DEO PRbpf
SPEC IM I Ν IS AGA DEM IC I,
DE
USU LITERARUM
HUMANIORUM
IN
THEOLOGIA,
PARTEM POSTERIOREM,
Ex ßffragio AmphjJ. . Philofopb.
ad hoc llluftre ,
MODER Α ΝΤΕ
VIRO CELEBERRIMO,
PROFESSORE Eloquent. Reg. & OrT.
Mag. Ρ Ii T R Ο EKERMAN.
PRO GRADU,
Publico Bonorum judicio fubmittit In Aud. Carol. Min. ad diejrn II. Maji
Anni MDCCXLVI.
Horts, ante meridiemy Jolitis.
NICOLAUS ROSLING,
UPLAND US.
UPSALLE.
' a
,
MONSIEUR le CAPITAINE,
PACO HORLEMAN,
1 Proprietaire des mines a Forsbacka..
miß Åpäanty Mmßeur, dans mon ejprit s h JPjm grace toute patticuliere, qii ti Vous a pié .JBL me faire, psndant le tems, que f avois, Fhonneur d* tf/r* dans Votre matfon^ je me vois· aufft
kors åretat de m en acquiter. La conmißance , que fat des nobles quaktez, que Vous pojjedés, me per*
Juadent, que Vous ne demandez nen de tousles biens,
don t Vous avez daigné me com hier, Mats cepenäanf
four fat re ecluter en quecque fapn le coeur tout pene-
ti é de recmnoiffance, qui fen conferve r 'fai V kom
tieyr de Vous aedier cette peute aiffertaiion·; que je
Vous fupplte tres humblement, vouLon regarder a lm ved favör aide, & weme V agr ter Λ comme tme mar~
que du pr of ond reffet, que jat pour Vous\ ferai
fans cefftt des veeux les plus fineeres pour Votre pro- fperité &*' celle de Votre noble familk, <& trendrai &
tres gr ana honnettr > dJ etre avec un reß) et inviobble
Mate ma vte
MONSIEUR
Votre tres - humble· δϊ tres:
obeiffant ferviteur
NICOLAS ROSLINa
Raemiiiis, qux, pro ratione fa- ftituti, prxmittenda videban-
tur, ad GRAMMATICAM
deferimur, vifuri, num ejus
ullae in Theologia fint partes, id quod ex natura ipfius 8c
indole optime colligitur. Eft
hxc fcientia, praecepta non folum generaliora plu- ribusque linguis communia, fed cuivis etjam Ter-
moni propria,tradens, ita quidem, ut iter, quo, fe-
lici aufpicio, in inferiores eorum receflus penetra-
re liceat, monftret aperiatque /■). Sic genium lin-
Ε gux,
k) De variis Grammatices aceeptionibus heic mul- tls diiTerere non vacat, rei cognofcencke cupidis fatisfa*
ciet Joh. Wowerius in Lib. de PolymatL id raonuifle ftjfBU
B. c. D.
CAPUT SECUNDUM
34 ' *■ >o(
guie, cum eirca literarum fonum, iyllabarum ne- xum,vocumq; ex his, & id genus alia, edocet; tum
varias vocabulorum mutationes, cafus, numeros, genera , témpora , perfenas , modos ; nomen , verblim & particulas /J, refte & apte conldru-
endi rationem, iubminiftrat. Aft quin, vel hoc nomine, maximopere fefe commendet Grammati-
ca, nullus dubitaverim. Etenim non datur via ad
linguarum cognitiorrem hauriendam vel tutior, vel brevior U). Neceifitatem idcirco linguarum,hane
vero, parte priori, §. 3, probatum ivi, quantum
ego
fufficiat, diftin&ionem Grammatices in Univcrfaiem &
Particularem fuo niti fundamento; liquidem eo nitat,
non folum principia idiofnaturpT verum etjam partem
regularum, quee rnodum vocabula conflruendi praefcri-
bunt, ex ipfä generali ide a linguae poffe derivari. Cfr.
Ifr. Theopb. Canzii rudiment. Gramm, univerfafis, item Chriih jnnckferi Linese prirnsj erudit. univerfie p.74. &c.
1) Ad ternarium hunc numerum partes, quie alias
■
pluresr conffitui foient, orationis reduci poffe arbitra-
mur, quicquid obvertat Leefcherus de CauiT. L. Ebr. p.
