F. F- Q. S.
D I S P V T A ' T l O
P H I L O S O P H I C A
D IT R A N S C E N D E N T A L I
D U R A T I O N E -Quam C V M C O N S E N S V A M P L I S S I M Æ F A C V L T A T I S P H I L O S O P H I C Æ, I N R E G I A A C A D E M I A U P S A L I E N S I ,P K Æ S I D E
M. P E T R O A U R I V I L L I O
Log. & Mctaph. Prof. Ord.
Publtco Examini fubmiltitS / R.*
AlumnusN I C O L A U S D. © £& ?> € »1331© .#
O - GothosIn Auditorio Fet. Macori
Ad diem 17. Aprilis Anni M D C L X X II H oris ante meridiem confuetis.
U P S A L I A
Excudit H e n i i c u s Cu l i o $. R. M. &Acad.
s;- R* M‘,u
1 1 E G N 1 Ç L V ES E N A T O R I ET C A N C E L L A R I O MAGNO.
W h S T R O G O T H I Æ E T J U D I C I P R O V I N C I A L I , ; V T E A C A D E M I Æ U P S A L I E N S I S C A N CE L L A V i l 0 ,C E L S I S S I M O H E R .Q J ,
I I I V S T R I S S I M O E T e x c e l l e n t i s s i m oÇ O M I T L
AC
D O M I N 0M A G N 0 GABRIELI
d e l a ç a r d i e
C O M I T I
I N i Ç < Z $ ô A 3 9 v « 3 î © 5 5 2 î 9 t 0 / L I B E R T O IN e € X -y g » / D O M I N O I N • O T P © » * / C« A < 8 3 . 0 0 $ / ^ S l i Ö K E i / E T D O M I N Osro
b e n i g n i s s i m oÏ L L ü S T R I S S I M E
C O M E S ,
D O M I N E
C L E M E N T I S S I M E
^ mi° meCum dubio aliquantum haerebam, num
E xercitium hoc Academicum , qualecunque de-
^ ^ ÿ B y ^ d i q u t j <&/Celfitudinis T a x pedes auderem
deponere.
Injuriam quippe non levem Splen
dori Tuae Celfitudinis facere > videri poteram , f i Verè
A 0 6 A ^ J^ C e lfiru d in isT u x N o m en ,w im M e differta-
tionu hujus. adponere non dubitarem.
ifW emm fa tu s ingenii
quos adf ero, exiles, >/ec <?//«<//ircwmferunt, </#am E x e r c itiw û J -
cademicum, Ö? vulgare quidem,
primiim in publicum pro-
g reffu ri / olent proponere.
Verum enim V ero, animum meum
firm a t Celfitudinis T axW /«5 Vere' H e r o i c a , ftudià-
rum cultores, Illuftriflfime C o m e s,n o n /o lu m benigne excipe
re, fe d etiam omni geriete 'beneficiorum ornare adeo es dignatus
fern per, ut v ix ullum ejfe inter Tatres Civesque hujus Academia
V pfJienfis credam, qui non magno beneficiorum cumulo i T e
f i t auïlus, M erita quibus Celfitudini T u æ devinHi Jumus
omnes, nulla nominatim e x pono,cum tam magna fint ac m ulta, ut
alterum alteri quodnam pr*feram , non pofitm videre, laudesque
T uas, IlluftrilEine Comes J verbis ineptis contaminare potius
quam celebrare timeam. Interim diffimulare ne quo, T e illis pr*+
cipuê, inter C hes Academicos qui beneficio T{cgo g a u d en t, prae
dicandi H eroicas Virtutes T u as, argumentum coptofum reltquif-
fe.
Quare cum & nomen meum inter illos profitear, qui iccirco
Tibijlluftriffime Comes,«/ Tatrono ÜptimoVenignißtmoq-y
obfequia fu a , quocunque pofiint modo declarare debent, Acade
micum hoc exercitium in fignum grati animi Cclfieudini
T u æ kumihma offero fubmißione, at que ut id accipere dignetur
Vultu fereno, obfequenttßime oro.
V e cœtero cum m ihi / altem
Jit rehchm nunc Votis animum meum exponere, V E u m ' l er Opt.
M a xim u m intimis fufpiriu veneror, « /T uam Celfitudm em
G E T S L F S 2^
E A G j E J ) l A C V M ' tn Jalutem &
ornamentum
f
atria dmtißime confervet, ferumque i h m diem &
nepotibus tandem cognitum efje jubeat, quo e x hac mortalium fla -
tione adcah incola6 Cetfnudini T uæ fit migrandum;
S ic
e x intimis cordis reteßibus Vovet, qui dum vita erity manebit
Celfitud.is & Illuft.« Excell * T u x
H amilimui culter
P R Æ F A T I O .
