De Romanis ante Horatium satirarum scriptoribus dissertatio quam venia ampliss. facult. philos. Upsaliens. p. p. mag. Carolus Emanuel Aurivillius ... et Evert Andreas Reinhold Hallander stip. reg. Vestmanno-Dalecarlus sect. I. In audit. Gust. die XIX Maji

(1)

/

KOMANIS ANTE HORATIUM

SATIRARO M SCRIPTORIBUS

DISSERTATIO

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPSALIENS.

MAG. CAROLUS

_{EMANUEL AURIVILL1US}

LINGU. GRJEC. DOC. AD BIBI,. ACAD. AMAN. £. O.

EVERT _{ANDREAS REINHOLD HALLANDER}

»TIP. RIO, VEJTMANNO-DALÏCARLUS

SE CT. I.

IN _AUDIT. GUST. DIE XIX _MAJI _MDCCCXXVII H. A* M. S.

U P S A L I _JE,

(2)

KONUNGENS

HÔGSTBETRODDE MAN¬

EN AF RIKF.TS HERRAR,

ÓFVERSTE

KAMMARJUNKARF.N

RIDDAREN OCH COMMENDEUREN AFKONGL. MAJITS OREEN HÓGVÁLBORNE GREFVE

Herr

CARL

DE

GEER

med _djupaste

_vördnad

•

tillegnadl

af

(3)

KONUNGENS

TROTJENARE DIRECTÔREN

RIDDAREN AP KONGL. WASA ORDEN

HERR

AND» GUST.

BEUGER

SAMT

HÔGÂDLA

fuü

MARIE

LOUISE

_BERGER

FÓDD ACREL

tacksamt och vördnadsfullt

(4)

DEN

HULDASTE

MODER

(5)

DE ROMANIS

ANTE HORATIUM SATIRARUM

SCRIPTORIBUS.

De

Satira Romana fcripturos, et origines repetituros, ncs

certe non _fugit, _{rem, a}

multis

doctisfimisque

_viris _antea

perfcriptam

*) vel

facillimae

esfe tractationis, fi intra

eo-rum auctoritatem etverba fubíiftas, vel difFicillimae, fi quid

ultra _fapere

_audeas.

_Sed

_habet

_hoc

_incommodi

_omne Fere _quod ex

antiquitatibus

Romanis petitur

argumen¬

tum, ut quae dicenda esl'ent

vel

ab aliis

occupata inve¬

nías, vel incertis aut deficientibus veterum

teftimoniis

adeo _obfcura, _ut _propriae _et _novae

_{fententiae vix locui}

fuperfit.

Qnare

noS

legentium

veniam impetraturas fore

fperamus,

fi

fuperioribus

hojus rei expofitionibus

et

no-ilram _adjiciemus, _ita _tarnen, _quum

_{in breve}

_nos _cogat

opellae ratio, utnon

fingula,

quae

ab aliis

allata

fuere,

ad

examen _revocemus, _fed adumbratis initiis, indicatoque fi

in _{quibusdam ab} _aliis

_{jure disfentire nobis}

_{vifi fumus,}

_in

Lu cilio diutius _aliquantulum

_haereamus.

Nobis

*) In primîs a Cafaubono De SatyricaGracorum Poëfi et

Roma-ttorum _{Satira, Parif.} _1605, _quem _{librum obfervationibus} _fuis _et Crenii aucturo edîdit Rambach Halae 1774. Ceteros vide apud

Blankenburg Litterafifche

Zujàtze

zu Sulzers

Theorie

der Klinjle et Ruperti in Editione £fuvtnalis Vol. I. p.LXXVIT. E

recentioribus Manfo: _Nachträge _zu_Sulzers _Theorie_{B. IV. f.}_409. Ulis, qui de Satira Romanorum brevem cupiunt notitiam, praecipue

dignos qui legatur. Ruperti bene collegit et dispofuit omnia, quae

ante eum ceteri dixerunt.

(6)

1

Nobis vero,

disquifitionis

exordium quserentibus, in

antiqua illa témpora

incidere

necesíe

eft,

quibus

Roma

nondum totam in fe receperat

Grseciam,

et quorum me¬

moria, in rebus etiam

publicis

fubobfcura, in

ceteris

fere

null*, nos attigit. Quae

enim quingentis poft conditam

urbem annis, five ad Hetrufcorum exempla, five proprio

tentamine, Romae fcriberentur et legerentur, eorum fa¬

mas vix tenuisaura ad nos_pervenit, _tum _{quia exilia}

fuere

illa liberalimn ftudioruin initia, tum etiam quia temporis

longinquitas auctorutn

paucitatem in

inopiam

vertit.

