Dissertatio theologica de vita æterna in vet. test. promissa, quam venia max. ven. ord. theol. Ups. præside ... E. J. Almquist ... pro candidatura theologica p. p. ... Jon. Ulr. Almquist ... In audit. Gust. maj. die XVII. Apr. MDCCCII. H. C.

/ * ,

D I S S E R T A T I O

T H E O L O G I C A

V I T A

Æ T E R N A

I N

V E T .

T E S T . P R O M I S S A ,

P R Æ S I D E

DOCT.

K J. ALMQU1ST

PRO CANDIDATURA THEOLOGICA

p. p.

m a g .

JON.

ULR.

F A C U L T . T H E O L . V . N O T A R .

IN A U D IT . GUST. M A J. DIE X V II. A PR . MDCCCII. H . C.

D I S S E R T A T I O T H E O X O G I C . A

V I T A Æ T E R N A I N V E T .

T E S T . P R O M I S S A .

§• ».

Q u , immor ta litatem animarum concedunt, facile etiam largiri d e b e n t , p r o b o ru m animas vitam in aeternum vi- fturas beatam & felicisfimam. H æc veritas adeo aciem ingenii perftrinxit (apientiorum etiam gentilium, ut ani- mabus piis e c orporibus migrantibus hospitia tribuerint laetisfima <Sc vitam terqu« qvaterque fortunatam; a) pluri­ mi licet i l l o r u m , eandem crasfiori quafi err or um nube obfcur aver int b). _{Menti bus t a men humanis, altisfimis}

ra-A % d i

-a) U t plures taceamus', fapientisfimus ille Gentilium Philofopho-

rum Socrates dixit: Animos hominum Divinos esfe, iisque cum e cor­ pore excesfisfent reditum in cœlum p a te re , optimoque justisßcnoque cuique expeditisfimum , Cicero in Laelium Cap. 4.

b) Philofophi Orientales, quibus error communis fuit cum Stoicis,

animas vocantibus c67roo7rU(T/JiuliX x&f

7

& Pythagorici atque Platonici, qui illas particulas animae mundi finxe­ ru n t, in eo omnes conveniunt quod istae in primam rediturae fint ori­ ginem. Sic vero animae corporibus quidem ftatuuntur fuperftites, fed propria tamen carentes fubfistentia, quae ad veram illarum immortali­ tatem omnino eft necesfaria. Praeterea capitales illi errores de fiatu

animarum poft mortem, ex lacu­

dicibus, infixo defiderio felicitatis perpetuo d u r a t u r æ , f p em & c o n v i c t i o n e m , de vita an im ar um , poft m o r t e m c o r p o r u m , beat a, n o n folum fuperftruxere T h e o l o g i , fed Philofophi etiam Recentiores. H ui c autem a r g u m e n ­ tandi rationi p lu r i m u m r obor is addunt promisfa & effa­ ta Di vi na , de felicitate aeterna piis tribue nda , tam in Veter i quam in N o v o T e f t a m e nto obvia. U t ver o fu nr , qui inficias e u n t , veftigia quaedam immortalitatis oc cu rr e­ r e in feriptis V. T e s t a m e n t i , inprimis Mofaicis; ita illi n o n posfunt no n etiam n e g a r e , vitam aeternam in ipfis fuisfe pr omi si am. Q ui dam tamen prius q u o d a m m o d o concedentes, pofterius a dmitt er e nolunt; nuam obrem e re esfe v i d e t u r , hanc ma gni m omenti D o &r in am paucis ext ra aleam dubitationis poner e. Cum vero radii hujus veritatis e Veter i T e f t a m e n t o obfcurius quafi em ic e n t , i pf am , P h o s p h o r o N o v i T ef t amenti breviter collustrare c o na bi mu r pitrfenti opella j Cui benignam expetimus cenfuram.

§. II.

Vit* aeterna eft felicitas Beat orum Cœleftis, quae refpe£tu animae inchoatur mo x poft ipfius e corpore dis- ces fum, & t a n d em illa cum hoc denuo unita, continuo evadit accrefcens, atque fic in om n e m aeternitatem eft duratura. H æ c autem beatitudo V ita dicitur a tn n a , cum Populi Orientales omni s generis feliciratem nomine vitæ intellexerint. Sic Chaldaeus Paraphraftes non folum ->rv> r e d d i t nSxi I Reg. i. 25; fed etiam D^n explicat

D^n Pf, 21: 5. In N . T . Beatitudo cœleftis y.uT e£c%v\v vo ­ t a tu r Math. 7 : 14, 18: 8 , 9 , 19: 17 atque cttoovtcs

M at h. 19: 16, 2 s : 4 6 , Joh. 3: i j „ 36 Gal. 6: 8 , L Tim* i : i 6 , 6: 1 2 , 19. Tir, 1: 2 , 3 ; 7.