I
ngenii Specimen f a ïïurus B. L. cogitare ces pi y cir-
ca quod argumentum animum prœcipuè occupa
rem ; cumque in Jpatiofijfmum Pbilofopbiœ campum
oculos flexijfem, non aliud mihi •videbatur conveni
entius, quam quod prœfentibus pagellis Tibi exhibeo. •
Necefjum equidem fu it periculum facere , quod ß
parum feliciter cejjerit, conatum tamen J'pero, non
fore ingratum*
M unificentia enim Regia aliquot
annos particeps f u i , temporis vero iflius, quo tan*
tum beneficium mihi obtigit, fruPlum mon ft rare, o- ,
ptare facilius eft, quam p r a ft are . Debito ita-,
que u t exfolvar, hac D e D V R M T I O N E
T R m A N S C E K D E N T %A L I nunc pu
blico (ubjicere exanimi conftitui, qua f i non, ea in-
duftria, quam argumenti dtfficultas poßulat, tradita
fi n t , ut illa candide interpretari & argumento
fatis difficili adferibere velis , etiam atque etiam
T e rogo*
Bene Vale,propofitique met candidus,
u t fohes, cenfor efto. S it itaque J u v A N T E Je*
H O V A .e-F f e ä io n u m T ran fce n d en taliu m ge nuina indicia Durattoni vere com pe tunt > idcoq; earn Affedtionem Encit Tranfcendentalem efle dicimus, quar inter unitas Entis Affedtiones referri debet,Secundanos tam en.Inter S ecu n darias vero locum invenit, quia non cantum Effentiam ipiam prarciJè lum-pta m lu p p o m t, led reliquas etiam A ffcåiones Unitas o- mncs.antequam ipfa E n ti tribui,& de E n te praedicari poreft. Adcoquc infert non folum ipfam E n t ita t c m , fed etiam quafi Jlatum quendamjnqwovpium Ens durare concipitur, Eflcncià ipfà & reliquis affectionibus in figno rationis nofiræ
pofleriorem* Nec aliqua tam en compofltio, quae cum E n tc
in abftraCtifllma natura pugnat, hinc metuenda eft,- li e- nim com pofkionem cum fuo fubje&o faceret, & aliquid pofitivi Enti fu peraddcrct.de E n te fimplicillimo praedicari non poffet, nec affeCtio Entis Tranlcendentalis effet. N on ergo fuperaddit a liq u id , fed aliquid fecum innuit c o n c e ptus e ju s , licet ipfa Affe&io omnino lit Enti intrinfeca & materialiter idem cum ipfo Entc.
I I . S e d ut felicius in propofito pergere pofiTim, nccef- fum mihi e 11,aliquam rationem ovoft&Tthcytotç in flitu erc , quae tria in f e membra co n tin e t, èpuwfitciv ôc
awuw-fjiiou)- Q u o d primum ÉTOjuoAs^sfcvfcilicct & originem hujus vocis concernit , durationem non incommodé i Graeco, ÅW!©- poetice (quod latine lignum fignificat ) de d uci poffe cxiflimo. Lign um enim eft durum, ÖC quod du cum
ru m eft non ftatim deftruitur. Unde Scaliger (ct) in hunc m o d u m loquitur : Pauci namque nen ignorant à ligms duUam, diùlamque Durationem♦
i l l . Secundum eft Homonymiavocis, in qua ventilanda om nes D uratioms acceptiones apud Philologos & Philoio- phos pafiim obvias adducere non neceflum duco, fed pau cis praecipuas hujus vocis fignificationes indicando , illa quam nos hic quaerimus, eft attingenda. Duas vocis hujus acceptiones Volîius obfervavit (j3). Verba ejus haec funt.
Durare efl pati, quia homines duri, quales agreftes, funt fortio res. Nec Jolum durat qui perfert tniferiam,qucd Grteci xapno&v dicunt, fed etiam durat fullo, cum veßem cogendo & incretando duram efficit, & ludit hujus vocabuli opmvffut Paralltus Plau
tinus (y) ubi cum affiifta dixiffet ArâemOna — ...- — Non queo durare,
fubjicitParafirus ; ■■ S i non didieißi fulloniam,
N on eß mirandum
Significat quoque durare diu manere alicubi, ut apud T e re n tiu m (<U
N on hercle hic quidem durare quisquam, fi fic ft, poteß.
I n feriptis Philofophorum mentio fieri folet Durationif
Imaginaria. Imaginaria fic dicitur, quia tantum à nobis fin g i t u r , in re verô non datur, tribuique illa folet |vel non-En- tibus vel ipfi Deo. Divinae'enim & infïnitaeÆtcrnitati tribui interdum folent momenta vel differentiae temporum. Huic
realts Duratio opponitur quae in Extrmfecam & Intrinfecam di-
fpefeitur* Extrinfeca fic dicitur, quia Durationi tantum ac-ciden A 2
Lib. i . de plantis, pag. mihi i 47. ß InElymol. ad hanc vocem, y j . fctn. 2, i Adelpb. Aft. 4, Seen. 2.
