S T N © E n
ATHENARUM
K A T E I A D A Ö S .
c i y E s au E
A E I Z I A A I M O N E Z T E P O l
( A c t o r . C ap.
XVII.
v. x v i. & x x ii-)D I S S E R T A T I O N E P H I L O L O G I C A
L e v i t e r A d u m b r a ti; Qu a m,C O N S . A M T L I SS. F A C U L T . T H I L O S .
I N A C A D . R E G . V T S A L .
PRÆS1DE
V I R O C E L E B E R R I M O
M
ag
J O H A N N E J.
Å M N E L L ,
GRÆ.C. L i t . PROF. REG, E t ORD.
P U B L IC E P L A C ID Eque V E N T IL A N D A M
E X H IB E T ,
S ‘.æ R : æ M : t i s S t i p e n d i a r i u s ,
J O H A N N E S N O R D S T E D T ,
G U S T , F IL . ROSLAGUS*
IN AUDIT. CAROL. MAJ. d . XXJIDecembr. A. MDCCXLVIII.
Ho r i s Po m e r i d i a n i s.
D E N
IiÙG-ÂREBORNAE N K E -FR U N ,
F R U '
H E L E N A
WESSL ANDER,
M in H q g t å r ä d a K å r e s t a M O R - M O R !
\R gunßoch v å rd n a d a ll, min MOR-MOR5
a t beprifa,
Nu vore v iß min p iig t, »F;/ bn/kan och
begår.
'Hur g e r na ville ja g mot Den migtackfam
v ifa ,
allan tu] ß r mig f d umfint hjärta bår.
Som f r å n min barndoms', v å r har ingen omforg fpar a t,
A t mig flåds muntra up til årbar dygd och v e tt,
Samt p d f d många få tt f d måwgen gäng fö rk la ra t
En bfverflbdand y n ß , och p d m itt bafla fe d t.
Men tungan, finnets ta lk , hår all fbrm dga faknar
A t fyllefi trycka ut den vbrdnad hos mig bor.
M in penna fladnar af\ Helt magtlbs handen flak n a r,
Och nekar mig den tjenft, fom hår vid nbdig vor.
Smd ämnen a* min lätt. Men ED ERT läfordfjunga^
Å r hbg och vigtig f a k , fom bfvergär min k ra ft.
Se dä , min M OR-M or, £7' p ä f ä d e r ^ hand och t unga,
Men p ä det h jä rta , fom ja g har och altid haft;
*
5V oc# 777^ mildhet an de hladen, yöT« Jdg fkänker 5
£7/
papers Jkdnk emot f ä ym nigt godt.
Jag nägorleds med dem min MÖR-MOR vifa tänker\
A t ja g vdndt an min tid fo m M OR-M oR har mig rädt.
Jag repar up i dag den U n ja g daglig f ä lle r :
A/OÆ-iv/OÆ, Jdll och nbgd ännu i mänga dr!
Om uti Himlens hbgd min trogna bnfkan g ä lle r,
M ed vi/shet ja g dd v e t , 0/ MOR-MOR S filfver-h är
Sku hlomßras, 0/} tilfrb g d , med longlig glans och heder;
Och MOR-MOR f ä til flu t, alt hvad HON S j elf ver ber.
Men när min MÖR-MORS fo l v il bergas och gä neder\
Hon gänge fe dan upp > der hon ej bergas m er!
H Ô G Â R E B O R N A F R U N S ,
Min Hôgtârada K» MOR-MORS,
f
Ö d m ju k a f te t j e a a r e
M DEorum cultum
Sacrorum-que adparatum , profanis quibuscun que gentibus, <& revelato deftitutis lu mine, familiarem, quisquis vel leviter introfpexerit, hunc , tanquam funus & portentum omnis fanioris doéirinæ, me rito rejiciendum cenfebit. Loquunfrur annales & monu m e n t vetuftatis, ncn iis quidem rebus, quibus fummum vulgo ftatuitur pretium, verum brutis animantibus, omni um teterrimis , immo rebus , quæ , quod vita & fenfu careant, iftis adhuc ignobiliores exfiftunt, divinos paffim honores delatos , fa&aque facra fuiffe. Neque vero barbaris folum , politiorisque humanitatis expertibus po pulis , hæc adfpergenda eft labes 5 fuerunt fane , qui non multo his meliora fenfere , quamvis omni Ægyptio* yum Graecorumve arte & do<Srina Inftrsâi. Sic cum
tera-terarum miraculo venerabiles inprimis effenr A T H E N Æ ,
& d'e fapientiæ ipfius officina, ea tempeftate fuis concJu-
fa raœnibus, gratulari fibi poffent5 (a) nihilo minus iliic facer cultus, non religionis, quæ, quemadmodum phi'o- fophatur SENECA d e o s fa n fte c o l i t, verum fuperftitionis,
qua eosdem violat, infigniendus elf titulo. Etenim præ ceteris Athenienfes , in multiplicandis diis , adeo vere cundiae omnis & temperantiae refregerunt clauftra , u t , quot populi in univerfum omnes diverfos colerent de os , tot fere fibi proprios ducerent ipfi , & cupide nec fine fumma ambitiene, quae demum cunque haberet or b is, urbe facra reciperent. Hinc eft, quod Æ LIANUS
Koivtjv éçtctv Tyç iÅ Å aJ'sç adpellet Athenas: ( b ) ôz L U C lA - N U S (c) cL7ravm%ou , inquit, ßuuo), koll Svtrfai, xou vacij
\ t \ . v ~ V ’ V , ~
Kon 7rctvviyoPCiÇ Msçou dé Aloç ttc ltc u ptév ctyvuu r 7rcc-
treu Je oLv3-ooù7ruv etyopect. In quorum qaidem a u r o
rum fide licet nihil defideretur , tamen profanos tefies hoc Iubentius mittimus , quo gravior diviniorque nobis eft hujus rei arbiter , isque etvTOTrrtif , PAULUS è& vuv ec7roroAoç ( d j , qui Athenienfium illam vanitatem per-
ftringens, urbem eorum civesque ipfos Jcttrv
JcttfjLSi'éç-épïÇ ( e ) deprehendiffe fe adfirmat. Quæ qui dem verba inpraefens, breviftima commentatione, pro vi ribus explanaturo mihi , ut aequus ac benignus adfis, Erudite Le<ftor, T e , qua par eft, veneratione & obfer* van da exoratum velim.
