c
/ ?Q, F. F. Q.
c o g it a t io n u m
Ka tDE
W *! L i V 4 ' ** ä .viLLNGVÆ SVECANÆ
IN POËSI
PARTIC ULA PRIMA;
* " • - • ■ - ' Q U A M , - - •-C O N SEN T. AMPLISS, FA -C U LT. PHILOSOPH.
I N
R E G I A
A C A D E M I A
. S u b
PRÆSIDIO
M
ac
CAROLI
A U R I V I L L I I>
PÖES. PROFESS.
Reg/ e t Or d.S.-R ..
S.
M.
FACULT. PHILOSOPH.
t. DECANI,
P U B L I C O B O N O R U M E X A M I N I S U B M I T T I TO L A V U S B E R G K L I N T
A R O S IA - V ESTAI A N N US.
IN AUDITORIO G U ST . DIE IX. DECEMBR.
An n i
MDCCLXI.
Horis
A nte
MAXIME SPECTABILI DOMINO
DECANO
A T Q V EAMPLISSIMO
ORDINI PHILOSOPHICO
IN
REG. ACAD. VPSALIENS.
P R O M O T O R I B V S
MAXIMIS
SPECIMEN HOC ACADEMICVM
QVA D E C E T PIE T A T E
SACRVM V O L V IT
AV C TO R .
Monficur,
F fe vou drois tro u ver une occafion bien p lu s f a v o-
J rable , que celle çi, p o u r vou s m a rq u er en quel que façon la reconnoijfance, que j e dois a u x f o in s i f à l'afféftion que vo u s m 'a v e z to u jo u r s tém oigné. I l nie f u f f it à prefetit de vo u s f a ir e connoitre que j e vou s a im e, que j e vo u s éftinie i f que perfonne ne p ren d ta n t de p a r t que m ot a vo tre bonheur. J'efpere que vou s en e te z perfvadé. Ce fera donc p lu t ô t p o u r f a ir e connoitre au p u b lic, qui ju g e r a de v o tre m e rite p a r - vo tre bel ouvrage, i f qui ne p eu t que v o u s accorder les q u a lités excellentes dont vo tre efp rit efi douéjque vo u s a v e z non J'eulement le fç a v o ir dans les fcien ces m a is a u jji les qualités du coeur qu i vous ren den t ai m able à un chaqu'un i f qui vou s a ttir e n t l'ajfecfion de tous ceux qui vo u s connoijfent. J e vo u s en f é lic ité , i f j e fo u h a ite que vou s en r e c e v ie z to u t fa v a n ta g e que vous nier it e z . J e fu is co n fla m m en t9
Monficur,
Votre trcsbutnble ferviteu r S A M U E L O L U F T I L A S .
SECTIO PRIMA.
A profae didhonis confvetudine in Polifi
n on nunquam eflc recedendum .
;
I.
Ultimae Poëfeos origines. \
u b prim a m o x humana? vitæ fim - plicitate, ebullientis quafi ingenii tirocinia & aufà illa putentur exfti- tifl'e, quibus Floquentise ac Poéfe- os. initia debeantur , eo fblutiora haucf d u b ie & -polita m inus , q u o diftabant propius a natalibus. Etfi enim interiere, fi q ua fu erint, an- tiquifïima priiei orbis m o n u m e n ta , quæ de hac judicaturum caufla m axim e ju v a re n t; ta m e n quæ ad n oftra pervenerunt tem pora, in cognitis lin guis, v o rfe orationis veteres reliquia?, n o n alia Fere fe ra tione diftingvunt a c o m m u n i dicendi genere, q u a m
io-» ) ï ( «
riidiori ^liquantul-um f l i l o , & luxuriantis fubinde inge n i i lautiori apparatu. Teftanf'ur hoc noftris olim m a ;o - pibu» adeo fvaves, vifi Scaldi, q u oad (crvatis hodie in c a rm in ib u s confuh' & rogari pofiint. Teftatur etiam ca* n;a o rien taliu m gentium P oëfis, quae, uti nativo c o n - ccentu rc fp o n d cn tiu m p eriodorum fervidaque audacia fi- m i lit u d in u m , reliquarum conatus mire fuperavitj ita c o m m u n e ta m e n cu m illis h a b u i t, quod liberiori, vaf mullo potius, pede incefFerit.
