1
^
9D. D.
D I S S E R T A T I O P H I L O L O G I C A INCOMMA V . CAP.XLIV.
G E N E S . Q j a mConfent. Ampliß'. Faculty Philof.
ln Reff. A c ad. Upfal.PR Æ SID E ,
C A R O L O
A U R I V I L L I O ,
Linguar. Orient. Pr o f. Reg. & Ord.
S. R. S. M.
Pr o G r a d u Fublicœ ce?ijurœ Jubjicit
ISAACUS N
o r d
MARCK
Veßrobotbnicnfis- V . D . M .
In Audit, C A R O L . Majori die XVI. Dec. M DCC LXXV^
H orts A n te M eridiem Solitis,
U P S A L I Æ , T ypi s Ed m a n n i a n i s.
I n S : a m R : a m M : t e m
M AGNÆ FI DEI FIRO,
DiœcESEos H e r n ö s a n d e n s i s
EPISCOPO y
V en . C o n s i s t o r i iPR Æ SID I,
G y m n a s i i S c h o l a r u m q u eE P H O R O ,
R E r E R E N D I S S I M O P A T R I A C D O M I N O ,
D o e r O L A V O M .e c e n a i i M a x i m oSACRUM.
§. I.
J
oPephum, P atriarch# Jacobi filium, 'coram fratribus, ad Æ g y p t u m frumentandi caufla adventantibus, genus & patriam diiïimulafle, in facris pandemis relatum legi m u s. Q u i n e t i a m , ardentifiimo licet erga fratres am o re d u c e r e t u r, feveritate tamen illos excepit mu lto rigi d i o r i , q u a m putetur præ fetulillein advenas alios. Q u u m p r i m u m acccfTere, t o r v o a d f p e S u , per in ter pr etem, haud aliter ac h o d e s , loca minus munita fpeculaturos, al l o q u i t u r , f idemque fe illis habere negat, nifi unus ex iis f r a t re m B e njaminem natu m i n i m u m , q u e m d o m i man- f if l ea je ba nt , ad du ce ret , reliquis interea, ta m q u a m obfi- d i b u s , in cuftodia retentis. D u r io r e m hanc conditionem c u m accipere n o n p o f l e n t , propterea qu o d pat re m“, fi l i um Be nj a minem , tantopere dil e£t um , a fe neutiquarçi d i m i f l u r u m int ellige rent, in carcerem omnes conjecit f u n t , q u o per tr i d u u m detinebantur. Tertio autem die quafi mut ata fe n te n ti a , ceteris veniam d o m u m profi- cilcendi c oncedit Jofephus, Simeonem tantum, d u m ad- du&us f o r et Be n ja m in , pignoris indar fervaturus. Hac lege addricfi a b e u n t , & annona, qua m ex Æ g y pto fecum a f p o r t a v e r a nt , conlumta , cum Benjamine revertuntur. Poft a d v e n tu m liberaliter quide m excepti, n o n d u m ta m e n affligi continuato veluti lufu dePinunt. P r s t e r q u a m e n i m , kq u o d Jofephus fr u m en tu m ejusque pietiuro-, infuc-faccos f ra tr um , jam jam in procin&u itintris conftituto* r u m , clam ingeri juffic, ut etiam prius f af tum f u e r a t , in Benjaminis farcinam f cyphum f uum a r g en t eu m infl- m u l c o n d e n d u m c u r a v i t , & O e c o n o m o in mandatis d e d i t , ut 5 p of tq uam paullulum vi® emenfi e i ï e n t , i n f o s , d u m alîecutus fuerit, per feq uere tur , verbis hifce gravis- fimis f u m m a m ingrati animi turpi tudinem & i m p r u d e n ti am illis exprobraturus : m n n y i DHDbW " Ob
■wa crynn n ero
an? u tin
nrw'
ni kdh
: DDTV G e n : X L I V : 4. 5. Fuer e, qui verbis hifce innixi, J o l e p h u m KuA^cjuavre/as-, nefcio cujus, arguere v o l u e r u n t . Q u a m p ar um v e r o h o c diclum illorum faveat o p in i o n i brevit er oftendere in a n i m u m ind ux i, p e rt e nu em o p e r a m B. L e p o r i s e x a m i n i , o m n i , qua par e f t , r uodefti a fubmittens,
§. h.
