.
Q. F. F. Q. S.
DISSERTATJO ACADEMICA,
S1STENS
USUM ET ABUSUM
RITUUM RELIGIO-
SORUM,
QUAM,
SUFFRAGIO AMPL1SS. ORDIN. PHILOSOPH.
IN ILJLUSTRI UPSALIENSI ATHENiO,
SUB PR^SIDIO
V1R1 AMP LISSIMlat^ue
D:ni Mag. LAURENTII
DAHLMAN,
MORAL. ET POL1T. PROFESSORJS REG. ET ORDIN.
PRO GRADU PHILOSO Ρ Η ICO,
PUBLICA CENSÜRjE MODESTE SUBMITTIT STIPENriARIUS REGIUS
ANDREAS T0RNEROS
WESTUM AN Ν US. { r;
in AUDiT. mmdfaél· d^M^iaji
'anni mdcclxl
II. Α. M. C.
AROSI«,
Excud. JOH. LAUR,, HORRN, R,eg. Gymn, et Consist. Typogr,
S;a. R:ät M:tis.
Mdgn&, Fideu Vir o.
Dmcfeos. Aroßenßs>
EP1SC0P0.
EminentiffimOy
Ven, Conßfioriif Prtfidi.
Gravijfimo.
Regit. Gymnafiu Scholammque, Ephoro.
Adcuratiffimo.
Reverendijjimo^
PATRI. a'C. DOMINO.
DOMINO. DO CT OR I.
MmnaPu Smnmo,
In.
Signum.
Anrnu Devotiflimu Gratiffmi.
Lcvc. Mclctemd.
Ritus. Eccleßa. Adumbrdns.
Tanto. Tanu♦ Eccleßa. Prafidi.
Tantu Ordinis♦ FirVo.
Tanto. Macenati.
Offert♦ Okat. Dedicat.
CW?« Ko/o. Perennatura.
Et. Omnigena♦ Felicitatis,
REPEREN D ISS IML
NO MINIS.TUE
Caltor dtvotiiIimü3
ANDREAS T6RNER0S,
Clarijfimo Domino Candidato,
Confangvineo DiUÜiJfim#.
Nihil raturos, tritura quiim ufu, magis quam fit amicos, ad vulgare atque alfiora quotidiano adfpi-
gratulabundo animo excipere; nec
miraberis, CJariffime Domine Candidate, me Ti¬
bi, metam hono'rum mox adfequenti Academico-
rum, paucis congratqlari. Etenim mens mea, familiaritatis, a tenerioribus inde annis, mihi Te-
cum iniercedentis ejusque fvaviflimas, nec non
confangvinitatis, haud eil immemorj hinc non
poifum non voluptate adfici permagna, videns,
Te tanta induilria, folertia tanta, materiern, qua- lis illa de Ufu <& Ab ufu Rituum eil, fat intrica-
tam, nervofe expficare, explicatamque luci com- mittere publica. Documentum hoc, quo Te ver*
fatiflimum monilras in litterarum ftudiis, iimul eil omen futurse felicitatis & profperorum fuc- cefluum, qui fcomites eile folent virtutis & erudi-
tionis* Et, fiquidem bis tam fedulo eperam Tu«
am navaveris, neque de illis dubius eris, dum-
mod.o ad mea Tibi Vota cun#a contingant,
• : -
■*
UNO TRÜILIUS.
§. I.