cidcntaUter & ab extfa co n v en it i per quam Durationes ignotarum rerum à rebus notioribus m enlurantur. Sed E n ti hate Duratio non ab intra cil neceflaria,- ab E xtra tamen aliquo modo dicitur neceffaria, quia illa mediante, E n tis lntrinfecam D urationem alii melius cognolcere pol iunt. intrtnfeca vero D uratio, eft Affe&io Entis necelïa-
ria, & in hoc loco p ro p r ia , reliqua: vero ja m allata:, & fi q u x fuerint omiftx, huc non pertinent. T e rtiu m e ftfy -
nonymiade c\uz m ulta hic n o n o c c u rru n t dicenda, cü vocabu
la apud Philofophos recepta ufu ha& enusnon fint, quæ pro lynonymis D urationis haberi poffint*
IV . Hilce ja m indicatis,ad realem definitionen tradendam m e confero, quod C icero quoque prudenter m onet ubi in h u n c modum loquitur (e) Omnis in quarendo, quee via qua
dam . Öf rattone habetur, Oratio, preferibere primum debet, ut qui busdam in formulis y ea res agatur : ut inter quos dijjeritur conve ntat, quid fit id,de quo dijjeratur. T a le m itaque Durationis defi
nitionem hic haberi pofle cxiftimamus. Duratio efi A ffe-
ïïm Entis Tran (cendentahs unit a, per quam Ens in EJJe permanet.
Sequitur jam Definitionis Explicatio.
V. Dicimus in definitione Durationem efîe Jffeïïionem E n
tis Tranfcendentalem junde lequitur fpontè eam totam E n tis
latitudinem exhaurire, ÔC E ns tam infinitum, cuiprim ariô com petit,q uam finitum, quod fecundario afficit, in fe c o m prehendere & realiter denominare. C o m p e tit quoque h x c Affeftio, quod obiter hic mihi indicare liceat, Enti
a-uah TsrpoûTuç ; nam quamdiu res funt in poteftate caufarum iuarum ,nondum ftri&c loqu end oplene& complete durant,fe d
tunc cô modô durare dicuntur, quando exifiunt (£) quia irnbof f i -• lib. 2 . de Finibus pag. m y i.n u m . t j : & lib. j . effetiorum p .m . j .
fbileeßrem durare (intelHgc plcnè & ultrm atej ni fidum exiflit* (3 è converfö ettam, dum exiftens permanet, neceffartö durât. (*;)
N o n co m odo ergo Ens in potentia durae, quamdiu in cau lis luis later, led durare incipit,cum extra caulas fuerit pro- d u d u m . Qualis enim eft ratio cfientiar, talis quoq; eft ratio D urationis; led Ens in potentia Ellentiam non habet a d u - alem plenam ÔC ultimatam } Ergo nec D uratio talis ab eo poftulari poteft. Svarezii itaque acutiflimi Mctaphyfici le n te n tia:, ju x ta fenlum à nobis indicatum commodam ad m ittu n t interpretationem. Dicitur quoque d ffeftioE ntis
unita, quia fine diljunåionc totam Entis latitudinem exhau
rit, & unitini de Lnre prædicari poteft. R e d e enim hæc E n u n tiatio fine diljundiva particula prolata le habet. Omnt
Ens durat, n a m ab e n te feparari Duratio nullo modo poteft, Quia materialiter unum (3 idem ftint duratio 13 exifler.tia, ficut D*
D . Calovius loquitur (S’) imo Duratio & ifpa Entis eßentia,♦ m anet enim perpetuo verum, quod alicubi eßßd durat.
V E Materiale quod attinet, in delcriptione data indica tu r illud voce Entis, quod à Duratione realirer non efte di- f t i n d u m , Philolophi accuratiores docent. Diverfitos enim
illa illis accidit, non qua res funt divcrfa, fed quà à ratione noßra diverfimodè confiderantur,diverfosq\ habent reßeftus 13 confiderandi modos, loquitur Dominus Jacobus Marcini. (t) H aud injuria
itaque D . D. Calovius ita ratiocinatur dicens: Equa colli
ge attributa Entis, formaliter non addere enti ahquid reale, vel modum quendam pofitivum ab Ente realiter aiverfum, fen novam (3 peculiarem Entitatem. Hoc enim quod adderetur, f i pofitivum
e f i t : A ?
n Svarez.. difput M etaps. f o Seit. i . Nmw $*.
$■ Metapb. Divin cap 7. purt. Çen. traft, poß. p m. 291.
effet, utique Eus foret, at que it à fuas iterum haberet affectiones, de quibus tdem dici paffet, atqne ita proceffus fieret in infinitum. Adde quoque quod ens non po [fe t prœàtcart de Ente fimplzcijjimo, fi ens qua tale, eßet praditum affeftiombnt realiter a fedißinftis.