Be-Beat it udinem ta men Cocleftem, cum ad di tam en ta q u o d a m , ut in pace, vitam aeternam dicendam voluit Au* guftinus ob immortalitatem animarum piis at que impiis

communem, propter interminabiles poenas malorum, utique in aeternum cruciati non po terunt, v ixerin t in at- ternum c). Sed ut d am na ti o aeterna defignatur per m o r ­ t e m abfolure pofitam, Rom. i : 32; Jac. 5. 20. Infelix

vero baec m ors, ajente etiam Auguftino, ?/>/<* non mo­ r itu r d) p r op t e r e aque eft dicenda æterna, ita nihil obftat,

q uomi nu s illi oppofita beatitudo Cceleftis & abfolute vita d i c a t u r , & fine additamento, vira æterna , præfertim cum illud ex asfe conveniat dnftis fupra citatis* Ipfemet aut em Augiiftinus hoc agnovisfe v id e tu r, aliis locis di­ cens: Habet Z f anima mortem [n a m , cum vita beata caret,

quae animae vita dicenda eft e) item: H it a aeterna e ft, ubi vera Z f plana felicitas e[i : eam vitam aeternam dicim us, ubi fine fine efl felicitas, f )

$. III.

Beatitudinem illam Cceleftem, quae Vita aeterna di ­ c i t u r , ex Vifione Dei Beatifica deriva nd am, etiam in V. T . promitti videtur: Job. 19: 2 j , 26, 27, Pfi 17: i f . H o c v e ro magis adfeveratur & confirmatur di£tis N . T . , u t : Cor. 13: 12. Ebr. 12: 14. I. Joh. 3: 2. Qualis au­ tem futura fit haec vifio inter Theologos no n convenit. In noftra etiam Ecclefia q uondam hac de re agitata

A 3 eft

c) De civit. Dei L. 19. C. II. d) Enchirid. ad Laurent. C. 92. e) De Civit Dei L. 14. C. 3. f ) Ibid L, 6. C. 12.

eft controverfifl, inpri mis inter T h e o l o g o s W i t t e n b e r - genfes, Ocularem adfirmanres Vifionem, & Jenenfes, Piftonem Dei futuram ftaruentes Intelle finalem. His quoque facem praetulere patres nonnulli, ut Irenaus, Ori genes, Atbanafius,

Ambroßus g), pollicem vero p r e s f e r e , praeter C elixtu m , Baycrum , Buddeum, recentiores etiam M ofsbeinius, ÆVffr- f l i , Scbubertus, M illenis Doederleimus, Seileru/, Morus. Illi

a u t em , qui adfirmanr beatificam Dei vifionem fore Oft-

larem , inprimis u r g e n t in diftis citatis adfeverari :

Beatos Deum vifur o s , unde ecki ger e volunt : Pifio-

uem illam fore Ocularem. Sed hanc confequentiam ne- gante* r e g e r u n t : in illa admitti petitionem p ri nc i pi i , cum ia difceptatione v er f et u r, utr um Vifio ipfa, de qua in locis allegatis agitur, fit futura Ocularis an ln t elle fiua lis. L o qu en d i autem ratione non folum vulgari fed e- t i am Biblica , videre faepius idem eft ac cognofcere. In* primis vero videre faciem Dei apud Ebraros denotat Z)z- v/»o fr u i favore. Con tr a autem a facie Dei rejici, vel a

covfpettu lpfius removeri, infelicisfimum eorura ftatum de-

li gnat, qui divinam cont raxer e offenf a m , Pf. 51: 13. jer. 7: i j , M at h. 25: 41. Å) l n fjpecie v e r o , quod mttinet ad Pißotiem Gc'éhs Ocularem, cujus f p e , t amquam Solatio fuas permulcebat Jobus calamitates di£t. cit. il la , ab ipfis, qui verba Jobi huc referunt, de vifione Re- demroris fecundum huma nam n a t u r a m , explicatur. /) In allegato ver o Or acul o Paulino 1 Cor. 13: 12 /

3

idem fignificare ac yiva>ay,etv, vel inde parer, quod ipfemet

Pau-g ) Gerhardi Loc. Theol. L X X X IV §. 145. h) GlalTii Phil. Sacr. L. V. p. 155.