376 pro fingulari Ebrsei fermonis genio.
11} Exempla ingeniorum pr&cocium & feliciffimo-
Vnm, quos, abpqöe" bujus artis ope, egregios prörfus in dinguanim ftudio fecefe prögréffus, in confrarium ad~
di
-e un t Cornelius AgHppa in üb. de Vanit. Selen t. 'C. iL
Morliöfiiis"' in Polyliiil: T. 1. L. IV. C. X. Quid de
Faccioiato fit babendum, dbeet Bertramus in introd. ad
I.it. Hiim p. 03. Neque ego diffiteor, folo ufu & fa-
milisri férmone, mirum qUänftim profecilfe plirrimosf
TPanedni ttunen & nlutilani ti, iiculneain hanc eile lin^
guaMö? peritiam, nemo fe're igiiorat
4JK ) ö ( **- m ego judicare poflum, hujus fnbfequitur uti litas pla¬
ne Angularis. Pr£eterea,iécundiim analogiam Gram- maticam, interpretanda efle facra oracula, in quo induilria Theologi fere verfabitnr omnis, commu¬
nis eil iententia w). Verum heic quanti Jnterfit,
non modo variam orationis. partium ad fe invicem Telationem, harum varias inflexiones & modos, in
in quibus nervus rciidet conflrii&ionis, probe no-
viffe »), fed& redarn icribendi rationem,juilumque (y llabarum valorem o), unde ßepe perfpicuitas 8c
Ε 2
gra- ni) Pfeifféri Thef. Hermeneut. p. 308. η) Siquidenn
varietas circumilantiarum in rebus, indeque conceptuum In mente,efl ratio mutationis vocabulorym etymQlogicae,
haec vocum compofitioni tantum non fimdamentum fub- (lernit, vel hinc, quisnam rerum flatus fit Sc conditio^
optime cognoicitur. Cfr.WolIii trad. de gen. Iocut.Sacr.
explanatione. Porro in lingua Ebraea imgularum. con»
jugationum Angularis nota eil vis fignihcandi. Vid.
Ifaac Barrow penfées fur divers paffages de 1' ecritu-
re fainte, item Rambach. Herm- S;a p.334. feq. Sic con»
jugationis medice formse Gricoriun.' peculiarem quoqué ugnificandi vint adjungit Ludofph. Kufterus in trad. de yerbis mediis: at, quo minus exemplis heic agam, an-
guilis excludor paginarum fpatiis
0) Quamvjs per ipfam -generalem linguarum nar
turam pronuntiaridi ratio non deterrninetur; habet ta¬
rnen omnis fermo, praeter αξμwittv, 'ρυ&μϊν, f. rt^v ο Kivjeitn τάζιν, fécunduni Piatoném in Lib. 3i de re-
publ., cujus oblervatio nec contemnenda. Acuit e- airn vim orationis non parum fyllabarum elevatio &
depreilio j immo ιτΑξα, rvjv xgntuitAv ην μ\» το~ς dm
4K ) o C MI·
gravitas fermonis pendet, hbi habere perfpe£him,
tacile erit intelle&u. Quid, quod ex fola coftftru- endi ratione, diuturno ufu firmata, facris literis fua conftat dignitas, veritati fuum fulcrum & prasfi-
i um /;). Quapropter etjam magni femper a ma- ximi nominis Theologis , habitam, & id quidem
non injuria,legimus hane difciplinam. Notum eft elogium: quanto eris melior Grammaticus, tant o me- Hor Theologus. Sunt item verba Chemnitii, Theo- logi per orbem confummntiffimi: amiffa, inquit,
ver a Grammatica, ftatim exftinäa efl lux furioris do- ffrint, Part. II. Loc. Theol. p. 217. cqI. Fechtii Phi- local. S. p. 52.
§. II.
Ad RHETORICAM progredimur, quae, ut re&e Grammatica; ita ornate, eleganter & copiofe, loquendi icribendique rationem inculcat. Hujus
vero ufum in Theologia aegre inficiabitur alius,
<}nam qui iimul Scripturam iacram, ceu barbaram
& foloecam,hincjejunam, turbidam & exianguem,
nefario prorius auili, damnat & averfatur. Ve¬
rum enimvero, ftilum iacrum, etjamfi a fucato eloquentiae humanas ornatu quam longiffime diftetj
tameu
JmXiKTiKck χ ξά*ίΐ9ν nttforai λίγόρ, vere admo*
dum dixit Ariftoteles L. I. C. 3. Soph, Eiench.