S-(0 At mnas 7ravTuv clv§-p*7ruf rctfJeimiptW adpcllat DIODORUS
SIC. Bibliotb. L. X III
(b) Var. Hiß. lib. IV. t. VI.
( c ) In Promet b. T. I. p. m. 97.
*
§• X*
Familiariflîmum Græcis , in defignanda religione y
S-pyjtry.^atg vocabulum , «Vs toov QptjKuv hoc majori veri
fimiJitudine arcefiendum conjedant plurimi , quod initio ipfa facra fua e T h ra c u m vicinia haufiiïe Græcos , ve tus fama tulerit. E t fane magno confenfu tradunt ha-
rum rerum fcriptores, O R P H E U M T h ra c e m , (quiCCC- L X . deos inuehens, uti docet A N D R , CH RIST. ESC H EN- BAC H JU S , ( a ) numinibus omnia replevit ) , non fu-
os m odo populares religione [illa imbuiffe , fed Græ- eis etiam facrorum au&orem rituumque bene multo rum fuiffe architetfum. Inprimis ab eo ortum duxere
TsåCIcA , Orphica facra illa , quibus qui praeerant, in au<fioris honorem épCpeoTSÀeç-cù adpellati, & Athenis o- lim in pretio habiti funt, quippe quos j frequenter adiere civium religiofiores TèÀeçSrjcroptéroi, myßerus Orphicis initi
andi : ceu non obfcure prodit T H E O P H R A S T U S (b). Ab ipfo igitur effufam Atticae religionis pom pam rite aufpicari nobis videmur5 quæ quidem , ah illo inde tempore , au<fia & fenfim amplificata , adeo in immen- fum crevit , ut demum , quo adfurgeret , vix haberet. U t enim opum vi, civium frequentia, morum c u ltu , li- terarumque gloria ceteris fere civitatibus præcellebant Athenæ, in quibus, unis tanpuam i v i7nTcpir,, ryv e
cÅtjv videre fibi quisque videbatur 5 (c) ita , nefcio qua perfualione inani tumentes , pariter in divinis plus fe credebant fapere. Neque parum huc contulit vana & molefte fedula curiofitas, & novae cujusqj rei percipiendæ
A X
pru-(a) In Ep/gent f . Commentar in Orphiea fapitntia reliquiae. (b ) h 3 -iku'V X a p a jt ] Cap. XVII, 7TS61 ^etenê'cuptcviaç
pruritus , Titium omnibus quidem Græciâ in venis vifce- ribusque hærens , fed vero civibus inprimis Atticis hoc familiarius , quo major in urbe , literis pariter & com merciis clarifftma , fuit frequentia rô>v iirih /A v n w £ev<uv, quorum mentionem injecit LUCAS (d) pariter & T H E O P H R A S T U S (e). Quorum ille infuper teftatus eft, A- thenienfes «f ets/jov èvKotfosiv, Ï) Xtynv u xcq ouca&v kcu-
m ?{9v;(f) hic autem morum cenfor gravisllmus , inter alia civium fuorum vitia, paflim inferatur & illu d , q uod frequentius ipfis in ore effent hæc e^a>vjfx,et7x' 71 Asyng ;
btiïèv ctKf)KcaÇy £%siÇ r e y i raiïe ertruv Koujvov ; pctj Aeyercu n KatfVOTipov 5 quomodo dicit etiam obvio amico 0 Ao^o^-ot- cç * Jaxûo pol <r& k c u w Åoycov. Kcu fxyiv acyop^cf
y i sV< to Asyo/A&a, k. t, A. (g). Sic autem nova etiam peregrinaque facra cupide ipfos arripuiffe & novo fubin- de incremento patrios ritus amplificaffe , facile nobis p^rfvademus. Et quamvis do&rinam PAULI Evangeli- cam , nunc primum a fe auditam , non illico admitte rent Athenienfes , ut quæ univerfæ fuperftitioni fuæ & avito deorum cultui dicam fcriberet 5 maximo tamen e- jus avdiendæ ftudio fefe d u c i , apertius ipfi lo q u u n tu r:
êuvctpcî&ct yvwctf, inquiunt , Ttç rj Koftt otvTtj n wro ara Aat-
Aityuvq 5 (h) & m ox: ßaÄo pceS’ec ymvctfj ft ocv S-eÅot
Tuum êïvocf ( i ) & demum , cum f^jç Avct,<ru<rt6ùç vetcpav
men-(d) A 3 . XVIt. (c) C .lV w e p i ctd s\£ % let9 .
Quam volupe fuerit Athenionfi populo , cum brfpitibui aduenissfutfer- monem fer ere , innuit Tbcophrafl us C. XXIV få XXVII. quantoque plui eidem peregrina arriferin t, tjuum dome f ic a , non obfcure prodit c. VI t f XXIV. ( f ) C. $ V. cit.
