Dissertatio academica de oratione prosaica, non præferenda metricæ, in vertendis poëmatibus, quam, consent. ampliss. facult. philosoph. in regia academia Upsaliensi, sub præsidio ... Caroli Aurivillii ... æquæ bonorum censuræ submittit stipendiarius Kåhre

g

DISSERTATIO ACADEMICA

DE

O R A T I O N E

PROSAICA,

_{N O N}

P R Æ F E R E N D A M ETRICÆ,

I N

_VERTENDIS

CONSENT. AMPLISS. FACULT, PHILOSOPH.

I N REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

S u b

PRÆSIDIO

M a g

C A R O L I

A U R i y i L L I I

Poës. PROCESS.

S. R. S. M.

ANDREAS JAC. WETTERMAN

IE E STR 0 - GO THUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. AD.D. XXVII. JÜNII.

M D C C L IX

NORFS A S T E MERID

£>♦ D .

§. i.

uemadmodum genti haud u lli, cui qui­ dem humaniora ftudla contigit exco­ le re , liberalioris ingenii copiam aut cæli praecludit habitus, aut locorum diverfitas ; fic politior facile nulla pars orbis nominabitur, quin Poétas tulerit, patrio fermone quibus pulchrum effet modulari carmina, fupremumque in Parnaffi verticem , fuis (pedantibus ci­ vibus, eniti. Quin & multis fucceflit adeo feliciter co­ natus, ut in linguis cultioribus, tantum non omnibus, exftent carmina,digna certe,qua? grandibus deberi aufpiciis, vel Mufæ ipfæ profiteantur. Quum vero humanitatis ftu- diofis haud exlpeftandum ubique fit, ut otii aut occafio- nis tantum nancifcantur, quantum ad addifcendas tot dis­ crepantes linguas fuffecerit, nec fine damno tamen igno­ rari queant praeclariora monimenta, cui demum cumque tradita populo ; idem in Poëfi egerunt amplificatores ar­ tis , quod in profaicls fcriptlonibus reéle molitos videbant

alios. E peregrinis linguis in vernaculam, aut cogni­

tam aliam, transferre conati funt Poëmata quaevis opti­ m i , ut felicibus dein domi ingeniis exempla non deefTent

ad imitandum prae ceteris proponenda. Atque in profa

Sft ) 3 ( ❖

_ . . _ • , - f • „ f .

quidem oratione vertenda ex una lingua in aliam , dum præfer linguae utriusque plenam intelligentiam & pruden­ tem in fcribendo fidem, nihil poftulatur ultra, quam ut profe fcrib2t is quoque, qui verterit, Poè'matum contra interpretibu* hinc profaica, hinc ligata oratio, qua ex­ primatur verfio, fefe offeret. Nam utroque modo trans­ ferre carmina ingreffos fuiffe & olim & hodie plurimos, liquet ita, ut difputari denique cœperit, utrum profa oratio, an metrica, illi negotio effet congruentior. Quo in certamine fi diflinguerentur fatis rationes variae, quas fpedtandas verfionum auftores fibi conllituant, pro indi­ gentia varia eorum , quorum in gratiam verterint; fi ju­ ra utriusque orationis, profaicac & ligatae, fervarentur ita, ut derogari alterutri nihil quidquam accideret; fi tueri locum fuo merito nunc profaicam nunc metricam verfio- nem , concederetur a difputantibus, nec incommode in­ tervire utramque illi confilio, quod fpeéhre utentium in choro diverfis liceat; nihil fuperefffet magnopere definien­ dum amplius. Sed obftant, qui profam commendant tan­ ta prodigentia , ut metrica oratione verti carmina non modo non debere, verum etjam ne poffe quidem, haud

dubitanter affeverent. _{Horum ponderare inftitutum fi}

fufceperimus, ab aliis licet ponderatum pluribus, ne gra­ ve fit benevolo L eftori, precamur, quippe cujus fufpi- cimus usque eo judicium, ut aliena potius placitura prae­ videamus , quam fi qua dari noftra poffent.