Nam

et _{antiquisfimi,} _quorum

_fragmenta

circumferuntur,

fcripto-res, jara in Graecorum

imitatioue

toti

funt,

et rara

inve-nies de _{prifco litterarum}

_ftatu

_{apud recentiores}

teftimo-nia _e), _operum

_reliquias

_vix

_ullas,

_adeo

_ut

_libera

_fere

fit in his _conjectura.

_{Quod nobis}

_etiam

_accidit,

_quum de initiis Satirae quaereremus.

Tres fcilicet eminent in

omni hac _{disquifitione} _Loci;

_antiquisfima

_Satura

Drama-tica, tum Ennii,

deinde

Lucilii.

Lucilium

accuratius

paul-lo _novimus, Ennium longe obfcurius, quse vero

de

an¬

tiqua illa

traduntur,

ex

folç Li vio

habemus, cui

nifi

pla-*) Dolendum, quod in magna fatis Grammaticorum turba,

anliquio-rum _plerumque interiêre fcripta, maxime Terentii

Varronis,

viri doctisfimi, cujus fi fuperesfent De Scenicis

originibus

et De

Compofitione Satyrarum Libri, plura in praefenti argumento

vide-reinus. Credibile tarnen eft, in hoc eum opere regulas potisfi-mum tradidisfe Satirae Menippeae fcribendae, in quo genere ipfe infignem laudemmerltuseft. Nos autem e disputatione

noftraSatiras

Varronis _{ejecimus, ignotas} _fere, _et _quae _diverfam _a _Satira _Lu¬ ciiiana _prodant _indolem _et _originem» _{Cfr, Cic.} _Académie, _{i. 2.} Fabr. Eibl. Lat. L. I. c. 7. Cafaubon., De Satir. Poefi L. II.

c. 2. Da cier Mémoires des Infcript. T. II, p. 213.

**) L. VII. c. 2. Addi posfet Valerius Maximus L. II. c. 4.

fed is Livium exferipfit. Traxit huc quoque vel detorfit potius

(7)

3

placuisfefcex

occafíone

ludorum,

qui

hiftrionibus

ex

Hetru-ria accitis, A. a. Chr. 365. _prioium

_{inftituebantur/pauca}

_de

origine rei

fcenicae

disferere, nihil

omnino

de

Satiris

ante

Ennium nobis innotoisfet. Sed de his mox videbimus.

Jam vero prima

fe offert nobis illa

multorum

ftudiis

agi-tata

_quaeftio,

_de

_ipfius

_vocis

_Satirae

_origine

_et _recta fcri-bendi ratione, utrum fcilicet a

ZoctJ^o/s-

Graecorum

_an a Satur vel Saturus Romanorum, derivetur, et fcribendumne fitSatyra an

Satura vel S

atira. Et controverfiam

a verbo motam eo vehementiori contentione excitatam invenimus, quia

Romanis

proprium esfet, an a Graecia

originem

traheret

hoc carminum

genus, inde praecipue

decerni

_posfe

_videretur.

_{Hae lites}

_ut _componantur, _non

magni admodum

eft

momenti, ñeque tuto fieri

poteff;

fed _optiine _res,

_{apud antiquos etiam}

_incerta

_*),

_{in medio}

relinquitur. Qui autem

Latialem

nomiuis tuentur origi¬

nem, nse illi falluntur, fi fubfidium inde_petunt, _{quod ignoti}

fuerint Romanis ea aetate _2cctvçoi; _nam _{notos et} _re _et nomine fuisfe fatis evincitur tefte _{Dionyfio Halicarnasfeo}

CL.VIII. p. 1401.

Ed. Reisk.),

in

defcriptione

pompae

fol-lemnis A. a. Chr. 494. in Urbe celebratae. Sed fi et

con-cederetur, verfibus illis rudibus a lance fatura nomen

fuisfe

qui Terentio praemittitur. Impeditus fane fenfus, fed de Graeco¬

rumComœdiis et DramatibusSatyricis agi, nemo,opinordubitabit.

*) Diomedes Iii. p. 144. fEd. Lipf. 1541) nnde recentiores fua

plerumque hauferunt. Ctr. iocum non fatis explicatum libelli de

Tragœdia et Comoedia, qui Terentio praemittitur (Ed. Wefterhov.

Hag. 1726. p. LV.). Agicur quidem ibi de Satyrico Dramate

Graecorum, quod cum Comœdia Media confudisfe quodammodo videtur auctor; fed his verbis: Satyra .... quce a Satyris

vocitata, eß, etfi aliunde nomen traxisfe praveputant alii, ad eam

quam tetigimus, controverfiam refpexisfe videtur. Mox Lucilii injecit mentionem.