P aul us heic adhibear verba illa , ur æquipollentia. Phra- iis autem illa (ötem-w 7tçccu>7iov 7rçcs 7rçcocc7rGV, quæ pro O- culari viüone inprimis urgeri folet. defignat Summam claritatem cognitionis in altera viro obtinendae , quæ tan­ t u m præftabit notitiæ, cujus horuints in hac vira capa­ ces esfc posfinr, quantum cognitio intuitiva illam fuperar, q u æ ope fpcculi, aut aenigmatis comparari poslir. Mane v e r o explicationem ipfemet Paulus confirmat, inltiruto h ei c i n ter utramque notitiam Poralldisrno. Contra Ocu­

larem autem viiionem urgentur di£ta Exod. 33: 20 l.

T i m . 6: i 6 3 I. Joh. 4: 12, in quibus illa expresfe nega­ r i videtur. _{T a n d e m objicitur: D e u m , ut Spriritum, o-} culis corporeis ufurpari non posfe; quamobrem etiam 010-

çctTos dicitur Coi. 1: 15, 1 Tim. 1: 17. _{Adfirmativarn}

tuentes fententiam regerunt quidem: Oculos glorificares *d ejusmodi perfe&ionern posfe elevari, ut Spiritum videre queant. _{H o c v e ro ejusmodi esfe dicit Buddeus, ut du­}

b ite t, an a quodam capiatur k). Canzius opinatur Deum febemate materiali gloriofisfimo, fife Beatis fpeSlandum exhi­ bere. I) _{H u i c vero hyporhefi objici poreft: fecundum il­}

l a m , animas fidelium non fore beatas mox poft fepara- ti onem a c o r p o r i b u s , fed deroum pofl illorum refurre- & i o n e m : cum antea Deum oculis corporeis non posfint videre, m') _{Quidam tamen rem in medio relinquunt,} licet lntelleSluelis vi/io melioribus ipfis ratioribus nixa videa­

tu r: Sic F ecbtius, in illam adfirmandam propenfior, ad-

p r o b a v i t tamen modeliiam Kbvtgii dicentis: Ipjam D ivi­

nam esfentiom glorificatis, corporum oculis vijum i r i, nec pr&fra&e negandum, nec ut apoaiclicum asjerendum. fe d

fu-tu* k) Buddei Lib. Cit. p. 448.

0

tu ra potius experientia refervandum. n ) W eism annus aut em

m o n e t : f^avia , qua cogitantur, de Vifione corporali esfen­

t i a D iv in a , 8 J elevatione oculorum naturalium , z/z? fiarit 2V0-

/7^ vifionem bujus ordinis, «0« miscenda cum veritatibus

p rim a riis; ne que m ultum disquirendum, /7« «ow modis in fin itis, r/£ tpfi p la cu erit, zh ejus pote flate fit', fefe Jub

variis Symbolis illum inantibus, exhilarantibus prcejentiam Dei gloriofam demonft rant ibus, f i t reprafentaturus 0). Docderleintus

v e r o , Vif io nem licet IntelleClualem adprobaris, in m e d i o ta m e n reli nquit : utrum D eu s, revelationibus im m ed ita tis,

{lumen gloria vocant) infcitid £r tenuitati Civium Cceleßi-

« w , eorum m a xim e, qui baud valde inftruSli notitiis e x bis

terris abierunt, e. g. Infantum , Jubvenire debeat ; an p ra ter viriu m excellentiam Z? opportunitatem nihil concedere, p) Aii i

autem noftri T h e o l o g i , ut Hebenftreitius & Schubèr- tus r) intelligunt p er lumen gloria per f ect i on em Supra na­ t u r a l e m , beatis in altera vita concesfam , qua intelleClus e o r u m el evatur ad D e u m intuitive cognof ce nd um. Ejus­ d e m v e ro necesfitatem & exfistentiam in g en er e inde p r o b a n t , q u o d cognitio illa perfeCtisfima, five vifio Dei beatifica, o bti neri nequeat viribus in bac vita vel p e r na­ t u r a m vel p e r gr at i am acceptis. Ex illis v e r o , quae oc- cafione diCtorum citatorum de Vifione Dei intuitiva funt allata, n on (equitur, quod inde der iv an da Beatirudo Ccele- ftis ad folum IntelleCtum fit referenda. N a m fecundum ftilum Scriptura: Sacrae v er ba notitiae adfeClus etiam

fe-quenr

11) Praei, in Syllog. Controv. Disp. X X II. Thef. X ,

0) T h eo l. Exeg. D ogm . p. 1123, p ) Inftit. Theol» Chrift. P. II. p. 460»

q) Syftem. T heol. p. 1067.