ρ) Sic non raro textum factum a turpiiÜmis folce- eifmi rriaculis liberant fchemata fynta&ica, ellipiis, pu¬
ta, fyntbefis, hypallage, ex linguarum genia, facris
feriptoribus frequentiflima. Cfr. GiaiTii Gramm. Sacr.,
Blaekwalli Critic. Saer. Ν. T. c. 2,
4M ) o r «I- 37,
tamett ubique tantis rebus, quantö funt Divinse, quse heic traduntur, dignum, h. e. fublimem ma-
jeftatisque plenum, eris deprehenfurus q). Hi nam·
que>
q) AdeasEfaiam, miraberis. certe iingulare illius &
grande dicendi genus ;fic eloquentia Pauli quid artificio- lius, fublirnius quid, il docet, nihil illuftrius, fl difpu-
tat, nihil ejus calore pugnaclus, fi confolatur, nihil fclandius, ii minatur, nihil irnperioiius. Cauflin. Eloqu»
S. p. 937. In hiftoriis porro, magnus fa&orum occurrit feledus, permagna fublimitas in ipfa iimplicitate; ita
.ut jure noftro dicere poilimus
,quicquid σ·αφρ]νίίΛς, lityiSxt) κάλλνς , γίξγί&ητβς, ν\$χς και άλη&ίίας apud Homerum, Demoilhenem, Ciceronem & alios eloquen·
tise principes, adamamus, id omne in facro ftilo adeiTe.
Infanire ii propterea merito funt cenfendi, qui cum E-
rafmo & Paganis, imo Patribus quibusdam, fermonem
facri 'codicis impolitum eile & perturbatum queruntur.
Fatendum, quod ad ftilum Ν. T. attinet, ab elegantl
Atticorum dicendi genere illum non raro recederej
verum, cum jufferit id fapiens finis obtinendi ratio, exi- guisque admodum limitibus circumfcripta eflet eloquentia Attica, ut fcriberent OTK Ε"ϊΠ3 Ef. 8·* ι· feil Mo ho*
minis, h. e. frequentiori & magis familiari,res ipfa poftu-
lavit. Prseterea eloquii vis non confiilit folum in fplendi*
dis ornamentis, artificioiis tranfeundi modis, inani vo- cum, quibus pufilla admodum ineft poteftas, fonitu, ut
ab hac, tanquam puerili & frigida, merito alieniflimi
fuerunt fcriptores; fed in perfpicuis verbis, in utili &
fano fenfu, in rationibus claris & pondera convincendi habentibus, qualem & nos facris Amanuenfbus in theii
vindicavimus. Ita quidem,ut loquendi genus,rei fub-
jeftöe aptum & conveniens, ubique ßs inventurus,& fi-
38 ) o c s&»
que, quibus inter icribendum aftitit ipfe Au&or fapientifiimus, facros intelligo Amanuenfes, tion
potuerunt non, verba rebus accommodare; rerum
vero fublimitas, quod parem non agnofcit, fequi-
tur nec dignitatem ftili habere, quicum poffic com-
parari. Hane vero, cum absque tropis & ichema-
tibus fruftra finxeris; Tunt namque hsec ingenii hu-
mani inventa, quae iupplebunt, ubi deficit non mi¬
nus verborum proprietas, quam fententiarum grå¬
vitas , rebus proportionata; troporum fimul & fche-
matum divina oracula eße feraciflima, mecum fa^
tearis, necefie eil r), Quod ß concefleris; ut tropi-
cum & figuratum a proprio dignoicere vakat fer-
mone Theologiae ftudiofiis, cujus verum & ge-
nuinum fenfum eruere, erutum aliis explanare,u-
nicum fere opus eft & labor, juvabit certe, tropo-
logiam Rhetoripam identidem in fubfidium voca-
re
mul ita comparatum, uterudiat, moveat, fuadeat,con·
yincat. Vid Vitringa in prsef. ad Eiai. p. 12.
r) Sic fruftra laborant, qui, cum Lockio & aliis,
omnes tropos & figuras Rhetoricas ex facris literis ex- ierminari volurit, cum potius effentialis, liceat ita lo- qui, fit rebus, quae heic traduntur, figurata loquendi
ratio; hinc pleni exemplorum libri. Cfr. Glaffii Rhet. S:a.