f. IL

Vertit litteratlffima Anna Faber, Dacerii dein, cui nupfit, auffa cognomine , patriam in Jingvam Carmina Anacreontis & Sapphus, ediditque Parif. iö8i-8- Quia vero vertit fimpiicirer,pronumque adeo fulfict Leftoribus rogare, c u r Poëta primigenio translatus e fermone in no- vitium, Poëtae pariter inhocce præ fe non ferret fpedem, cauffatur in præmiffa præfatione, fieri omniro non poffe,

u t Foëta vertendus In linguam allam, verti fe patiatur carmine. Idem oftendere porro Ipfo opere perrexit, d a ­ tis verfionibus profaicis Plautini A mphitryonis, Epidici & Rudentis, Pluti & Nubium Ariftophanis, Coincedia- rum Terentianarum & Homericorum denique Poëmatum, quibus præftruéto prologo repetit fententiam, nec in G a l­ lica modo lingua, quod noftra parum refert, hac quidem In quæftione, fed & In univerfum metricas rejicit verfio- nes Poëtarum , tanquam locum omnino non habituras» tantæque difficultatis, quanta fuperari poflic a nemine*

D e le croire poffible, nempe ut transferantur re&e Poëtae

ligata oratione, c’efi une erreur, a ) a i t , moxque: Les

Foètes traduits en vers ceßent d' être Poëtes b). H anc ducem confedUti funt fe re , quotquot port illam in v e r ­ tendis profe Poëtls, five antiquis, five recentioribus, coIr locarunt operam,quorumque haud mediocris cernitur & co ­ pia & fiducia. Inftar omnium loquatur Sanadonius:une tradu- „ é tio n , a it, en vers ne fauroit manquer de facrifier fou- „ v e n t PelTentiel à PaccefToire& d’ alterer les penfées & „les expreflions de P auteur, pour conferver les graces de „ la verification* C ’ eft donc par choix & par gout que „ j ’ai employé une profe poétique pour traduire les odes ,,cP Horace, parce que je 1* ai crue la feule capable de con­ s e r v e r à mon Auteur toutes les richefies de la poëfie r) . Ceterum argumenta, quibus nititur profæ orationi indui- gentior illa opinio,, fi brevibus colligantur, hæc fere nu­ meremus. Primo evitari* ajunt, non pofie, quin metrica In verfione permutentur, omittantur, inferantur m ulta, nunc præter, nunc contra fenfus, quos transferendus Poë- ta cogitaverit; quod, fiquidemfidem tollat, ab interprete Cervandam, efficiet poftremo,ut metrum,Tua natura, juif»

verfio-a ) pverfio-ag. 46. edit. Amfi. 1731+12*

*)

PW- 48-

verfionîs characteri repugnet, ufque adeo metrica verfid Poëmatis, proba quidem & laudanda, fperari nequeat. AU

tera urgetur numeri atque concentus Poetici tam minuta

vis.ut carminis neceflariam conrtitutionem vel non afficiat* vel immittendam fefe in profasn denique ipfam haud coa­

cta facilitate preebeat. Tertium fpeciminibus continetur

e o ru m , qui rem tentare aufi metricas Poetarum verfio- nes ediderunt, quarum ne unica quidem comparata ita arguitur, ut menfuram omnem propofiti exemplaris afie-

quatur. Ultima tam longe excellere prædicatur veteris

Græcæ Latlnaeque modusPoèfeos fuper recentium lingua­ rum in verfu confuetudinern, ut comprehendi hac atque exprimi haud umquam poffint elegantias omnes & virtu­ tes divini illius, quod antiquis fuerit, ingenii. Tangit quidem quartum hocce eos maxime t qui Poètas Græcos Latinosve^ Europæa in metra vertendos fumfere, patet- que propterea ardtius quam cetera ; fed junximus tamen* iit mox eluceat, haud infuperabile adeo futurum agmen r cui etjam debiliora non contemnenda erant fubfidia. No­ bis non datur in præfenti anguftia, fingulos excutere, qui argumentorum iftorum aut eundis aut uno tantum altero- ve firmatam rem fuam optaverint* multo minus pronun­ tiare * quid roboris unicuique aut addiderit vindicantium indufiria * aut acumen detraxerit contra nitentium. Si quisCriticamPoéfeosHiftoriam non ignoraverit,animadver­ tet Ihr im quosintelligamus & e quibus hauferimus.Dicemus paucis,quem in modum nos quidem vidimus expugnatum ar­ gumentorum eorum unum poft alterum debellatumque.