quentes c o n n o t a n t /). Q u a m o b r e m cognitio D e i , ex i n ­ tuitiva vilione d er iv a nd a, non fit me re T he o r e t i c a vel mor tua, fed m a x i me Pra&ica & v iva , ur continuo fincc- rurn dei a m o r e m inflammet & alat. Q yi en i m D eu m ri* te cognofcit illum quoque amo re profequitur: i Joh. 4: 7, 8. E x c o gn i t i on e autem & a mor e Dei ut Summi Boni fluit per pet ua p er fe&io nu m D i v in a ru m celebratio, jucun- disfima in illis adquiescenria, ineffabile gaudium & fum- ma inde r edu nd an s Volu pt as, s) quae omnia ad V o l u n t a ­ tem fpe£tanr. C u m ver o cognitio D e i , ex intuitiva Illi­ us vifione or igi nem r e pe t en s , fit Pra&ica, Coelites in b o n o continuos faciunt p ro gr es fu sj itaque p r op o r ti o n a t a & per gr adus au£ta illorum felicitas capiet incrementa. H a c ratione calculos po nu nt plures Recentiores T h e o l o g i , ut Doèderltinius f) Les dits u) Marus v) Storrius x') Ammon y ). N e q u e ab illis alieni funr Recentiores Phil ofo ph i, qui virtuti in infinitum p ro gr ed ie n ti infinitam tribuunt feli­ citatem %). H i n c v e r o fententia ferri poteft de antiquio­ ri quadam controverfia inter Scholasticos agitata, u t r um Beatitudo Coelestis, praecipua r atione ad Intelle£tum an volunt atem fit referenda. Prius ftatuunt Tbomistce, p o - fterius Scotifla, medium aut em cum Bonaventura te nuer un t

B * alii

J ) G erh. L. T h . P. IX . p. 690.

s) Quenft. Syft. Theol. S. I. p. 556.

t ) Inftit. T h . Chrift. P. II. p. 531. u) Chrilil. Relig. T heorie p. 534.

v) Comment, p. 736. #) Doftr. Chrift. p. 189* y) Bibi. Theol. p. 587.

a l i i , arque hos inter etiam Gerbardus, contendentes 3c Inrelle&um & Voluntatem principaliter influere in Beati- tudinem Coelestem. Ec liugulares quidem partes n o n funt d eneg and æ Intelle£lui, Deum ut Summum bonum repraefentanti; Sed cum Beatirudo Ccelçftis inprimis con« fistat in amore Summi Boni, & unione cum Illo, vel, ut T h e o l o g i præeunte Augufltno loquuntur Fruitione Summi

B oni; pofita aurem cognitione Summi Boni, non propre-

rea poni poteft Ipfius fruitio, ergo in hac conliftens Bea- titudo Cceleftis fingulari ratione & ultimo a<ftu ad Volun­ tatem eft referenda. N o n itaque male quidam dicunt: Beatitudinem Cceleftem radicaliter conliftere in V tfione, f o r m a l i t e r , in fruitione Dei ut Summi Boni, aa)

§. IV.

Expolitis jam breviter, pro ratione Infliruti, quibusdam momentis, quæ fpe&ant ad Vitam « te rn a m in N. T. explica­ tam , jam quoque demonftranduna eft, illam in V. T. fuisfe p r o mi s f a m . H o c quidem etiam patet ex diftis quibusdam alla­ tis §§, II: III. Sed altius jam eft repetendum & vindicandum. Deus A br aha mo demandans circurcnmcifionem, Ipfl dixit:

E*o Deus Tuus Of Seminis Tui pofl 7>G en . 17: 7. H oc autem,

m o r t u o tam A b r a h a mo , quam filio ifaaco & N ep o te Ja- cobo, Deus repetiit Mofi, dicens: Ego Deus Patris tuif Deus

Abrabam i, Deus Ifaaai, Deus Jacobi: Exod. 3: 6. C um v e r o Deus non fit Deus m o r t u o r u m , fed viventium, hinc concludit Chriftus animas corpori esfe fuperftires at- que immortales Math. 22: 31. Hanc autem Augumentationcm

non esfe ob [citram, aut ob [ubtilitatem fupra plebeiorum captum, fed planam fa tis c f perfpicuavs dicit Buddeus Ibf. Idem e-

tiam agnofcit Boederleinius dicens: Haud obfcuram bxiic A

r-_

aa) Quenftedt Syft. T heol. S. 1. p. 565. bb) Theol, Dogm. p. 476.