Cave tarnen, ne cujuscunque demum generis figuras,
furibundi apud profanos afferius indicia, pro arbitrio,
facris literis affingas. Sic hyperbolas e verbo Dei con¬
tra Spinozam, OJericum, Tolandum, re<fte cum Loe-
fhhero in difteri fuper hac materia elegantiflima, cou-
tendimus profcribendas. Confr. ejus Stromat.
«5 )o( B*· 39
re s). Unde id profe&o lucrabitur boni^ ut non
tantum perverfis opinionibus portam prseclndat;
verum & contranitentes facile erroris fit convi&u-
rus. Praetereä ei, qui docendi provinciam cum lau¬
de tuebitur, eo magis hane ccmmendandam judi- dico, quo certius conftet, ejus potiffimum ope de
bellua, multitudine nimirum, felicem ipii obtin-
gere vi&oriam.
§■ "i.
Pergoad PHILOLOGIAM ftri&ius fumtam,
quae folidiorem linguarum cognitionem fibi vin-
dicans
/) Dici vix ac ne vix quidem poteft, quantum prse*
ftet emolumenti, ex principiis Rhetoricis, genera di-
cendi fcribendive inter fe difcernere, cum ratione ver¬
borum, tum rerum, tum difpofitionis animi, ( tripli-
cem hane viam ii fpe&averis, variam utique induit
faciem oratio ) propria a tropicis & allegoricis, fti- ium oratorium ab hiftorico & dogmatico, jocofiinr denique fermonem a familiarij fententiofo & arguto.
Morhof. de arguta Did. Potidem fere orationis genera
etjam in Sacra S:a obfervavit Flacius. Vid. ejus Clavis
S» S. Blackwalli Critic. N T. p. 322, Grifchow in in-
trod. ad Philolog, gener. Gap« V. Verum quodiibet ho-
rum firigulärem requirit mentis habitum, unde & tro- porum vim & poteilatiem metiri licet: Sic in allego-
rico ratio hmilitudinis fedulo eil evolvenda, in aliis a- iix regulae tenendae. Porro, cuantum roboris infit tro-
pologioe contra Galvinianos, tum iri controverfia ilJa^
fuper ver-ba teihamentaria Salvaforis, tum fuper alia S.
S. loca, ignorare poterit nemo.: Cfr-. GJalP Rhct. S:a.
*NS ) o C
dicans f), non folum in illarum anriqnitatem «), per-i fe&ionem, caiHtatem, puritatem inquirit, iéd &
yoeabulorum ετύμας, varias iignificationes, con- ftruendi modos, horumque fetwτητχ expifcari, fot
ducic eife muneris. Magni hane in Theologia es- fe habendam, quia fcientiis plurimum affert de-
coris &luminis, per fe patet. Fontium enim fa-
crorumdum
'originem & astatem probat, fördes ίϊ-
,
mul
t) De limitibus Philologie tot difcrepantes inveni-
untur fententie, quot fingulis enumerandis, nec dies,
nec charta fufficeret. Nos folida linguarum notitia il-
los concludimus, quo iic & ceteris difciplinis, Gramma-
tice videlicet & Criticse, fue maneant partes ab hac di- ftin&ie, ita tamen, ut a nobis diiTentiendi equa fit po- teftas. Deiinitionem alias Philologie S:e in fpecie tra-
dunt Langius in Inftit. Stud.Th. Lit. p. 164. Carpzovius
in pref- ad S. V. T. Buddeus in Ifag. ad Th.p. 148.
u) Quemadmodum linguas alias ex aliis ortas eiTe,
fidem fa:iunt hiitorie, fieri vix poteft, quin naturam matris aliqtio modo referat filia; origo itaque linguae cognita haud raro vim iignificandi tum vocabulorum,
tum conftru&ionum, in lucem producet; iic in lingua Ebrea, que alias merito ^3 DK falutatur, Gre-
ce latent ftamina, in hac Latine, & iic porro. Praeterea,
manet has, quod rebus aliis commune eft, fatum, ut ex
commerciis, bellis migrationibusque, viciflitudini iint obnoxie, unde varia facies & iignificandi ratio. Fata
idcirco linguarum in eruendo fignificatu percurrere ne- cefium habet Philologus. His vero attentionem ad lo¬
ci & temporum circumftantias, feu antiquitates, infil··
per addendo, plena fulgebit luce oratio. Cfr, ClericijS
In arteCritica fyil. C. 5.