Eminem, fana ufentern ratione * fugit,
ad cultum Divinum rite peragandum
omnino requiri, ut nos noilrasque o-
mnes vires & vitam totam quantam,
ad illuilrandam gloriam Dei, quem
ob finem in mundum hunc adfpe&abüem nos in-
troduxit, devoveamus, conferamus» Quare fum-
mo huic Numini cultus a nobis eil exhibendus,
a&ibus non tantum internis? foli inhaerentibus
animo , verum & externis; per quos illi, moti-
vis defumtis ex perfe&ionibus Divinis excitati,1
motu interventuque corporis fefe prodanf, Vera
quidem Deum colendi ratio in interna ad Eum
dire&a animi devotione confiilit; Quod fi hanc
ipfam adibus oilendamus externis, mirifice & in
nobis & in aliis accendatur eflferuefcatque iludium
animique ardor in colendo Deo> neceffe eil» Quag
feminum natura, eam & florum fru&uumque eflfe,
novimusi eumdem plane in modum, fi a&us inter«
ni bene fe habeant, h, e» fi Deum ferio diligamus,
utpote in quo folo vivimus, movemur & fumus,
Α Φ4*0
a K > ® C Jf
quin extern! internorum probitatem ac honefta-
tem imitentur, non eft, quod dubitemus; ardtifli-
mum namque animam inter & corpus intercedens
commercium non facile permittit, quin animae perceptiones quafi comites habeant? qui iisdemre- fpondeant, corporis motüs; Unde per ipfam qua¬
fi naturam ad duplicem hunc eultum Deo pras- ftandum determinamur. Id quod vel interna edo-
cemur experientia, cum calamitate quadam, ex·
empli gratia, prefli, fepenumero nobismet ipfis,
vix cojnfciis, voce, gemitu, fufpiriis, auxilium
Dei imploramus* Dein cultui quoque huic adftrin- gimur, ut aliis, qui id, quod in interioribus con- ditum lateat animi receffibus, ignorant, noilro ex- emplö ftimulos addamus, ad eundem religionis
ardorem concipiendum. Et quisnam ab externo
cultu deterritos & avocatos vellet homines? Pro- fefto vel gloriam Deo debitam, & totius hominis
ab Eo dependentiam denegabit, vel anima», in cor¬
pore non ut nudo hofpitio inclufe, fenfuum exter¬
norum renuntiabit miniilerium. Jam vero, quid
de cerimoriiis & ritibus facris, qui proprie & **7
cultus externi nomine infigniri folent, fit habendum, fine multo ratiociniorum anfraåu colligi poterit. Inter adiones paedagogicas, adeo*
que inter media promovendi cultus cum interni,
tum externi, haud dubie digni funt, qui coopten-
tur. Aft quantus ex iis rite inftitutis in eultum
Dei intendendum & propagandum redundet ufus,
tanta quoque, diverfas fi fpeäaveris
"religionum fe-
äas,
& ) O ■( 8 ?
&as, eorum deprehenditur difcrepantia. Ei quid
mirum? Etenim in infinita fere, qua cingimur ho-
minum multitudine, tam varia funt ingenia, ut
vix ac ne vix quidem ullus illos inter exfpeäari poflit confenfus; fed quam ratam unus habeatfen- tentiam, ^alter facile improbet. Sic quidatn, huic,
alii alteri doftrinas typo adftipulantur, quidam pa-
rum, alii plus nimio cerimoniis indulgent. Et quad dolendum, immo nunquam fatis deplorandum, plerique mortalium hoc in punéto umbram P\rO
Junone, ut ajunt, ample£ti folent. Hinc operam
me non perditurum fperaverim > dum jam in bre-
vi ichediafmate, meas de ufu & abufu rituum reli- gioforum periclitari vires aggredior; prius vero, quam rei me ipfi accingam, tuam,C. L, mitiorem
huic qualicumque conamini reverenter adprecor
cenfuram.
5. π.
