Ad historiam Christi metamorphōthentos exercitatio theologico-exegetica; quam, adsensu max. ven. Facult. Theol. in Reg. Acad. Upsalensi, præside ... Johanne J. Amnell, ... publicæ sistit disquisitioni Andreas Isaacus Boberg, Uplandus, in aud. Carol. maj.

V f

Q

.D. B. V.

AD

HISTORIAM CHRISTI

METAMOPd>n©ENTOS

E X E R C I T A T I O T H E O L O G IC O -E X E G E T IC A - Q U A M , A D SE N SU MAX. V E N . F A C U L T. THEOL. I N REG. AC AD. U PSA LENSI

PRÆSIDE

Vir o Su m m e Reve r* A t q u e Ce l e b e r r i m o ,

D o m D o c t

j o h a n n e

J. A M N E L L

9

s. S. THEOL. PROF. UEG. ET ORD.

Pu b l ic æ Si s t i t Di s q u i s i t i o n i

A N D R E A S I SAACUS B O B E R G ,

U p l a n d u s,

IN AUD. CAROL, MAJ., IV MAJI,

MDCCLXXVI.

Ho r is An t e M e r id ie m So l it is.

■ M m w i

U P S \ L l Æ y T y p i s Ed m a n n i a n i s.

VIRO

M A G N Æ I N S:M R :M

ECCLESIÆ SV IO G O TH IC Æ

ARCHIEPISCOPO,

ACAUEMIÆ REGIÆ UPSALENStS

PROCANCELLARIO

S Y N E D R II SACRI A R C H ID I O E C E S A N I

PRAESIDI,

E T G Y M N A S I I S C H O L A R U M Q U E P U B L IC A R U M

EPHORO

e m i n e n t i s s i m o , R E V E R EN D ISSIM O

PATRI ?

D

o m in o

D

o c t o r i

CAROLO

F R I D E R I C O

M E N N A N D E R ,

MAXIMO M Æ C E N A T I O PT IM O Q U E , HOC , QUANTULUMCUNQUE E ST , JUVENILIS OPELLÆ ,

EA y QUÆ DEVOTISSIMUM DECET CLIENTEM , PIETATE AC REVERENTIA ,

DAT, DICAT, DEDICAT

5

i-R

es Judaeorum, quod ad Ecclefiafticum inprimis tu m , adventantis Chrifti tempore quomodo fue­ rint comparatae, fi quaeritur; miferam omnino & funeftam earum fuiffe faciem , nullo deprehenditur ne­ gotio. _{Ad externum enim & publicum Dei cultum} quod adtinet, deficiebat quidem nihil, Cerimoniali in Lege m andatum ; fed, quem Summus intenderat Legis­ l a t o r , interior cultus, h. e. fiducia in unius Meffiae,eum in modum adumbrati, merito collocanda, & inde pro­ fluens am or D ei, filiali temperatus timore, e plerorum- que exfulabat animis. In Scholis quidem & Synagogis, fotam p er Palæftinam paiïim virentibus, non deerant dodfores , Moralis obfervantiam Legis, potiflimum quæ externas fpedtat adiiones, magno cum animi fervore di- fcipulis inculcantes; verum tamen dodtrina non modo ipla crafiis fubinde fcatuit erroribus, fed vita etiam im­ probitatem prodidit inligncm.

Notiflima funt , vel ex pandemis N . F ., dogmata, hinc P h a rifæ o ru m , illinc Sadducæornm, quorum utri- que, infirmitaribus fuis & adfedtibus pravis fvaviter in­ dulgentes , religionem mirum in modum turbarunt , con­ taminarunt. Et polteriorem quidem Sedtam illam fuo fovifle grem io, coetui Judaico iftius sevi maximo

cori eft ntque opprobrio: utpote q u æ , refurre£tionem m ortu orum , præmiaque Sc poenas poft hanc vitam, in- ficiata , meliora fenrientibus ethnicorum non paucis p r o ­ fanior exftitit; quaeque fie tamen, magno Synedrio Hie- rofolymitano membra fuffecit Sc adfeflores. Quum v e ­ ro prim ores ipfi- atque anriftites fententiis veritati inimi- cilfimis inhæ rerent, haut facile conditio ceterorum ex- fpe£tari poterit a lia, nifi ut cognitionem aut imbiberent perverfam rerum facrarum, aut tenebris obru erentur denfilfimis., Vilis utpote plebecula Judaeorum ig n o ra n ­ tia in univerfum laboravit magna eoru m , quae falvan- dis quibuslibet cognitu linr neceffaria.. Sacrificia, quae fpectarores ad cruentam venientis: Mefliae mortem pen- fitandam adducere debuerunt,- tamquam a£tus mere le­ gales, nulla habita ratione a n tity p i, a plerisque aeftima- bantur. N o n exfpediabatur alius Meffias & R e d e m to r,,

patribus promiffus, nili terrenus,, regia fulgens maje- Itate Sc potentia , q u i, civile capesfens im p e riu m , g e n ­ tibus deviatis omnibus atque fub jugum miflis, Judai­ cum regnum,, ad incitas1 fere r e d a r u m ,, atque jam in; provinciae formam; immutatum; a Romanis , priftino> r e - ltitueret flori, ac de novo quali conderer..

Praejudiciis hifce Judaeorum Sc opinionibus præ - pofleris quum non refponderet vita Chrilli, humilis ad­ m odum Sc abjecta, quae vero Mediatori Deum inter Sc h om ines, horum pro peccatis cruentum fefe oblaturo exflitit convenientilîima ; cauffa certe fubeffe i- plis vifa fuit, reapfe licet a veritate Sc juftitia remotis- fim a , cur Jcfium N azaren um , quod Melliam fefe profi­ te re tu r, impietatis adeufare, atque nefariae adligere cru­ ci., haut erubuerint.

§. i i.

Ita q u e , ne: Judaei ullam quidem , vel in præfens, quan*

quando fponte fua exinanitus Mariæ filius, com peten­ tium libi Divinorum idiomatum depolito tantisper ufu plenario, fervi, i. e. vilis & miferi hom inis, gerebat fo rm am , erroris pariter & malitiae fuæ invenirent excu- fationem; Servatori placuit Sancliftimo, in ipfa illa hu­ mili forte fua-, publice & palam eum nonnumquam o- ftendere majeftatis fp lcn d o rem , qui -Divinam luculentis- fime argueret n atu ra m , humanitati fuæ intime unitam, ita quidem , ut huic fa&a fit infinitae omnipotentiae & omnifeientiae, ceterorumque pariter axromatum D ivino­ rum , communio. Quum videlicet ttccv to 7t?^^çûo/jca ty s SeoT7\TO£ Chrifto ineflet au p u r ma s , & , quod ad KTtjaiv, numquam abeffet ; Divinæ hujus majeftatis, quoties Ipli fapientiffime vifum eft, indicia exftabant certiftima, fa tis fuperque probantia , Meftiam, ex decreto & pro- miffo Numinis tum demum in terram demiflum, h o ­ minem non efte nudum , fed ®eocv$çœ7rcv, æternum aerer- ni Dei Filium dileftiftimum, q u i, natura veri homi­ nis in hypoftafeos fuæ unitatem adfumra, redemtionis opus ac reconciliationis hominum cum D e o , qnod uti­ que molis immenfae <Sc vere Divini erat ponderis, in fe benigniftime fufceperit. Faciunt h u c , fpe£lata toties a Judaeis, Chrifti miracula, meri hominis facultatem ac finitae vires naturae longiftime tran feendentia, adeoque D e u m , naturae D om inum , luculentilfimo prodentia in­ dicio; quorum tamerfi non fingula tf), ftc tamen pluri­ m a, longa ferie, IV exhibent Evangeliftæ. Atque hinc fa ftu m , ut Judaeorum non pauci , tot diviniftimorum Chrifti o p e ru m , faepius coram frequenti coetu p a tra to ­ rum , oculati teftes, veritatis fuerint adeo convi£ti , ut promifllonum de Meftia & vaticiniorum complementum

agno-a gn ov erin t, agno-atque in pragno-aefente Filio D ei, vifibili cagno-arnrs agno-ad- fuuitæ forma m anifefiato, omnem collocaverint fiduciam.

§. IIL

Quamvis Ch^ifius, fummus ille P ropheta, in diebus carnis fuae p er finiverfam Judæorum ecclefiam docen­ di perfunctus munere, nem ini, falutaria addifcere aven­ t i , negaverk accellum, fuamque, illam doctrinam , v e ­ re coeleftem , omnium in c o n fp e ftu , faftis adeo ftu- pendis confirmatum ierit ; id tamen vel maxime egifie Ipfum liq u e t, ut h i s , confortione quorum utebatur quotidiana, eaque fam iliariori, vocatis a fe dilcipulis y & illis quidem in pofterum tempus de Ip fo , m ortuo pariter ac refufcitato, non jam intra anguitiores Palat- i-tinae lim ites, fed per univerfum , qua p a t e t , o rb e m , publicum , idque omnino in tre p id u m , perhibituris te- ftim onium , mature magis magisque p ne fens innotefce- rct Me Ilias. Occalionein igitur nullam intermifiit, q u ia viam iilos doceret unicam veræ falutis, coelefiis a rc a ­ na regni fenlim d e te g e n d o ,. atque inter hæc apertifii- mis declarando indiciis, Deum & hominem , ad unam, in Se conftituendam perfonam , ar£lilfime efie confocia- tos, & genuinum adeo nunc adeffc Ifraëiis Sofpitarorem,: piis promiflum patribus, atque a Prophetis uno ore prae­ nuntiatum. Sed vero,, alia inter grarite documenta inii- gnioris, quibus difcipulos hofce liios Chriftus , præ ce­ reris ævi ifiius hominibus, cumulavit,, memoratu fane dignillima & fummoperc confpicua merito cenfebitur pFTo&jucçÇojtTiç illa Chrifii , Divinae plena glorite, quam coram intueri tribus contigit Apoftolis, ceu adfcitis a fummo Magiftro fuo teftibus,. uti nos ed ocet, Divina fi­ de pollens &. audlorirate,, omni e x cepticie majori, hi- ÄOita Evangelica,.