(8)

4

fuisfe _impofitum,

_Ennius

certe,

oui

minime ignota

fait

Graecorum Satyrica Poëfis, inde

fuis

canninibus

nomen

mutuum fumere potuit,

idque

_eo

facilitas,

_quo

faepius

vo-ces, obfolefcentibus radicibus, aut

immutata

pan

11

um

figni-catione, in novas omnîno traduci origines

iatis

comper-tum habemus. Utcunque autern haec

funt,

non ex

vocis

etymologia

pendet

major

illa

quaeftio,

utrum

Satira

Ro¬

mana _patrian» _an

Graecanicam

agnofcat originein,

quae

in

difceptationem

venit

tanto

ardentiorem, quanto

certius

conftat, Romanos, in doctrinis

artibusque

Helladis

imita-tores, liujus carminis fibi velut

propriain

laudein

vindi-casfe. Videbis, ab una _parte

_Jof.

Scaligerum

i),

Ca¬

faubonum,

Spanheimiqm,

2)

Rigaltîum 3),

Dacie-rium, ab altera

Jo!. Scaligerum

4),

Heinfium

5),

Vulpium

6),

quorum

hi

Graecanicam,

illi

Roinanam,

rei et nominis propugnarunt

origjnem,

nvagno

ntrinque

doctrinae et animorum _adparatu.

_Recentiores

_moderatius

quidem

rem tractant«

ita

tarnen,

ut

alii,

Manfo,

ICoe-nig

7)

Rambach

filis

faveant,

his alii,

Fl6gel

8),

Blankenburg, Conz 9). Illorum autem

fententiam

iî

amplexatus

fueris,

primo

antiquitatem

tibi

habebis

confen-

_tien- _;

l) Cafligatianes ad Manilium v. 468- p. 283. 2)

Dhfertatiou fur

les Cœfars de gfulien, quae praefigitur verfionj Galljcas Caefarum Ju¬

liane ₃₎ _Disf. _de _Satira _ffuvtrtalis, _jn _RdV. _juvenalis.

4) Ve artepoética, h I. c. 12. 5) De Satyra ffpratiana io Edit. HçrUVi.

6) De Satyre Latines natura et rationC, Patavif 1744. O, 7) De

Satira Romana _{ejusq. auciorihut} _prœeipuis _Oldenb. _»796. _O. g) Gefchiihte der Komifchtp Litterateur. Tí. J71. n} ¡Jeher die Satyre d<r Römer, Mufeum für Grîect• u. K&m. titeerat. St. li!» p. 31-49- Leipz. 1795.

(9)

5

tienteoi

_*),

_deinde, _ut _reor, _veritatem. _{Sed iî,}

qui hanc

rem _argutius _tractarunt, _in _eo _{maxime fibi}

defuere,

quod

charactere Romanae Satirae non _definito, _nec

indicato, quid

per imitationem intellectum voluerint, comparationem o-mnein turbarunt et obfcurarunt

_0<f).

_Nam _et

Satyri-cae _poéfeos _nomen _tam _{late patet,}

ut permulta fatis dis-iimilia contineat, et

_injuftum

_eft, _imitatoris _nomine quem-quam defignare, quem colores quosdam ab alio traxisfe inveneris. Satira vero, _quam _fibi _Roma _propriam

adfci-vit, ea fuit _quae _a _Luc_{i lio} _inventore, _aut _certe

refor-matore _profecía, _{Horatium, Perfium,}

Juvenalem,

aliosque, quorum obfcuriora funt nomina, auctores _habuit.

Secernenda eil _{vetuftisfima Satura} _Dramatica,

quae vix

nifi _ambigua _{notninis affinitate} _cum _{recentiori bac}

jungi-tur, feeernenda Enni i et _Pacuvii, _quae _folo _fere no-mine nobis _innotuit; nec adducenda _Varronis, _ad

Me-nippi exempla confecta, quaeqne funt ièquioris aevi

ejus-dem _generis monuments. Erit _{igitur haec,} _de _qua

fermo-nein _{¡nftituimu»} _Satira, _carmen

didacticum, ad

repreben-dendam ftuititîam et vitia bominuin

_compofitum,

_idque

non tam _{praeceptîs perficiens,}

quam vivis imaginibus, ex perditorum hominum vita _defumtis, _{feftivitate mixtum,} fed fale _nigro

_plerumque

_eonfperfum;

in quo, cum

ap-prime convenire _videretur, _{verfu heroico,} _fed _folutiori

et ad fermonem _{quotidianum propius}

accedentl, ufi funt Romani _Scriptores. _Et _quum _omnis

res et formam ha¬ best et _materiem,

apud Graecos fruftra quaefîveris

carmi-num _quoddam

genus, in quo Romanae Satirae et formam

et materiem _junctas _{inveneris, fed} _videbis

magnam in

al-terutra _{disfimilitudineou.} _Nam

quae citantur,

Jambi>

Silli •) Horai. s*t. i. 10, 6C. — Quintil- X. _u _Satira

quidtmtotanoftra 'e/l■ *') Cfr, _Ruperti et líoenig.