) ο ( Sil.
Riul Sc macülas χ), omnes removet,, expürgat yjfo
F quo
*·) Non aliunde fane, quam ex debitse linguarum cognitionis deft&u, nefcio quam, labem & maculam ia*
cro utriusque Foederis textui adfperferunt Ifr. Abarbanel, Joh. Oericus, Eraim Roterodamus & alii, dum barba-
rifmos & folcecifmos in Γ. literis faepius obvios elTe, con- tendunt. Fatendum quidem eft, in textu, prefertim N.
T. occurrére vocabula peregrina plurirna; hcec tameir nihil magis fermonis puritati riocent, quam didiones a-
iiene, jubente id rei neceflitate, a probatiflimis Au^ck
dloribus in confortium lingue admiiTae, & civitate dona-
tse: nec quid purum, vel minus,tam ex origine vocabut- lorum, quam recepto eorum valore & ufu communi, e- rit judicandum. Id enim, quod barbarum fuit & info- lens, domefticum poftea fcepe & famiüare evadit; atque fic, quid de Ebraifmrs Ν. T. fit tenendum, facile erit judicatu. Vid. Balth. Stolbergius de barbarifm. & folce·
cif. Gr. Ν. T. di&ioni falfo tributis. Joh. Olearius de fti-
lu Ν. T. Heinfius in Ariftarcho &c.
y) Nec, fine fingulari mentis horrore, impise illo^
rum äudaciae recurrit memoria, qui S. codicis, inprimis
Ebrei textus, au&oritatem ut elevent, punftorum voca*
lium & accentuum figuras recens effe Maforetharum quo·
rundam Tiberienfium inventum, prsefra&e defenfitare
haud verentur; hujus fadionis dux & antefignanus ha¬
betur Elias Levita, Judseus celebris, quem ex reforma-
t\s fecuti funt Lud. Capellus, ΙΓ. Voilius, nec non Pon- tificioe rebgioni addi<ffci quamplurimi; id inde fperantes lucri, hos precipue innuo, ut, fa&a Ebraicae veritatis ruina, Verfionem vulgitam traditionesque fuas ludicras, ineptas & frivolas venditarent. Aft tarn blaiphemae o·
pinioni, Philologie preiidio munitus, quantum pofbt^
obviam
I* ΊΜ ) * f **·
qlio vel (bio nomine, veritaris fulcrirm ianÖiori^
quc doöxinse re£te cenfetur prcefiäium firmiffimMni.
Porro, varias vocum fignifcationes z) ex ipfa radi-
ce & aäiis circumftantiis εμφαταωτάτας a) eruendo,
nonf
v,
>
otivlam eat Theologus, quo Au&ori optimo fuus con- ftét honos, icripto ejus fua integritas & au&oritas far-,
t? te#aque maneat, fidei denique, ei innixa, ττλ^ζοφοζίοε'
firma ftet & fallere nefcia. Cfr. Pfeifferi Critic. 5:a pag;
feqq.
2) Eum, qui vel ακξ» tantum sre/Z linguas noftras
falutaverit, fugere non poteit, id commune harum effe
Vitium, fl Vitium erit dicenduin, quod vocum numera fignificationes non metiantur. Quseftio eiiim eft: per-,'
fe&ior ne lingua, in qua fingulis verbis fingulaé refpon-;
deant notiones, an, quae uni vocabulo tribuit pluresJl
Vid. Jacob. Carpov. in medit. Philof. Crit. de perfeétione lingupe Cap. II. p. 48-feq· ejusque vindicias edit.1744. Ne:
Itaque heereas & hallucineris omnino, has omnes,quo
-ad fieri potefl, frequentandas fuadent principia Her-
menevtica. Nam το λίytiv τι και μη πξΟΓ&α.?(λΜψαί
rif λίγο μίνα σημααόμίΡ*, 79 <τυγχπρ, iigniricanter uixife·
Maximus Martyr , in difp. contra Pyrrhum. Atque hinc'
etjam faélum arbitror, quod ταυτολογίας facram pagi-
nam incufent Aug. Steucbus, in proefat. Bibl. Dan. Hue-
tius in Dem. Evang. Clericus Art. Crit. P. IL p. 317 alii. Sic plurimce voces in omnibus fere lingnis pro fynonymicis habentur, quje maxime tarnen, qua ßa&of,.