M E T A M O P<*>fl0 E N T O 2 L _i §. IV..

Servator optimus, in confiniis Cæfiareæ urbis, ad ra­ dices Libani montis poiiræ, (quæ, ut alia ab urbe co­ gnomini difcernatur, Kxiaccçeix dicitur b) a P h i­ lippo T e tra rc h a , Herodis fratre, ) jam conftitutus, ceteris tantisper reli£tis difcipulis, una cum multitudine homi­ n u m , verbi audiendi gratia congregatorum, triumviros e numero r£v ètoiïena, Simonem P etrum , nec non Ja- cobum St johannem fratres, Zebedæi filios, una fecum feorlim duxit in excelfum montem quem dam , tra£lui locorum , ubi jam verfabatur,. adfinem; ibique ad Patrem fuum preces fudit,

Immutata tum heic, St per iftius articulum tem ­ poris depolita omnino /ucffir; JcvÅcu, feu abjefti illa minis form a St conditions, qùam inde a nativitate fu a ,. huc usque, m odo fi interfperla fubinde excipiantur m i­ racula, fine intervallo geller at r eam fjcçffîs 0 eov, fub humili etiam forte fua, humana in natura delitefcentis, c) aperit gloriam , quæ fummum in fiuporem, St reli- giofæ venerationis , St gaudii fpiritualis mellitillimi ple­ n u m , abripuit eos 7 quos, tamquam àvr'omxç telles, a- £lui huic prorfus fingulari vereque D ivino, quoddam quali præludium futuri llatus exaltationis gloriolillimas ex­ h ib e n ti, interefie voluerat. Quin immo, ad dignitatem huic rei conciliandam majorent, de coelo augetur te- fliuiTi numerus. _{N a m que praelio adfunt Mofes 8t Eli­} as , eo, qui glorificatis convenit coelicolis, fplendore confpicui ; qui quidem de palfione Chrifli, St morte

de-A 3 murn

b) Mattb. XF1. i3, Marc. F i l l 2j.

F Fid. Philipp. I l 6, fq . E t Jane, pro Joli to pr&poßtionis fj.trci in compoßtis ßgnificatu, mutationem rrjs peçtprs fj reo

mum Hierofolymis o p p e te n d a , colloquium cum Tpfo in- ftituunt. Neque vero fieri aliter p o tu it, quam ut difci- puli , & gravitate rei & dulcedine capti, atque inter hcCC coelitum illorum oble&ati a d f p e â u , faterentur u l t r o , heic fibi commorari adeo effe jucundum , ut habita­ cula ifthic cxftruere tria , unum C h rifto , Moli alte­ r u m , tertium Eliae, fibi, fui jam ipforum prae gaudio & ftupore oblitis, vehementiflime in votis effet. Verbis haec optantis Petri vix ad finem perdu& is, illico nubes cla­ ritatis eximiae praefcntes quidem omnes circumdedit, fed vero M ofen & Eliam fultulit e confpe£tu; ex qua qui­ dem nube coelefiis vocem Parris audierunt apoftoli, C h ri- ftum aperte pronuntiantis Filium fuum dile&iflirnum, cui audientia omnis effet adhibenda.

Paucis fie data fa£ti hiftoria rf) , negotio colligitur nullo, actum hun c, quo magis fingularem atque illu- ftre m , adeo quidem , ut illo infignior de C hrifto, his in terris vifibiliter d e g e n te , memoriae non fit proditus , eo effe digniorem , qui ulteriori in praefens fubjiciatur adtentioni. Quum vero ejuscemodi opera cognitionem requirat Divinarum rerum fub lim io rem , quam quae a nobis exfpectari queat ; qua par elf, obfervantia , Le£t. compellamus Benevolum, haut dedignetur inligni fua far­ cire benevolentia, quidquid noftri viribus judicii defuerit.

§ V.

In cnuffam hujus illuftrifîîmae moveri' tem quum liceat heic inquirere , in propatulo nobis es- fe videtur, eam non folum in genere effe eamdem, ac

mi-

ra-J ) E x M ATTEL. X F l l . i , f a . M ARC. IX. 2 , f q . LUC. IX. 2 8 , fq .

raculoriim Cbrifti om nium , Divinam vim Ipfius & ma- jeftatcm fufficienriflime demonftranrium ; fed & in fpe- cie heic vel maxime c au flam valere impulfivam, quam difcipulorum præfens tulerir conditio.

Ut fecunda Divinitatis Perfona, Dei convenienter confilio, de falute lapli generis humani reparanda be- nignilfime inito, vicariam pro hominibus, juftiflimæ N u ­ minis iræ atque ultioni obnoxiis, præftaret fatisfa£tio- n e m , dura quælibet patiendo, & mortem demum fubeun- do cruentam; fleri aliter non potuit, quin cceleftis ille R ed e m to r, humana indutus n atu ra, cum infirmitatibus phyficis, cumque conditione abje&i ærumnofique homi­ nis conjun&a, adeoque ad paflioncm illam fubeundam adcomm odata, plenario tantisper Sefe abdicaret Divinae majeflatis fuæ ufu , atque humilem exinanirionis in fla­ tum fponte fua fe demergeret.. Jam vero difcipuli, ad veritatem ctcleflein pofthac aliis adnuntiandam. delecti, ineffabilem hanc, in Mediatore datam, non melius, fere, quam ceteri Judaei, intelligebant gratiam., lpfi, obfcu- ræ conditionis homines, antequam a Summo Magiftro magis magisque edocerentur, ultra vulgus non fapiebant. Ab in itio , Chrifti adfeclae f a f ti, ei adhaerere gefliebant, ut doiflori fapientflflmo, magnoque Dei Prophetae, ver­ bis aeque ac fa&is perquam illuflri.. Dein v e r o , pofl a- liquanti temporis converfationem , vilis interea miracu­ lis , de Divinitate Ejus fa£ti certiores , illinc moriva re- ligiofæ venerationis arceflere coeperant firmiora; id quod Matthaeus innuit Evangelifla, e) p e rh ib e n s, Divinum Chriflo difcipulos exhibuifle cultum, Eumque cchySus @e$ T tov Inou, confiteri neceflum habuilfe,: quum Ipfe , in mari penibus incedens, non modo Petrum , juflu fuo per aquas ad fe venientem , navi reciperet incolumem,

fed fuo etiam nutu ventorum vim ac fluduum fedaret* E d o d i quidem ita apoftoli, Chriftum effe verum Dei l'ilium , promiirumque Metfiam , at praeoccupati tamen opinione de terreno Ejus r e g n o , talem fibi fingebant fe rv a to re m , qui temporalem ipfis atque univerfo Ifraë- lis populo adquireret felicitatem , genere bonorum om ni cumulatiilimam. Adeo nimirum altas eorum in ani­ mis fententia hæc egerat radices, ut, quæ C hriftus, ad faniorem eos rçducere m e n te m , vicibus fæpe repetitis, ■adlaborans , de palfione fua & inflante praedicaverat m o r­ te , quorfum tenderent, haut intellexerintj & quæ fub- inde de glorioliflimo ftatu infequuturæ exaltationis, fiuo- que de r e g n o , cum fpirituali his in te r r is , tum æ- terno in coelis, com m em oraverat, ad mundani exerci­ tium imperii male tranftulerint. Educati quippe in g re ­ mio corruptae tunc temporis ecclefiæ Judaicae, opinio­ nem iftam, qua in univerfum abrepti erant Judæi, cum materno veluti lade imbiberant, vel eapropter ex ani­ mis non facile delebilem, quod promifïionibus, in fcri- ptura V.

T.

allegorice prolatis , inniti prim o intuitu videretur.

§ VI.

H in c apoftolorum in a n im is, fæpifïîme licet a C h ri- fto commonefad:orum, quod fuum illud regnum non fit m u n d a n u m , inveteratus e rro r ifte deinceps e tia m , occafione non una, recruduit. C ujusm od i,.v. g r., prae­ judicium prodidit uxor Zebedaei, jacobi mater & Johan­ n is , quæ, filiis comitata, petiit a C hrifto, u t , regia cum potiretur dignitate fua, principem fibique proximum huic difcipulorum pari concederet locum / ) . Sic aliag quo / ) Mattb. XX. 20, [q. Unde etiam , collato Marc. X . 3S » b colligere licet, matri fu œ èfjio^rt<povç omnino fuijfe fi*> lios Zebedæi, dijcipulos reliquos baut rcQiora fevßße.

quoque apoftolos conflat litigiis aiftenros fuifïe gravibus de prim atu, m undan* in regno Chrilti olim obtinendo; eamque ob caufiam fevere ab Ipfo admonitos, tetram , angve pejus, ut fugerent fuperbiam , & , contra ea, de* milii modefliam animi, Deo amabilem, fummo fludio fectarentur. Quamvis autem C hriftus, doclrinam de fe & morte_fua, deque oeconomia regni gratiae, illis idem- ridem adnuntians, Prophetarum etiam explanando o ra­ cula, ignorantiae eorum & infirmitati optime ierit ob­ v iam ; aptos tamen dignosque nondum invenit, qui ple­ na arcaniorum rerum Divinarum notitia imbuerentur : id quod vel tum fatis tefiatur, quum promittit fo re, ut, pauxillo poft adfcenfionem fuam in coelum tempore m ittendus, Sanclus ille Spiritus veritate omni illos eru* direr. Quin immo videre eft, apoftolos, qui Chrifto ad­ erant in coelum jamjam a d f c e r f u r o , nendum quidem fpe felicitatis r e lir a terrenae, de Judaici redintegratione regni Eum percontari haut intermilifle g).