N e c aliter v id e tu r accidiftè primis illis in Grteca R .o m a n a q u e d i å i o n e poêticæ facùnaiæ cultoribus, q u o r u m experimentis, quæ dein effloruit, abfblutiflima venu- fttas acceptas opes refert. Nemo enim dubitaverit, pdtm a
im perito quadam in itio fufitm, i f aurium rnerifiura i f fim i li t e r decurrentium [putiorum obfiervatione ejje generatum, mox im eo repertospedes a ), quibus a profa oratione tan quam
ri vulus, p arv u s p r im u m & fubturbidus, difcedcns, iri jufti piaulatim flumen alvei, definitos naturæ limites expleverit.'
Quintilian. Inflit. Orat. Lib. IX. Cap. IV. p. vi. q43>
§. II.
Incrementa linguarum ex arte Poetica.
Sed no n p o tu it n o n , poftulantibus tum rebus ipfis tu n n m e tri legibus, fim u lacin fo rm am artis coli coepe- rait Poetica, n o v u m idem tidem habitum induere dicendi clharacter, h o c q u e latius ex u b é ra n te , lingua univerfà, M a m ut ingenii fictrix alacritas, in Poétis, novarum fem-
p
ir fpecicrum fecunda, necelTe habuit alias aliasquefmgulisim carm inibus im aginesexftruere, quibus rerum quarum - v;is lenfus ftim u lo s q u e , quanto fieri pofiet maximo acu- rm ine & v ig o re complecteretur ; ita erat confcquens, ut n io n v o c u m m o d o phrafium que continuis acceffionibus1 ljingua ditaretur, fea & m agna in hanc & infolita a n te c o - piia le p o ru m deliciarum que redundaret, ad q uam vul« gnaris ternionis mediocritas vix perduxilTet.
M u . . / I l l
Linçuœ Poetices mutua vis a d conflandam didionem Poeticam.
Certe n o n m i n o r ad flectendam lin g u a m m e tro r h y th m o q u e poteflas inefl:, q u am in u tro q u e conffitu-» en d o linguæ indoles valuerit. Sentiet illud h a u d diffi culter, q u ic u m q u e ad veri Poetae (Ingula m u n ia paulo attentius a n im u m advertit.
In id p r im u m incum bet P oêta,utexquifitiffirm quaevis,’ quibus p laceat, & fortiffima in v e n ia t, eaque ta m cura te expendat & prudenter effingat, tanta gratia connectât .& elegantia perpoliat, ut res quanta quanta adesfe viva,
n o n nCta d e m u m prodire videatur aut fucata.
D einde f u m m a m in deleCtu v e rb o ru m adhibebit c a u t io n e m , ne o b v ia quævis vel u tc u m q u e idonea a rri piat j led ut o m n i ex cohorte fè offerentium appofitis- f i m a , re ru m q u e ipfarum v a rie ta te m , v irtute m a x im a , aemulantia, fuos in ufus com ponat.
T u m & G ram m atical integritatis h ab enda ea ratio efl:, ut præter linguæ g en iu m temere adm ittat nihil, nec c o rru m p a t m utiletve , q u o aut im m u te tu r lin g u a , aut perfpicuitatis aliquam jaCturam faciat.
D e n iq u e & carminis legi fuam fervabit fànCfitatem, ne q u id usquam inferat, q u o delicatiores o ffen d an tu r aures; fed ut genuina fe q uidquid dulcedine & decentia c o m m e n d a v e r i t , o p p o rtu n e adhibeat.
His d u m o m n ib u s intentus efl P o éta , fæpiflime e- v e n i t, ut quae m a x im e e re forent vocabula peffime c o n cinere intelligat; q u o d vel fyllabarum n u m e ro excedant deficiantve, vel per tem poris m enfuram & to n i fedem m e tro n o n inferviant, vel r h y th m u m refpuant, vel q u o d cuncta hæc denique im p e d im e n ta , in u n u m quali c o n v oluta g l o b u m , o b v ertant. Q uid in his tantis difficul tatum anguftiis agat n o fle r, nifi ut lingvac o m n e s late bras cifcumfpiciat, perquirat, &; nihil n on, q u o evadat,
$ ) 7 ( $
periclitefur} A l k , q u o a d fieri per lingvae genium poffit, c o m p o n e n d o , feju n g e n d o , v a r ia n d o , eliciendo diffin g it i alia m u tato invertit o r d in e ; n o n nunquam to tiu s «telam retexit o ratio n is, q u o vel cogi archus vel p o r r o extendi jubeat. H in c n o n poteft n o n peculiaris & a f o llito q u ovis diverfus,tum qua conflruffioncm v o c u m ,tu m q u a n u m e ru m ac rhetoricas piffiiras, ftilus enafci, n o v a facies d i S i o n i s , v e l , ut re m paucis perfequar, lingua Pa
rtis propria.