( g ) C. i x 7np) hayoiTOictSy
wentionem feciflet Apoftolus(p) , ajunt : dKxrcpu&d
rv
vrdïjv m ç } txtx. (q)
§■
P A U L U S , ut Athenas v enit, vidit kath^ X ov Z<t m
T>jv 7T0ÅIV (a ). Quid fibi velit heic loci Ao?, inter fum m os Philologos jam diu difputatum fuit. H U G O G R O T Ï U S r*]v 7toMv kccth^åov , ad exemplum vocis tea-
7xd-ecv , urbem inferre faltem ciç horumque cultui
addi&am , contendit ; fed non æque illorum numerofis- (imam teflari multitudinem , quam quidem alii inter pretes voce ifta vel inprimis denotari autumant. Qui bus nos etiam album addentes calculum , non idolo latriam folum , fed & immenfum deorum numerum- a S. Scriptore intelligi , hoc confidentius adfeveramus, quo plura , quove luculentiora Sacrorum pariter & p ro fanorum au&orum teftimonia atque exempla , Athenienfi- um illam 7roXv3-eoTy7a atqae immanem in facris quibus cunque adoptandis luxum & prodigentiam arguunt (b). Egregie docet JS. CASAUBONUS , urbem Kctrd^Xov e- umdem in modum dixiffePAULUM, quo STRABO M as- filiam Kotzd;j.7Tt\:v adpellavit , (c ) i. e. vineis refertam. Quia vero jam tum primo in urbem adventu , Deaftro- rum imaginumque ingens copia incurrerat in oculos A po- ftoli, (Setogxncs bcrav 7Jjy 7roAiv, ) ipfe dein , in
A 3
con-f p ) Æ o r. XVII. 16. tq) V. J2. (a) K
(b) Cfr. HERMEN. WITSIÜM in 'mifttllan. S. png. 8«. [et\u, COR•
NEL. jIDjM I in obferTat. Tbcolog, Pbilolog. .207, /fij*# d d d t
t\ux §. fuperiori brtviter a nobis ditia Junt»
concione civium triftioris illius fpe&aculi indignitatem
a-
perte loquitur : uvfyeg,inquit, Å&qvctfQi, xcctu ttm 'tx uç i '« -c-iiS'ûCfiucoveç'ApnÇ ùfiôiç 3-tapw. Aieç%$ftevoç yup xcu dveL&tv
çuv 7X irtßxo~fAX7x upicuv, tvpov xcu [£m/aov x. r. A, (d). M ox
verum deum , orbis conditorem rerumque dominum ,
a
deorum fimulacris in urbe adfpe&is, luculenter difcrimi- naturus , quæ in his animadverfa erant, ab illo removet, dicendo: ùx tv %etço7roitjTOiç vctoïç xetTOixet. Ouâtatyo Xe*9çùv àv&(>ùi)7ruv §tçy.7rtvtT0u , tirçoç&ofAtvoç uvoç. ( e ) & de
mum concludit: ùx oCpétXo/xsv ovv vo/ai^m , xpvtrqi , v\ ap-
•yvçûo, ;/ Ai-Shso, X*çe&yfjum Ttxv*tÇ kcc* èvS'vpitjrecûç « v ^ a r ÿ , ■n Seiov hvcu opcoiov ( f ) . Qoæ cuntfa manifefte p r o d u n t ,
circumeuntem PAU LU M , ubivis non aras folum & fa- «fia in his facra, fed & arte fabrili fculptas , vel e no biliori metallo, vel e lapide, icones ftatuasve, deorum referentes fimilitudinem, adfpexifïe. E t dicirur quidem h.
1
. PAULUS dvct&tupetv m. <reßcitr[acltx , h. e. J O H . CHR. VOLFIO interprete, (g) in editiari loco confpicerearas
0
* fimulacra. Sic tk rt&oicfMsm interpretes pas-fim reddunt pec numina vel deos: Vulgatus interpres fi-
mulacra, T H E O D . BEZA & PIS C A T O R facra , ERAS
MUS Roterod. culturas, transferunt. Neque tamen hi, quando vocabulis difcrepant, in fenfu hujus loci inter fe diffidere putandi funt j quin eodem fere loco habendae illorum verfiones : ptaefertim quum BEZA quoque <k P I S C A T O R to a-yQiciFfAoc, II. Theff. II. 4. numen inter
pretari non dubitent. Sic tu <rt@ctÇfiet7u vfjwv , præfcnti
loco ( h ) reddidit interpres T H E O P H Y L A C T I p er
««-
rni-( d ) Æ . XVII. -v. 2 2 . 8* 23- f e ) V» 2 t f Ï S- ( 0 v . 2 / . (g) In citris pbilolog, erit. *d h. I. ( h ) Aäor\ i VII-, a j.
•”î4>-2 ) o ( §-§f* t wtoa qua colitis*• Sin autem contenderit quis, 7v <rlßar»
Poe, communi ufu feribendi , venerationem defignare cul- tumve divinum , non ipfum meminerit, fierawpU5, quam v o can t, adjundi pro fubjeflo , famiJkjius nihil eile optimo cuique e Graecis Scriptori. Sic profanis pâffim ausioribus, iisque ArntcuTipoig , x-ccfJevpum audiunt lite-
Yarum fludi«fi , o-Tpotnvpctm milites , dupodepxcunc hiflriones
& tibicines. Sic in novo federe Graeco cep%a), iïvvupetç,
'efcxrutf, Jogscfj xv^/ot^ç, concretive acceptis vocabulis, fae-
pius audiunt vel ipfi Angeli , vel certe civiles Magiftra- tus , in imperio ac dignitate conftituti. Quin etiam Scri ptores Latini, eidem tropo identidem indulgentes , conjt*
lia adhibent pro confiliariis , matrimonia pro uxoribus , pote fiâtes pro his, quibus eft poteftasj (Attice tuç â çzàç
pro -mg ap%x<rÿ. Athenis vero quam longe lateque pa tuerit ifte ùàuAoùv cultus, innuit P A U L U S , ( i ) , ubi ci ves in univerfum ait effe A riden pongTipag i & quidem ka -
•m Tretrmj uti ali fiycke, reddit optime Suecus interpres* A&t<ri£cupwct> 5 Trapp 73 è&trcu rag Scuy.ova.ç lic diSia, vi O-
riginis fuæ, metum deorum defignat five religionem 5 quo modo ^acriê'cupovM TTfg/sxeg&cu , A T H E N Æ O eft religio
ne teneri , & Acftor. XXV. 19. univerfum cultum Judai
cum 3 F E S T O Jeurdeufiovictg nomine com prehendi, non paucis vifum eft. Sicut vero apud Romanos religio , & , quæ huic nonnunquam æquipollet, fuperfiitio , ita lWpis- fime apud Grfccos Jc-unJeupcfKt in malam partem accipi tur, pro inepta quacunque & importuna religione , vel timo re numinis inani. Quare T H E O P H R A S T U S (k)
fXO—
(•i) A dor. XVII. 22.