gumento inesfevim , Jed g r avem fo tis & explicatam cc). Sed inde

etiam fcquitur animas poft morrem corporum vitam vifturas beat am. Locutio enim illa: Ero Deus Tuus,s\å Abrahamum at- q ue Pofteros poft mortem quoqueadplicat8, fignificat: Deum, ut f u m m u m evsçymrtjv animas il lo r u m , licet mort uorum , n o n i nt er r up ta comple&i gratia. H an c vero esfe vim 3c fignificationem di£lionis: Ero Deus T uus, patet ex oppo- fita l o c u t i o n e , qua Deus gratiam fubducendam minitans If rt el i ti s di xi t : non ero Eeßer. Hof. i : 9. Sed in frui­ t ione gratiae Divinæ poft morrem, confiftit Vita Æ t e r n a ; Illius e r g o , verbis, a Chrifto explicatis, in V. T. p r o - misfae, Patres fuerunt participes. H anc quoqu3 conclufio- n e m perfpicue adprobavit Paulus Ebr. i i : 13. 16. N a m p o s t qu a m dixerat: Illos (Patres) fuisfe in terris hospites D5

P eregrinos, t a ndem addit: Propterea Deus non erubejcit, quominus eorum vocetur D e u s , paravit enim illis urbem ser­ iellem dittam Patriam, v. 14, i f . N e q u e Gbi contrarius eft Paulus v. 13. dicens: Patres non accepisfe promisftonem. Et e n i m c7iu,yye\ioc, heic non fignificat meram promtsfionem, fed m e t o n y m i c e Revt promisfom. Patres au tem, in prae­ cedentibus m e m or at i , mortui funt ante impleta illis data p r o m i s f a , de Mesfia ex lenaine illorum nafeituro, de ser­ r a Can aa n ipfis in haereditatem concedenda &c. Paulus itaque libi no n contrarius fuit, exinde, quod Deus P a ­ trum in V. T . viventium fefe fpecitlisfimo fenfu D e u m d i x e r i t , concludens, Vitam aeternam ipfis fuisfe pro- misfam atque concesfam.

§. V.

V it a m aeternam in V. T . fuisfe promisfam confir­ ma tu r etiam in Specie ex promisfionibus, cum fervatis

B 2

legibus D i v i n i s , conjun£tis. Sic D e u s , Supremus ille le­ gislator, dixit: Obfervabitis (intuta m ea, & judicia m ea,

quae fi fecerit bomo, vivet per ea, Lev, 18 : 5* Licet v e r o

r n n , ut Graecum aliquando vitam prarfentem fortu- natam del ignet, quod tamen 1. cit. vitam aeternam figni- c et , Interpres & Chaldaeus & A rabs agnovit: Ille e ni m verba o r o t i int erpretatur nooSj) v»nnpiha in'*. Hic v er o 1. cir. pe r hanc Paraphrafin exph.cat: Servate m a n d a t a q u o ­

niam retributio e i , qui operabitur illa , ut vivat vitam cet er* nam dd). Ipfemet vero Chr ift us, Interpres Scripturae Sa­

cre Authenticus, r em ext ra aleam dubitationis ponit, Luc. i o : 24. f. Quaerentem enim a fe Legisperitum :

Quid faciam , ut vitam diter nam bœreâitem? Chriftus vicis-

iim i nt er rogavit : Quid in lege fcriptum e ft, quomodo b g i s ? Legisperito aurem f ummam Legis moralis repet enti : D i­

liges Dominum Deum litum ex toto corde proximum ficut Te ipfum , Cbrifius r ef po nd ir : Fac boc î f vives. Vita m

ver o aeternam heic a Chrif to indigitari, in aprico eft; nam alias refponfio Ipfius non esfer accommodata pr o po - firæ a Legisperito quæftioni, de m od o obtinendae falutis aeternae. Sed licet Chriftus fic in Thcfi adfirmet legem fervantes vitam aeternam confecuturos; non tamen \it H ypo the fi a d f e v e r a t , vel hunc legisperitum, altiores, quos Chriftus contudit, fpiritus ducentem, vel alium q ue m­ d a m , adeo abfolutam omnibus numeris o be di e nt ia m, legi posfe praeftare, ut illius ope vitae teternac particeps fiat. Valet enim de o m n i b u s , quod de fe conqueftus eft P&u- lus Rom. 7 . IO evg&yj fjtot tj êvTcXt] y sis Çcoqv, uvrr] s u.'

