tt)d( bit fitille/

©Oltt i Varnajjens gärbat tillé; ©acf t

^rotfiftigbetene

gtfle/

Dd) bcnneé itcftjcté «glor tnfné: 2ng

«tbarbet

tii (lufrouD bona;

<Sä blir fann bygb Din

hebere*

fron«. jp»ur tracfet: wisbome

ftagb

fan

nnttnué/

Jjat bu/

min

Watt

I

οϋ

tmfat

bäftt 21) (Irtl titt

ftatltj

af

Nympher

btnnaé/ ΦΛ biefjatt bit af Phcebo fdft.

©i! letbom fan tncb

hanqw

frönaé:

£>ygb

rneb

obobliglpet

belbnaé-Johan Chrtstopher

£022)ΐ93<Σ91©/

(41)

References

Related documents

velie. Quid vero hoc efl aliud, quam verbis indicatur antegtes- fis? limulat fe velie vel cupert? res fuas vendere, quum tamen. id non velit. Ceferum efl hoc familiäre huic amflori,

Ubi- tibi vero in tam confragofo perplexisque obfito vir- 1 gultis ftadio hallucinati fumus, quam nobis humil-. lime precamur, veniam benigne dabit, qui me- liora edo&amp;us

dum compellat, effs illud, quod commendatur, potius bonum, quam malum; intelledtus vero prius aftenfum. non prsebet, quam veritätis convincatur;

vero circa explicationem id obfervatum volumus, quod , tam in illa, quam per totam tra&amp;ationcm,. ob oculos poni debeat argumenti indoies,

;Ludoviciano m)&gt; non tam ex.minandos, quam ex fo- Jio, quod per tot annorum decurfum occupaverant*, dimovcndos fibi proponit. Ita vero orditur, fuam non dubiis

phica; quam utilis vero illa fuerit, quantumque re- naicentibus literis praftitit levamenti atque auxilii,. vel me non monente, cuilibet fatis

nihil fuit prius, antiquiusve nihil, quam illa in lingua original* rede proficere.Hac vero legatione anfam ejus rel defideratiflimam na&amp;us utique eft. Fuit nimirum inter me-

atque adeo, uti nulla omnino res fimilitudine carere poteft ( $ II.), ita nec ulla exiilit, quam non compleclatur Metaphora. Rerum autem omnium cum qucedam me- liores, qusedam