§. III.

Fortiflimum foret primum, nifi pfus probaret, quam velint iidem illi, qui commenti funt. Fac, in verfionc metrica efle multa verba ponenda aliter quam legantur in origine, prsetereunda multa, quee Illi infini, addenda,

quæ non habeat. _{Faciendumne idem interpreti, qui}

psofe vertcrit,Ii fervili quidem adftringi fefe nolit officia

e o ru m , qui vertunt tironibus, quodque genus verfio- n u m , utilitate licet, horum habita ratione,non deftitua- tur penitus, excludunt tamen fuo e cenfu qui profaicam Iigatæ in Poè'ris præferunt.-3 Verum profaica' in verfione (i quid effingendum (it, praeter feriem verborum, auétoris exhibitam lingva, poterit hoc ipfius e fundo fic derivari, ut tamen omni ex parte illius ubique fenfibus congruat

& propofito. Atqui nionftratum nondum eft, quid im ­

pediat obfiaculi, quo minus in conficienda verfione m e ­ trica eliciantur fimiliter vertendi ipfius e carminis indole & quafi fpiritu, quæcunque a Poeta interprete mutari o-

porteat in verbis, ut eosdem fenfus repraefentent. N am

fi contenditur, accidere difficilius in metrica v erfion e, Poético cogente num ero, ut exprimendis fenfibus ido­ nea verba reperiantur & fontis guftum continue propa­ gantia, fatendum illud certe eo magis, quo confiat e v i­ dentius, ad ligatam perpoliendam orationem plus omni in lingva requiri accurationis & operae, quam per fe fpe- &ata pofiulet foluta. Sequi autem inde, ut quod pulchre diétum (it in Poëfi unius linguæ, omnino non pofiit, fi fenfum teneamus, verfu quoque exprimi in alia, quis umquam oftenderit? Liceat ab his quaerere, profam uni­ ce qui habent in deliciis, ubi de vertendis Poëtis agitur, annon probam a fe judicatam verfionem profaicam hujus vel illius Poematis putent verfibus ita includi pofie , ea­ dem in lingua, qua confe&a verfio f it , ut rerum fen­

fibus nihil pereat virium aut commoditatum. Si nega­

verint, e diverfitate linguae non petent negandi rationem.

Nam lingva erit eadem. Nec rerum obfiabit ratio,

quum& has easdem Poêtico non adverfariingenio,ipfe ver­ tendus Poëta teftetur<Sin affirmaverint,aderit mox verfio metrica ejusmodi, quam confici pofie, erat ofiendendum.

S* IV.

A t profe epopceam fcribi perinde atque metrice,fia* tuit A riftoteles, Dionyfius Halicarnafienfis, Strabo« Er­

❖ _{)7 C #} g o fiet, inferunt, qui alteri potiffimum argumento fe p erm ittunt, ut verfio alicujus poematis vel carere poflk Poéticl fvavitate numeri, & vicem tamen implere carmi­ n is , vel infurgat ipfa, decoribus ornata omnibus, quse

Poefis oftentaverit. _{Scilicet ponitur illud, quod erat}

antea perducendum ad liquidum. Aut nullo different pro­ prio chara&ere Poefis atque profa, aut fi intercefferit quispiam, erit ejusmodi, ut aeque inerte utrique fit ab»

fonum. _{Enimvero ipfa re diverfam a profa efle Poëfin,}

ubi aurium judicio affeduumque non certo minus perci­ pitur, quam vulgaria modo pronunciandi in loquendo» recedere pulcre canentis vocis delicias, cur diffimulanda poteftas differentiae,quam naturae innitens confenfio tem­ porum firmavit omnium? Maneat fixum immotumque,