y ( o ) « H
pio/utV definivit per JhKiav [ttçoç n Jm/x w w, U bi quidera per êeiÂtav adfeâum intelligit meticulofum , & religionis quandam intemperiem; ^otfpoovia jaatem vocabulo compre hendit, quidquid divinitatis opinionem fibi adeundam ha b u it: quomodo frequentiflime Græcis Scriptoribus , Poe tis præfertim, ÿeoi xcq êaqfxOi/eg pari paffu ambulant , ta- metfi hos ab illis, tanquam genios a diis , diftinguunt a- lii(l). Et fane Græcam vocem , qua nimium illud in cul tu religiofo fcriptores Sacri & profani plerumque indi cant , hoc itidem fenfu PAULUS in præfens adhibuit, vehementius Lftud & molefte fedulum Athenienfmm , circa delira facra f u a , Rudium ob oculos ponens. Qua etiam ratione exponendum equidem malim locum modo allega tum (m) ubi per 7tvet trsç). 7yg iJlctg (ja v la^ttfcuv')
^ettnS'cafJLovioLÇ, quæ PAULO objedaffe ipfos, coram AGRIP
PA Rege narrat F E S T U S ille, non tam ipfam religionis fummam, quam potius vaniflima quaedam èàeÀo&çtirxeictg Judaicae capita, fuperftitiofo rigore zeloque intempeftivo ab ifta gente mordicus propugnata, maximique habita, fa tis commode quis intellexerit. Nifi forte F E S T U S e Ro mana gente, avitae religioni profanae addidus , nec puri oribus facris initiatus, dodrinam omnem Judaeos inter & Chriftianos controverfam , adeoque revelatam religionem
uni-( f ) C/r4 HESIODI s p y cC Kctj qpii^-vers. /a /. feq. -*/».
Jctf/jLivxg fa c it - - tTriv&QVUSi (puÅcDtxg S ’ft/ruv àv&Ç1*'’™* 7r\üTù<^07Btg, - - eosquc humanis rebus a Jove pr*fettos
G)i*orum quidem largiffitnam ejfe festem teflatur Vteta. TfJlj i . e. triginta millia numerans. Id genus D.e mon ai coluere itidem Athé nien f es , ceu docet, CHRfST. BRUNINGS. in Cvmpcnd, Antiqu,
"•$■3 ) O ( f
univerfam, Jeitndcqponag nomine traduxit j id quod innu- iiïe mihi videtur, quando ejusdem cum fuperioribus ppe- tii ac ponderis ipfi eil -n IvTtjfioc, neg/ jtvoi lyru v&vtjKo-
n ; , ov sQotrxty o YiecoXog (jjv. (n)
§.
4.
Poêtæ Græcorum antiquiflimi, popularis fuperftitio- ais interpretes, ante alios Theologorum ornati fuerunt no mine , quod deorum ftv&urTopta,v literis contignaverint, in laudem eorundem compofuerint hymnos , & inprimis in
S-eoyovtet , feu deorum ftemmate enarrando , diligentius
verfati fint (a). Quam tamen deorum feriem genealogi- cam non inuenerant ipfi, fed ab Ægyptiis Afiæve populis acceperant. Cujus rei fi primam quæfieris originem, anti quitus fene in Oriente profani paganique homines, MO SEN imitati, de primis rerum omnium incunabulis/quid quam tradere voluiffe videntur , & primum quidem He- toum contexuiffe genealogiam , quæ vero mox in Ssoyo-
vidv abiit (b). Etfi vero fie ükdàoi Poetis immenfæ in diis multiplicandis luxuriæ nota inuri paftim folet , nihilo- fninus* h o s , quamlibet licentiofos aut imprudentes , non omnino male de deo fenfifie credibile eft. Fortafle, quod ait SENECA ( c ) , tot adpellationes DEI efie pofie,
quot munera , fibi perfvaferant , unum adeo deum variis
nominibus colendum proponentes. Verum tamen hi, cum unum Jovem fummumque rerum Statorem in Orbis
B
po-(n) Aftor. XXV. rfi.