Q u o n i a m in hoc c o m m a t e v e r b u m wrO o m n e fere trahit m o m e n t u m , in or ig i ne m variasque ejusdem fi- gnificationes eo diligentius inqu ir at ur , necefl'e eft, ut d i j u dicari p o f l i t , q u æn a m notio heic o p ti m e quadret. Fate ri qu id em p r i m u m c on v e n i t , in Text u H eb ræ o B ibl i co , u t p l ur i m u m denot ar e inanes & fuperftitiofas artes, q u i bus fe pérmififle prilco prefer tim æ v o flultos h o m i n e s fatis conflat, ad res occultas, qu æq ue human® c o g n i t i o nis fphæram f uper anf, expifeandas; qualesque artes n o n f errei in Ifraelitis Sanf lum N u m e n fevere pr ohibui t. Ifto certe fenfu fumi Le v. XIX. 26. Deut . XVIII. 10. 2} Reg. XVir. 17. XXI. 6 2. Ch ro n. XXXIII. 6. N u m . X X II f .
23. & XXIV. i. usque e o roanifelTum ef t, ot dubit ati oni o m n i n o locus fuperfit nullus. Videtur aut em or igo illius figniticationis repetenda ex notior, e Serpentis, q u e m VriJ vet eres H e b r e i appellabant. N e m p e ad prefligias abut i lerpentibus jam olim n o n fuifle i n f u e t u m , p r o d u n t Æ - gyptii E x o d : VII. 11. 12. & G r e c i , q u o r u m ctyicfActvreiav p e
r-perfecutus eft B o c h a r t u s , Hier ozoi ci Cap. IIT. Li br . i Part, prior. Q u a m o b r e m fcienter & accurate, ut folet, Uluftris Michaelis itëTOH K1? Lev. XIX. 26. v er ti t : aus dem kriechen einer Schlange follt ihr nicht wahrfagen & WrUO Deut. XVIII. 10. der aus Schlangen wabrjaget.
§. III.
Quia ver o impia \\h divinandi fraude p er fxp e etiam feifeitantibus emicabant tetra Sc infaufta, vel q u o d t o t a m eam nefariam & infauftam judicabant b o n i , vel et- ja m q u o d fr p e n s fit per naturam animal nocent i fl i mum, fieri p o t u i t , ut tc CTtf p or r o invaluerit ad d e no t an da m r e m quaml ib et ma l i g n a m , nefaftam, inf el i ce m, qua vi ufurpari A r a bu m cer tum eil. Ubi er go Labanus
Gen. XXX. 27. ait HIPP W m nclx r e i ,
q u x n a r ra t u r, app ri me c o n g r u e t , ut putetur voluille di cere : haud (ane profpere mihi cefßt olim cura fam iliaris reif at tuo fim u l ac uti ccppi minifterio, benedixit mihi Deus, q u e m a d m o d u m h a b e t , poll Illutlrem Michaelis, recencior Sue- ca Verfio. N a m L a b a n u m de idololatrico aliquo o r g a n o l u x a u t a u g e n d æ aut examinanda; condicionis, l oc utum, ul- t r o q u e lallum fuille i m n i e t a t e m , vix erit venfimile. i ple J a c o b m r e f p o n d e n s : 0 0 ^ fPTI E3VD C parum e- rat profecto f quod ante adventum meum pofidebas, illo fen i l i , q u e m d i xi m u s , v i d e tu r verba Lab am accepiffe. Q u i int er pr etantur : te n ta v i, expertus fum , etfi a re ipfa, q u o d penitus alienum fit, n on p o n u n t , ab e t y m o ta men v o cis a b f u n t , fique teneri illa experiendi etiam notio poll et,
l a r g i e n t u r nihilominus haud inviti, a l t e r u m : infelix j u i
,
q ui ppe rationem ipfam inferens, qua expertus (it L a b a n u s , propius accedere ad geftæ rei veritatem & ad i n d o l e m pariter præfixi î , adverfative heic haud d u b i e , uti læpe etiam a l i b i . Inmendi. N e q u e ob er it , q u o d in locis Biblicis §, II. abacis, poteftas vocis d epr ehe ndat ur
$ ) 6 ( i l
n o n nibil diverfa. Crifis linguæ cufus d e m u m c u m q u e manifefto e d o c e t , fub voci bus l onge plurimis e p r i m i genia n ot i one ortas frequentari alias, me taphor ic as , me- t o ny micas, & fortuitis haud l i r o cafibus p r og n a t a s , plus m i n u fu e diferepantes : * efièque b o n o interpreti d el igen d a m in loco q u ov i s e a m , quæ & linguae g en i o & rei ipfius, de qua a g i t u r , indoli p r o xi m e conveni at.