(10)

6

SilIi, et poëma

illud

uSècmorov

Margit

es, quantum

quidem nos, quum

deperdita

jam

iînt,

judicare

posfimus,

omnia _potius

_{vel convicia funt}

_in

_fingulos

_quosdam ho-mines _conjecta,

_vel

_ad

_parodiae _genus _referenda, nec Ro«. manae Satirae ftilum

fapiunt.

Vocabuli _tantum

iimilitu-dine moti, _{plurimi in} _{comparationem} _{Dramata Satyrica} Graecorum vocarunt, fed quam parum commode,

nobis-cum cordatior quisque vel fola Cyclopis

_Euripidei

lectio-ne

judicet *)

Spiritu

ipfo

_et

increpandi

_{audacia, Antiquae}

Comœdiae Graecorum próxima eft Satira *•;, fed id

fem-per inerit

discriminis,

quod illa ridet

ut

rideas,

haec ut: indigneris, illa

finem

fequitur comicam delectationem,, haec vitiorum caftigationem, dispari infuper forma,quumi

illa dramatica fit, haec didáctica. Illud tarnen _praecipueï rem _abfolvit, quod

ipfa

Satira

_ea _est, _quae

_jubente

_natural apud

Romanos,

non

apud

Graecos

oriretur.

Tulit

enirni

eam fenescens

jam,

_et in _novum _rerum ordinem _vergenss

antiquitas.

Illa,

dum

virilis

aetatis robore laeta pul—

cherrimis ornabat Hellada monumentis, id habuit, ut iai fe _quafi

_{rotunda, praefenti flore}

_gaudens, _naturae _gremio,, futurorum non _anxia, _confummatam _{filteret humanarunu}

rerum

•) Haec de Dramatis Trágico-Satyricis dixiraus: de Comicia ali

t-qtiis ambigat, fed ne longi fimus, adeas B. L. ingeniofum docturnh

que Eichft sed ti übellum De Dramate Grcecorum Comico-Saiyy.

rico. _Lipf _i?93> _abi _omnia, _quae _de _hocFabularum _genere, _cujjuas memoriam tantum non delevit setas, refcire licuit, collecta eet

explicatainvenies. Quae huc fpectant, adfunt p. 59—-64.

**) Recte Diornedes 1. c. in definitione Satirae Roroanse, e:anm charactere archœœ Comoedioe _{compofitam dixit.} _{Auctor libell.} _dde Tragœd. et Comœd.: Lucilitts Satyram (Drama Satyricum) novvo

conferipßt modo, et Aer on ad Sat. I. 10: Dicuntur Grceci Sola-tyram non puram fcripßsfe — Grceci non feripftrunt Satyranm

integram, hoc ejlheroico carmine, fed mifeuerunt cum Comoedriss: uterqae eodem refpexit.

(11)

7

rerum concordiam. Ubi vero

_conftipatis

_et _{permixtis in}

immenfo Romanoruin _imperio, _velut _{in gurgite quodam,}

•civitatibus, obtorpefcere

jam

et mgram ducere vitam

cœ-jperat,

dilapfse funt

partes, quae harmoniae compagibus

jjunctae

tenebantur, et niorum ianctitas, apud antiquos cum ccivitatum conditione intime _fociata, brevi evanuit, et quum inibil finnum _usquam _remaneret, _ingens _pereundi

per-cdendique omnia libido invaíit. Tune Satira exorta eil, iindignabundam denunciatura melioris viri mentem, non

ttam ut _emendaret, _quam _ut_accufaret _mores _hominum

de-wios et _defperatos. _Quae _{imprimís valent} _in _Juvennle tet _Perfio, _apud _quos _virtutem _cernas _{presfam undique}

ttemporum calamitate, minus in Horatio et Lucilio, cqui a vetere Comœdia propius abfuere. Quae nimirum,

ILucilio vívente _pullulare _cœperat _corruptela, _Horatii _aevo iin _majus _aueta, _quodam _tarnen _puJchri _et _{honefti fenfu} e-ttiam tune_detenta, demum Perfii et

_Juvenalis

_{temporibus in}

comnem _{perverfitatem} _{efíufa, vaftam} _eíFecerat _humanitatis

rruinam. Hinc illa miferiae _{praefentis querela, melioris} ITortis

_defiderium,

_quod _non _modo

_{Satirographos,}

verum eît alios ultimae _antiquitatis _{feriptores, fpirare}

deprehen-dlas, in qua re fimilitudo illis inerat cum recentioris aevi aiuctoribus _*). _Sed _erit _haec _fumma _eorum _quae _diximus: Satiram Romanis fuisfe _{propriaro, vel} _faltem, _{fi duxerit}