(?) Fid, BUDDfUS in Tbef. de Atheifmo fuptrfitt. p r.d ff,
4
^ ( O W-pc nerent theatro, ipfumque non indignis ' divina ’ majelWe fua titulis nominibusque efferre fe crederent, myfticoillo dicendi genere, vulgo non fatis perfpicaci januam fene- ftramque aperuere ad deos totidem colendos, quot dei tradita fuerant nomina (d). Quæ certe conjeffura hoc facilius admittenda videtur , quod plurimis Philofopho- rum Athenienfium 7ro\v9-eoTfjÇ illa minus arrrferit. Equi dem novi E P IC U R U M ejusque difcipulos illam ftatuiffe, fed vero Stoicos aliosve non item 5 quae res vel maxime u- trasque feffas illas, mutuis diffenfionibus atque odiis cele bres , inter fe commifit. Neque tamen inficiandum, i- pfos quandoque Philofophos , errore vulgi , tamquam torrente, abreptos, faltim ei obluffari nec valentes nec audentes, deos plures admififfe : & Græoos demum Poe tas , plebeiam opinionem ftudiofe feffatos , multa de diis falfa perhibuiffe j utpote qui non femper quid vere, fed quid decenter & opinioni populari convenienter dica tu r, adfpicere fueverunt. E t fane vel h i, qui eeteris prudentiores videri volueru nt , animo fatis aequo tu lere adauffum paullatim deorum numerum, novaque pas- fim civitate donata numina : À-roSe utnv loquor , civitati Athenienfi haut inufitatam , qua Heroas , meritis fuis re- busque praeclare geftis admirandos , poft fata in coelum eveffos, divisio cultu pro feq u i, religioni fibi non duxere. H E R C U L IS nomine plures circumferuntur , fortitudinis & ingentium laborum fama illuftresj Thebanus autem is eft , cui quidem Athenas cqnttv yivtrScq 7yjç a&ce.vccriccç, gloriatur ISOC R ATES (e) i.e. c u i , divinis adfeffo hono-
* ✓
ri-CO Vtd. CHRIST. BRÜNINGS Comptnd. Antifuit Gr te . e, XVII, ( e ; In orat. Ad PHILIPP, p. u p . Ed. Bafil.
*
4
§-S C © ) l& r TI ri bus , omnium primi Athénien fes facra fecerint. Sic quoque C A S T O R IS & POLLUCIS , expeditionis Col chicas fociorum, cultu devotiori, ceteris Graeciae civitati bus praeierunt Athenae 5 id quod & fanum , illic in utrip usque honprem exflfutfum , & inftitutum in Prytaneo fa- crum quoddam convivium , cujus a PAUSANIA ( f ) fa tta eft mentio, abunde teliatur, U t de ÆSCUL.APIO ce- terisque , ex humano genere in deorum ordinem coopta ti s , nihil jam dicamus j quorum tantus in Græcia, & præ- fertim Athenis, numerus fuit, ut vix e o s, ac ne vix qui d e m , cœlefti aula capi poffe , adhrmet ludens de more fuo LUCI ANUS.5.
r-Quando P A U L U S , (a) dtctÅeycfieiog èv tti dyogßi K cf
ret 7ru<roLv tj/xé&iv 7rpoç txç Tra^cTvyyum Txi, (videlicet erry
etycpci (b) 7TKfåètrtj, ubi dnjjuefåav, T H E O P H R A S T O
(c) tefte, quorundam Athenienfium fuit ém ^e vfict , & eo ru m quidem non raro fieydÀ ^r^ Ç)cov>j (p&tyyopcévav,
uç (rvvqyeiv etvniç ccycçjpv ) tdv lqrxv y.cuj rtjv ctvaçTcMnv ( *£• icpZv) uviziç tvryyo!îliTo, (^KctfåyyeM, V. 23.) hanc de ipfo
quidam tulere fententiam: dcupco/ioùv Jokh scarotyye-tevç Zevct dajfjLcvicLy quorum fccmtyyeÅictv Apoftolo
tribuunt profani homines , de peregrinis novisque diis in terpretes in unum fere omnes accipiunt. Et fane quod
B %
Athe-( f ) In Atticis, cap. XVU l\ (a) Ador. XVII, 77, / g.
\ Ayoçfi* verbo ' t mtdio, , uytjyoyc , locus e/T, eiç cv ayctpenxf ’ r m ' A * r
01 TToXnttjs quemadmodum dicit EUSTATHIUS. (c ) x * ç / K T f å in c. X u, t / . f . I X . J f . VII. / / .
) o ( i4b
Athenienfîbus h.
1
. fuit jrévx Jotfpovict Jtotiuyyi)h.M , id XE N O P H O N T I (d) eft Kcutcé ^oufiJLovict etrcpépetv. Sic alias facri æque ac profani fcriptores deos geneiam vocanti'ccifxovnx. : PAU LU S (e) vero etiam 'jet Ja/pconet tm Ôsw ,
umdeo vero opponit dcaflros, rèç [ztj <pvarst ovtu; Srèùç (f).
Hinc T H E O P H R A S T O Ja/^onove ffew S u n feu in genere quodvis numen &, ^cuptovag latiori fignificatu fuo deos pariter Ôc
genios comprehendere , jam ante notavimus (g). E t quia
ècotftmoç fua natura adjeftivum eft , in neutro haut dubie
per g;&5rtj/<v ponitur fubaudiendo -n quemadmodum BOSIUS ille non immerito arbitratus eft (h). U nde Scu-
fioviat, non deos folum, fed ôc , pro re nata, res divinas {ßeuftivui 7rp5typtA7K,) (i), denotant. Quo fenfu vocem il lam nonnunquam adhibuiffe videtur X E N O P H O N ( k ) ; quodque apertius adhuc lo quitur, A R I S T O T E L E S (
1
) 7» àajfftostcv, inquit aJgv cî/A i) S’eàç tj Aeä epyov. AC iic tamen non eft, ut adfentiamur OLEARIO , (m) , qui noftro illo loco JctffMvi* non de diis , fed de rebus fo lum ad eos pertinentibus, exponenda ducens ,Jo/-[tona, m tm y y tlk w idem effe v u lt, ac nova ratione de di vinis philofophari, m vam admittere Theologiam , & , ut verbo rem com plebar , heterodoxa de diis ßatuere.
Namque heic una cum facris peregrinis novos deos con- notari, paullo poft fubmonet ipfe PAU LU S j qui ,
in-
jun-(d) &7n[WYifL0K\)[tâ.TU>V ß i ß X pag. 4 4 '. edit. Baßl. ( c ) I. Cor. X. jo. ( O Galat. IV. g. cfr. Attor. VII, 40.