Sccvcctov, adhaeret enim Mortalibus labes de qua queretur

Apoftolus Rom. 3 : 9. 23. Sed hæc altius repetere infti- tuti ratio non finit; illi fufficitquod ex allatis conftet, legem

p e r

p e r f e t l e fervantibus vitani ærernam fuisfe & indicatam & promisfam. H i n c ve ro p a t e t , quid f entiendum de o-. p ini one a Recentioribus quibusdam r ecepta, quod prœmia cf pœnœ in legibus Mojaicis ad pr æjentem tantum vitam

jp i fle n t, ne ninim o quidem habito reJpeSlu vitæ fu tu ra . *)

Ipfo enim Chrifto facem praeferente, ex di£lo fupra ex­ plicato patet o m n i n o , vitam æternam fuisfe pr omi sf am

has leges fervantibus. Si v e r o , ut vult L y r a , Dpn figni- ficarent praecepta legis cæremonialis, O'usövi» aurem leges f orenfes, inde nihil decederet vi noftri argumenti. N a m fi cum illis fervatis con j un tt a esfet promisfio vitæ aeter­

nae, multo magis ipfa fuit promisfa fervantibus praecepta Moralia. Quae tamen divifio L y r a n a non i d e o firmo niti talo videtur : Jud&i enim non ita dißitixerunt pracep-

ta de moribus a prxceptis de foro ritibus fa c ris , u t , L e­ gem dicentes, cogitarent tantum pracepta de moribus, fe d omnis generis pracepta eo intellexerunt, ut M or us ob fer vat ce). N a m eodem etiam m od o vc/ucs in N. T . fignificat compl exu m o mni um legum Ifraeliris a Mof e t radi tar um

ff). H o c itaque generali fenfu Chrifius a Legisperito quaerit: Quid in lege fr ip tu m eft. Luc. i o : 25. Ille v e r o

B 3

re-*) Kant. Rel. inrierh. der grenz der blosf. Vern. p. »87* Job. V . Schmid uber Chriftl. Rei. p. 108. Non tamen nova hæc eft fen- tentia. Sociniani m im Dogma de Vita Æ térna in V. T . promisfa

ôc ccyçocÇcv & ccfltyçocÇov ftatuerunt, Smalc. de divin. J. Chrift.

C. 7. Hisce quoque adfinis erat hypothefis Cocceji, promisfionem V. T

* reftringentis ad T erram Canaan, ut typum & pignus melioris hæ re- ditatis. Sum. T heol. Cap. 54. §. 3.

se) Mori Comm. T . i r . p. 474.

r ef po nd en9 , Summam Decalogi repetit, ut potisfimam p a r t e m legis divinae per Mofem traditee v. 27. Ex re- î p o n f o autem Chrifti pate t: l e g e m , fi fcrvata fuerit, co n ­ ti nere promi sfionem vitae aeternae. Ex oraculo Mofaico etiam confutatur paradoxa fententia W a r b u r t o n i , qui d emo nf tr ar e voluit : Rempublicam lfraeliticam divinavi babu-

jsfe originem &r numine Auspice a Mofe fu is Je inß Hut a m , cum in legibus ipfius null* occurant vestigi* vel prœmio- rum vel peenarum poß banc vißam manentium, cum tamen prœmia î f pceme fin t bafes omnis Societatis civilis, ab bo- minibus prudenter in fh tu tœ , ut fa rta tettaque confïstere posfit. g f) _{Sed vitam æ te rnam, adeoque præmia poft}

m o r t e m p r o mitti leges fervantibus Mofaicas, ex fupra allatis conrtat. D e u m autem latas pe r Mofen leges vio­ lantibus maledictionem minitari etiam patet ex Lev. 2 6 :

14 ff. H æ c v e r o ma ledittio, nili vera intervenit poeni­ t e n t i a , in infinitum fe exferens, vitam infeiicisfimam e* tiam r e d de t æternam, Math. 25 : 41.

§. VI.

Pr omi sf am in V. T . fuisfe vitam aeternam, inde quoque co l l i gitur, quod Jobus molem calamitatum fua- r um l e v a re t, exinde ter repetito folatio, quod Deum esfet vifurus Cap. 19: 26, 27. Vexatisfimum hocce di- Ctum explicant quidem plures tam Antiquiores quam Recentiores S criptores, & inter hos quoque Doederlei- nius Hufnagelius & M o r u s , de fpe recuperanda: priftinœ valetudinis. Si vero ira esfet, non adeo magnifice prae­ fari potuisfet Jobus v. 23, 24. dicendo. Utinam feribantur

