B. C. D. DISSERTATIO PHILOSOPHICA,
PRÄROGATIVE
PHILOSOPH!
C H
RI
ST
I AMI
prGEN
TILI,
Quam,Adprobante
Ampliff. Colleg, Philos,in Regia Upfal. Academia>
PRäSIDE
Admöd. Rev, aique Celéberrimo VIRO,
mag.
er
ICO
ALSTRIN,
Log. & Metaph. Prof. Reg. & Ord.
Pro Laureä Philosophica, Adpublicum examen modefle defert
S:JE R:ä M.TIS Alumnus
Johannes
Wiman,
fierdh.
In Audit.CaroKMaj. die XII.Aprilis
anni MDCCXXVIIL
Horis ante meridiem confvetis.
S:E R:E MiTIS
MAGNJE PIDEl VIRO,
GENERALIS Locum Tenenti,
PeriUufhri dtOL
Generofisjimo
BARONI ac DOMINO,DN.
JOHAN
NI
GlERTA,
rittim NomenopelU huic prtfigerean¬
derem, diumultumque
h<zßtavi.
Scio
enim, magnosviros
magnis
quoque ne¬gotii* in
dies
occupatosejfe;
adeoque
illostemeritatis notam vtx
effugerepof-fe, qtii non
fatis
ten.peshve
tamexcel-Jaadire
fußineant
limina
Me
hacde
re
nonparum
Jollicitum,
meliora
tandem
Jperare
jujjerunt
jumnu
<&*
pr<eclar<ß
virtutesTusHeroic<e,quas
Svecia
nontantum, fedér exter<e regiones
admi-rantur;preecipue
veroincowparabilis
T»MAEC6NATI MAGNO.
S:£ R:£ M:TIS
MAGNA F1DEI VIRO,
i,
CHILIARCtLE,
Gencroßsßmo
atyNobtlisßimo
DOMINO,
I
DN.
É
R I C O
ODELSTRÖM,
MA*. CENAT1 MAGNO.
r
Olebant
flrudisarc
feet
eres
<edtbusTyrti,
ornatumexm
-quendam conciliaturi,
777#-gnorum virorum imagines tIiis
appo-nere. Jta etjam ego differtationem
haneme am de Prserogativa Philofö-phi Chriftiani inpublicam prolaturus ■lueemi Nomini Tuo, Generofiflime
Domi ne, illam facratam velui, utni¬
torem, quem ipfa non habet, ex Te
fceneretur. Ignofcas, <^/5, jfr/*? 00»
dacite, mihi addidit favör ille,
o?;?;/* prorfus encomio major, quo Te adeuntes exhilarareJoles: addiditquoq;
Tuz ab omnibus äecantatafacilitasani. J mum mihi addidit. Admittasrgiturftib- c
miJJepetOy Perilluftris ac G^nerofif i fime Baro, & fohta Tuain Mufarum g ciätores benevolentia ampleåi digneris c me non ignavum, ut (pero
, earundem c vßimatorem acadmiratorem.
Rejpicias,
g(upplex co
ntendopüültü
gratiofo clientem i Tuam,chartaceum tantum munusleve e& incomtum adaram favöris Tu ifub» f
nv[fe deponentem; [mas,utlumenexlu- /
mmeTuomutnetur;finasquoqutcliens t
Tuusfe&fuasfortunnsTibi)upplici• r
terc ommaulet. Fantum certefavörem, j
in meniegratifjmaac venerabundame c nunquamnon
repoßturum
jpondeo. Ad t,Deum T 0.