profatn Poeticam, quae dicitur, fiquidem id velit, ut ge­

neris utriusque tollat limites, monftrum fore, Horatiano vix abfimile, in quo humanum caput, equitia cervix, />/«-

nue va rix, membra colluta undique. H abet communia quam

plurima oratioi utraque, fed & inert alteri, quod comiru« nicet cum altera nemo, nifi ut defit haec efie, quod fuerat initio.Ergo profa verfioPoématls,quibus demum cumque in- rtruatur virtutibus, quoad Profa tamen manferit, non pofli- debit omnia, quæ fentiantur carmine.Verfio autem quo pro­ pior accedat fimilitudine ad originem,eo judicanda aptior & perfetrtior. In metrica verfione, fi confici redle poflit, plura erunt, diffitente nemine, quæ affinia judicentur poèmati, e quo traducitur, quam inprofaica, & quod inde fequitur,erit quoque quam profaica, confummata magis atque efficax. Sed difficilior licet fit conficienti quam profaica, porte tamen confici, pervicimus §. Ili. Unde fluit demum, ut fibi obfint ipfi, qui ne Poématum quidem in verfionibus, fuppllcare Poêfi oper* putent pretium.

§, V.

Cenferetur iniqua ratio te rtia , fi pari confilio, & contra eosdem 9 inculcaretur a lingulis, quibus metricae

Poëra-Poétarutn interpretationes dlfpllcent. Conlulantur peiri- flores, quam nos putemur, certioresque judices, fi qulb)us tulerit animus, merita exftantium hodie in Poetico o r be ejusmodi tentaminum perquirere. Neque decebit tam<en Popianam verfionem Homericæ amplitudinis heic liie r e , quippe quam punåum ferre omne, adfirmantibus credem- dum eft cenforibus longe fcientiflimis. Imm o fuis î pfi coa&i fenfibus fatentur profaicæ Patroni facultatis , dattas effe, ab aliis etjam, metricas verfiones particularum q u a ­ rumdam nunc Homerici poëmads, nunc aliorum, qtuæ decoræ blandiantur usque eo & fuis confentiant exempllis, ut poftulandum nihil fit limatius. Ubi negant igitur, in toto aliquo Poëmate effici idem pofTe, quod perfe&um in parte verecundantur non largiri, aut cadant cauffa n e - ceffe eft, aut oftendant, quod nondum patefa<ftum e f t , partis indolem, hoc quidem in negotio, alia re ulla, a

natura totius, quam fola quantitate, differre. Sed detur

tandfper,infelicia huc usque fuiffe molimina,quibus v e r te ­ re poemata Poétæ quoque varii ordinis laboraverint. L i- cebitne propterea adeo effe temerariis, ut hinc inferatur, futurum perpetuo eventum inimicum votis? Si poft an­ nos demum feptingentos Virgilium Roma tulit, fi p*oft ardentius cultasmanfuetiores Mufas in Gallia,plurium opus fuit decurfu fæculorum,antequam exifterent Racinii,Vol£ai- rii, Crebillonii, fi tam rarus fit proventus excellentium poëmatum, minoremque virtutem non poftulet in v e r ­ tendo metrice poëmate locanda induftria, quam f u e r it, quae prima illud peperit, quid properamus præfagia, quid Venturi metimur alacritatem ævi, illo, qui noftro adhæ- Cerlt forte, langvore ftudii & fedulitatis ? Quod præftare nec majoribus noltris nec nobis licuit, manebit tamen in­ tegrum pofteris, fi quæ adhuc conftrinxerint, remoras non puduerit follicitare & disjicere. Attamen exprime­ re, quantum fatis fit, ditioris poëmatis veneres omnes ar­

quia verfio, quæ dereum cumque fuerit, infra dignitatem t a m e n , nativos lepores atque gratiam longe fubfiftet ori­ ginis. Dicant vero, qui metricas improbant, an tribue­ r e fuis aufint abfolutam omnibus vim numeri». Uno ore deprecantur veniam, queruntur, licuifTe fibl usque ad fafU- gium raro confcendere decoris, quod habebant præ oculis. E o res redit omnis, ut definite explicetur, quid infitPoëfi aut labis,aut artis,qua; detineat, implicet,debilitet,ne,dum eadem diéturus fit in verfione Po£ta, [cum his, quæ fua oratione Profaicus non defperat apte attingi, nequeat ille tamen moleftus, tortus, falfus & nefclo quo fati- fcens labore prodi ledoribus & fordefcere.