(*) Scd hac de re iupra quoque aliquid dixi, (h ) C u m itaqtie o m nesE ntis Affediones T ra n ic e n d e n ta le s fin tid e m cum ipfo E n te materialiter, adeoque non realiter led formali
ter tantum ab E nte diftindar, idem quoque hic de D u ratio-
ne afferere non dubitam us: 'Materialiter cum ip lo E n te eft idem, & ab ipio non realiter, fed formaltter tantum diftinda, qu od hic fufticere poteft, Q u od nam vero iliud formale lit, quo ab E n t e & esteris Entis affediombus diftingvitur, ja m videndum nobis eft. E t quideui omiflis multis fen- tentiarü divortiis,qus verbis prolixis hic examinari poffent,
Formale Durationis vocc permanentia in definitione data re
d e exprimi affirmamus. O m n e enim illud durat, quod in iuo effe permanet, & quod in luo effe non permanet, nec durat. Sed obfervationem m e re tu r, permanentia vocem apud Philolophos ambiguam effe, & pro rerum diverfitate tres in primis accipere fignificationes. Prima cft quae Bo- naventuræ à Svarezio adferibitur (a ) quando vox perm a n e n tis omnimodam defeftihilitatem negat. Sed de hac acce ptione aliqua in D urationis Divifione offerunt fe nobis di cenda. ( 0 Secunda acceptione SucceffivoEnti o p p o n itu r , il- ludque notat quod omnes luas effendi partes fimul habet.
Tertiâ generalius accipitur, quatenus indifferenter fe ad Ens
permanens & fuccefiivum habet, continctque in ambitu fuo, d e fe d u commodioris v o c ab u li, etiam Ens in effentia fua
f u o % Metaph. D iv.p a rt. G en .tra ft.p o jl. art. i.c a p . i.p a g .m ih i 1 4 J . A Vide Theftn primam. fx Difput. j o. Sc ft. y «. 4 Se ft. f. ».
fuccefïïvum, ubi non aliud fîgnifïcationc fua involvit* quam
veram & pojittvam / there EJJentiam, in eaque vere & realiter perßßere. l la n c tertiam & ultimo loco adducam lîgnilïca-
tionem perm anenti* hic retinemus, & in data defcriptione prx cipuè intendimus* Negative alii eam explicant,îlludquc
permanere in cjfe dicunt,quod non ßatim deßruitur (?) ; qux ex
politio minimè videtur contemnenda.
V II. Hare in dclcrrptionis intelleftum diâa funtojam- que addivilionem gradum promovere lnftituti ratio poftu- lat. Durationem primo in permanentem & jucceßivam re&è di vidi polTe Mctaphylici non incelebres, rationibus proba tum eunt* Sed cum duratio in permanentem & fuc- cellivam diftingvitur, aliter ratione Modi, aliter ratione Sub* j e d i dilUndio lfta eft inteiligenda. Ratione Modi perma-
nens Duratio ea eß, qua Ens in Eße fuo , ab [que omni penitus mutabilitate , & ad prius aliquod Ö pofterius refpeHu , fimpli- citer ö 1 interminabiliter perjißit. Q u a acceptione folus
D eus Ens permanens, reliqua autem omnia Entia in le ÔC fua natura lucceflivam habent durationem* In Scholam acceptionem hanc introduxifle putatur primus Bonavcn- tura, line dubio his, inter exteras, motus rationibus. Pri
mam lubminiftrat ipfi resipfa.nam quo magis line mutabi*
litate aliqnod Ens permanet in luo ES SE, eo perfedius ex teris illud ens eft, led nullum ens eo modo in elfe luo per manere p o te ft.q u o ipfe Deusluum elle habet. Semper ubi D e iu eft prxlens E S T , & vocabula illa FE1SSE & FOFKE D e o adferibi repugnant, quia imperfeftionem aliquam fe cum inferre videntur. Sed de his dicendi plura, locus erit infra. Secundam rationem h jus diftinftionis habere po- tu itB o n aventuraex collatione diâorum nonnulloruin
feri-pturai
17-«
tura facra. Ita c n im Spiritus SanÄus per Regium P rophetam loquitur de Dei D uratione (oj Quoniam mille anni antè oculos
Tuos,tanquam dies he [tertia, qute prceterut. Q uod Apoftolus
Petrus quoque declarat, cum vèrba Davidis allegat, dicens:
Vnum autem hoc ne lateat vos dilecti, quod unus Dies apud Do minum perinde cft> ut nulle anni, & mille anni ut dies unus (tt)
E t alibi apud Davidem Spiritus S a n d u s mortalibus in m e moriam re v o c a n s , qualis fors humanæ vita: eft & qualis D e i, ita loquitnr : Tu autem Domine in Æternum P E fiA lA -
N E S . & c ( e ) Succejfwa vero permanenti in hac fignificati-
one cum opponitur illa eft, qua? praeterquam quod admittit differentiam prioris & p o fte rio ris, etiam recipit tranfitum ab Effe ad non Effc,cum (impliciter,tum fecundum quid,feu fingulaslucccflionis partes. Hscc de Diviiione Durationis ratione Modi.
V I I I . R atione SuhieUi vero Ens Permanens illud dicitur, quod omnes fuas effendi partes (imul habet, & absque ) fluxu partium effentiæ permanet. Succejjivum quod par
tes fuas cflendi non (imul, (ed in fluxu & fucceflione parti um habet j cujus nulla pars effendi amplius reliqua c ft, nili * fola pratfens, ubi ro permanens non (ucceffivum Ens (ub fc continet,(icut de ipio thefts antecedens affirmat,nec hic ab E n te neceffariô poftulatur, u t (implicem inhabilitatem ad non-effe habeat, fed hic tantum ab E nte permanente re quiritur, ut omnes fuas effendi partes (imul habeat •• per-
manere enim nihil aliud eft,quam eandem exiflentiam retinere, licet permanentia nihil rei addat exiflentice loquitur Svarez. (<r) <Scd
plura de hac diviftone ja m agere non noftri eft inftituti ; D urationem n. hicconftderamus cum fuisfpeciebus quatenus cft
f T fa lm .y o . 4 . r u P e t. ^ H. { T f , i o i . i j . r Difput. M e ttfh *
eft unita Entis Affcâio, divilîo vero jam allata, Difjunftam E n tis Affe&ionem apud Metaphylicos conftituerc folet* u n d è tradationem ejus alii commodiori loco relcrvant.