verba mea - - - ftilo ferreo in plumbo, in fempiternum Jaxo in

® ) * ) ( CP

incidantur. _{Multo autem melius hoc praefamen convenit}

v. 2 5 , 2 6 , 27. fi in illis fermo efi de Refurre&ione m o r t u o r u m & beatifica Dei vifione. Certisfimam quoque fiduciam de Incta Y.ocTotççc(Ç>Y] tragicae fceme vitæ præfentis Jobus v. 25. indicavit. Vocabulum enim quoque fi- gnificat, certo fperavir, exfpc&avit. bb) Spem vero o- m n e m de refiitutione bonorum hujus vitæ antea abjecit Cap. 7 : 16, 21. 17: i i , 16. _{N o n folum itaque Judae­}

or um quidam D oftores, ipfo agnofeente Grotio, ii) de* t or quent e nutem verba illorum, ut ab hac interpretatio­ ne al ieniori, verum plurimi etiam Interpretes Chriftiani, tam antiquiores quam recentiores, verba Jobi citata de r ef ur re&ione mort uorum & vita poft mortem futura ex­ plicant. Iilis _{quoque calculum addit Ccl. Tingftadius} in nupera verfione Svecana. _{M or us kk') quidem verifir} mile existimat Verba: oculis meis videbo Deum: refpicere Cap. 42: 5. ubi valetudine recuperata dixit: juxta auditum

auris audivi te , Çf nunc oculus meus videt Te. Sed p r o ­ p i o r contextus ofiendit hifce potius refpici alloquium Dei e nube procellbfa Cap. 38 f. Etenim huc expresfe quadrat, quo d dixerit fe non Jolum audivitfe Deum, fed etiam vidisfe. Q u a n d o autem Jobus hæc protulit verba, nondum fanita te m co rp oris recuperaverat , ut fuspicatus efi Morus. Læta enim illa rerum converfio lpfi demum poftea contigit, oblatis ex ma nd ato Divino facrificiis & fa<fia pro amicis inter- cesfiorje. Gap. 42. 10. Objicitur quietem a M oro Sc plu­ ribus; Verba illa cnp'i *103» Su non fignificare ex mortuis

re-hh) Simonis Lex. ad h. V. ii) Grotii Comm, ad h. 1.

refujcitare. ^ Attamen ipfemet Mor us dicit; //) Phrafin

iftam d en ot a re : Calcare pulverem , viSîorem fe gerere. Sic v e r o confirmatur Verfio Tingftadiana : Han fk a ll på fidfto-

ne bete fin magt på (loftet. mm) Schultenfius etiam ex Dia-

le£to Arabica p r o b a t , c n p habere fignificatum r e g n a n d i , five imperium exercendi un). H an c autem explicationem ex antiquioribus T h e o i o g i s etiam adprobavi t Cierhardus, dicens: exercebit vires fuper pulverem , fcilicei cor por a de- f u n &o r u m , in pulverem reda&a, excitando. o~>) Læta v e r o fpes Jobi de c or por is r e fu r re &i o ne , v. 2Ç, 26. c o ­ r o n a t u r tandem v. 27. certa fiducia de vifione Dei beati­ fica & vita aeterna. Eade m ratione fpe vifionis Dei Beati­ ficae, & cum illa conjun&a fiducia obtinendi vitam aeter­ nam ani mum erexit D a v i d , dicens Pf. 17: i f , Ego in

ju ß itia videbo faciem tuam , faturabor dum evigilavero in confpeElu Tuo. De fenfu h or u m v e r b or u m a fe invicem disfentiunt Int er pr et es ; aliis de felicitate terreftri, aliis de beatitudine ex vifione Dei o r i u n d a , illa explicantibus. Pof ter iorem tamen fententiam, quam plur imor um esfe di­ cit D a t h i u s , ipfe etiam adprobavi t p p \ Illam quoque llabilire videtur contextus. Poftquam enim D a v id in praecedentibus dixit: Impios & violenros in hac vita f or ­ tunatos fortem atque por ti on em in illa fuam h ab er e , ipfis fefe o p p o n i t , fperans f or e, ut ex mortuis expergefa&us in altera vita D eu m v i d e n d o , fumma fruatur & quafi fa- t uret ur felicitate.

§. VII.

//) Lib. Cit. p. 709.

mm) Tingft. Verf. p. 58 not q. nn) Lex. Sim. ad. V.

00) Loc. T heol. L de R efurrettione 10. p p ) Datbii Verf. h.

1

§■ V I I .