differunt,v.c. Lingua latiali tutus &Jecurus&c. Exem- plis fuperfedeo In re notiilima. Cfr. Rambach. I. c. p. 29.8,"
a) Praeterquam quod Etymologia, in dijudicanda
Vocum fignihcatione y fsepius utramque facit paginam^
dum
m ■>«( ι» ^
non tantftm craffiores diipdlit nebulas, Ted &, in-
telle&a idiotiimorum potefhte b), cui ii acceilerit
erudita connexionis iaearum peritia, ad veritates hucusque forte latentes faciiem & felicern parat
aditum c).
§. IV, V
Sequitur CRITICA, in eo potiilimum occtt-
pata, ut codicum antiquitatem vindicet, loca cor·
rupta emendet, emendatis debitum nitorenrreiu-
Ituat, icripta dcnique vera a falfis & iiippofititiis dif«
>
cernat d). ' Scientia perneceiiaria & utilis admo- dum,quod hominum calliditas, & verfutia mal^
F 2 caus-
dum radix non folum cum derivatis materiale, fed $c formale, ordinarie communicet, etjam magna hinc,.m rCompofitis pradertim,f<£pius eruitur emphafis. Vid.Pfeiff.
Thef. Herm. p. 242. Fiacius in clave S. S. Ρ, II. p. 44. ,
-
b) Sunt cuilibet idiomati peculiares & proprii lö- quendi conitruendique modi, iique maximi ponderis,
'
quos in Ebrasa lingua, magna cum laude, excuffit Dan-
zius in Interpr. Ebr. Chald. Synopfi.
c) Vid. Jacobus Carpovius in praef. ad Theol. Dö-
gmat. item in proém. comment, de anima Chrifti; colL
cum programm. ab anonymo quodam edito, ad merh.
Nat. Chr. A. Lipiioe 1737.
d) In quibus Critica differat a Philologie,, ofteri-
dunt Cel. Buddeus in Ifag. & ante citat. Carpzovius in
pro leg. ad 1. c.; quorum judicio, nimis νκνξολίγνς hane
poiteriorem Philologie partem faciunt Aug. pteifferus,
Cellarius, Heumannus & alii. Cfr. Clerici Art. Crit.
f L prae£ Heum. parergä Crit. * ' ΐ
<«N ) o ( Μ*
cauffe fiepuis robur quaerit & pratextu-m r) Sic .integritati facri codicis, fobria Crid, contra quasvjs pernicioias machinatipnes in tuto collocatae /j, iic genu.i-
f)Plurima veterum opera interpo'ata, multa tw-
/3·λ(/4«ι« & fuppofititia· effe, amplius nos duhit sre non
JiiiiL Oiiticarum induftria; (Jfr. Morhof -Polyhijft. L. I.
.c 9. Galenus ιτ*ξι τ£t βιβλίων hujusque impo-
fturse varias recenfent cauilas Wowerius I. c. Cap. XVI.
& Ciericus Art. Crit. P. III. Sic fub venerabili Patrüiä pallio, ut hoc exempio utar,multi lucem adfpexere fce-
tus adulterini, immo a Jéfuitis, genuina horum fcripta
caftrata effe & vitiis affadta plurima, teftis eft Thom. Ja- mefius de corrupt. Patr.: Treates of the corruption of fcripture Councils and Fathers by Thom. James Lond.
•
1088· Et conftat in medium prodiiffe* nefcio quodvPieu-
*do Nov. Teftamentum, de quo agunt Joh. And Schmi-
dius & Joh. Alb. Fabricius. Cfr. Struvii diff. de dodHs
impoftoribus Jenie 1703: haec & ejusmodi plura, tan- quam notha a ytirioif difcernere poffe, frudtu non carebit fuo.