IX* Alia Durationis Divifio, & quidem T e rtio ÔC ulti m o loco nimirum ratione Termini, jam eft nobis explican da, quam per trichotomiam ieu trimembrem Divifionem. commodiflimè exponi pofte nobis videtur*
Danda enim h ic nobis eft opera, ut illud effugere queamus, quod Ramo & K eckerm anno nimis frequens fuit ,f ic u tn o n ita pridem B urgerldiciusjllud inprariatione inftitutionibus luis Logici* prarfixa.in illis oblcrvavit, dum de Ra m o ita ait : Poßremb
dum J{amus nïmù anxii jeclatur diebo torn ta m , dijcentium memo riam onerat magis, quam promovet* Q uanto fa tim fuerat, tri membri aut quadrimtmbn divtfione, multarum fubàivifïonum ne- cejfitatem redimere ? & dc Keckermanno: Sed tamen & kic,ici-
licet in Keckcrmanni Logica, multa multi de fiderant, quita-\
men totum tlhus inßitutum ac c on filium approbant ac commen dant* Nam primo ingens tllafubdwtfionum
multitudo, ex qua lau dem affeHajje videtur , difeentibus riimit quam molefta 0 rerum intelligentiam plurimum impedit, R es fcilicet iri con-
feflo cft* dichotomiam Temper effe quaerendam, nili ea rei tradandæ natura fuerit, ut res non per unam, led per plu- res Diviliones & fubdivifiones pofiic exprimi, quibus alias difeentium feu legentium memoriam B u rgerldidusonerari magis dicit quam promoveri. Trich o to m iam itaque nos hic intrepide adhibemus, Durationem ratione termini ia triamembra dividi po(lc,siïiTn)atcsÆternitatem fcilicet Ævttm dt Tempus, Æternitai illa dicitur, quae fiitopliciter eft intermi nabilis, omnem terminum ab initio & fine negans* Ævum
quod fua natura1 finem non habet,
na-io
tura initium & finem habet. Sed jam de fingulis in Ipccic examen inftituere, oper* pretium eft , & videre an fecun dum Divifionem Durationis ja m exhibitam, q u s d am lu- perflua vel prxeermifla fine, cum pratertre aliquid maximum
vitium m dividendo (It. (r)
X . O m n iu m Primb itaque ad examen vocanda eft illa D u ra tio , quam d ix im u sT h e fi fuperiori interminabilem effe
ßmfhciter, & com m uni vocabulo Æternitatem vocari* Æ - iernum G rx c è dicitur ccdtov vcldtelvm, "dm t£ dei, Temper & dv,
qua fi illud quod femper eß, & iuum e fle , lem per & line m u tabilitate habet, accuratè hoc notante Ja c o b o Martini (u). Sed vox Æ te r n ita d s multis ambiguitatibus eft ex po lita , fum itur enim i , pro tempore fatis diuturno, ficut circum - cifio Æternum fœdus dicitur (<p). i. Æ te r n u m dicitur fpa- tiu m $o a n n o r u m , hac acceptione fervitus ejus Æte r n a dicebatur, cujus aures fubula perforat* erant \ x ) . }.Æ ter-
nitas quoque eft A ffeâio Propoßtionis : Propofitioncs enim
ili* Æterna veritatis efle dicuntur, quarum veritas nobis ita innata eft, u t nullus de terminorum illarum com pofitionc, dubitare poftic, qui noverit quid termini formaliter ftim- p t i , proprie fupponant* H ujus veritatis propofitionet m u lt* o ccurrunt. V . G . impoßibile eß tdem fimuleffe & non
tffe, Deus eß colendus. & c . 4* Æternum quoque illud dc-
citur, qued fine caret, fic vita poft m ortem * te rn a dici folec quia nullo fine claudenda eft. Sed has acceptiones fic b re viter allatas, & intermiflx fi qux fuerint, hoc in loco p e regrinas cfle judico.
X I .