Nos obligafos efle, ad fufcipiendas omnes e-
jusmodi aéliones externas, quibus penes nos vel
alios cultus Dei promoveatur internus, § praece- denti, fatis, ut fperamus, evitfum eil» Nemini
vero non liquet?exfe^i|>ionem horum a&uum num- iffjty
quam magis commode, quam in congreflfu pluri-
um hominum fieri, ut finis intentus vel maxime obtineatur. Hinc fa&um etiam eil, ut homines ubique terrarum, Deum externis aäibus c u Itu fr ,
vel gråtes agendo, vel preces fundendo, vel deni-*
que vota faciundo, in unum femper convenerint locunu At cum differtatiunculae longe excederet
A % limi-
4 K )o(
limites, quarnmvis religionum examinare ritus,
nos brevitatis imperate memores, nonnifi quosdam,
quos adoptavit ecclefia Ghriiliana, generaiiter con-
fiderabimus* Cultus autemhic, quem vocant pu¬
blicum , cerimoniis & ritibus peragitur non unius generis; quidam quippe funt inftitutionis Divin<e}
proufi oraculorum Divinorum praedicatio &facra-
mentorum adminiftratio & c. Quidam funt huma- tig, utpote facra illa externa, qu^ in conventibus
Ghriftianorum circa cultum Dei externum cele*
brantur, cum interno fuum quidem habentia ne- xum; fed pro arbitrio humano recepta, & pro inde a Deo neque praecepta neque prohibita depre«
henduntur. Hasc iterum funt vel neceffaria, effen-
tiaiibus fubfervientia, qua?que univerfalia voari me- rentur, vel minus neceffaria, qua? a cultu abeffe poffunt* Nos horum examinaturos ufum & abu- fum, in anteceffum monere jävat, ritus hofce eile
a&us in fe & fua natura indifferentes , fcilicet ratio
»e o-bjeéti tales, ut homo eos eligere poffit & repudi-
are, quando vero per legem quandam politivam,
É υ tut humanam, determinati funt, a mero noftrö
Γ arbitrio 'ulterius non pend«#fr* In ipfo quoque ex-
ercitio, p-routi 6ni inferviunt, aut a fine defle- étunt, ufum quendam vel abufum invehere putan-
tur. Hifce praemonitis, pedem inftituto noitro pro
pius promovemus,
§. HL
Qnemadmodum focietatis civilis feJicitas fme
*>rdine, firmo illo rerum glutine, fluåuaret non
v ■·■
■'
·tan-
v
SK ) o C 5 tänfum & periclitaretur, verum & peffiim omni-
no iret, ita focietas religiofa fine hocce Palladio
farta te&aque baud confervaretur. Nihil <eque tedi- ficaty ait Chryfoftomus, ac or do rechts* ut pax, ut Caritas, fuut etiam contraria diruunt, non foltim
in jpiritualtbus; fed in omni re fimiliter id videbis:
(homil. 3ad Corinth.) Monet Paulus i Cor. XIV:
4o, ut omnia *υσ·%ηρό>ας >(di **]«, råfyvy b. e. decenter
ac ordine in ecclefia peragantur; enimverp hic or- do tantopere commendatus fine ritibus externis &
cerimoniis nequicquam iervatur, Nonne enim, hife
ce fublatis, in diverfa congregatorum animi trahe-
rentur? quid, quod confufioni via panderetur, fum-
niaque imis mifcerentur. Ratio eil: in promtu, ut decorum & bonus ordo rite obfervetur, per expe- rientiam indubiam novimus, a&iones multas,
multas circumftantias, multaque frequentiffime re-
quiri media. Tam vero, cum cerimoniae fint fi-
gna eorum, quorum in exfecutione propofiti alicu- jus meminiiTe debemus, funt quöque figna quae- dam mnemonica, quas de noftris nos commcne- faciant officiis, adeoque media, quibus per fenfus
externos pias animo ingenerentur cogitationes, de- votiöque mentis accendatu'r, ad cultum Dei ampli- ficandum, ideonea ac necefifaria. Conveniant ergo ho- mines, neceffe eft, ut uno corde unoque animo,
fic etiam uno loco, uno tempore De um publice o-
raturi, ut ita fingulorum inter precandum ardor &
attentio augeatur: Sed ita conjun&im orando, va- riarent tarnen pro diverfa eorum concjitione & ffa-
A 3 tu,
6 K ) o ( >«
tu, dum alii alia ftbi apprecarentur, vel depreca·
rentur, & fic absque certis precandi formulis, fin- gulorum ilatui accommodatis, varia proferrent di- verfaque verba, unde attentio potius averteretur,