(g ) Vîd. §. j , adde, fi placet, BOSIUM ad r, Corinth. X. 20. 21,
( h ) De ellipf Graca Lingva, p .iô o , ( i) Sic loquitur PLATO in apologia.
(k) hoc. allcg, ( 1) Rhetor, lib. II p. 23. §, ^7 * £m) In dijf. de gc/fis PAULI ta urbe Athen, §. ig .
junAum fit» opprobrium , KcLmyytXldçrôtvlfcè'vu^JcuyA- vuàv in concione retundens , * oftendit adnunciare fe no»
novum quendam d e u m , fed antiquiflimum , eumque or, bis univerfi Conditorem & Confervatorem : quem, etfi divinitatem fuam jam diu omnibus teftatiflimam fecit, ipfi non norant ha&enus (n). Jure quidem contendit O L E A . R IU S (o) ille, novos deos Athenienfibus magnopere arri. fiffej (id quod nos quoque jam ante fignificavimus,$. I I . ) exiftimat vero ea propter novorum deorum annunciationem eos nunc etiam ultro fuiffe admiffuros, quam tamenheic præter morem averfati funt , ubi non fine indignatione in quiunt: (p) Tivct Ko-tpèçetç «f toV etKOctg rj/xcuv. Sed
vero ad hæc regerimus : primum quidem, novitatis ftudio & curiofitate folita impulfos Athenienfes, eVi -nv Açetov 7r<tyov, h. e. fummam in colle Martio curiam, abduxiffe Apoffolum, & ad dicendum inuitaffe: (q)M ox vero etiam rationem fuæ de D eo vero & Chrifto doftrinæ, quæ nova ipfis vifa fuerat, reddèntem eum ( r ) , cupide fatis de patienter exaudivifle (f ): at fic tamen eosdem fatis cauffæ habere fibivifos, cur novam doftrinam illam a<fhitum non admiferint. Præter ifia enim, quæ fupra in hanc rem paucis diximus (§. i i. ) , tenendum , omnino nefas Athenienfibus fuiffe, a p rivatisé obfcuris ho minibus, quales ipfis erant Apoftoli, novam cultus rationem accipere. N ec enim fine publica au<
5
toritate de pompa fol- lemni, aliarum gentium facra illic adoptata fuere. H inc A- reopagitarum fenatui, quem ttccvtmv ^isvsyKeiv tv m i ÛiïkqrtB 3 ro * ( n ) Aflor. 'XVII, j j. ( o ) Cfr.\Difftrt. antea'citaUrrt. (p ) Aiïor. XVII, 20, (q ) V. i f , (r) A ver fu 2 / . usque ad <2.
(O
tf J
2.
Ï
4cvvtSç'uêv dixit ISO C R A TE S (t) , vel inprimis cura reli
gionis demandata fuit 5 quippe qui ]fxü»o uovov , èltjpovv,
/ . / / » J/ y <v
#
5
T<yÇ/*>/75
T«r 7T0t,TÇlMV KCL7U\l)rU(Tl , jU^lT tftt T60
VV0-ftîÇoftzvuv frpcg&tjr uariv. (u) Et hæc certe cauffa fuit, cur P A U L U M , £eva, àcufiovia, adnuntiare vifum , ad hoc potiflimum tribunal deduxerint Athenienfes. Sic quando capite damnarunt iidem illi judices S O C R A T E M Philofo- phum , jf fxév yçcL(prj kclt olvtx Tciaiïe 1iç Jy fZcüKgx-tï)ç j £ç jWéV >7 7roXiç n/uÇet S ’iovÇy xvo/ju^cov, engp Je' kcu-
yù àeufxoncL hçQîçcùv ( x ) . N ec vero crimen aliud Paulo in tentabant ii Athenienfium, qui prehenfum ipfum, tanquam
gyre^/LioÅoyov , ^tvl^ovtu nva, «ç to ç ctxoaf ivruv tiçQiçov7Xy s /i) ny Açhov Ttccyov ijyctyov (y).
5
.
Demum occurrit nobis , nefcio quis deus , nullo notus nomine; cui quidem aram Athenis fuiffe' dicatam, tum ex LUCIANO (a) aliisque profanis ausioribus, tum ex capite (b), quod nobis utramque facit paginam, con flat. Kctrei^uAov urbem effe in Areopago probaturus Apo-
llolus ait: gopov kcu ßoopeov, gv ù î7rty(^c7r7v. Ayvt
Dici v/x potefl, quantas haec ara, Ignoto Deo infcripta, truditos inter excitarit controverfias. H orum quidam, cum H IE R O N Y M O , (c) t7riypu(ptjv, heic a PAULO in fm g u la ri numero enuntiatam, in p lu ralem detorquere ad- nitunfur ; adeoque ecypuçrciç S-eoïç, & in urbe padim ex-"ftruStis ßwpioig àvavvpioiç locum concedunt : quibus favere
vi-( t) In orat. JreepAgt. p. 2,16.. (u) Ibid. p. U J .