Æ ternitatem
verà
quam h o c in loco qu xrim us,fic
de-V Cic. officior, lib. 1. påg. m ihi. 6 . num. f : v ixercit* M ttdph. lib,
%. Exercis. 4 . qua eft de Deo Theft 13 pag. mihi. 7 5 1 . <p Gen 17. îg. y Confer Uca gjcalai. <r L evit, i f .
dcfcribimus. AL t er nit m eß Durattoin fe (3 fua natura.nec initium
net finem habens. Durationé hane ficin formali luo definitam,
in rerum natura dari,muiri multis probare conantur. Nos pro inftituti ratione unico pofîumus elle contenti dicentes, in finitam & interminabilem omninô dari Durationcm, cum infinita & interminabilis detur Edentia. Nihil enim quod dependens eft, à le ipfo eft eiïe&ivè , veniendum itaque ad aJiquod, quod à fe ipfo eft pianeque independens, à q u o o - mnia alia dependent, fi procellus in infinitum fieri non debet, a quo natura abhorret. Formale /Etermtatis, quo â cæterif D urationibus diftinguirur, indicatur in definitione verbis in
fe & (ua natura nec initium nec finem habens. Cum itaque harc
D uratio fit folius Entis Infiniti, ab Ente Infinito removen da eft omnis fuccellio, & omnis permanentia ipfi adlcriben- da. Eft enim Interminabilis quia nullum terminum admit tit, fua naturâ enim initium nunquam habuit, nec in fe (3 fus
natura»id e ftficu t Svarezius Illud i n te r p r e ta tu r ,» ^ ^ inter nam capacitatem, nec ad omnem extrinfecam potentiam habitura eß finem (vp). Celebrat hanc fupremi Entis Durationem B. Au-
guftinus (a>) ubific loquitur : Mentis affeïïu omnem mutabi
litatem ab ALtermtate D E I fejungo, nulla Jpacia temporis cerno* (a) N e c aliud D E os de lcipfo fæpilîimc teftatur, Ego Dominus primus (3 novijjimus ego fum, (ß)Ego Dominus & non mu~ tor, (y) Apud D E um da içt 7mçcOk.cLyri y\ TÇonrç Vcna-KiATfdct (ß)* P l u r a j a m & alia benè multa Spiritus S an âi effata, quibus Æ ternitas D E I adftruitur, ablcribi quidem hicpoftent, prae ter diifta in fuperioribus («) allegata, fed qui illa videre vult,
B a
con-vj/ Suart*.. D ifput,fdpius c it.p .S c ä '.^ n m .p . ia Derera Relig.Cap.49 , « Citatur a ja to b . Martini hb. 1. Exercit. Metapb. E xenit. 4. Tbeor. 1 f . / . w . 7 9 1 - ß E f a i t ,4 i . 4 , y i Jrff. 1 ,1 7 .
confulere poteft ilîos, qui in meditandi* oraculis D E I pra:« Jcrtim fu nt occupati. M an et iem p erÆ tcrnicas D E I qua* Iis eft, in ea nihil ja m p rz te ritu m c ft,q u o d erat, & mine non tft,nihil futurum, quod in poftcrum cnc,& nunc non eft, fed quicquid in Æ te rn ita tc D E I coniideracur, leroper E S T , habetque D E u s totam foam egentiam, u tto q v u n tu r Fhilo- fophi, tf tu vw , toque fixo & flabili. Nullus icitur debet ali qua fp a c u temporis D E G adferibere, a b intrmlccofcilicet, u t Dei eftentia, differentiis temporum mutetur, ii ipfi (it ali qua inD EL JM pieta*,quia7« mu cari fummam involvit imper- fe â io n e m . Sobriè enim & piè tu m dem um illi philofo- phantur, qui ab illo quem D E U M dicunt, removent omnes imperfe&sones, & è c o n trarioo m nes perfe&ioncs, quarum veftigia in rerum natura cernunt, ipft tribuunt, licet ipiis pro hibitum lit, intelligcrc modum, quo illa: pcrfeéhones omnes, Divinæ iimplicitati competunt* Vidit illtid ja m d i m E t h nicus ille C icero, qui de D i o inter alia c on cin ncab iplo di- ô a , ita loquitur, Nec DEus ipfe qui inteSigitur à nobis alio- modo tntiJlîgt poteß* niß mens [olut a quadam £3 libera, f t gregat a ab omni CO N C R E l JO N E M O R T A L I , omnia fenti ens & mo vens. (?) E t alibi : Quidefl igitur curita femper DEum appellet Eptcurus beatum (3 (tternumjlctnpta smm Æternitatetnihilo beatior tutiter, quam Epicurus, ( i ) Satis itaquç mirari non poflumus
Vorftif audaciam, qui D ï u m multis accidentibus conflatum cfte dixit, quiaftnitusintelle<ftus Vorftii,tfve noluit, five non, potuit, haud facile dixerim, percipere, quomodo omnes crea turarum perfeftiones, D e o ut ftmpriciiîîmo E nti adfcribe-
re t f D iu m itaque corporeum fecit. Linguam quoq,- cor rigere illi Fhilolophi meri f 6 hic debent, qui multum p ré c i pites in determinandis limitibus omnipotentia: Divina:, af firmant
firm ant illud fere omne Deo elle ïm poffibile, cujus viam
& poffibilitatem implendi illud in De o, trutinâ rationis iu x afiequi non valent,cum tamennulli horum adhuc contigit, oculos fuos per omniporentix D ivinr va fi illi m u m pelagus c irc u m ferre,utlolo rationis lux dufru dicere poilir , hoc contradictorium eft * hoc D e o impoffibile eh l Sed cala m u m retraho, ne inftiruti mei parum memor hic videar.