* § V II.

Uti ex his,'quæ adrulimus, concludi potefl, apoftolos, de Chrifti licet Divinitate libi perfvafum eilet, fic tamen intelligere non potuifle, qui fieret, ut ipfe Dei Filius, coelum terrarnque potenriifima gubernans m a n u , m ortem fubiret atrociffimam ; ita C hriltus, quo propius immi­ nebat ultimæ paffionis tem pus, eo magis fuit follicitus , ut de Divina natura fua, quae, humanitati unita, morti fuae infinitum conciliaret redemtionis pretium , firmio­ rem difcipulorum animis inflillaret conviclionem , uni­ cum , idque maximum illis praebituram folatium, quum Ipfum poft haec, coram tribunali injufte delatum , ad­ judicatum m o r t i , crucique adfixum confpicerent.

At-B que

que h i n c , quum non modo antea fæpius inconftantiam eo­ rum fu i (Ter expertus , verum etiam præfentem mentis, du­ bias admodum & v a g æ , adfe£tionem, eamque nec po- fterum in tempus femper abfuturam , optime haberet perfpectam; apertam nunc ab iis planamque exigens confefiionem, ipfos eft percontatus, quemnam efie Se dicerent. Enarrata igitur in anteceflum fententia alio­ rum varia de perfona Chrifti, P etrus, fuo nomine 6c fodalium refp ondens, St?, inquit, ei o X^/çcV, o T/A rë ©eë rë &VTos b). T u m vero demum Servator o p tim u s, ut mediatorium Filii Dei incarnati munus difcipulis ob oculos p o n e re t, ea luculentius patefacere adgreditur, quæ ad inftantem paflionem ac mortem fuam fpeflabant i). Sermonem autem iftum , fibi maximopere in g ra tu m , cu­ jus argumentum neque cum innocentia Sanflillimi Chri- fti, neque cum Divina Iplius potentia , conciliare adhuc poterat, audiens Petrus, opponere fe M a g iftro , & , quod ad palfionem illam a d tin e t, fuum apertius prodere dis- fenfum non dubitat, dicendo: Ihsxs coi, • ù \xv\ cci tötc’ k) quibus verbis aperit, fe fidem adhibere nul­

lam fermoni illi , atque etiam , admifia pafiione Chrifti & morte, facile fe Divinitatem Ipfius in dubium v o ­ care. Sic utique , antequam ingrueret articulus tem po ­ ris,* quo Chriftus vitam calamitofam cum horrenda com ­ mutaret m o rte , fpecialiflima difcipulis opus fuit Divinæ majeftatis manifcftatione ; cujus m em o ria, quoties vetera recurrerent praejudicia , imbecilles firmaret a n im o s, na- feentique hæfitationi & artifice obviam iret.

§ VIII. b) Mnttb. X F l 16.

i) l b l d . V. 2 1 .

k) Mattb. X y i . 22. Subaudire licebit : IAf&A crot v\s vel ’/o-Sy* ut f i t JenJus : efto erga te ipfum facilis 3 ipfe tibi parcas.

§ VIIT*

MerocfuoçCpxcriç illa C h r if t i, gratiæ plena & gloriæ , arceffitis licet ad eam fpeclandam difeipulis, videat iw* nova omnino obvenifte & maxime inopinata ; diffiten­ dum tarnen non eft, eamdem a C h rifto , paullo ante , quam evenerit, fuifte praenuntiatam : inprimis quum ver­ b a , fumme mirabilem eventum ilium, ab Evangeliftis m e m o ratu m , proxim e antecedentia, M A T T H . XVI. 28- M A R C . IX. i. LUC. IX. 27., alii rei nulîi defignandæ opportunius infervire queant. Ita vero loquitur illic Ser­ vator San&iftnnus : Auriv Ae y x v u

7

v' (Aey<v vu

7

v «ArçSàk*,

«/ V , t ~ c / Cf v 5 V , ry

CTt) SiCTt T iv e s TûùV 0006 eTYjKOTCCV

,

OiTlVSS ov ^ y s v T c v r c a 06- VOCTOV

,

6Û0Ç UV 'ßüOGl TGV VIGV r e v ctv$çûo7rcu iç % c fJlSVCV ev Ttj ßoe- ctA elcc oivTov.

(tW

ccv \'oooat rrjv ß ocTtÅslocv r o v G eoiï eÅYjAvSvlotr

i y ^ w e e /je t.)

Plurimi Interpretes Sc Critici haut illaudabilem qui­ d e m , at vix fatis felicem, collocarunt operam in expli­ candis vocibus , quæ locis exftant citatis, quando com­ plementum earumdem ad rem otio ra, (faltirn paffionem Chrifti c onfeq uu ta,) referunt te m p o ra , exiftimantes, Chriftum heic refpexifle aut gubernationem in Ecclefia gra- tiofaniy miramque Evangelii propagationem per figna nur a* cula l ) , paffione jam pera£ta locum habituram ; aut refur- re&ionem fuam e mortuis m) ; aut abitum ad P atrem , per adfcenfum in coelos ») ; aut denique miffionem Spiritus

San-B 2 Sii

/i y AC. C A P P E L L U S , a p .JO . C H RISTOPH . W O C F IU M in Curis Pbilol. £>* Crit. T. I. p. 282. ED V . L E I­ GH IU S in A n m t.a d N. T. p. 9t. JO H . D RU SI US in Crit. Sarr. T. IV. p. 4 8 6 , C H RFSO STO M U M fequutus ; HUG. G R

0 7

IU S ad b. I ibid. p. sio.

m) H. GK

0 7

JUS /. r.

n) Idem ibid.; nec non J O t D

10

D A T U S in g lof], ad v erf. Gall.) quem [equitur M. G E O R G R A P H E L IU S in Not. Polyb. Vide IV O L F II Cur. T. I. p. 262..

Sii miraculofam o): adeoque Ipfum fa£ta fignifkaffie, quæ Transfigurationem fuam , aliquanti intervallo te m p o ris, effient fubfequutura. N eque fiolum ad incrementum Ec- clefije ftupendum, fed quodammodo etiam ad excidium Hie- rojolymorum, referri ilthæc poffie exiftimat Max. Rev. p. m. V ir, D. D. S V E N O B Æ L T E R p)\ mentione fimul injecta gloriofi adventus Cbrifti ultimum in judicium q).

§ IX.

Multum non modb im pedit, quo minus horum I n ­ terpretum , ceteroqui laudatiffimorum, fequamur caftra , fed o) R . GR 0 1 W S in Cr it. S. 7 . JF. p. jl0 .

p) ln Hiß. J . Chrißi, L. F. C. X F1. p. jq S , Quemad­ modum etiam ad b. I. de H ierofolym orum excidio cogita* runt J O H. LIG H TF O O TU S Op. Poftb. p. 27, fa. , HE N R . H A M M O N D U S , JO . R E iN R . H E D IN G ER V S in Not. ad. N T ., Of J E R L M . H O M BER Gi US in Parergis p. f7, cfr bPO LFll Cur. T. I. p. 262.

q) A d gloriofum Chrifti judicis adventum evidentis• fime quidem feje referunt, quæ II. cc. trium Evangeliftarum promittuntur de Cbrifio fxsWovn tqyæcBeti eY TÎ7 defr too Flco- tçcs ccvtov , /ueroc tûûv oiyylKm dvTov (rüv dyloM, 1 nçtj ro­ re ct7rcà'ûoocvTi éxcc-ûo y.ocrci rrjv 7rçR£iv clvrcv * (Mattb. X F I. 27. Marc. F U I. 38 Luc. IX. 26.) A.t vero non tendere eo­ dem , quæ fubneShmtur de quibusdam ibi tum prafentium non morituris ante , quam Cbrißum viderint içxégevcv èv rrj ßccuiKeloo ccvrcv, quin bd'C potius ad eRevciv longe aliam fpe- Siare y natur / civ cum ft anti et rc i, facro facem praferente contextu ce q e tuamjeflu arguunt. Ni bilo tamen Jecius fub• Sequentium iftorum cum antecedentibus bic manere videtur nexus Quorumdam in cnnJpeSiu transfigurandus propedteni Servator optimus , exhibebit Je talem , qualis olim ad judi- ”cium redibit ; b. e. exhibebit feje vere Re^ia fiu Divina co- NujC«ntem gloria Cf majeflate<

fed fvadent etiam rationes haut contemnendae, ut fer­ ino Chrifti praecedens ad ipfum illum a£tum

rreoos, cujus illico fubne£titur hiftoria, referatur.