J) Non uno, fed variis modis, facrum codicem va- rii adgrediuntur hoftes, dum libros alii e Canone ex- cludendos praefradfe contendunt, uti Maniehaei, Gno- fiici, Muhamedani, -&c. alii fcripta, ad Canonem non pertinentia, pro Canon:cis venditant. Sic Valentiniani plurima^ fub nomine Apoftolorum, adoptavere, quse re- cenfentur in Jure Canonico, fic P&ntihcii libris Apöcry- phis idem cum Canonicis adjungunt pretii. Cfr. Beljarm.
lib I. de verbo DeiC.XV. Alii audiores in dQblumf vo-
cant, quemadmodum Pentateuchum genuinum effe Mo*
'fis iartum negavere Peyrerius, Hobbeiius.Clericus &c.
Apocalypiin Johanni abjudicavere Cerdonius & Mar-
cion.
HNK J ° X Hb 45
gfcnuinae le&ioni, diffcinSioni & interpun&ioni vin- dicatse, non parum ,aceedit momenti & ponderis g).
' ' '
Va- cion. Horum aiidaciam retundere validis rationibus Criticis, il Iis, qujbus .facroe dodrinae eil commiiTa cu-
ilodia, incumbit. Immo,dum integritatem facri codicis ailerit, Iibros, qui alias deperditi putantur, ad Canonem
non pertinuiffe, vel iub alio nomine delitefceré, fimul
edocet Critica.
g) Indignas quidem Judasis pro tanto beneficio re- -ferunt gratias Pontificii, Voffius, Clericus & alii,dumeos,
tauquam infidos tanti quantum Divina funt o- racula, cuilodes traducuin, cum potiushis, poitDeurn, debeamus, quod ipfa verba, quse facro Divinorum fcri-
ptorum profluxere calamo, jam hodie poilideamus, Vid.
Leusdenii Philol. Ebr. Carpzov. lib. cit. ρ 7Ö5- ieqq·
Tarnen, prapter librariorum incuriam, non defuere,qul
Tacri codicis corruptionem, quamvis fruilra omnino,
tentaverunt; unde & faétum, quod in exemplaribus non -folum diflin&iones authenticas fsepius deiicere, fed 8c Integra commata deefie & fenfum plane perverfum haud
raro deprehendamus. Exempla chartae hujus non capit anguilia. Cfr. Rambach. lib. cit. p. 31. Carpzovii &ζ
-Biackwallii 1« cit. Immo veriiones fsepe infinitis labora-
re vitiis, non fölum Grammaticis, verum & dogmati- cis, jan) dudun probarunt Critiei. De vulgata hoc i- pfum te/latur Vältherus in officin. Bibi. p. 583- De Ger¬
manica Lut heri, ex controverha inter Aug, Frankium
-
Me jerum, de modo hane emendandi v facile eil ju*
dicium. .Vid. Graph djflejrt.. de Verfione Lutheri Germ.
Vitteb., 1^97. Quod ad noilram Suecanam attinet, cu-
ra Regum Clementiffimorum, critica quidem cemfura,
„Bitidior japft.injiltof&: correilior jprodiit 5 quin tam en in
ψ m )öf m
Vakant idcirco, qui ex abufu, hancartem, Theo- logo indignam, omnino judicent profcribendam b)<
§. V. , , >
Ad POESIN devolvimur, eo magis commeti-
dabilem, quo majorem ejus in fk&endo & erudi-
endo yim nulla non agnoverit astas. Unde nec
(ine iingulari Numinis cura fa&um auguramur,,
quod icripta ligata, profis mixta, in iacris noilris
Bibliis invenire liceat i). Immo nulla fere datur Theo-
Γ·Ι
■rnultis, qua diflinétiones, quave conformitatem cum Un¬
guis originaiibus, manum cenforiam efflagitet, ex pio propofito, quod inträ vota hucusque iubilitit, äffirrnare
hon veremur. Cfr. Le Long· in Biblioth. S:a, Chrift»
Kortholt de edit. Sacri cod. C. XX. §. 37.
b) Variantes in N. T. leri;iones fufpenfum & ancty·
pitem quemvis tenebunt, negleria hac arte utiliffimaj,
quemadmodum contra opene Maforetharum Griticx far
eiliorem V. T. intelierium debemus. Quid alias de Ma-
fora tenendum, docet joh. Chriiloph. Volfius in Biblioth.