§• IV.
0 1 vocum in verfu repugnantiam de rigore profuicX puri ta tis qmdpiam remittendum fed moder ateJempefiive,eleganter.
N e q u e v ero labore illo o m n i evincet P oêta, q uin dictiones fuperfutura fint bene m ultæ , genuina: q u id e m illïe, at rebelles juxta & cogi nelciæ. T u m aliud
relin-3
netur nihil, q u a m , q u o d pace feliciorum ingeniorumi x e r i m , ut carm en aut (cribendum nunquam fit, aut veniæ fpem induigeant G ra m m a tic o ru m formula:, ficu-, b i nimias citra v o c u m laefiones & obfcuritatis m e tu m li-< ceat; aut loco cedat vulgaris Profodiæ auctoritas > d u m n e arctetur usque e o , ut illatam v im conqueratur. Et e n i m fi in jus venerint a m b ig u » illa: rerum, verborum,
Grammatices Çf Profodiœ contentiones, n em o erit fp e ro %
faitem æ quior cauftar æ flim ator, qui pro duobus fenten- ti a m n o n tulerit ita , ut his q u id e m fua vindicata inte g r it a te , ceteris, n em pe G ram m aticæ ac Proiodræ, difce- p ta to r e m a d v o c a n d u m fvadea t, q u i penfifatis u trim q u e querelarum m o m e n ti s , q u i d , ullius line injuria, rem it t e n d u m fit, ex arqno pronunciet.
K a m q u e habet p o ëm a cum proba d ic io n e in u n i- verfiim om n i c o m m u n e , nihil ut in fènfu admittat a b - foni aut contorti ; fed u t, detrahis ornamentis carm in i p r o p r ii s , d u m nuda ac dilpartita compareant fin g u la , nihil fitquod n o n v e ru m , o rdinatum , æquabije, n a tiv u m ,
& )
8 c
ah^iic om ni ex parte circum cifum agnofcat arb iter jud Jir cii vçl maxime fubacti. N cq u e enim ide o d e m u m c^a,- n it P o é ta , ut canat; verbis tu m n o n opus effet, r e r u r m n otiones exprimentibus, (ed furHcerentinanes m o d u li <& fine mente fonus. N eq u aq u am fcribitur p o é m a , ut ludliat v e r b is ; fed ut o ptim a quæv-is & infignioris ufus , fiq u ji- ciem plana didtione efferantur fègnius, co n citatioru m aif- •fectuum tanquam ventis ac ta , & jucunditate im buta *co- m n i, cujus elfe capax hum ana oratio queat, ad au resp rri- m u m gratiora advehat, tu m in an im u m valentifllm o a ir - ,tificio iilfinuet. '
-E t prodejje volunt & dele -EI are Poeta,
f D e rebut hæc dicta funto. D e verbis adæ q iu e ^contendendum eft. L o q u i m u r ut intelligamur. I n te d - ligim ur vero, d u m expenfis quibus u tim u r reru m figniis, eadem fimiliter e o d e m q u e affectu cogitat alter , ac fuib meditando ipfi cogitavim us. Q u a r e , u t quæ recte aie -plene volvim us a n i m o , e a d e m , q u an d o q u id em corm - m unicanda fint curn aliis, fignis h au d m inus efficacibuis, h. e. yerbis ad r e m natis fadtisque e x p r im a m u s , neceille eft. Etenim ea linguas om nes vigere in d o le a n im a d v e ir- t e t , cui voces dictionesque inter ïe co m m ittere atque atd .ufus & originis obruflam exigere n o n g rav e fuerit , uit vel in fimillimis, quæ v u lg o putantur , fy n o n y m is, alii- q u a & fæ p emaxima fit difparitas. A c velut in g em m isi, ad æqualem licet Ipeciero videantur fècta & e x p o lita , si- lio tamen atque alio lum ine, latufcula exfplendelcunt; itta quae eadem crederes vocabula , ejusdem rei alia tame:n veluti latera, alios colores o b v e rte n t, alios ut p lu r im u m rad io s evibrabunt. Ex q u o fit, ut v o cab u la tam p e rfe i t e ejusdem fenfus in lingua aliqua, ut fubflitui a lte ru m alteri ubique fine ullo diferimine fignificationis p o f f it , y ix d u o aut tria rariffime obveniant.
a-$ ) 9 ( æ
m u s , ut d u m violare religio fit in Poêfi Vera linvrae d e c o r a , q u a d a m tam en a confveto tram ite inflectere n o n nihil oporteat, & prim æ artis legi fubmittere.