Quoniam collatis invicem Matth. XVI. 24. Mare. V III. 34. Luc. IX. 23. videre cft , Chriftum h e i c , & in univerfum ad præfentem hominum coetum, & fpe- ciatim ad difcipulos, direxifte fermonem ; de iisdem uti­ que difcipulis verba: Tins r£v à b feyjxcTM’, intelligere nobis licebit ; ita q uidem , ut in n u a tu r, aliquos ex n u ­ m e ro adftantium apoftolorum viluros efle Chriftum, re ­ gni fui majeftate praefulgentem. Ad fert quidem DESID. E R A SM U S r ) Codices nonn ullo s, habentes* rw h , tZv

ade, éçôores* ita quidem , ut articulus rav cum adverbio coSe fit conjungendus, (eumdem in modum, ac dicimus txs txs

7idKoti^ participio verbi Jubßantivi fubaudito;) pronomen v e ­ ro Tins cum fequenti feZtss* quod adprime incommo­

dum nobis videtur. Vix enim id heic agitur, u t, pau­ cos hofce , de quibus eft ferm o, pedibus inftitifle ere- £Ios, non fedifie, aut ambulafle , lignificetur. Ceterum convenientius multo recepta le d lio , quae plurimorum fe tuetur au&orirate codicum , delignat quosdam adflantium feu prajentium ; per enallagen fimplicis eswoTcw, pro com- poßto, locis paftim aliis obvio , TrocçesyxoToov f. nocçeçûûTw s ) , hoc quidem loco omifiæ prcepofitionis ncc^cc-, quæ in compofitione valet ad, apud, j u x t a , prope, vicem explen- te adverbio locali Ä .

Ubi vero cie hifce adftantium praedicatur: x /*r, yeo-

ccvTcti SuvctTis, planum eft , mortem innui corporis natu-

talem ; ita quidem , ut periphrafin emphaticam t x -W-

cxeiv faciat to ytvecS xi Sccvcctu , habita for ta (fis ratione

do-B 3 . lorum

r) y id. C rit Sacr. 7 . /f< p. pgi.

s ) Cfr M A T I H . X X V I y 3. cum M A R C \ X IV . 6p Iff 7 o.

l o r u m , mortem antecedentium aut comitantium, quos ytvovToci, h. e., propius li explanare velimus, fentiunt m o ­ ribundi f. experiuntur. Quod quidem loquendi genus lioc minus inter Hobraifmos referendum ducimus, quo confiât certius, profanis itidem auctoribus Graecis, iis- que difertiflimis, effe illud in ufu. Sic metaphorice dici­ tur E U R IP ID I yeve<&cci 7iév$8r‘ H E R O D O T O _y^vs~ ï&ctf. &c. Facit nobiscum iS. C A S A U B O N U S t) , cui tamen , ubi duram hanc videri posfe translationem a i t , vicilfim ut adfentiam ur, vix eft necelTe. lm m o vero tropum , non modo liberum a xaTotxçwti, fed & ele­ g a n tem , admittere alias quoque nobis videntur verba fenfuum externorum, quorfum refer Sccvxtcv Sevçeïv, Joh. V III. $i . ïiïe

7

v 3-ocWm, Luc. II. 26. Hebr. XI. $. quae forte ffiatc lignorum , praefentiiïïmam arguentium m o r­ te m , involvit refpe£tum ; neque tamen aliud deno tat, quam yive&ai $xvixt

8

noftris illis lo c is, & Joh. V III. 52. Q uomodo & de laeta bonae rei experientia f. p e r­ ceptione occurrit ro yhe&cci Hebr. VI. 4. 5. I. Petr. II. 3/

P o r r o , fi ad rem adeuratius adtendere velim us, d if­ ficile haut erit dijudicatu , quid M A T T H . XVI. 28. per ro iv Tri ßorjtXeioi CCVT

8

, quod de fe praedicat Chriftus , quidve, locis M A R C I ac L U C Æ parallelis, p er rtiv ßxmKeluv re ©eS iv Åwcl/jcst lAy]KvBv

7

xv , lit intelli- gendum. S a n e , Ii vel de refurreSlione Chrifti ex mortuist vel de mifpone Sp. San&i mirifica, vel de ftupendo E v - ungelii fuccejju , aliisve ejuscemodi, quae Chrifii m ortem excepere, heic cogitetur, fingula haec ita funt com para­ ta , ut non modo difcipuli in univerfum o m n e s , fed a- lii etiam quam p lu rim i, eadem illa experti fint atque a- nimadverterint. At qua, quæfo, ratione Chriftus omni- fcius & fumme ve ra x , (Ipfe fatus ifta , 1. L u­

cae f) Crit. Sacr. T,

1

F. p.

cæ cit.) re m , permultorum in confpc&um revera v e n ­ turam , tamquam paucis quibusdam tunc adftantium fpe- flandam adnuntiaret ? Alio igitur convertamus oculos, oportet. Corroboraturus utpote Servator difcipulorum fractos animos, gravillirnoque adfe£tos v ulnere, quod nuntiata nuperrim e Magiftri fui m ors, Hierofolymis o p ­ petenda , iplis inflixerat, pollicetur fore, ut eorumdem aliqui, lito jam a v o , (idque ante dies illos fumme lu­ gubres ac funeftos,) Ipfum contuerentur ceu cœleftem R e g e m , Divina circumdatum gloria & majeftatc : id quod omnium optime ad Transfigurationem q u a d r a t, illico fubfequutam; cui quum tres tantummodo difcipu­ lorum in te rfu e rin t, hos fuifle illos r/vaV w vïïe ferixcruv, nullum fuperefle nobis videtur dubium. Sicut enim, quae mortem Salvatoris infequebantur, vilibilis quadra­ ginta dierum cum difcipulis converfatio, adfcenfus in coelum, milfio Sp. San&i, & quæ funt reliqua, ulterio­ ri d em um , polt confummatam in cruce paflionem, infer- vire debebant confirmationi: ita vel maxime in anteces- fum difcipuli, recens audita re inopinata, graviflimique plena doloris, morte puta M agiftri, firmiftimo quopiam animorum indiguere ftabilimento; quale quidem iplis u- berrim fubminiftravit admifla, eorum in gra tia m , a Chri- fto, ipforumque fubjefta oculis , admirabilis illa flatus exaltationis gloriofiflimi , quique fimul iis con­ tigit , brevis aeternae præguftus beatitudinis, qua in regno gloriae Chrifti fine fine olim frui iplis licerot. Haec nili proecefliflent, Apoftoli, Chriftum captum , crucia­ tum , condem natum , demumque neci datum, pofl: haec confpicati, de fe pariter & de Chriflo elfe aftum fibi facile perfvafiflent, omnisque adeo & fpei inopes & fo- latii, defponfuri fuiflent animos.

N c c vero admiflae a nobis explicationi adverfatur adje£ta 11. cc. mentio rrts ßuaitelocs rS ©*£> f., ut ap.

Marth, legitur, ßctai\e!ocs rov vis r& ctvfy&7r8, quin favet potius , facræ genio lingvæ ac loquendi ufu fcriptorum ®eo7rvevçoûv in fubiidium vocato. Etenim ßotriKeioc 3 alleoo- rice pallim accepta , quando kc&t ?|c%»7v D ' o & C hrifto

@E<xv&ç&7:a>, ut Maximo Regi O ptim oque, tribuitur, Re­ gnum non folummodo notat Gratia u ), ad quod militan­ tis regimen Ecclefiæ, & oeconomia falutis hominum p e r ­ tinet univerfa; verum etiarn Gloria v), quod et omni- perfe&ionem Dei immenfamque beatitudinem, & ortam Divinitus bonorum angelorum aeque ac glorificatorum hominum aeternam comprehendit felicitatem. Et quid p ro h ib e t, q u o m in u s ryv ßctrtkelotv ^ metonymice fu m tam , ut alias ad dignitatem Regiam & majeftatem, ita heic inprimis ad Divinam referamus Melfiæ transfigurati m a ­ gnificentiam, quæ æternæ C hrifti, paullo polt m o rtem fuam exaltandi, gloriœ imago foret atque exemplar x )I Quo quidem pa£to adfeverationis Chrifti hic elTe nobis videtur fenfus: ’E præfemibus aliquos, humilem licet ”Ipfum atque exinanitum confpicatos ha£lenus, ( & vel "maxime talem in agone mortis, pofthac v ifu ro s,) fic

’’tamen u) Mattb• X III. u. Colojf. I. 15.

v) Mattb. V. 20. Marc. IX. 47. Luc. X III. 28, 2y. x ) Ita quoque NIC, ZE G F R O judice, in Crit. Sacr. 7 ". IV . p. 4 8 3 , ’Cbriftus Jpem difcipulis beic ja c it, fe illis ”daturum imaginem quamdam & guftum gloria futura ; il- ”losque fic redditurum certiores de gloria, qua & Ipfum & illos aliquando ejjct exceptura. Prater ea nobis adfen• tiuntur JO H . M A R T I A N Æ U S , ap. IVOLE. in Curis T.

1

. fi. 262. IS ID. C L A R IU S , Criticor. S. T. IV. p. 482. £5* FR AN C . V A T A B LU S ibid., ”ßocnkelccv rov Qecv accipientes de regio honore ac plane Divino, cujus datum lit in mon­ te fpecimen\ ita , ut Ap oft oli talem ibi viderint Cbnftum , ' qualis cœlefti in regno joret conjpiciundus.

M Ä TA M O P $ .Q 0 EN T O T .

”ta m e n , quando in vivis adhuc e r a n t, adfpefluros eum- vdem Filium hominis immenfa illa utentem majeftate ’'regia, quæ folius Dei eft; quam v ero, hypoftaticæ vi ”unionis, humana fibi natura communicatam poftldebat” U n d e , quæ M A R C I æque ac JO H . 11. cc. ßocaiXelcc nun­ cupatur rS Oett, loco parallelo M A T T H Æ I tribuitur rS

t S c6vSçûû7T8 . _{H ic fuit ille gloriae Chrifti adfpe&us, qui,} hæfitationem de Divinitate Iplius omnem in præfenti difcipulorum eximens animis, religiofiflimo eos ftupore atque exuberantis gaudii fenfu ineffabili explevit.