§. IV.
Sed & infolens m i n i m e cenfeatur, fub CTU» ex i n quirendi f l u d i o , q u o luis peflime creduli l e rpe nt ibu s, v i d e b a n t u r duci a g y r t æ , fluxisfe l atiorem fignificatum feifeitandi, cognofcendi, intelligendi, in re qualibet et iam i n nocua , q u æ q u e ab i m p r o b a edet arte o m n i penitus i m munis. Q u e m f ugit , efl qu ip pe e x e m p l u m valde o b v i u m , L a t i n o r u m augurari, in origi ne licet fliperfiiti- o n e m tur pi fl imam d e f ig n et , ampliat o tarnen u ( u , p o d i u m etiam fuiile Latinis Au£tor ibus, ubi d n e noxa ulla, pr udenti æ ad regulas fperaretur aut pr æd ic eret ur, q u o d cflet v e n t u r u m . Q u i n & opi ni o fagacioris agilitatis in fer p en t ib u s, ita ol i m vulgaris v et ufl o æ v o , ut Sanctifll- m u s q u o q u e Salvator dilcipulos, du£ta inde fimilitudine hortatus fit; ylve&e Ç)çcvi[xoi cJa ci ctysis, Math*: X. 16. oc- cafionem forte d eder it lub w n j fignificationi, q u a teri coepit pro JoUerter anim advertere, fine mora in t eiligere, quid aSium f i t cognofcere. Ita qu id e m o p t i m e poterit explicari q u o d legitur r. Reg. XX. 33. ItfTO' D'tMNHl, m ox animad vertebant v iri intelligebant. Nulla heic vel fufpicio fe interferit pr ædi gi ar um aut divinantis cujusdam in o m i n e captando artis. Achabus e n i m , Israelitarum r e x , S y r o r u m legatis hau d ita directe r e f p o n d i t , nihilo tamen mi nus illi p r o b e i nt e l l e x e r u n t , quid fibi vellent hæc regis v e r b a ; Min »n# 'n U i y n ; B e nh ad a du m videlicet, S y r o r u m
regem,
fi in vivis a d h uc e i l e t , a d e o fibicarum
& a m i c u m£?% \ mr f
CM3 ) 1 \
f o r e , ac fi ipfius effet frater. H a n c o b cauffam viri q u o q u e u o o n ÎGÛ^ITt n n o ' , h. e. feßinabant i f inquirebant num ab eo, Iciiicet relp on fu m tam a mi cu m dari potuis- f e t , & a n n o n doli quid verbis hifce mellifluis fubeiTet? I d e m heic S y r o r u m legatis accidit, q u o d in iis cernimus, q u i la?tum q u e n d a m & i no pi n at um accepere nun ti um. N i m i a exultantes lætitia nuntiantibus feffinanfer relpon- d e n t , v e r b i s q u e , ab ipfis praefer o m n e m o p in i on em p r o latis, vix cr ede re poffunt, c up i u n t q u e , u t r u m vera an falfa f i n t , quae n a r r a n t u r , p o r r o etiam exquirere.
§. V.