Ipf emet etiam Chriftus Authenticus ille Scripturae Sa­ crae I n t er p r e s, vitam aeternam fuisfe p ro mi sl a m in V. T . ext ra aleam dubitationis ponit. Et enim eisdem quali v e r ­ bis Math. 13, 4 3 , ac Daniel 1 2 . 3 , defcribit f u m m a m . p i ­ o r um , poft r e l u r r e & i o n e m ex m o r t u i s , b eat itudi oem quae etiam n Daniele exp res fe dicitur n b » -»n v. præce- dente. P ro ph et i am hancce Danielis, P o r p h y r i u m fecu- tus G r o t i u s , & illum fëquent es alii etiam r ece nt io res e x ­ plicant de reftitutione Politiae Judaicae ab A nt i o c h o de- ftru£he. Hui c v e ro explicationi vel potius detorfioni & cont ex tui & d icendi rationes r epugnant . I pf eme t itaque G r o t i u s calculos quali r e d u x i t , agnofcens Ch r i f hi m locum citatum Danielis & refpexisfe & o pti me i n t e r p r e ­ tatum fuisfe rr). Praeterea ex evidentislimo Paralleiismo reali^qui, n e n tantum Math. 13. 43; fed eriam Joh. 5: 28» 29. intercedit int er ver ba Chrifti & citatam Danielis P r o p h e ­ t i a m , clarisfime elucet, ut illa, ira hano ager e de vita ae­ terna.

» , r r i ■ - ■

Ch r i f t u i falli nefcius ille nof ter xccBnytirtjc generali ul­ terius & firmiil imo A r g u m e n t o c o n f i r m a t , vitam aeter­ nam in Scriptis V. T . fuisfe p r o m i s f a m , excitans adpro- bansque ftudium J udaeorum, in illis p er f cr u t a n d i s , quia

existim arent in ipfis vitam a t er nam baberi. Joh. 5. 39.

Q uod autem p e r yçutycts heic intelligantur Scripta V. T . in aprico ef t, cum Scripta N . T . n o n d u m e x f t a r e n t , n e ­ dum Judaeis adeo esfent f ami li ar ia, ut illa p os fent fcruta- ri. F ru ftr a objicitur : C h r i f t u m heic t a n t u m a df er r e

opi-C nU

qq) Grotii Com ad h. !.

fjionem Judaeorum d e falute in fcripris V. T . i n v e n ie n d a , n o n v e r o illam a d p r o b a r e f f ) . Chriftus enim expresle di­ c i t , haec fcripta de fe ager e, arque Judæis virio v e r t i t , q uo d ipfa vel no n vel minus re£te fcrurantes, ad fe no l­ l e n t venire, ut vitam fiaberent aeternam v. 40. Sententiam itaque Judaeorum, d e vita aeterna in Scriptis V. T . inv e­ nienda., Jefus n o n i m p r o b at in Thefi, fed in H y po th ef i , o b falfam il lorum explicationem & adplicationem. I n - casfum quoque ^evàeçfxwéiccf fupra addu£fæ quaeritur prae- fidium in vocabulo èoxttv incertam & falfam opinionem a- l i quando fignificante. Illud enim cer tam & indubiis r a ­ tionibus fuffultam fententiam q uo q ue de not a re paret A£l. 15: 20, 25. 25: 27. i Cor. 7 : 40. H a n c aut em fi- gnificationem vocabulum in allatis verbis Chrifii ha­ b e re , patet ex c ont extu fupra explicato ; qu em ad m o d u m r es etiam ipfa valide confirmatur 2 T i m . 3: 15; ubi îeçcc yçccfAfJtccJcc dicuntur, hvocpevu (roQtaocj ets acSItjçioiv &c. Q u o d

v e r o p e r îeçoc yçoc^oflx heic intelligantur fcripta imprimis V. T . , inde pater, quod Timo the us illa dicatur cognovisfe

uno fZçeCpxç, libris N . T . nondum in C ano nem relatis. Si

v e r o quaedam tum exftitisfent fcripta N . T . faltem Li br i V. T . no mi ne îeçoov yçctfxfxcclav a Paulo eran t etiam co m p r e - henfi, nam ex fcriptis Philonis & Jofephi coafiat, illos quali

zcc}' ita diclos fuisfe. tt) ervvev^oyjyMs autem yçccpfxcc*

7« fignificant fcripta Molis: Joh. 5: 47. & Do&rinam L e ­ gis M o f i i c æ 2 Cor. 3, 6. C u m v er o p e r (roo reçtxv, ad quam inftruere posfunt Scripta V. T . , Vita aeterna etiam intelligatur 1 T he s f. 5: 8 , 9. Phil. 2 : 12. Ebr. 9 : 28* o p p i d o patet hanc in illis fuisfe promisfam.

J f) Smalcii disp, contra Frantz, p. 222. tt) Rofentn, ad h.

1