indefejja
fundam fujpiria, bi^//>Te,Perilluflris acGeneroiiflirne t
Baro, quietantiscapitiTu ofdepiusim- e
minentibutperkulisTe eripuit, porro quoque in S:<e Rne M:tisfida
minifteria,
inpatrnecommoda, & clientum
praßdi-um certiflimumyomnigena felicitateflo*rentern quam diutißime confervare. Ita
voveo, <£r quoadvtxero,
vovebo
Perilliiftris acGenerofis.NominisTui
cliensaccultor devotiflimus
ni- fumma illa, qua paternam domum in ub- dies profequeris, benevolentia. Hac fif itaque gratia Tua, Marcenas Ma¬
r/w gne, ego etjam fretus,
opufculumhoc-ris fe qualecunque venerabundus Tibi
de-em diso, bumilhmeorans, veIis idembent* as, giiafufciperefronte, ac clientem Tu-rm u m Tibi commendatumhabere. Mettm
ve erit, tantum beneficium iminortalt
as-tb» jervare memoria, devot
aque jemper
ii- pr£diearegratiarum aäwne. De
ce-ns tero Supremum JShtmen pro Tua,
Ge-i- nérofiflime Domine, jalute, caltdis•
n, junis veneraborprecibus, utinPatria
ne commodum, NobiltsJtm£ famili£ fola-id tmm &gaudium ac clientum patroci-a, nittm maximum, diuvivas,vig&as, flo-le reas. ldefl, quod ardentißtmis votk n- expetoatque exopto, permanjurus
ro
Generofis. acNobilitfimi NominisTui
{f
i-
)-■a
^ humillimus eultor accliens
«f
Sil ,
$lje Slrebötne ocl; #d<jn>d[ac!)fat)e g
£ € dl dl 21 dl
JfjanMémämievwUStockholm,
^
Spm
WILHELM GRUBB,
Jfjjcrr DANIEL
MATERN,
f?m
JOH. H.
SCHMEER,
SOJina ©unjit'ge fettar; §.
giimt
Äottg!.
Witiy.t#ßopparpgave
5.
JP)crr ELIAS PFEIFFER,
Üftin .pdgtaraDe f. SSrobcr.
§•
■iUt' dp'?flat Philafoph trocrbfltg roiépef äger
£5ngtfront förmändncn^eöningtfonfm l;af(; St; dl) liften (alar pmab §kttuf(fod) ©frifcert fager/
€DZen ßcbning enbafi0e( naturen jjommifagt;
©i/ betfamånbe jag iFortlief har bejTnjnya bejja b laben; od) for dber ögon tiv:
drgabbet/ £drrarmin/ betiborb' bemkterblifma
®?ei> (torre gäfroa; far boefbemwtåcf$
dr,-Uj)ft)ll/o ^tmla0nb/lnoab jagmånb' frolig'fSitfltajj
SO?Ine ©imfl'i'ge 03t;rmarc3
Stenft^ibttjfle Senare
fc&s »Ås Ä)C® bla :&**<&*tf><<
©ÖSS©®©g!S©S®©®©5g!ft©gt^
B» £>. D. > ^ PROOEMIUM.§. I. Ebr&otum
philofophandi
rationellt paucis landat.§. II. Gentilium in generé leviter dt*
2 tingit,
5. III- ad
reliquä
pandit;set? ift; :r/ Jfl a;
&
I. Uemadmo-dum omne_»,fplendidi
quid-piam infecon-tinens, multos in fui admira-tionem&con-templationem
quafi rapit&allicit^;
itarerumdivinarum
humanarumcg
Cognition ob
pr<eftantiam
&lentiam fuam, non primum
ultima
hac,6cad fene&utem vergente sta
-te, fed multisretro feculis, immoab
ipfo omnium rerum
exordio,mor-talium animos ad fui
inveftigatio-nem pcrtraxit.Quantus
ip(eAdamus,
omnium noftrum primus parens, fuerit Philofophus,
judicatu
facile
eft, quum penes illurn ,
etjampoft
lapfum , divins 6c humansfapien-tis remanferint qusdam quafi ru-dera. a quo deindeper
Patriarchas
antediluvianos propagata eft
Philo-fophia. Infignem
Noachi,
Abraha*
mi,Jacobi 6c hacin re miramur
cognifionem, quorum
poftremo
,ob fummam in rebus Naruralibus,
Aftronomicis 6c Moralibus periti-am , qua? ex libro ejus non
obfcure
elucet, magna tribuiturlaus. Quin6c Mofen,omnibus iftius falcem
asra-tis Philofophis, tam in
Naruralibus,
quam Moralibus 6c Civilibus,
pal-mam prsripuifTe,
inapricoeft:
cer-te omnia ejusfcripta, praeteralia_*
utiliifima, luculgntiflimum
hujus
H ) O .( 3S 5
rei praebent teftimonium ; ne
deSa-\ lomone, Esdra, Daniele& aliis quid-piarn dicamus,quorum nonminima
inrebus divinis& humanis ex facro
codiee confpicitureruditio. Verum
¥ enim vero, ut
nihil
adeo
bonumLi,
quin accedente malitia
depravari
queat; ita quocp fana ha?c
philofo-phandi ratio, erefcente
hominum
perverfirate una cum mukitudine, xniferum in modum corrupta eft.