& murmura diffbnseqüe voces devotionem totius coe- tus turbarent. His incommodis obviam ivere Chri- iliani primis ilatim temporibus, certas adoptando
precum formulas hymnosque, quorum adeo latus
fit ufus, ut omnium hominum ilatibus accommoda-
ti fint. Eidem origini adfcribendus quoque eil ufus
eampanarum, ne fcilicet diverfo aditu abituve alter
alterum interpellat & turbet. Varii celebrantur
dies feiti, ut, cum aliis fimul, bona, quas nobis prasilitit Deus, grata mente recolamus. His vero peragendis facris, varia quoque adhibentur, quae ut minus necefiarias reputanda funt, cerimonias, e- gr. cum ilando, aut in genua procidendo accipitur
Sacramentum Euchariiliae, cum textus Sacer recita- tur, auditores furgunt, ita etiam dum catholica ft-
dei profeflio cantatur, & quas funt alias particula-
res dicend^ cerimonias; quia in diverfis ecclefiis
diverfas deprehenduntur. Quantum autem hi ri¬
tus, debito pera&i modo, ad decorum & bonum
ordinem conducant fervandum, non eil quod plu-
ribus demonilrem. Omni quoque perluilrata anti- quitate, animadvertimus, nihil vel gentilibus fu-
iflfe prius, antiquius nihil, quam, ut ritus quosdam peculiares circa cultum Numinis externum obfer-
varent. Neque Patriarchas antidiluuianos ritus
externos neglexifle, ex facrificiis eorum, quorum in
Sacris literis fit mentio, abunde conilat. §. IV.
« ° C » 7
§· 1V·
Eil quidem religio Chrifliana fimpliciHima >
prater fidem & amorem nihil poflulans, ut hoc refpeéiu plerique ritus aboleri poiTe videantur, Γι
nempe internus cultus unicus ecelefia fcopus eilet:
Ail, qua eil univerfalis hominum corruptio* mi-
nime gentium exterminari poflunt, utut emenda-
tio quadam circa eos etiamnum reite inilitui pof-
fit. Tot enim tantique, fub hoc vita curriculo, labyrinthi occurunt mortalibus, aterna, eaque, qua hoc atatifnoilra curfu continetur, felicitate
frui geilientibus, ut vix ac ne vix quidem fe ipfos
ab iis expedire queant. Arguunt hac omnia ipfam depravatam hominis naturam, & torporem illum
in intelligendis agnofcendisque rebus Divinis, Huic
oleum addit inilillatque rerum illa terrenarum fpe- cies, qua plerique adeo fafcinantur, ut negligant
ea, qua altioris funt indaginis, atque erroneis his falfisque boni malive reprafentationibus decepti, in
ilatu ejusmodi idearum, ab uno pracipites quafi fe-
rantur in aliud Vitium, ■& ab his in nova iterum
ruant mala. Religio revelata, utpote fons & fca- turigo, unde illi fluunt rivuli, illa eliciuntur veri¬
tates, qua virtutum & vitiorum optime figunt limi- tes, horrendos illos quidem fummovet errores, his-
que pulfis, animum fanis de Deo ejusque perfeiii-
onibus pramunit opinionibus ; ea autem, qua a fen-
fibus funt remotiora , adeo duris non numquam mandantur peitoribus, ut earum nec vola, nec
veiligium appareaf, MiiTo nucleo, cortici plerum-
que
8 K ) o C >S
que adha^refcunt, h. e, extcrnis magis, quaffr inf er.
nis commoventur, Quantum igitur ad determinan-
das noftras aäiories, animosque commovendos fa-
ciant cerimonia^, quivis, modo ad trutinam reftas
rationis earum ufus examinetur, haud difficulfer perfpicit* Perpauca enim mentibus noftris infinu-
antur, nifi interventu fenfuum, unde accedente phantafia & ratiociniorum ope, mens aliis atque a- liis ditatur ideis atque cogitationibus. Obje&a nam-
que, quas fenfibus percipiuntur, eam, fecundum
ilabilitam fenfaüionum legem, indueunt commufa-
tionem, ut nos cum jfrimis moveant, & euidentrac
efficaci modo in finum mentis noftras influant. Et quisnam dubitabir* quin> fi aélionis perpetrandas
quoddam conftituatur fignum, fenfus feriens ex-
ternos, memoria noftri propofiti refricetur, quod alioquin vix fuccurreret* Quamobrem ficuti ve- rendum eil, ne oblivione quidquam exftinguatur, cujus in cultu Divino meminifte expediat, non ma¬
le npbis confultum fore exiilimaverimus, fi ceri-
monia atque ritus quidam inftituantur*
§. V.