Formale vero Æternitaüs negative cum circumloquimur,
rei (umm am difficultatem, & cæcitatem inteiledus noftri p ro d im u s, aliis enim verbi* , conceptum Æ tern i tat i* manifeftare n o n poflum us, cum ratio noflra , tenebri* ignorantia? in hac mortalitate obfufcata.intclligerc non pof- fit, quale illud reale fit, quod formalem rationem in Æ ter- nitatcabfolvit, nifi illud quod in fua natura , nec initium, nec
finem habet, E t hanc ob caufam alia quoque attributa Divi*
navocabuli* negativis efferre cogrmur, quæ tamen omnino fcmperpofîtivè funt accipienda.
X 1L Æ vt definitionem realem, cum Etymologiam fuam com m unem habeat cum Æ ternitate, (3j ab initio ftatim, his cxftruimus verbis ç^£vum eft Duratio,per quam Ens tn fua
natura, finalem habet indefeHtbihtatem. Æ vum hoc c(h Spi
rituum finitorum vita>& aliarutn rerum Duratio,qux initium habcntjfinc vero, in fua n a t u c t c a r e n tN b n r in ju r ia itaque finitur illud per Durattonem, cum xvum Durationis qux- dam Species fit, & Duratio iccirco refpe<ffu Ætermtatis, Æ- t>i & Temporis t loco generis ffare poflit, Conffituit enim Æ v u m peculiarem quandam Durationis fpeciem, ab Æ ter- nitate& tempore formaliter diftinftam, adeoq,* non eff pars, nec Æ ternitatis,nec Tem poris, Formale ejus quod attirrer* diet-B ;
dicimus illud eße quod finem in fua natura non b a tet, unde medium locum libi hand injuria, inter Æ re rn ita tem fim- pliciter fic d id a m , & T e m p u s vendicat, cum nec fimpli-, cem, & ablolutam interminabilitatem habeat, nec fimpli- ceni ttrm inabilitatem . T e rm in u m enim certum à parte
ante (eu ab initio hic habet Ens, quo fuum E lie accepit, à parte pofi vero nullum Enem agnolcit, led indefectibilc eft.
Voxilla indefechbilts, hic eft accipienda, non quod Spiritus finiti lint (impliciter & abiolutè interminabiles, fed fe c u n dum quid, ut loquuntur ; nam licet caufee defirusntù intrin-
fica defeftuw,& fubjeHi recipientis, inhabthtatem, fic ut Sperling
d e C c rlo loquitur (0 indefedibiies fint,cum iiloru fubftantia fit Spiritualis, non tamen abfolutè indefedibiles, & interm i nabiles dici pofTunr, quia abExtrinfeco Supremum E n s eft, quod illos annihilare poteft* Si vellet enim independens & infinitum illud Ens, Spiritum quendam finitum a n nihi lare, haud dubie, creatum illud Ens fuo creatori refifterc non poflet, imo finitum Ens in nihilum negativum (impli citer redigeretur, fi infinitum Ens, vel unico m om ento in fluxum (uum retrahere vellet, quo in efle finiti influit, ii- ludque confervat.
X I I I . D e T e m p o r e hic q u o q u e , paucas ducere li neas pro inftituti noftri ratione nccefTum eft, cum nobis quantum abftradio Metaphyfica permittere poßit, paucis fit conftitutum fingulas Durationis (pecies attingere. Tem- ! pus efi Duratio continuam (uccefifionem ab initio ad finem in fe ad-
mittens, Dicimus h oc tempus efle pofitum in continua
fuccefifione ab initio adfinem, nulla enim hujus temporis pars
videtur exiftere praeter folam praefentem, pofitaque eft in
fucccflionc h s c D u ra tio . Sed Succeffivum aliter dici tu r r a tio n e M o d i, aliter ra tio n e fn b jrfti.R zû o n c fubje&i Ens lu c c e iliv u m eft T e m p u s a p p lic a tu m ad res corporeas, & omnia illarum a c c id e n tia , ita u t te m p o re d u r e n t ratione fub- jc & io m n e s res c o rp o re æ 5quar in trin le c a . d e ftru â io n iscaufam habent. R a tio n c M o ^ fpiricus finiti furit durantiafucceiliva, ita ut ratione Modi, illorum a&ioncs & accidentia, durare quoque T e m p o re dici poflint, C um itaque Formale te m poris , dicimus efiTe pofitum in continua fucceflione ab initio ad finem, fucceffio ifta, ratione T e rm in i e ft abftra- henda à materiali & immateriali, ita u ta d io n e s Spirituum finitorum, tempore quoque durare pofiint. N o n aliter intelligcnda eft vox ifta r» /* , quam illa qua: tempore du rant , habere f u a n a tu r a ÔC initium ÔC fin e m . A t- què hare dc divifione ifta Durationis ratione T e r mini , fufticcrc po fiu n t. Eft igitur ratione T e r m i ni omnis D uratio trip le x , Æternicas, Æ v u m de T e m p u s , qua: divido fufficiens e f t, cum plura hujus D ivi- donis membra probare h a å e n u s , quisquam n o a p o - , tuerie.
n A ' P E P r A
fI.