( X
)
ÅTTOftVtllA,. Lib. i . f . 4 4 z , ( j ) V, l g . f tq-( a ) In PbilopAtride,
~*ç>-2 ) o ( S-<§*« 15* videtur PAUSANIAS , 3 eu>v ayvugruv altaria commemo
rans. Aft horum fententiæ argumenta non infirma oppo- fuere O L E A R IU S (d) RE
1
N ES IU S (e), VOLFIUS, (f) ce teri. S unt, qui Athenienfium facra, fvafu Epimenidis, ad. avertendam peftem , t a 7r^oTqxov7i ee« fafia , ( quorum mentionem DIOGENES L A E R T IU S ( g ) injicit,) ad ß u -fxcv ÀyvarTx 0g* referre non dubitant; liquidem ab illo in
de te m p o re , *77 xeu yZv, u t aevo fuo DIOGENES ille per hibet, crtrtvçeiv kcltu. txç ^/aovStuv A&tjvctwv ßw/xcuf ctvn-
yufiorjç, V7T0[Mtjfjt,et Ton yevoptevtjg tfyAcio-eug* Sed quæ
hue trahi non debere, laudatus V OLFIU S oftendit ( h ) f Denique altarum extra Graciam gentium numina vel fctycç
êcctfJLovta,, quæ modo diximus, illic intelligi, cumCASAU-
BONO autumant] nonnulli, v Id quod BOSIUS (i) vel id circo non p robat, qüöd iftorum quidem deorum nomina, H E S Y C H IO tefle, Athenienfibus probe cognita fuere. Nec vero omnibus fatisfecit OLEARIUS (k), quando ignotam
deàm fecit Ægyptiorum ISIDEM illam; etiamfi STriyçecQtjp, Tvctymgra Qîu , feribendi ufus probatiflimorum quorun-
dam Hellados autforum non difficulter admittat. Ipfum autem GtovAyvaÇToy fuiffe eundem , quem reverebantur Jq- dæi, quemque nos , Chriftianis facris initiati , fanfie colj- miis, eruditorum plerique confentiunt. Hic ille eft verus Deus, cujus obfcurior quaedam notitia c u m a Judæis ad Ægy- ptios, ab his porro ad Græcos emanant, ipfius nomen non
.acce„
(d ) V ii. memorat. XIX,
{ c ) Ia Inscription, p. J . f e q .
( f ) In Curis Pbilolog. Critic, ad XVII, 2%.
(g) Treçt ß'iwvTM e v <PiAo<re(p. tt^oKifiqg. Uh.l. cf 20t Ks*
(h) ln Curis fbilo.og, (£ Critic. I. c. ,
4$-3
( o )£-<§*-accepere Athenienfes , & Ayvuçrov adeo dixifie cenfentur (l). Cui interpretationi locum inprimis faciunt verba PAU L I ad cives Atticos * ov ocyvoxvnç evrißu-n r i m e y j Kctmy-
ytTKuvfJuv. (m) Qua quidem ad verum Deum adplicatio- ne faåa , numen ejus præfentiflimum , ipfis quaerendum,
& facile inveniendum , proponit Apoftolus , ac deinceps
hunc in modum concludit (n) txç /utev i f %çovxç ctyvoixç vTeçiiïùv o QsoÇj 7» vvv 7rct(ixyyeykoi rojç xvS'ÇM^rotç 7rx<ri 7rxv- fjiîTztvosiv. E t certe civium quibusdam, ex Paulina concione meliora edo&is, atque in his D IO N Y SIO Areo pagitae , non amplius ctyvunov 0£ovfuiffe coeli fcerræque Do minum, facra hiftoria tradit (o).
5
.
7:
Infinitum deorum numerum aequavit omnino ingens facrOrum Atticorum adparatus 6z pompa multo magnificen- tiffima, quam quia Sacerdotes procurabant, cultusque ra tionem alios edocebant , diis honore habiti funt proximi (a). In his vero muneris, quo fungebantur , commentitia fanftitas nullam corporis labeculam admittebat5 unde non fine adcuratifiima inftituta JoKiptto-'ix (b) ad facerdotium quis quam admotus eft. Heic pariter in cenfum veniunt o ^ w n -
Mtrrcù, ante a nobis, memorati ; op&oo-KoirOt, augures 5 fzctv- nig & &eofActy]etç, oraculornm cuftodes ; 'e^y^rou , prodi
giorum interpretes, omgoxflou, fomniorum arbitri5 denique
'lzQ£\oL\y facerdotes feminae f. piatrices. Quorum quidem fin- gulorum & nomina & munia diverfa commemorat T H E O
P H R A S T U S (c). §. 8.
(I) Vid. CALOVII biblia illußr. ad M . XVII. 23. ( n ) V .23. (n ) Altor. XVII„ 30. ( o ) V. 34.
(») BRUNINGS antiquit. Grae. e, XVIII. §, / . (1b) Vid, lec, cit.
m ) c ( h *
-5. s.
T e m p la , utpote'deorum , quibus confecratâ erant, habitacula, (a) Athenis erant innumera. Graviter olim que- ftus eft P L A T O de fuperftitiofis civibus , præfertim muli erculis, q u o d , levifltrnis de caufiis & inani timore, aras 6c facella diis ftatuerent, ita ut nullus iis vacaret locus, non domus ulia, non vi-cus (b). Namque & loca? in quibus monftri quid aut pertenti vifum fuerat, religiofa fieri fye- verunt. (c) In facris aedibus deos deasque fuas vinculis & catenis religarunt Athenienfes, ne quando ftationes fuas defererent fcilicet, & ad hofies tranfirent (d). Haut fi n e maximo horrore videmus ad mi (Tam quandoque in Sa cris Atticis tii&guTiSva-iccp , cæfasque victimas facinorofo- rum hominum , calamitofo reipublicæ tempore , placan dis diis carne fua infervientium (e) Vix dubito, quin huc refpexerit PAULUS (f), conqueflus fe, ceterosq; itemApo- ftolos, ct>ç Tre^ixAâ'uPjbLaT?» tx x.c<t(x,x} f. tanquam piacularia
pro populo facrificia reputari; quae erudita admodum LAM B E R T I BOSII eft obfewatio (g). Neque diffentiuntii, qui Grajcailla per fceleratos abjefiosque homines exponunt; quip pe tales Athenis immolare mos fuerat. Si qua vero alia re, certe in celebrandis fefiis nimii fuere Attici ; quorum quidem præcipua ducebantur : n ctvetS-^veuu in honorem
AB-qvffÇ f. Pallados, cui nomen fuum referunt acceptum A-
thenæ, inftituta. QerpoCpofiiet pariter & eAsvo-Um } quorum
C haec
Ej/ %&£C7T3lqT6tC vctoïç fCATSlKHY 7HÇ 9~£XS, Athénien ft s fîbiper-
fvaferant : id quod non obfcure ipfts exprobravit PAULUS Att, XVII. 2^.