Binas tantum fanxit cerimonias ipfe falvator,
quas nec commutare nec antiquare licet, utpote
non nudas, aut vi tantum aliquid fignificandi, ve¬
rum & virtute animos a pravitate morum avocan- di praedit.as, Euchariftiam loquor, & lavacrum il-
lud Chriftianorum fan<5tiffimum, Plures quod in-
ilituere noluerit, id nobis argumento eile debet,
cerimoniarum non indigere difciplinam ejus, &
nego·
K ) o C >S 9
negotium* quod reliquas fpe&at cerimonias, pru-
dentiae libertatique Chriitianorum reliåum efTe*
Liberi igitur ac arbitrarii funt ritus ecclefiaftici,
atque adeo propter diver fitatem eorum diffidia fru- · ftra excitari non debent* Jubet hoc ipfum etiam ca->
ritas Chriftiana j uti enim gens una alteri vitio ver-
tere non poteft, fi fe ad decorum & mores ab illa
receptos non conformet, ita nec diverfitas rituum
unitatem in fide & fpiritu divellere debet $ ve! ut
cum Patribus loquar: DiiTonantia jejunii non tollit
confonantiam fidei. Bene quoque Gregorius dixit Libr, i. Epift. 4 In una fide nihil officit ecclefi<t con- Juetudo diverfa. Poftquam vero palmaria Dei colen-
di ratio in hifce ritibus defigi occepit, unitate in- fuper in fide difrupta, difltdia fua fponte ob eorum difcrepantiam increbuere. Hinc fa&um eft, ut, an- nalibus ecciefi# loquentibus, una alii fuos obtru-
dere fategerit eccleiia ritus, tantique hane rem pu¬
taverit elfe momenti, ut inde aeternam falutem damnationemve pendere elamitaverit, De ejusmodi litigiis vere judicat Baxter du gouvernement ρ 47.
Illius h3ec funt verba: "il ri y a rien, qui divifeplus
99 " les Chretiens au monde, que de les forcer ä fefoumet
tre ä une uniformité de certmonie & de dijcipline.
Hinc ad noftram usque astatem & numero & gene-
re rituum publicorum valde disjun&i Lutherano¬
rum coetus: Quod tantum abeft, ut dedecori ilJis fit, ut potius fapientias & moderationis eorum non eontemnendum teftimonium prasbeat. Praeterito-
rum temporum non poflfumus non fine dolore me-
B mo-
/
10 K
.) o C »
moriam nobis repetere, quibus, tenebris plusquam
cimmeriis totum orbem cingentibus, abfolutifft- ^
mum in ecclefia imperium fibi vindicabat Roma-
nus Pontifex, jura fua ultra fas omne evehendo,
omnemque praeter aequitatem vim aliorum confci-
cntiis inferendo. Felicem vero noilram praedice-
mus aetatem, quae hifce non laceratur malis ; ex-
cuiTis enim antiquioris aevi ntbulis, non pertime-
icimus Dei cujusdam vicarii fulmina, aut religionis
praetextu fa&as caedes; verum tuta jucundaque fru-
imur libertate, fapienti temperata regimine. Quod
vero noitra ecclefia nonnullos ex Papatu retinue-
rit ritus, id nobis, fine cauffa, haud levi vertunt
vitio Reformatio Refpiciundum enim illis omnino
eiTet, an eodem modo, eadem fignificatione & in
eumdem finem a nobis obferventur. Quam habet
ecclefia libertatem, ritus fuperftitione obnoxios a faecibus atque impietate repurgandi, hac noftri cce-
tus Socii ufi, ita emendationem inftituerunt, ne
cum lolio ipfum quoque evellerent triticum.