§. V.
Licentiam, quam vocant, Poeticam explodit.
At ne alienam perorare v id e am u r caullàm , fatis u- bi noftra lpforum nos o ccupat, eo jam a d ig im u r, ut ex plicemus preffius, q u a m
Veniam petimus que damus que viciffitn.
ParnafTi in co n fin iu m , repugnantibus Mufis, ja m diu fc ingerere laborat
Monflrum horrendum, informe, ingens j u i lumen ademtum;
cujusque fe arbitrio tam en mancipare (olet profanum v u l g u s ^ q u o tq u o t invita irataque M inerva male fe pertinaces ad feribenda carm ina accingunt. Hi dum canoris agunt nu gis & turpiter perituris chartis, ut Apollini nefrio cui p ro bent o p eram , fimulac negotii vel m in im u m fibi o p p o n i fenferint metricis ab regulis , m o x d u ru m fub cala m u m q u id q u id ceciderit, am putant, p r o t e n d u n t , c o n trahunt, diftorqucnt, nihil n o n c o m m e n ti infolentis p ro digii; d u m oportuiflet corrigere, aut relinquere potius, qua: tr a n a ta nitefeere n o n fperaverint. Sed q u id ofei- tantiam & fu m m a m qu eram u r G ram m atices ac Profodise c o n tc m tio n e m in his, qui nihil fm eti, nihil interdicti h a b e n d u m in Poéfi arbitrantur univerfa ? M iru m n c fuerit
in O S & o c u lo s, (linguam p uta,) involare eos, quibus i
-E
fà ejus in v ifcc ra, (res fenfusque loquor,) fæ vire, ipfàm o n am m e n t e m , ipfam an im a m ejus v itam q u e e x tu rb a re, ludus creditur? Qtiafi verfus effingere idem eflet ac blaterare & gefticulari ; ne q uid dicamus gravius H i u tc u m q u e c o m m o n iti ne lim am n e g lig a n t, ad fuum i- flud tutelare n u m e n a c u t u m c o n f u g iu n t, ad Licentiam illa m , fuam q u a m am plectuntur d o m i n a m , cujus c o n tinue n om en crepant & ad r a v im usque obganniunt,
jus-æ > * > ( . $
jusque nullum n o n pannum blanditiis fcilicet ! praetexunt; h au d aliter ac fi, obtrudi aliis q uoniam opera non potu- id e t, edent conftituti ifti denique, ad quos deferretur. H a n c licentiam , quippe pedem humanitatis & barbariei præ nuntiam , fuas fibi res habere, atque a noftris q u am loneiffim e finibus jubemus exfulare.
§. VI.
Pugnam plurium regularum fimul fervanàarum, nulli tam en faventem licentias, veram canfj'am ejfe, cur a pro f a non nunquam fieri Jeceffionem oporteat.
C eterum ingenuam fingendi libertatem , fi quis P o etica! licentiæ nom ine defignari etiam pode dixerit, prae- e u n te in re poetica ad miraculum usque exercitatillimo, N obiliffimo Cancellariæ Regiæ Confiliario v o n Dalin a), nos qu idem n on refragabimur i nifi quod honorifica fa tis illa appeilatio non videatur officii, quod perpetuum & prim arium Poëtæ im aginandi follertia injungit. N c- q ue illam loquimur, quam pudenter fumtam licentiæ no m in e concedit Horatius libertatem novas dictiones, fic- ubi res tulerit, formandi.^),* quippe quam & nos antea v indicavim us §. III. Nec^ue incuriam tangimus, cujus i* tidem Horatius meminit r), ab humanis rebus vix fàtis u bique difpellendam , cuique proinde in hum aniflimo q u o v is parata femper excufàtio eft. T u m nobis deni q u e n o n indulferimus, ut vel m inim um quidpiam aut la n g v id um aut e n o rm e , intra fpem venite cauti , ad m itta m u s, tanquam quod licere putem us, aut futurum tale, ut jure fe quali dem um cum que tueatur.