N oftra vero hæc fententia de gloriofa transfigura­ tione per ßcccrtXelxv iAtjAvSvïccv h iïvvoîpei, 1. c. Marci, in­ dicata, haut exile robur inde fibi arceffit, quod P E T R U S y), de eadem illa fxsrufxo^daei loquutus, commemoret rfiv T8 Kvçlx yfxwv Iyjuë iïvvcefxtv, quam dein exponit per rrjv ènelva fxeyoiÅstoT^Tu, n/jivjv h c# $c£ccv. N eque e- nim alio in argumento verfari Petrum , çrodit apertis- fime adje&a mentio (Lcevys hey^s'iovis (f£ ovçocvov) TCM(r£e V7IG TY\s fX£yc&Xo7tçe7të<; oofcrjs * OurcV èqiv c viôç /x& c dycntYi- ro s, èœ eu èyd èu$oxti<rcf quam quidem Patris de coelo vocem audivifïe fe Petrus teftatur, atque etiam illius /ue- yccXe/oT>]TC£ £7to7trv\u fefe exftitiffe t u n c , cum Chrifto trans­ figurato adeffet fv t<£ o^f< ra> ccylw. cfr v. 16 cum v. 18» N e c vero feeus alter ille Magiftri fui transformati te- ftis, J O H A N N E S , & tum a fe fpe&atam majeftatcm Chrifti vere D ivinam, & auditi fermonis illius, a coele- fti Patre p ro la ti, argum entum , commemorat, inquiens; 'Ebsot(Tctfj.eBoc rrjv $o£ctv c c v to v 0 ( r e v A c y c u , ) Hcfcocu d s p c v cy e- VCbÇ 7io tço i I I OCTÇOS y y ) .

§ X.

Iftud quoque accedir, haut minimi ponderis, argu* mentum , quod Euangeliftæ o m n e s , M A T T H Æ U S ,

C

M A R C U S & L U C A S , a quibus eventus ille fumme m i­ rabilis literis conlignatus deprehend itur, non modo exi­ le conflituanr dierum aliquot intervallum Chrifti inter fer- monem , quem adtigimus , ipfamque transformationem; fed hanc etiam , ceu illius complementum, in hiftorica n a r­ ratione fua immediate fubne£tant: adeo quidem , ut, quamvis non koctcc çyitcv, tamen kcctcc ciiccvotccv, innuere videantur, eamdem illam in verfu , proxime praeceden­ ti , a Chrifto fuifie adnuntiatam. Sic Matthaeus & M a r­ cus iisdem verbis: Kcd fxsS' rinças plenioribus vero Lucas : Eybero Jg M ETA T O T Z A O r O T I' T O T T O T S eoae)

jfaéçctt oktcû, hiftoriam ordiuntur Transfigurationis, q u æ , alia nulla intercedente m a te ria , Chrifti verba illa p r o ­ xime fubfequitur ; quaeque a L U C A cum ipfis illis C h ri­ fti verbis apertius conne&itur. Quia vero fie, quæ de regali vereque Divina Melliae gloria, a nonnullis tum viventium , jamque præfentium, fpe£tanda, praemittun- t u r , nexum habent indivulfum cum fequente hiftoria Chrifti /jisTotpoçQcû&êvroç * interpretationi noftræ nihil officit, quod, qui Euangelia olim difpefcuerunt in Capita, apud M A T T H Æ U M quidem praecedens adloquium C hrifti conftituant claufulam cap. X V I, hiftoria Transfigurationis ad initium cap. X V II refervata. N eque enim iidem il­ li Capitum diribitores apud L U C A M dubitarunt fa£tum urrumque ejusdem capitis IX medio interferere contex­ tui; apud M A R C U M vero caput IX fic o rd ir i, ut di£to

Cln ifti adloquio fubne£tarur ibidem deferipta Transfigu­ ratio z)..

Vl-z) Non video, cur H. GROTIO in Crit. S. T. IV . p* 104 j . mirum ß t vi [um, comma, quo Chrifti continetur ad- loqui um, novum inchoare Caput ap. Marcum. Sane comma hoc 1 i ôujusque argumentum, cohaerere quam arttiffime cum

hi-Videtur quidem , quod ad intercedentium adtinet die- rum numerum, pugna efle L U C A M inter, was) rj/xtçxç cktv num erantem , ceterosque Euangeliftas, qui habent duntaxac vnèçocs. A t vero haut difficilis eft conciliatio. M A T - T H Æ U S haut dubie & M A R C U S intermedios tantum numerant dies integros, qui Chrifti inter Termonem, & adfcenfum in m o n tem , fint præterlapfi; LUCAS ve­ ro binos infuper dies, quos e computo Tuo excludere facile, Tat ufitato m ore, poterant ceteri Euangeliftae, alterum, quo habitus Tuerat Termo ille, alterum, quo ipTa contigit transfiguratio, connum erat: unde huic 0- 6io dies, illis autem Jex, conficiunt fumm am, primo va­ riantem obtutu, Ted unam reapTe eamdemque a). Ce* terum ambos hoTce dies, non integros, Ted koctk cwex- fy, intellexifle L u cam , vel adjecda monet vocula ùtreL N im irum prim i diei potuit effluxifie pars aliqua p riu s, quam Chriftus Tuum illum inftitueret Termonem, coeptus- que dies oElavus jam tum agebatur, cum Chriftus m o n ­ tem adTcsnderet, mox ibi transformandus. Ceterum ex numero dierum V I I I , quem Lucas admifit, conclude­ re ftatim no n audemus cum quibusdam interpretum £), Sabbati om nino die evenifle Chrifti in monte transfigu­ rationem ; quæ, Talva $<rei L u c æ , alio quocunque he- bdomados die perafta efle potuit: etiamfi non ignoramus, Judaicæ temporis notandi rationi convenienter, V III dierum adpellatione defignatum fuifle illius Tpatium tem­ poris, quod ab uno Sabbato ad alterum decurrebat.

C 2 § XI.

flor ia Transfigurationis, qttœ comm. 2, fqq. enarratur, ex adlatis ejje in propatulo autumamus.

a) Cfr y OH. D RU SIU M in Crit. S. T. IT . p. 1306. b) Cfr y o . CHR. J V o L F ll Cur. Pbil. & Cr. 7 . /. p. 483.

§ XL

Ea de re convenit inter Euangeliftas, quod non ni- fi tres apoftoli ad fpe&andam ixerocfAc^aoaiv hanc fuerint admifii. Quamvis enim alii plures animorum ejuscemodi corroboratione indiguifle videantur j gravillimæ tamen,, quas vero curiofitate nimia rimari nobis haut fas e f t , Chrifto fuere rationes, cur non multitudine hom inum tota, imino nec difcipulis quidem omnibus, ceu reftibus, uti jam voluerit. Videri quidem poflit, humano more ratiocinantibus nobis, gloriae fuæ eo magis confulturus, quo plures adhibuerit fpeclatoresj fed & , ab a lte ra p a r­ te , omnifcius Salvator & fumme fapicns, teftium ido­ neorum habuifle delechim, merito nobis cenfebitur. Quod ad Judaeorum adtinet coetum , illi, fi præfto adfuiflent, ex more fuo nihil optantes vehementius, quam opportu­ nam quamlibet jugi Romanorum excutiendi occafionem, quum infignem adeo Chrifti contuerentur magnificentiam, Ipfum creare regem facile induxiffent in animum. Sic au­ tem h i , quantum in ipfis erat, fpirituaii Mefiîæ regno*, ab opere redemtionis pendenti, remoram fecifient; fi- mulque C æ fari, delegato ab eo P ro c u ra to ri, atque etiam H e r o d i , negantes obfequia, feditionem moviflent ac ci­ viles turbas. Er quidni, vifione addu&i ftu p e n d a , Chri- ftum fibi regem conftituere vellent, qui jam ante m o­ liebantur idem illud, ubi miraculofæ interfuerant coenae- quinque panum, quinque circiter millibus hominum farian­ dis abunde fufficienti? cui quidem eorum propolito tum exfequendo ne foret locus, fubduxit fefe Chriftus, folus- que in montem fecelfit c).

Q uum,denique, Legi convenienter, veritas cujuscun^ que facti duorum triumve tefiimonio hominum firma

e- va-4 Vià. Job. V I. s — /5. & cfr Luc,. IX. u ■> f y f r

vaderet d) , heic itidem , quantum fatis eft fidei , geftae rei conciliare debebat ternarius teftium numerus ; isque fatis futurus huic oçocfxxn, poft refurre&ionean Chrifti e m ortuis, palam & publice nuntiando: tum enim demurn divulgari illud Chriftus, fub defcenfum a monte , prae­ cipit e) ; datam hanc futuri ftatus exaltationis fuæ, qui cum gloriola refurre£lione inciperet, imaginem illuftriftimam publicari vetans ante, quam defiiflet omnino exinanitio­ nis ille ftatus, terrenae limitibus vitae circumfcriptus, &• fua dem um morte ac lepultura terminandus.

§ XIL

Uti alias aegerrime a nobis perveftigari poterit caus- f a , cur Deus Sapientiftimus majorem gratiae extraordi­ nariae portionem aliis hominibus, quam aliis, contulerit;, ita quaeftio, quae fuborirur, cur Servator, in montem ad- fcendens, e difcipulorum coetu hofce inprimis tres, Pe­ tr u m , Jacobum ac Johannem , & non item alios, a£tus diviniffimi futuros t7to7trxs fibi adjunxerit, folutu non eft facilior. Fuit quidem in beneplacito Chrifti liberrimo p o litu m , quoscunque vellet, comites fibi ac gerendae rei telles deligere ; at lie tamen Ipli, pro immenfa fapien- tia , fufficientillimae neutiquam defuerunt rationes, utut hebeti mentium noftrarum acumini non fatis perviae, cur h o s , prae ceteris, libi tum adfciverit. E t , 11 in cauflam inquirendi nobis conceditur v e n ia , obvias in hiftoria Euangelica videre nobis videmur circumftantias, quae di­ fcipulorum hanc trigam lingulariter commendarim.