(b) Vid, CASAUBONI Commentar, ad Thcepbrafti Ç. XVlI.
( c) Vid. CASAUBON. ad l e.
(d) Brunings-Antiqu. Grtc. C XIX. §. 2 f .
(e) Ibid. C. XXL. §. VI, feq. (f) r . Cor. IF. r A
18» ~*H ) o C h ¥ r
t
hæ c, propter fammam filenti/ religionem, T H E O P H R A S T O (h) aliisque M vrtjfav nomine Kctf. efy/CV infignita , ab Eleu- fine, regionis Attieæ o p p i d o , adpellationem traxere : utra que Cereri, primae legum latrici frugumque parenti , fac ra ta. Tu Aiovvnu, k&I AVw ; verni te m p o ris , ôc'ju k u] àyoovç, autfummo celebrata Bacchanalia : quorum memi
nit T H E O P H R A S T U S (i). ÀvSeçyçia, Baccho itidem di-
cata. ÀTrxJooçict demum , quae
1
. c. T H E O P H R A S T U S memorat j & alia id genus longe plurima, quae heic recen- fere non vacat, q ireque ab antiquitatum Atticarum fcripto- ribus defcripta parfim invenies, Le&or Benevole. Q uod fupereft, eo vanitatis prcgreiTi funt Athenienfes, ut ex re quaque leviflima omina ceperint. Si forte viam tranfcurris- fet y u A?, ( muftela f.fe lis , ) non ante progredi; funt aufi, quam alius quis prior transierit, aut certe ipfi tres lapides trans viam illam miferint (k). Quin immo felis fuo trans e g i fu civium quandoque comitia diffolverat (1
). Si quando mures farinarium faccum arrofiffent, digna vifa res eft, fu- per qua confulerentur oi efyytjjeu f. ominum interpretes, ro gando :7
trùieiv.y Sicubi vilus erat angvis, Uçov f. fac el lum ilio loco exftrui fvevit (m). Somniorum autem vel in-primis habita eff ratio ( n ) j ut reliquam omnem fileamus
Jetr^cu/uoviuv , quam integro capite X X I I . laudati
T H E O P H R A S T I graphice delineatam videfis.
(h ) Cap. IV. 7. ( i) C. 4. j . 9 .
(kj THEOPHR. C. XVII.,3. ( i ) CASAUB. in /. r. (ni) THEOPHR. C. XVII. 6. (n) Cap. cit v . 4. (,oj Ibid. v . 9.
T E R E X I M I O E T M A X I M A L S T E I,
J U V E N I ,
D o m ,
JOHANNI NORDSTEDT
Po p u l a r i e t Am i c o, In Pa u c i s Di l e c t o.;
F
i r tv. s & eruditio Tua , anfam m ih i, nefcio quid egregii prxfagiendi, fuppcditarunt. Ita enim Te totum Mufis ftm per dedifii, ut ftm ul vitam integerrimam ac mores elegan- lißtmos adjunxeris. Scilicet in Philofophia, illa rerum huma narum divinarumq) fcientia, tantos fecifii progrejfus, quantosa
tenera Tua aetate v i x , Ö3 ne v ix quidem, exfpeftare potuimus. Jmmo3 in eo fupra communem noßram fortem fe re evettus vi- der i i , quod peritiam , non d ico, lingvat Graeae , cujus perele gans Tua dijfertatio teßimonium , fid e dignißm um , exhibet ;
JW lingvarum, Germanicae, Gallicae, Angi i eae 3 ItalicoCy
T ibi comparaveris haud vulgarem. Videlicet omnia in Te corufeant , gw# Juvenem , m optimo fiore conflitutum, ornare pojfunt. Quam oh rem hac T i b i , quanta quanta fin t, quae certe maxima funt y gratulor bona 0 fimulqj gaudeo, quod propenfior fortuna T e mihi amicum ind-ulferit. Quod' fupereft, preces ad fupremum rerum Moderatorem fundere non defnam, T e , in carißmae pat ri e, longe Honora tß m orum Cogna torum Tuorum , rt/g&c Amicorum decus & folatium, fofpitem & incolumem fa v a re. Efi hoc ipfum, gzioö? voveoy
H O N O R A T IS S IM I D O M IN I R E S P O N D E N T IS ,
Amicus obfervsfnfiffiimK
EPH R AIM L , SE PEL IU S.
M
i n
K ä R A B
r o r
!
E
lio fom underrättar fig om de Athenienfers flo
ra framfleg uti v ish e t, undrar med flörfta fog
deruppå , ac et fa högt uplyft folk , Ikulle dock ta
ga vilie om det högfta våfeiudet,
och den fanoa
dygden,
J min vårda Bror , vifen af desias efter-
dome, at et djupt förflånd, då deticke nyttjas til men-
iiikans fknkyldiga förkåfring , må anles fom et
blott M innes-vark. Håraf fiutar jag billigt, at E-
dert upfåt , med den mogna Lårdom J Eder i jclf
yid Parnaden famlat , år fall ådlare ; och fom J
jemte detta Prof åfven månge flere af dygd och
mognad aflagt, ty k a l J cj framdeles fakna fådan
belöning , fom deruppå följa bör.
Den upriktig
glådjc, hvilken jag med flera håröfver fattar, kau
icke uti få ord bekrifvas. Det k a l blifva mit be
kymmer at kunna följa Ehrt efterdöme, och fåle-
des gifva ofs onafom ordfak til inbördes fågnad.
P E T R U S WaH L B E R G E E R N H A R D S O N . '