. Eo unice tendimus, ut, cum reperiantur, qui nihil n o n in Poëfi auiint, tum qui in contraria verfi, ftatim fuecenfeant, fimulac vel tantillum Compedita di&io 110- ftra fe verterit aliter, ac foleatiliberior altera; liquido ex- : plicetur, q u em in m o d u m pro littguæ cujus vis ac m e tr i; ratione legum impatiens & ineluttabilis non nunquam
neces-» ) neces-» ( neces-»
fi'ta s , pluribus inter f e collidentibus regulis, eam dim it
te r e jubeat, quæ negle£fa,Poêticæ elegantia’, quam mini m u m obfuerit. Etenim hujusmodi neceflitate in Poefl p r e m i co njeflam uslinguas tantum n o n om nes, Sveca- n a m v e ro noffram graviter teneri ipfi experiundo fenfi- m u s , n o n tam rhythm is impediti , quam incom m odis lingua: a liis , quæ nec noflra forte ætas nec poflera fa tis em olliverit. Abfit tamen , neque enim crebro ni m i s inculcari poterit, abfit quam longiiïime lenitudo o- m n i s , quæ promifeue prim o quovis conflictu difficilia, n o n profligata tulerit, aut vel rim ulam usquam , qua il l a b a t u r , perditæ reliquerit verfificatorum diflolutioni. V e n ia m P oêta fibi polliceatur nullam , nifi offenderit, re ^ te & ingeniofè cogitata citra leviufculam anom aliam i n m e tro exprim i haud potuiflc. Ita dem um concedat i n partem eam , quæ fit tutior, ut n o n im prudentem fed i n v i t u m conceffifle videat intelligens & acutus judex, a t q u e n e fic q u id e m indignum cenfeat veterum ifto: re
f i t , bene, pulcre , non potuit melius.
a) Kottgl. Sv. V itterhets Acad. Handl. p. no. h) Ho ra tiu s de arte Poetica v. fi. c) Ihid. v. Sj^.feq.
§. VII.
Supra d i fia confirmat, ad ohjefiiones refpondendo.
Inflas ad h uc, & in nos retorques iffud : fiilum verte; quo fiç caveat P o é t a , ne ullo usquam m o d o impingat. Ita q u e tantum abeff, ut fugæ laboris in noffro patrocirtc- r n u r , ut potius înduftriam tantam , quafn quæ maxima, ipfi n o n c o m m e n d a ta m m o d o fed & injun&am ubique opta verim us. Sœpe incudi reddat: dejpcrata relinquat, fed
n ihil intentatum: multa dies £r multa litura coerceat, atque prcefefium decies cafliget ad unguem: allinat atrum transverfo calamo figmmi: mutanda not et:fiat Ariflarchus; & fi qua,præ -
te r H o r a tia n a hæc, nofti alia ad ffudium <5c accurationem in c i t a m e n ta , urgeas per nos licet. Sed v id e nc iocur- * ra s fim ul in aliud ejusdem Horatii de re firaili ; Qui
æ ) *» ( æ
Qtii variare cupit rem prodigialiter viirnt, Delphinum filvis appingit, flti&ibus aprum;
I n v i t i u m d u c i c L u l p æ f u g a , ß caret arte. Q u in & addas: f i arte n ilp r fie i t ur. U ordios n o dos m e tuas, qui d u m una ex parte ex trican tur, in arctiores le alibi com plexus irretierint. U bi enim perlpexeri», prae ter fingulares q u osdam in dicendo ambitus Poetis c o n - ceflos, neque eos a d m o d u m m u l to s , de cetero flilum in carm ine exigi q uovis foluto co n c in n io rem , a c , fieri q u a n tu m citra obfcuritatem pofïit, magis concifum : u- bi porro intellexeris, o m n i tini licentia ademta , ita ut nihil prarter rem in fenfu, nihil adm ittatur inepti in v e r b is , id a g e n d u m , ut fervata u b iq u e, quæ libi conflans erit m ente tua vel alius cuiusdam aucdoris , intra a rå is - fim os verfuum limites, (rh y th m o ru m quafi cancellis co - bibentibus a fine , metri vero ac toni frenis in quavis fyllaba,) d u m corrige s, n o n nifi a p tiflim u m , pulcher r im u m o m nibusque numeris abfolutum fubflituas; ubi hæc in q u a m deprehenderis , expertus lacpe c o m p eries, q uoties d e m u m cu m q u e te n tav e ris, infurredlurum m a gis im m o r ig e ru m a liu d , donec irritum tandem pertæfus co n a tu m vel invitus fatearis, efle aliquid in Poëfi, q u o d profa dam net,' tolerandum , liquidem ab anagram m ate ccterisque crepundiis, quibus n o n efl operæ p r e ti u m , q u id q u a m dilrabit. A tquc hæc p ro prælenti inflituto,
generatim , t u o , B. L. judicio fubjicimus, reliqua d e h in c, nifi fors obfliterit, figillatim
expofituri.