C
ircumlpe&e adhibendo principia prima 8c
ex illis eliciendo neceflarias con clu fion es,
reddimur fapientcs & boni*
i i .
Metaphyfîcae, cum in abftra&a natura Entis fît
propofîta, & è primis principiis eruta, m agnus
c l inT heologia ufus.
I I T *
Sicut Term ini Philofophici,
magno do&ifli-
njoi um virorum confenfu, multis retro feculis ad»
probati,temere non funt mutandi,fic praeter nccelfi.
tatemnovi, in Philofcpbiam non funt introducendi.
IV.
Rigidi nimis & injurii in Philofophos illi vi
dentur, qui d:e fingulis verbis in feriptis Phi-
lofophorum occurrentibus, quæ T ullio fuo tem
pore non in ufu fuifle deprehendunt,
finiftre
judicant > iliaque rejicere conantur: Quemadmo
dum & illi nimis lecuri,qui ubi latine loqui po'y
fu n t , barbarifmis tamen per ignaviam cuntfa
complent.
A d
Ingenuum
&
opttmie
fp
e i luventm
D N .
N I C O L A U M
D J S
T B M P O R . B Æ V O E T Æ T E R N I T A T B Difputantem.
A multis feculis habuerunt luculentam inter fete Vulgus Ac Phi-
lofophi, de T em pore concertationem. Exiftimaverunt hi vitam nimis brevem aut incommodam futuram efle nemini, qui eâ re d e - u ti fciat aut velit s homines verô accufandos efîe, qui ftudiis inuti libus aut ab inftituto hio alienis d e d iti, rem tam pretiofam Ac o- m nibiis, qui rationem ejus habere didicifTent, abunde fufledmam c m anibus elabi patiantur. Illud autem ad querelas converfum, a- d io n es fuas nimis angufto vivendi fpatio concludi hodieque clamat & haec ipfa ftudia, quibus fecundum Philofophos vita hominum potiflimura impendi debet, multo uberiora efle contendit quàm ur ab ullo mortalium tam brevi tempore comprehendi queanf. Q uis enim ubi Ac de vero adionum fine aliquid ex ratiocinatione cerrâ conftitueadum , Ac errores quibus in aetate teneriore cum magno ve ritatis praejudicio aditum patefecimus ex animo eliminandi, & via ad judicium de rebus re d e fotmandiim (Fer nenda, Ac inordinati animorum motus fub rationis imperium redigendi > Ac denique reb u s, quae extra nos (unt atque infidias perfxpe moliuntur, acce& fus intercludendus e r it, non optimè videt fruftrâ efle eos om nes, qui de pluribus iaitem annis co g itan t' vel integra fecula comptu ten t, tamen ne fic quoque negotium conficietur. Nemo artem 11# nam penitiffime rimari potuit, quia ad eam ediftendam labore quantumvis afliduo connitenti ex hac vitâ, priufquam voti compos evaderet, emigrandum fuit. H ujus rei veritate v id i complures non inviti fupercilium fuum pofuerunt Ac ad cogitationes magis febrias delati iunt. Verum in ancipiti certamine proflo eft cono. Iium è (aeratiore penu, quod nos prlmùm ab tllis, qui fe ad felici# tarem fuam angendam Ac amplificandam omnia à feipfis longâ annorum ferie confequi potuifle crediderunt,avocat, Ac ab initiis fuhli# »ionbus h*c potius impetranda ac fperanda elfe docet i deinde
neque etiam Cum Vutgo (init criminationibus impiis onerari eum* qui vitam noftram limitibus brevioribus quàm ipfas Artes circum- fcripfit: non enim ad has nifi cum magno diligenti* noftr* m o do tradandas , ad ea autem qu* immutabilia fune & *terna , fincer* & folid* pietatis ope jugiter profequenda nari fadique (umus. In bis unusquisque (e occupet & exerceat lic e t,q u a n doquidem ab initituto tam laudabili & nobis digno » nulla nos vit* brevitas aut temporis pundum excludunt. Ad ftas cogi tationes viam mihi nunc a p e ru it, Amice dilediffim e > difputa:io T«a» quâ de reliquis per vitam omnem adionibus tuis T ib i in animo optimè conftitutum efle offendis, & jam ad naturam Tem# poris Æ ternitatisque tecum ip fe & c u m aliis expendendam accedis, ut fru d u s quoque qui ejusmodi m editationes, præfertim autem accuratam temporis rationem confequi folenr, in T e affatim redun d e n t. S I C O P T O L U B E N S & T u i femper amantilli# muS
A N D R E A S N O R C O P E N S IS .
* /4 mico /Im itus
/ ^ r a tu l o r , A voveo » vivas maturior annis î ^ Per bona perque T u i fada Parentis eas.
E mundus Wettreniul Wadßenenfis
Jîmico Singulari
p R s rm ia fint ftudiis, virtus m ad e tu r honore,
^ A tqne levet curas d o d a feneda tuas.
vovit
Iobannts 'Montnn