Petrus, difcipulos inter yycu/uevce ro v X c y c v, cetero­

rum nomine communem Magiftrum toties adloquutus,,

C 3

is-d ) Viis-d. Deuteron. X V I I (T. XIX. /c. M attL XV U L Job. V III. 17. U Corintb. XIII. /. H eb. X. 2$.

isque, vicibus alternis, ad confeftïonem fidei fuæ, & ad fcrupulos lapfusque aeque c e l e r / ) 5 ille vero etiam Chri- fio nuperrime adverfatus g ), atque poft hæc .Ipfum ab­ negaturus b) -, idem d e n iq u e , poil refurreCtionem C h ri­ fti & adfcenfum, do&rinæ Iplius, tot inter adverfa vi- tæque pericula, promulgandæ fidiftïmam daturus operam, & primus quidem fu tu ru s , poft effufionem Spiritus S. miraculofam, concionator i) , primusque apud gentiles Euangelii praeco k) , ceteroqui licet Judaeorum praefer- tim apoftolus /): vel m axim e, fi quis alius, convictione eguit ac 7rÀr\çoÇ>cçl(%, e confpe&u fxsrociJicqCpdaeoos Chrifti haurienda 5 quam & condifcipulorum, tum ab fe n tiu m , inftillare poflet animis.

Jacobus autem , Zebedaei filius, (ab ætate major co­ gnominatus , ut a viinore natu Jacobo, Alphaei & M a ­ riae, materterae C h rifti, filio, fratre Judæ Thaddaei, iti­ dem apoftolo, eoque epiftolographo m ), difcriminetur,) illud utique in praefens colligere potuit animi ro bu r , quo mortis dein acerbitati intrepide iret obviam, C hri- ftianae profeflionem veritatis fuo obfignaturus fanguine ; id quod faCtum anno circiter poft adfcenfionem Chrifti X I I I , quando faeviens in ecclefiam H erodes A g rip p a , Petrum quidem conjiciendum in vincula, fed Jacobum

gladio interimendum curavit «). H u

-/)

Mattb. X IV . 28 J q q . X X VL 33. 3J. S I J q q . Job, X III. 8 y fqq. X V I I I. 10. Gal. II. 11 — iq. & c.

g) Mattb. X V I. 22, fqq. b) M attb. X X V I. 0 7/

-f) ASt. II. /4 , Jqq. III. i i , fqq. IV. 8 , fqq. V. 2 9 Jqq. k) AU. X. 1, Jqq. 28 y fq q . 34 »

J l l -

44 > fq q - X I- h j M '

t ) Gal. II. 7

,

fqq.

m) De eo cfr Mattb. X . 3. Marc. X V . 40, Luc. V I. A . coll. Mattb. X X V II. $6. Judæ Ep. v. i.

Hujus demum frater Johannes, Magiftro fuo fia- q gulariter dile£tus, (o ixenos, cv itpihei, cv Y\yoc7Toc »

Ulruovç o'),) idemque futurus poftmodum Divinitatis Chrifti, ttadverfum glifcentes ea jam tempeftate hærefes, acerri- iimus v in d ex , fa£ta fibi, per admirandam illam /ufr&/uof- («ßatny, articuli hujus Chriftianæ fidei maxime fundamen- tttalis & vere principis declaratione certiori opus ha- llb u it: qui etiam, ceteris fuperviâurus apoftolis, ad po- iifteræ ætatis homines, de hifce, quae viderat in monte aaaudieratque, teftimonium viva voce quam diutiflime per • ffferret />). Et perdile&i quidem difcipuli, hujus cçû^uros Hbeneficio a Chrifto confirmati, vicilfim is fuit in Magi- lfftrum a m o r , u t , cereris præ metu latitantibus difcipulis, ffftaret ad crucem Chrifti, confpe£lus ibi tum a Magi- tfftro, ac fupremo Ipfius adloquio ereftus q).

Eosdem hofce tres , ex apoftolorum ordine, folos aaadmifcrat ante haec Chriftus ad fpe&andam filiae Iairi eee m orte fufcitationem miraculofam r). Et denuo jam ffteligit hofce ipfos ac fegregat Servator ad confpicien- ddlam fui transformationem fumme mirabilem ; utpote ecquos eum in finem , y.ccr pcvcvs adfumtos hiftoria

tra-o) Job. X III. 23. X I X 26. XX . 2. XXL 7.

p) Johannes dpoflolus Euan c^ehfla, tefte IR EN Æ O , qVfli Sec. I I floruit, L. I I adv. Haeref. C. X X X IX . €?* L.

111

CO. I I I , ad tempora v ix it Trajani Jmp. ; £?, uti HIERO - U V E M U S perbibet tn catal. Script. Ecclej. , anno poft p afflo- rnttem Cbrifii L X F I

1

I obiit. Hinc uno propemodum ore con­ te tendunt harum rerum Scriptores, Jobannem, aetate plus quam Nonagenarium, & Apoftolico quidem munere L X X circiter avnnos fitn& um , vel fecundo ineunte feculo, vel Jaltim exeutt- ftie primo, diem ob i iff e fuprenium.

tra d it Euangelica s). H unc videlicet in modum erant præmuniendi tres illi, quos, futuros poftmodum infimae humilitatis fuæ fpe&atores , immenforumque animi

an-f

orum teftes, ad montem Oliveti adelTe fibi juberet, tenim illic etiam , ceteris tantifper remanentibus apofto-lis,

7

[ctçcthc

6

@ûûv rov ïlkrçov v&j revs iïuo vtovs Zeßsßoctcv, iiç£oc~ ro ÅV7réia&ui qg) cciïtifxoveïv • inter haee eos ita adloquutus : 7i(çlKv7rcs es tv rj ypv%ij /uov eW Sccvccrcv ' t) in qua quidem conftitutus ocyuvioc, fpeflantibus iis, fangvineum emifit fudorem «). E a , quæ diximus, præ ceteris experti tres apoftoli, iidemque praeterea multis & magnis exornati dotibus, a primitivo Chriftianorum coetu eo in pretio funt h a b iti, ut çvhcvç feu columnas ecclefiæ, i. e. praeci­ puos do& ores, hofce fuos dicere collegas Paulus n o n dubitaverit v).

§ XIII.

Difcipulos ho fc e , Matth. & Mare. 11. cc., 7SocçuXm/ji-

ßclvetv dicitur optimus Magifter v&j ccvoc(péçeiv hs eçoe quæ duo verba licet non citra pleonafmum junfta quibusdam interpretum videantur, (liquidem alias Matthaeo x) fatis e f t , ad notandam rem eam dem , ro 7rct^coXocgßocveiv nvoc hs ops,) manifefto tamen utraque , ab invicem diftin fta, vim tuentur fibi propriam. Uoc^ooKoigftdvbiv enim eft ad- Jumere, uti fimpliciter ER A SM U S 11. cc. reddidit, vel certe in Jocietatem adfcifcere, f. adjungere fibi in comitatum, quemadmodum plenius alii non immerito exponunt y).

Axel­

s') M atth. X V I

1

. /. Marc. IX. 2. cfr D e f Erafm. in Cr. 6. T. I V p. 1036.

t) M atth. X X V I, 3 6 , Jqq, Marc. X IV . 32, Jnq. u) Luc. X X II. 44.

v) Gai. 11. ÿ.

a ) Cap. I V v.

P.

AvuQèçew autem, non feens atque alias paftim uvxyeiv, eft (pèçeiv «W, ducere fnrjum feu in editiorem quemcunque locum , uti heic in montem 5 quod vero vel ducere (im­ pliciter, vel abducere, vel Jübducere, vel dem u m , cum F R A N C . V A T A B L O , deducere, quod poftremum ex oppolito potius reo xccrxCpèçeiv refpondet rj r v KXTxyeiV) non aeque commode quidam reddiderunt %). Itaque ordine nativo progrediens amborum Euangeliftarum o- r a t i o , adfo dationem illam, ut antecedens quid, ipfumque dein adfcenfum, ut confequens, exhibet. Q uomodo atium utrumque LU C A S etiam 1. c. e x prim it, inquiens:

J\a/3&)v (ocvrovs-y) civeßrj its t o cço; • ubi ftmiliter ro 7rxçxAx/jt*

ßoevetv natura prius e f t, pojlerius t o xvxßotlmv, quocum

alias Lucæ idem eft ro àvxCpèçeaSxi a). § XIV.

Quis autem Palæftinæ fuerit mons, quem ChriftuS, tribus cum difcipulis, confcenderit, multi quidem curio- fe inquifiverunt, fed nemo perduxit ad liquidum. Euan- geliftæ, nec p ro p rio n o m in e , nec fitu notato, m em o­ rant r 0 oçcç * M A T T H Æ U S infuper & M A R C U S , 11. •cc., exhibent oç&s vxprjAcy' di£him P E T R O b) ro oçoe r i

D ocyiov

v. 24* 26. Efc. Occurrit etiam y cunt addito, 7rct(>xXxnßccvtw

SXVTOVy Mattb.. X II. 4 % . X V U L 1 8 .

z) Cfr Crit. S. T.

1

F . p. 313 Zf 1038.

a) Cap. X X I F. v. j i . Cfr etiam H. GROT, in Crit. Su T.

1

F . p. 529.

b) I I Ep.