§. VI.
Diximus §♦ praecedenti, ritus eflfe liberos, eos-
que ab arbitrio ecclefiae pendere, utut vero omnes,
in ecclefia gremio conftituti, ritus ab eadem re- ceptos obfervare teneantur, nihilo tarnen minus
hac ohferuantia libertatemChriftianam eftenfiaiiter
nonlaedit, ideoque nec fervitutem quandam redo·
letj nam leges, nonnifi circa ritus, boni ordinis &
decori ergo inftitutos , fancitae, eandem minime in-
fringere queunt, cum non tangant confcientiam
per
δ< ) ° c >€ II
per fe, uti credenda illa & agenda, qus Chriftus
in oraculis fuis aperuit, Nec per fe praxin veram Chriftianifmi conåituunt, cum fub optime concin-
nata liturgia, ritibusque egregie ordinatis, verum
etiamnum pietatis fervor & praxeos Chriiliani ftu-
dium deeiTe poffit. Tantum vero abfit, ut fuffiamen quoddam rei Chriftiana; flruant ?liturgias, ut cor*
pus magis quam animam occupent, vel meriti quid«
piam eis adtribuatur, ut potius ad Salutarem in-
itruäionem in fide & ca rite atque intentam pieta-
tem pro rata conducant. ' Quod fi vero hunc non refpicerent finem; verum levitati, inani pompas, fuperftitioni, malorumque irritamento materiem
fubminiiiraverint, malum iftud e civitate Dei haud
dubie exturbandum eft.
§. VIL
Num cerimonia? per fe & praecife verum Dei
cultum abfolvant? Negavimns & pernegamus. In*
feliciflimo fucceflu calculos fubduxifle nobismet i- pfis videremur, fi ex didis iliud eiici poflfet, Fate¬
mur quidem atque etiam profitemur, eas veri Dei
cultus efiTe adminicula, pietatis incitamenta ac re- verentias Deo debitas teilimonia; Longe vero abfit,
ut eas, particulares fcilicet, & minus neceffarias,
quas appeilavimus, effentialem Divini cultus par·
tern conilituere contendamus. Adhibentur ab ho- minibus, non quafi gloriam Dei externo hocce ve- nerationis cultti aJiqua ratione illuftratam imme·
diate vellent; fed ut a Iii quoque intelligant, per in-
ternum cultum omne bonum verum ab Eo optan-
B %
„dum
i4 3K ) 0 ( >€
dum & impetrandum eflfe. Sic denique vel hoc mo¬
do immenfum omnis bonitatis oceanum fufpiciunt,
unde plura in eos redundarunt benignitatis exem- pla, patientise documenta, majora, quam qua2 fatis
umquam ab illis agnofci & pra?dicari queant. Qjuod
fi removerimus internum cultum ab externo, quid
aliud refiduum eil, quam putamen quoddam fine nucleo? Nonne tum peflfum ibit omnis verus Dei eultus, in aäionibus confiftens, quarurn motiva ex perfe&ionibus Divinis defumuntur, nullo namque
perfe&ionum Divinarum* impulfu peragitur praspo- ilerus ejusmodi culcus, nullo pio motiuo. Omnis
enim a£lionis motivum cognitionem mentis atque inde determinatam voluntatem praefupponit. Sti-
mulant quidem, at neceflfario praftruendam ceri-
monias cogitandi vim fupponunt, minime ingen e-
rant, haud aliter atque veåes non calefaciunt, nifi
corpora viva, calore naturali prius animata, Cum enim honeilas confiilat in conformatione quarurn- vis a&ionum, ad normam legis, ideo prascife, quia
nihil agendum, vel omittendum ducitur, ad quod
non determinent Jura Sc obligationes, neceile eil,
in fumum abeant omnes cerimoniaß? huic non fu- perilru&a* fundamento. Hinc oppido patet, quam dolendum fit, dari homines, qui non tantum omnem cerimoniis cultum abfolvi ftulti putanf; verum et.