§. VI.

Jam advocant Græci & Latini Poëtæ veteres, quibu« tanta prætexitur majeftas ftili & proeftantia, quintam, æ- quare non dicam imitamine, fed ne adumbrare quidem pro­ babili forma metrica verfio credatur ulla. Nos vero quam­ quam magiftros illos tamquamauétores artis veneramur, praeferendosque multis nominibus vulgo recentiorum ju­ dicamus, quamquam nulla omnino violatos velimus defi­ cientis fufpicione ingenii, tamen rerum potiui a noltris temporibus moribusque remotifTimarum fpecie, quam ipfi- us Poêleos quodam non imitabili artificio, create difficul­ tatem hodie in Europaeam aliquam linguam vertere paran­ tibus exiftimamus. T u m illud videtur fingular; & valde m iru m , dare fe Immenfos thefauros illos Graece Latinæ- que PoCfeos referandos eleganter & diftribuendos profal- co interpreti, fed mox abhorrere Poêtam, fimubc is quo­ que vernacula enarrare lingua & aemulari ftuduerir. Quo hoc cogitamus acrius & accuratius, eo occurrit nagis cre­ dibile, deberi natales tam rigidi decreti, magnan partem, Intermiffæ æftimationi virium in illis, qui fe impires operi ne reputare cogerentur, maluerint naturam inflexibilem rei affingere, quam faciendum quidpiam concedere, quodipfi non feciffent.. Eft quoque graviter fonans & opx>rtunum famæ,excufîiffe adeo minutim & provide antiquißmos

ptores, ut nihil non plenum elegantiarum & faîîum anim -

adverfum fit , emenfusque patuerit ambitus univerfus

prifcæ Litteraturae,tam praecellens & magnificus, ut æqui-

parandum in recentioriquidpiam haud usquam inveniatur.

5 . VII.

Quocirca gratulamur noltro fæculo, quod non illa

modo laude crefcat,quae utiliffimarum nutritur amore litte ­

rarum , fed & optimis in transferendis Poétis crebefcere

magis magisque videat contentionem ere&iorum ingenio­

rum. Neque fcimus, an gloriofius aliud fententiæ, cui li­

benter infidimus, potuerit obvenire, quam quod condita

hâüd ita pridem Stockholmiæ Auguftifiimoque fulta patro­

cinio Academia Humaniorum Litterarum» ubi argumenta

ederet fpecirninum, quibus Regia faveret gratia, inter ce­

l e r a , Horatianarum quoque Odarum aliquam, vertendam

metrice , propofuerit, non proponendam, fi effet neceffe,

ut fallacem & inanem in laborem, obnitente natura ipfius

r e i , definant conamina. Sunt læta adeo fauflaque hæc

præfidia provehendarum noftra in Patria pulcherrimarum

artium, ut incalefcere hinc fefe fentiant exctarique fortis-

fime honeifa pe&ora ad publicae rei amplificandam opulen­

tiam, quæ humanitatis bonæque mentis ftudio quia unice

adjuvatur & dilatatur, easdem fubibit vices, quas culto­

rum huic attulerit five remiffa five enixior diligeniia.Pro-

movebit autem ad metam cum primis labor, qui antiquis

ducendis in vernacula metra Poètis Graecis & Latinis ca-

ftioribus impendatur. Namque huic operi quum non fuffi-

ciat fimpliciter intelligere audorem, qui transferendus fue­

rit, fed requiratur infuper, ut cognofcatur intime, hocque

fieri non poffit, nifi reclufa fimul antiquitatis tota facie ,

veræ in fermone omni gravitatis & pulchritudinis aperian­

tur fontes, eveniet haud dubie, ut nihil contemnatur poft-

hac aut negligatur e o ru m , quæ elegantiori nos inter Lit­

teraturae incrementa, feleéliflimis praeteriti omnis