1

. 18. Sic tilia paffim loca nuncupantur in Scripturis xyicc, ubi vel Deus San Bi (/imus peculiariter Jefe revelavit, vel geflœ fuerunt res fanttœ. Quorfum refer yrjv ccylccvy AB. F U . 33. Tvjv ocylxv 7roAiv de Hierofolymis, Mattb. X X F I

1

. p3. (cfr

1

J Maccab. IX . 14.) renov xyiov, k x t

cty/cv, ob facrofan£tum Transfigurationis Domini neo o . tium ibi geftum. Illud autem facræ filentium hiftorîæ, & vereruin, & recentiorum de certo quopiam m onte conje&uris fecit locum. Antiquam eccleiiæ traditionem, qua mons ille ftatuitur T h a b o r , ab H I E R O N Y M O c) firmatam St C Y R I L L O , ceterisque patribus, atque dein* ceps a plurimis adoptatam , fuo nos relinquimus loco. Fuit autem T h a b o r Galilææ inferioris m o n s , juxta fe habens- Nazaretam & N ain o ppida, atque ab urbe C a ­ pernaum X circiter milliaribus diftans d). Inter alios IS.. C A SA U B O N U S e) perfvafiflimum h abet, Euan gei litas , ubi cçcvc meminerunt v ^ y h o v, intelligere. T h ab o rem , ”quocum , eo locorum tra&u, mons nullus altitudine cer- ”tare pollet.” Unde St montem illum y.ur olim v\priÅcv adpellitatum fufpicamr JO. D R U SIU S f ) , fen- tenriæ H ieronym i roborandæ navans operam. A ccede­ re huc pollet recentiorum obfervatio Criticorum , to C\prj- Àcç inter adjefl. nomina intenfiva g) referen tiu m ,, ac li notet non altum m o d o , fed valde altum feu prœcelfum ; nili dilTvaderet h o c , quæ alibi fit, adjellio, otiofa fic fu­ tura , \lu v v\l>nÀcv cfoç b) , ubi alius mons anonym us occurrit.. Quidquid fuerit, de fumma T haboris altitudi­

n e r o u y t o v, yj t u u y i o t, de fan&uario tabernaculi A f tem pli, itemque c i y i u u y io o v, de intimo facra illius adis adyto

,

Hebr

.

IX . /, 2, 3, /2, 2 ^ , 2J. XIII. II.

c) Epijl. X E l l ad Marcellam ; itemque Ep. X X E IJ. d) Cfr y OH SIM O N IS Onomaft. E. T p. 3 0 0, fqq. J O . L IG H

7

F

0 0 1 1

Choro? r. S. C H RISTO PH . C E L L A R II N otit. Orb. Aut. T. II. L. I l l C. X lll. p. s o i j q q .

e) E x er cit. X V ad Annal. Ecclefiaß. B arenti, p. 3ßo. j ) Crit. Sa er. T. IE. p. p 8

-g ) Eid. JO H . SIM O N IS Lex. Gr ac. in C\l/t] AcV.. b) Matth. IE . 8..

ne nem o dubitat. Ceu quoddam eminentiae ac fublimi- tatis exem p lar, montem hunc, ante alios fpe&abilem, fiftit JEREM IA S i) : quem quidem XXX ftadiorum ad- furgere altitudine, JO S E P H U S k) perhibet, quemve ad duo milliaria pertingere, recentiores tradunt itinerario­ rum au£lores / ) ; in quibus J O H . M O C Q U E T U S ni) fummurn totius fere Judaee montem conftituit Thaborem . A t fic tamen cvi£lum non eft, v e l, proprii vice nom i­ nis , m ontem hunc vyprAov dici communiter fvevifle, vel neceflario hunc efte intclligendum , ubi cçcvs v\ptjAcü fa- £la mentio. Taceo , fi T h a b o r mons ille fuit, eum fa­ cile Euangeliftas noto nomine & ufitato, quod & in feri- ptura n) V. Teft. ftepius exftat, fuiffe infignituros. N e - que m ir u m , in montofa reg io ne, qualis Palæftina, com ­ m em orari anonyma opi 0), atque in his illud nuncupari v\pyAov, quod aliis pluribus fuperemineat, etiam fym p ab- folute fuerit vxpyfÅorccrev.

Q uod reliquum e f t, viri non defuerunt eruditi, qui vulgatam de T h a b o re opinionem , argumentis haut levi­ bus , ex hiftoria pariter ac chorographia facra p e d tis , convellere fint admfi* quos inter JO. L I G H T F O O T U S p) ”vel idcirco T h abo rem vocat in dubium, quod Ser- ”vator San&ifllmus in hiftoria trium Euangeliftarum ,

a-D 2 ”a a

i) Cap. X L V I. iff.

k ) De bello Jud. L. I V C. VI.

I) Cfr J O H . SIM O N IS Onomaft. K Teft. Sett. VII. C. II. p. 300, fqq.

vi) Itiner. L. V. p. 324.

n) Judic. IV . 6. V I I I i<?. PJ; L X X X IX . 13. Hof. V. /. V e . 0) Cujusmodi, fine nomine , montes in biß or i a Cbrißi obvii fu n t M A T T II. I V 8. V . /. X I V 23. MARC. V I. 4*- LUC. I V . j . Zfc.

”£ta transfigurationis proxime antecedente q) , verfaruS ”dicatur in finibus Cæfareæ Philippi, nec vero locum ’mutafle legatur ante, quam confcenderit m o n tem , ibi transformandus. Intercedere quidem integri fex d i e s , quibus inflaret quis potuifle Chriftum iter facere Cæ- farea Philippi, Trachoniridos r) urbe, ad Thaborem . ” Po- ”tuit quidem, inquit laud. L I G H T F O O T U S , fed nullam ”mutationem loci innuunt Euangeliflæ, narrantes fo lu m , ”quod fecum adfumtos tres difcipulos duxerit in mon- ”rem quemdam. Quando de monte illo d efeenderat, fa- ”navit daemoniacum r); tum ingreditur domum £), unde ”egreffus, tranfiit per Galilaeam »), atque fie rix&evêiçK#- ”Trsçvixovfx’ v)” quam vero urbem Chriflus in via reli- quiffet, ex urbe Caefarea, ad Thaborem montem, longum iter illud faffcurus. U nde colligit vir Celeberr. ”confo- ”n a n j^ L omnino videri hifloriæ Euangelicae, m ontem , "ubi tn ^ f ig u r a tu s fit Chriflus, quaerere in vicinia Cæ- ”fareæ Philippi” ; in qua quidem afpera regione m o n ­ tes minime defunt, atq u e, ante ceteros, cumprimis il­ le , q u i, telle J O S E P H O *•), hç ot

7

reiçcv v\\ics oevurewo- fAevoç, ipfis fontibus Jordanis imminebat; ad cujus qui­

dem cf) M A T I H. X F L 13. Er M ARC. V

111

. 23. co/

1

, cum LU C. IX . /8. ubi Cæfareæ licet reticeatur nomen, idem tamen narratur faSlum , quod circa urbem illam evenijje duo prio­ res Euangelijlce teftantur.

r ) F id . CH RISTOPH . C E L L A R II N.

0

. A . T.

11

L. I l l C. X I II. fi. 484. 6 iç ,fq q . Cf 622. s) Marc. IX . /7.

t ) v. 28. u) V. 30. v ) V . 33.

X ) De bello Jud. L. 1. C. X F L Adde C H RISTO PH . C E L L A R II No?. Ori. Aut. 7 . X ///.

dem radices fita Cæfarea : qui mons quin ab Euan •

f

eliftis v\pfiÀov cfouç defignari poruerit n o m in e , il prohibere videtur ; liquidem eriam illud non im ­ni- pedit locorum litu s , itinerumve Chrifli in hilloria facra feries, Quæ vero laud. L I G H T F O O T U S ita difieruit, & fpeciofa, & non improbabilia cenfentur C H R IS T O P H . C Ë L L A R IO y)-, etli is vulgarem non explodere velit opinionem. N e q u e n o s , in re dubia, definire quidquam audemus , monuiffe contenti, prifcæ de Thabore tradi­ tioni, ad noftra propagatæ te m p o ra , vix fatis concilia­ re roboris chorographiam Palæftinæ, in fublidium voca­ tam. Quod reliquum eft, gravius haut feramus, oportet, ignorantiam certi nominis illius montis, in quo transfi­ guratus eft C hriflus, quam montium aliorum , quos, fun­ dendarum ad Patrem coeleflem precum cauffa, fubinde Chriflus petiit. Ita , teflibus Euangeliflis s), oivU

3

ri (ccnrX- &ev , è^hd'ev) hs rc oçcc nur ïiiav & qui­ dem c

67

rcÅvaots t o u s c-^Xovs’ quæ dimiffîo turbcc^ non fecus

atque ro y.xt ïiïietv (Teii. locum indicat folitarium in m onte quæfitum, quo remotiorem ab hominum flre- pitu , eo magis precationi fuæ idoneum. Quomodo etiam ex narratione L U C Æ d) Servator, jam transfigu­ randus, ccveß* èts rc oçcç TiçocevjrecaScci’ ita quidem , ut iv

tZ 7rçcoev£uG$xt dvrcv, (inter precandum, ) ipfa coepta lit fuerx/jic^MGiç • qua prece Ipfum gloriolam fui transfor­ mationem , apoflolorum in gratiam mox evenientem, a Patre fuo expetiilTe, non eft, quod dubitemus. Er fane tribus difcipulis, quid rei Divinæ in præfens ageretur, adhuc ignaris, vix aliud venerat in mentem, nili quod Magifler optim us, ex more f u o , montem adfcendit

D 3 eo

y) Not. Orb. A n t T. 11. L. 1 IL C. X III. p. j02. z) M A T T H . X IF . 23. M ARC. Fl. 46. LUC. F L 12. *) C. IX , v . 28, 28.

c o _{folum fine, ut preces funderet; tisquedum,} q u o d has preces illico fubfequebatur, oçoc/jicc fumme mirabile, libi

n o n exfpe&atum, accideret. Tum demum, ocvtcv

liv rez b ), didicerunt ab eventu, quis praecipuus fuerit adfcenfionis in montem finis, & hifarum a Chrillo pre­ cum quodnam confequens effet, quis ve effeftus.