Q u o c i r c a exiffimare etiam liceat in eo l o c o , q u e m p ot i ff imum exp lan an dum f u mf i m u s , J of ephum verbis p w n y OT1 ttim nihil aliud voluilTe, q u am follertiam judicandi & f ci e n ti a m , pio ac fapienti v i r o d i g n a m , qu a facillime intelligeret & fine m o r a , a quibus fcyphus es- fet furreptus. In cafu e n i m prælenti, ad c o g n o l c e n d u m a q u o fcyphus ille abductus, nulla licet opus amb ag e es- fet, q u i p p e qui, n o n fciente m o d o Jolepho, fed & j u b e n - te, in faccum Benjaminis fuerat immiffus ; fratribus tamen de fe credi v o l e b a t , ac fi fugere illum haud q u a q u a m potui flet , quis i u b d u x e r a t , tametfi ffuum hic facinus vel m a x i m e conatus fuiflet celare. Illuc fane f p e ^ a n t ipfius Jofephi v e r b a , verfu XV. V m ' ttfnj 'D DPyT Nlbr? ' J03 Ü'N- Quaff diceret: Quam imprudenter egiftis? A n - non cogitare debui ft i s , virum adeo fagacem i f fapientem , a t- que fu m ego , non tantum rerum fuarum ja Ei uram illico de- pre benfurum, fe d etiam auElores faEii, quinam fu e r i n t, per- fpe Et u ru m , cautione licet qua demum cumque ftuduiffent p ro
hibere , ne aliorum ad notitiam fcelus perveniret, H o c au tem eo majori veritatis fpecie de fe praedicare poterat Jofephus, q u o d fummae ejus fapientiae f a m a , felicifflma ( o m n i o r u m Pharaonis i nt er pr et at io ne, nec n o n p r u d en
fiffimis în re Politica & O e c o n o m i c a inftitutis, parta, per tornm fefe diffuderat Æ g y p t u m , & fine du bi o q u o q u e ad aures fratr um pervenerat. In par te m e am n o n tam d u c un t q u a m potius impell unt lequentia.
§. Vf.
Scilicet, q u o d ante pat uit, non u b i q u e & neceflario rc tf/nj prarftigias infert aut nefanda a u f a , i n quae ruit i m p ie t a s, fed v o c a b u l u m ef l, & inquirendi pari-ter fciendique / l u d iu m in prudenti p ro b o q u e h o m i n e d e n o t a t , nil fpeftante, mfi q u o d r e r u m ipfarum e ve nt u- u m q u e ex caufiis recle arque certo colligatur. In J o - l e p h o q u o n i a m fuifie o m n i n o v i rt u te m talem n e m o d u b i t a t , cur n o n & huic c o ng ru en t er v er b a illius in præfenti l o c o capiantur? D u d u m ita ccpit Arabs F.rpenianus, qui d e d i t : »-> J mSbJ > ipfe vid it omnino iftu d , int ellexit, c ogn it am (ibi r e m af la m ‘habet. Refpicere vocul a l a , quæ vi de t ur fraudi fuifie int er pr et um haud paucis, m i n i m e poterit ficyphum t a m q u a m l nf lr umen- t u m q u o d p i a m i nt empeft ivæ heic divinationis > led t a m q u a m o b je & um cognitionis in Principe v i r o , cujus fi r a t , quæ heic incidiflent, m o x refcire & intelligere. N i m i r u m pr o diverla poteflate v e r b i , q u o d fequente 3 c o nf l ru i t u r, etiam hujus præfixi difcrepare fignificandi m o d u m o p o r t e t ; n e qu e adeo ulla u rget neceffitas, ut eade m penitus f uma t ur v i , at qu e in proxime præce- dente 13 n n w \ Ac fi c u i , præeunte N o ld io in C o n c o r dant. particul. affixum 1 v id e re t ur n o n tam ad l c yp hu m d eber e r eferri, q u a m ad ipf um f ac i um, q uo ablatus hicce a rg ue b a t u r , aut facti a u f l o r e m , fenfus etiam t u m id e m perflabit. N a m q u e hoc d i c e n d u m , ex m a n d a t o Jofephi, erat o e co no m o: Nonne ißud, qnod probe fc itis , Jcypljus efl y e quo bibere folet meus Dotninus.
Jam
nunc certo ipfe n o v it, quorfum Jcypbus ille devenit, qw.s abßulit,tibi iterum inveniendus. H æc fingula quia facile fùbintel- l i g e n d a erant p oftenori l o c o , verfu 15. illud 13 q u o q u e no n c o m p a r et ; cenferique adeo in nupera Suecana v e r f i o n e reCte pofitnm o p or te t v. 5.
Ocb
han! v iftfôr
- f t å r han, hvar tb
e r igenfinnes, & v. 15. a tt en få d a n inan,fv m ja g âr y fkulle ftr a x m år ka fådant.