Ebr. P. IL p. 528. Hinc tantum huic arti ilatuere pre,- tium ipii Patres, ut tempus,quod remiflloni eflfet daiv
dum, huic potifiimum confecraverint, teile Caiiiodoro,
de Div· ari. Male vero Sociniani & Por^tificii heic prse- lidium erroribus quaerunt. Cfr· Vollii Hermeneut. S:a N.T.
i) Utut de origine hujus* tam prsedaree artis nihil
certi conilat, temporibus tamen a nobils dfcjun'&ifFimis,
fianc inventam, exemplis carminum, quae in facris Bf-
'feäis paffim obvia iunt, e.c. Exod.XV.^. ßc alibi, liquiv
*3 ·0 ((
Theoiogise pars, cui praecepta poetiea non adpli·
cuerint Å). Nec aliun^e, fi a Deo . diicefleris, re-
petendum, fub papifticis nebulisj ver# tamen re*
äo patet. Gfr. Voffius de Poét. G. & L. Aft quanta fcri-
pturae pars po^ticis regulis fit adftri&a, Iis manet fub
jjudice·*.. Quemadmodum etjam, circa indolem hujusPoé*
feo^, neö minor difficultas: ad dimenfionem, quae Grse-
*cis ©t Latiriis propria & familiåris fuit, hane reducere
conantur Jofephus in Ant. Jud. Lib. VII, c. XII. Franciic·
Gomarus in Lyra David.; quibus ipium genium L.E. op·»
ponunt Leusdenius in Ebr. Phil. Difp. VII p. 8*· & Phi¬
lo Opp. ρ 78: pro Rhythmis propugnant Theodor. Her·
bertus de Poét. Ebrseor. & Joh. Clericus. Bibi. Urtivi
Tom. IX. p. 245. Verum utramque hane quoeftionerft
aliis relinquimus difcutiendam. Interim dignus eil et*
jam in hac materia Lcefcherus, qui confulatur I. c. Iib.
II C. X. p. 43 6. Ceterum ut redeam, unde fum digres-
lus, Pöefin, tanqiiam quop tj, in fummo habitam pre- tio, teftatur majör Poetarum numerus. Sic ex Patri-
bus innofuere Tertullianus, Cyprianus &c; Vid. Borrli
ch'iüs de Pöétis Örsecis & Lat. Nec pneterire poiTum*
quin memorem, ipfos Arianos, hoc ftrategemate, ho-
immum animos, vertumno fere mobiliores, quo vel-
Jent, abducetido, ufos, Popticen fuis adpIicui/Te dogma-
tibus. Vid. Cypriani DiiT. de propagat Haeref. pér cantile^
nas. Immo Caroli M. religionis Chriftianie amplifican-
dae ergo, ut veterum colligerentur carmina , moni-
tum legimus falutare* Vid. Polyc. Lyferus in hiftor»
feit. med. xvu
k) Cfr. Buddei difiert. de Metaphraftis, qui Nf T.
Grsco carmine expreflere.
4$ m
ligionis veftigia remanfifle incorrupta, id quod
lacis iuperque probant annales Ecclefiaitici l).
Quam vcllem ego huic operce, modo per tem¬
poris & facultatum angufiias id liceret, diutius im-
iBorari,& telam,quam exorfus fum, in ΗlSTORIS,
alterius Lit. Hum. partis , ufu oftendendo y perte- yere; verum, cum latior hic fit campus, quippc
präster Écclefiafticam, Civilan & Artificialeni, hac
referri folent fubfidia Chronologien, Geographica, Ge¬
nealogien , Antiquität es, Res Numijmatica, J)iplomatica
& Hernldica, neic jam pedem figo. Te vero, L.
B., iit innoxios hofee conatus tuo comple&i digne-
ris patrocinio, ea, qua par eft, verborum obfer«
Vantia coritendo.
V CAP.
Ij Lutherus, de virtute Poéfeos, aliorum exem-
plo, edo&us, libros Pfalmodicos, quamprimurn, nempe A. 1524, edendos curavit, quem fecutus deinde Me- ianchthon. C£r. Schmidt de modo propagandi relig. |per Poéfin, Carpzov. in ρ ras f. zum Lehr- und Lieder-Predigt*
Aurem ideirco Quakerorum ineptiis fiqn praebemus, qui ufum omnem Poefeos facrae ejuratum cupiunt|
quandoquidem ipfum Salvatorem duieiffimum, cänendo,
laudem Patris extollere legamus Matth. XXVI. 30.
Vid. Buxtorf. in Lex. Talmud, p. (514. Joa. Zach. Hil- figeri difiert. de Pfalmorum hyimnor. Sacr. different. Wik
►