§ XV.

Ipfum illum f/eTcc/AcçCpuHTeaç a£him defcribunt eum in modum Euangeliftae, ut non natura corpnris, aut fubllan- tiæ hominis, fe d tantum Jpeciei, feu formae ac conditio­ nis externa , fa&am mutationem nobis fiftant; quomodo etiam haec interpretatum effejam olim H IE R O N Y M U M , monet EDV. L E IG H IU S c). Quippe C hriftum , in illa fui transformatione, hautquaquam deliiffe verum , eum- demque , qui fuerat, effe hom inem , vel 7Tfocu7rcv m en­ tio fubinnuit & ifXotTtœv, quae ipii /jit'TMiJicçCpovfjièvœ adtri- buuntur. Itaque tum quoque vifum agnovere Magiftrum praefentcs difcipuli ; & optime libi notum Petrus adloqui- tu r, metu quamvis & gaudio, ftuporis pleno, jam extra fe raptus. N eque gloria plusquam humana, qua in m on­ te fuit confpicuus, quidquam veræ derogat humani­ tati, a Filio Dei adfumtae ; utpote quae, vi unionis fuæ cum Divinitate ac communionis, gloriam omnem & ma- jeftatem Divinam poffedit etiam tu n c , cum ufu ejus ad tempus ultro fefe abdicaret.

Ceterum non alia gloriae illius figna, quam quae di- fcipulorum in oculos incurrerunt, hiftoria fiftit Euange­ lica 11. cc. L U C Æ quidem dicuntur tres apoftoli aliquan- tifper !J7rvw ßeßctqvujthof fed illi, tefle mox eodem, hcc- yçyyoçfaocvres, ( expergejaSti, jamque vigilare pergentes,)

aocv b) Luc. IX. $2.

etie\ rf,v $c£civ à v t c v , (& earn quidern non aliam, quam

quæ anteced. v. 29 defcribitur :) quare Chriftum ëfx7Tço<?- Sev ccvTcov fjLETotfAoçCpûû&hTct MA I TH Æ U S exhibet Sc M A R ­ C U S ; quemadmodum infuper, in narratione fu a , ambo hi aeque, ac L U C A S , ctpShrccs àvrcis (Iv Ùcfyi) Mofen fl- fiunt & Eliam, qui Chriflo tum adilabant, cumque Ipfo colloquebantur. Quam vero adfpexere difcipuli, Jef« , {fpkhdor, maj edatis plenus ac glot iœ,) ad totum pertinet Chrifti corpus. Licet enim partem ejus nudam , puta fa ciem , (ad quam etiam communiter omnium primum a- îieni converti folent o c u li), praecipue tangant Euan^eli- fbæ; e quibus LUCAS re fe rt, ro elhs rcu TtçoaÛTitv ocvrcv ysvhSrui ereçov - M A T T H Æ U S vero , immutatam ex ­ teriorem faciei formam luculentius a d u m b ra n s , tXccfx- \pev, inquit,, ro rnfccc^7iov c c v t c v, ds 0 rjÄics* ( lu xit ad in ­

dar f i l i s , cujus cum luce fulgentiffima , fparfis radiis immane quantum perftringenre oculos , conferri fve- v i t , quidquid, fupra modum illufbre & corufcum, fum- m am praefert & pulcritudinem, & magnificentiam:) ii tamen reliquo etiam corpori decus idem tribuifle funt cenfendi, ubi mutatam loquuntur veftimentorum Chrifti fo rm a m , quæ refpleridentia , non aliunde profeflo , quam ex corpore, quod o bteg eb an t, admirandum illum n ito ­ re m fuum mutuabantur. Quippe is heic adfuit corporis fp len d o r, qui intra veftem cohiberi nequiit. Ira vero ea de re tres Euangeliftae : M A T T H Æ U S nobis ex hi­ bet t « ifuiXTtu ctvTcv Aevy.oi y evofjisvoe,, u>s ro (poos' M A R C O r a IfACtTicc commemorantur ç/A/Sovra yevcpevcc , Aevxcc Àlocv œc %ioov, cToc yvccÇeùç hù tys yy\s cv iïvvotTcti Kevym\cct LUCAS d e ­ nique rev ifjtoiTiafjtcv oevrov fiftit Aevxcv e£otççct7rTcvTX. Quæ,, fola loquendi ratione variantia, reapfe conveniunt quod ad fenfum. M em oratur utpote veftitus Aewes Kiav r (cor %/av, & cis tc $Zs') h. e. fummopere candidus & al­ bicans , (qui nivis foler efie nitor;) idemque, quod com­

para-•paratio cum tR> cprcr} involvit, (Pooretvoc, Xotfjnrçcç' lucidus*? admodum & fplendidus. (quemadmodum & Matthaeo L.. c. tyureivYi dicitur veCpèKv), e qua diftipuli audivere Patris»; de Filio lueToc/uoçcpovfxéva teftimoniuin.) Et fane p e r An;--- Kov A/av 1. c. non quemcunque intelligi colorem album candorem, fed cui nitor maximus & fplendor infuerit,,, illico adjedum prodit ßrnile, quod a nive M ARCU S, M A T - T H Æ U S vero etiam a luce (folari, aut diurna,) petiit. Accedit huc, JS. C A SA U B O N O d) notatus aliisque Criti­ cis, Graecorum ufus au&orum , quibus t o aevwv K & j t o Aa/^--

Ttçov, vel proxim e adfin-ia, vel unum omnino funt atquev idem ; non aliter a c , Latinos apud fcriptores e), candor" aliquando & fplendor feu fu lg o r, fine difcrimine, occur­ runt. Itaque, ne parum dixifle viderentur M A R C U S atque L U C A S , ubi A «Wv dixerant i/uxno-fjiov, fuperad-- didit ille s7A/3ôvra, hic e^aç^aVrovra * h. e. corujcantcm,, rutilantem , effulgentemqwt folis inftar /) , aut fu lg u ris, tonitrua comitantis g). ( quomodo e tia m , in miraculo- fa illa revelatione Chrifti b), Paulum è^oclCpvfjç Treçtfeç»- ype <p£e.)

A t vero fie, vifam apoftolis, gloriam Chrifti fuper- naturalem & D ivinam , pro modulo & externi fenfus, & fermonis h o m in u m , invenimus quadamtenus adum­ bratam rerum imaginibus naturalium, quibus in orbe te rra ru m , communi mortalium judicio, praecipuus fplen­

dor d) Exercit. X V I in A n n a l Eccleftafi. Baroni i , p. /33. e) I ta , ex. g r. , la&eus circus M.

7

« CICERONI in A r a ti pbæn. dicitur nimio candore fulgens. Cjr M A R . N

1

Z

0

L

11

Thefaur. Cic. p. 881.

f ) Cjr JO di. SIM O N IS L ex. Gr., ubi, more f u o , e

L L . Or. propriam dilucidat notionem rov K<z(fcc7rreiv, g) Cfr E D r . L E lG H ll Crit. S. p. 68. %) A B . IX . 8

d o r & maximum condat decus. Cujusmodi quidem comparationi locum ita fecit M A R C U S , ut fimul in­ n u a t, nihil ede hac in terra, nihil in natura re ru m , ni­ hil de»nique humana fa£tum arte , quod vel tantillum refpondeat gloriae C hridi , aut ei depingendae fit fatis ; illamque adeo plene defcribi neutiquam pode. Podea- quam enim vedimentorum Chrifti candorem fummura ac nitorem cum nive contuliffet, I u u tix nobis fidit Aevy.cc

A! xv, oioc yvoctßevs: s7i) ryjs’ y rjs1 ov iïvvocrcii hevxccvxi' ”candida

’Tupra m o d u m , & usque adeo nitentia, ut fimilia horum , ”hac in t e r r a , præftare nequaquam poilit arte fua fullo” ; i. c. opifex quidam , ex more veteru m , expoliendis prae- fertim albis veftibus, & , quem amiferant, candori pri- flino ac nitori redimendis, fingularem dans operam.

H æ c adeo fuere, quae, qualia ab apoftolis « u m r a / f , viva fibi tradita v o c e , acceperant, impulfu Divino re­ tulerunt in literas tres illi Euangelidæ. Et ida quidem, adcommodata fini fu o , eidemque fufficientia, in præfens confpicienda praebuit Servator optimus indicia Divinae illius gloriae, quae, in fe confiderata, pro infinito im- menfoque mjU/, fub infirmos, vel corporis, vel anim i, oculos, feu mortalium in fenfum conceptumve, cadere om nino nequit.

§ XVI.

De duum viris, e coelo teftibus, Mofe & Elia, (quos, e Sacra quidem V. T . Scriptura, atque etiam ex narra­ tione Magilfri ore tenus fa£ta , libi, notiffimos , fed an­ te fibi n o n v if o s , haut fine immediati beneficio lumi­ nis', a C hrido nunc dati , prælentes vilibili jin forma Pe­ trus, cum fodalibus, agnovit,) dici multa poflent, quibus hoc lubentiores j fuperfedemus , quod ultra Scripturam fapere non liceat no bis, nec vero libeat repetere, quae, magna ex parte, curiolius, quam utilius, differi a nonnullis confve- runt, Id unum tetigifle nobis erit fatis, quae materia fuerit