iam crimina maxime ajtrocia illis expiari atque re- dimi fecuri confidunt. Sunt rurfus alii, qui exter-
num juxta cum interno flocci facientes cultum; il-
lum tarnen, ut impietati fuae fucum quendam in-
ducant,
K > ο ( >§ 13 ducant, imifantur» Hinc genua fleitunf, ut devo-
tam fimulenc mentem; non ut debitam venerationen^
nullam namque animus fentit, Majeilati Divinae
exhibeant; limina frequentiffime calcant templi, ut ab aliis habeantur fandi; altaria petunt, ne omnes
religionis hoiles & contemtores, ut funt, pronun-
tientur, & Deum invocant, non quia religiofi ejus
cultores funtj fed ut aliis tales videantur. Aft, ίΐ
fallant hiilriones bi fpecie pietatis mortales , qui
externa folum aeie oculorum difcernere norunt, numquam tarnen eludent vifum Ejus, qui intimas peétoris cogitationes penetrat, perfcrutatur, Cuique
abdita apricis paria funt.
§; VIII.
Ut optatum obtineant finem cerimoniae, multi- tudine non laborent, neceile eil, quo facile fit, ut
tenebras ipfi offundantur religioni, omnes veri Dei cultus nervi praecidantur. Adeo enim perverfi funt miferi mortales, ut externis rebus ad pompam &
fpeciem inilitutis magis, quam veras mentis pieta-,
ti inhasreant, & uti quisque hifce maxime afficitur,
ita quoque, ne illecebris fenfuum penitus irretiatur,
omni cura cavendum eil; animus quippe hifce ob-
rutus, vel fymbola cum ipfis rebus con^undendo,
vel il Iis nimium tribuendo, ab eo, quod pracipuum
& palmarium eil, diilrahitur, avertifur; immemor di<fli Sacri; Regnum Ghriili non confiilere in ex¬
terna pompa; Sed in veritate & fpiritu. Luc. XVII:
20- 21. Aderque in cultura ver« pietatis & amore
fincero, qua* fidem & inviolatam confcientiam num-
B 3 quam
i4 & ) o c $
quam non tomitantur. Quibus alia de his rebus
fedet mens, faciliime portarn pandunt fuperilitioni,
unde tanqiiam ex pyxide quadam Pandors tot ma- lorum iliades trifti experientia promanafle, novi-
mus. Per fe quidem ritus, ut cuivis patet, non funt fuperilitiofi} figna enim funt arbitraria; nec ideo
vitii cujusdam argui debent, omnis culpa nonnifi
ex corruptione cordis hominis, perverfisque ejus
confiliis derivanda, qui fignis his abutens arbitra- riis, fingularem virtutem ac Divinam myilicamque
efficaciam iis attribuit. Cuicumque vel deguftare
libuerit antiqui asvi hiiloriam, quantum gentiles a- liique hoc in punåo errarint, deprehendet; reli<5lo
enim fimpliciori puroque Dei cultu, prasjudicatis
infe&i opinionibus, externarum rerum phaleris u- nice intenti fuere. Splendore magniftco, pompaque
exquifitiori, non modo in vita civili; verum etiam
in Sacris peragendis plus jufto dele&ati fuere, ut
tota eorum religio, non certis quibusdam doärinas capitibus, fed infinitis cerimoniis aeftimaretur, quibus, utut vera pietatis exutis, mordicus tarnen immorati funt. Quin fub his quoad fpeciem fan&is apparatibus, exfecrandum delituerit fuperftionis vi¬
rus, eo minus dubitandum eft, quo certius conftat,
hos mifellos identidem inculcafle, his cerimoniis rite peraåis, certisque in hunc finem effi&is fubti-
libus formulis, Deum placari pofTe. Hinc quoque
bis nugis inveniendis tantam impendere curam,
exfequendis quoque impenderunt tantam > ut qui
vel latum ab his difcederet unguem, maxima
"