§. VII.
Q u o d h abent Græci LXX. ctaviGfxy 0 ioovl^etoii ev ocvtZ v i x aliter explicari fefe patitur, qu am ut divinationis c u j u s d a m genus cogitaffe pu te n tu r, qui fie ve r te r u n t; tametfi nec exempla in Græcis auCtoribus défunt latio- ris & innoxi æ in ver bo onovl£e&cci fignificationis. Vi de licet n i m i u m rigide inhærebant locis iliis Biblicis, in q u i b u s t f n j v er e abfonam & in D e u m injuriam curio- f it at em notat. I dem judi cand um d e ; in quo augura r i fo l e t, q u o d legitur in Vulgata Latina. Syrus ita pres« fe exh ibet H e b r æ u m te x tu m , ut eadem fere repetita ex eo vrer ba pofuerit ; dedit enim 0"i£à O
e quibus p r oi nde ad certius intelligenda H eb ræ a nihil elici lucis poterit. Atqui interpretum five antiquiorum fi- Ve r ece nri or um fi cui in me nte m heic venerit nefaria; alicujus h o r r o r //«vrfW, talia com men tus jure me rito cen- f e a t u r , qua; in characterem Jolephi, viri ubique fnmma i n D e u m r ever entia & fide præfignis, cadere nullo m o d o p o t u ^ r . S e d tamen Æ g y p t i u m , ais, principem fimu- lare potuit & au gurem , qui divinandi iftam per fcyphum ar te m calleret, ut fratribus eo certius maneret adhuc in c o g n i t u s , vel et iam terrore o b r u e r e t , eo fortius crucia t u r o milellos. Fatemur videri! illud aliqua ex parte pofle n on i m p r o babile, fi ullo conflaret H iftorico tefle i d o n e o , foifie Æ g y p t i i s , aut ifla te m pe fla te , a u t poft e t i a m , f uet um ifliusmodi per Icyphum divinandi ludi b r i u m i aut pateretur lanClior gravitas Jofephi, ut vel
15£la fiufpicione talis criminis apud q u e m d e m u m cufrw q ue fefe voluiflet infamari. Q u u m q u e verba illius rite explicata fenfum ult ro d a n t , qui fuflficere per fe p o t e r a t , ut t um perfonam ipfe t u e r e t u r , q u a m fibi tantilper as- f u m f e r a t , t u m p œn æ q u id p ia m, n on indebitæ, co m mi f l i olim fceleris darent f r a t r e s , quid opus erit co nj ecturam m o l i r i , h u n c unice in f i n e m , ut i nt er pr eta tioni , quae haud dubie falfa ef t, color vel tantillus illinatur?
VIII.
N e c mi nus l e v e , q u o d ex Onk el of o arripuere n o n n u l l i , in q u o eft: JT2 fc*pT2 Wfll ipfe inquirendo inquirit de eo. N a m etli hun c ftgnificatum Hebrato OTJ n o n o m n i n o d en ega ndu m v e l i m u s , t a m e n , fatis b ene an q ua dr et praftenti l o c o , dubitare liceat. Si quis a u t u m a v e r i t , voluifte j o f e p h u m prae fe f er re, ac fi fafta es- fet aut fieret i n q u i f u i o , malæ cujusdam op e ar t' s, uti v o lu e r e R a b b i n o r u m n o n n u l l i , & forte etiam Pfeudo- J o n a t h a n u s , illico refutabitur per e a , quas allata præce- denti §. Sin intelligendum fimpliciter, n e m p e amuTæ rei ma nd at am fuifle accuratam p e r q u i f i t i o n e m , q u a m , quae- f o, vim hab it ur um hoc fuiflet in h o m i n e s , qui per fe fatis fùperque id em illud deb ue ra n t intelligere, fimulac amifTam argui au di v er an t? A t v e r o fi aliud n o n v o l u erit O n k e l o l u s , q u a m m o x f u t u r u m , ut ablatum fcy- p h u m detegeret & recuperaret Jof ephus, intelligentia ea & prudentia in f u m m o Viro fen ti et ur, q u a m fignificarl He b r æ a v o c e often fu m eft.
§. IX.
U n d e traxerit Arabs in Polyglottis f u um : l— à—1, profecto tent weit vos per illu m , n o n liquet. At dedit fimile quid Aben Fftra: n y i V D ODO« ait HDJ
nob loyöi
vny
t£/nj
pi wru idd o'üîj
d*
<f§»
)
I* (
r i i n p r w “ty ’Jty ide tent are vos vo lu it, ut experiretur, ** effetis fures j quemadmodum fignificat TtCTIJ Gen. X X X . 2^. Sicque Jenfus r £ tTDJ» erit : quare non m etuiftis, ubi, ut vos tent arem , ponebam Jcyphum illum argenteum in confpeftu veflro, Gf claudebam oculos, donec illum vos abßulißis. E- n i m v e r o fictum h o c t o t u m fe prodit e c d e m i n g e n i o , q u o diflerit Cor nei , a Lapi de in C o m m e n t a r i o ad hunc l o c u m , J of ephu m fratres, f cyphum v i no plenum fæpius ipfis p r o p i n a n d o , t en tal Te, & hac calliditate, q u o efient a n i m o , q uidve i nt u s c o g i t a r e n t , expiorafie. Certe Phi- lologicis rati onibus evinci n o n d u m p o t u i t , to fcTJJ, five
, in Biblico M e b r a i s m o , five in cognatis dialedis, n o t i o n e m t e n t a n d i , fenf u e o , q u e m hi v o lu nt arbitri, ad
mittere-C e t er u m in familia v o c u m ad tres litteras tmittere-CTU per tinentium , p r i m o l o c o n o m e n fubflantivmm ferpentis tpnj ponere , ita u t v o c e s cognat æ cetqræ ip l umq ue adeo v e r b u m inde d e r i v e n t u r , aufi (umus p r o p t e r e a , q u o d r e r u m particularium n o ti o ne s , fi q u id e m ordo conlideretur i d e ar u m, q u o hæ i n h u ma n a me nt e exfifhint, fint haud dubie priores ideis generalioribus, quæ verbis ut pluri m u m «exhibentur. Accedit con fu et udo li nguarum alia r u m , quibus & fubfîantiva & adje&iva l on g o agmi ne funt p r i m * t i v i , & , to w n j fi pr af ert im f p e d e t u r , tefiimoni- um Biblicæ H if t or i æ , . qua d o c e m u r , fuifle inter prima n o m i n a , q uæ pr imus h o m o exfilTentibus rebus d ed er i t , illa i p f a , quibus dif ti ng uer en tur bruta animantia. Si repo- fueris, d e be re t a m e n rati onem aliquam fuifie in p r o m - tu A d a m o , c ur , exempli gratia, lerpentem ÜDJ p ot i us , quam n o m i n e alio, v o c a v e r i t , haud ibimus inficias, adfu* itle talem, fed q u a m fibila forte ifiius animalis, a q u i bus non longe abeft (onus t £ £‘nJ> sut c\c\xct,To7ieiiois oc - cafio quælibet alia , nulli iam c o n j e f t u r æ , port tot
fæ-§. X.
Iff
) Il (
n
c u l a , o b v i a , fubrainiftraverit. I r a m o v e r o in un iv e r- fuin & ex « q u o e a d e m obje&io tanget il l o s , qui verba dicta G r a m m a t i c i s , p r i m o u bi que p o n enda loco velint. N a m & verbis q u i primi in lingua hac vel illa ufi credan t u r , fimiliter r a t i on e q ua da m m o t o s fuifle, necefle eft, cur ita n o n aliter appellarent. Scilicet q u « d e m u m c u m qu e *cox habeatur inftar r adicis , ceflaverit illico, o p o r te t , e t y m i inquifitio u lt er ior , nifi & v o x ipfa juxta ceftàbit elle p r i m a , aut radicis indar reputari. A t qu e ut e o d e m in VHJ, e q u o orfi l u m u s , d ef in a tu r, exa m in an d um fas fuerit reli nquer e peritioribus, anne r £ r w n J , quo d Hebræis <es d e n o t a t , a col ore forte n o n abfimiii huic> q ui ferpentum alicui infit g e n e r i , aut a relatione aliqua
ad ferpentem alia, q u a m fortuitus credatur caius attulifte, putari queat
kd u t t a origo.
# # I