5. ii.
k.
ß
D
Gentiles
quod
attinet,
nec$fik eos omnis iäpientlae expertes
/
fuifle
putamus> quoniam multiin-ter eos fagacj 5c excellenti prxditti fuere ingenio. Quum autem non
unam neqj
redarn
femper ingre(Ii
fint viam , fed propriam fibi quiscg
pro lubitu elegerint, apparet, eos
* non ubique adeptos fuiflh verum,
quod tarnen cupiebant. Ratio.en.im, qux eoram fereunicus eratdux, in
■
Ädarnopriftin^e
perfe<äipnisfecit ja-åura.m \ ideoqjlicetfinem,
ad
quemtende-4 8S ) 0 C sü
tenderent,
quodammodo
indicaret,
V!3m tarnen& modumadillumper-veniendi,dum monftraref,tanquam
attonito fimilis nefcivir, ubi pedem
figeret.
Hinc
Charybdin
vitando,
inScyllam fape
ineiderunt.
Verum
nempe cum purarentambabus fe_j
arrepturos
manibus,
nubem
proju-none amplexi funt.
Quod
tarnenin
(hoXoyiav
gentilium
di
dum
nonfir,
quum melius fapere
potuifTent, nifi
hane viam per nugas &propriice-rebri figmenta
fibi
inaccefTam
ple-
J
fumquereddidifTent.
i
Hl.
QÜicquid
corruptidemum
ingenii(it,noneftopus
humani,fed
to-liusDei, perfe&ätradere veritatem,
j
quippequieft
ipfaveritas.
Cujus
bonitatem &clementiam nunquam non veneramur, quod nos per tan- >tas vagari tenebras
noluerit,
fed
|lumen coneefferit majus,quod
pri-ftini reliquias illuftrare, acque
iterJ
ad veritatem facilius & expedi- itius monftrare queat.
Revelatio-nem intelligo, in (criptura facrafa-&am. Quum itacß hane prs
genti-libus habeamus prsrogativam , ut uno oculo rationem, alrero
reve-lationem infpicere queamus, non
poteft non noftrahoctempore
Phi-lofophia longe purior cenferi,
mul-tisque parafangis prsftantior.
Arcjj
hoc eft argumentum, &
nobile
& antea, quantummihi conftat,
ven-tilationinon fubjeétum, quodlucu-brationi mea? qualicuncß fefe
com-mendavit. Dignitatem &
gravita-tem hujus reicontemplans, tantam
efie ingenue fateor, L. B. ut vires mes legitims
ejus tra&ationi
non fufficiant. Contentus efTem, fi rem maximi momentiruditantumpeni-cillo delineare valerem. Quantum
itaque tenuitas virium mearum
&
ratio temporis
breviflimi
permife-rint,fretusauxilioSummiNuminis, quod
fubmiflepetentibus
fuaadefTe
föletgratia,hacinreprsftare
cona-bor,omnium bonorücenfurs&
Se-6 ' M ) ö ( M
SECTIO PRIOR. r
§. I. Prxflantiam
revelationis
defendit
contra Rationarios.
§. II. Nullampugnam
interTheologiam
& Phtlofophiam ej]edieit,
§ Hl
Cbrifttanum
philofophum
certius
<&> tuttus
philofophantem
exhibet.
§. IV. Eum quoque
longius
progredi
pojfeprobat.
§. V,
ObjeBioni
cuiåam
occurrit.
§. VI.Chrisiianum
introducit
morbos
inteliechis vohintatismeliuscogno•
[centern.
§. VII. Eos
dem
quoqueab illo
melius
e-mendari a[jerit.
g. VIII De
impikphilofophis
quandam
Jubjungit s7Tikti(TLv.
-§>
i-QÜum
ne, utiunicuu$,
dicitur,qui
falutavitMu-vel
a
limi¬
fas, notum efTe
exiftimave-rim , quid fitPreerogativa,
quid
Phi-lojophtts
Chriftianus,
quidGentihs,
de
illis agere> minus
neceflarium
M ) o c H 7
co. Sufficiat dixilP?, nos heicnon
intelligere prxrogativam tnbumL 9 five centnriam , qu;e prima ferre
folebat fuffrag?a,quofenfuapud
Li-yiunvSc Ciceronem occurrit; fed
idem ncbis jamefTe , atque privile¬
gium , feuiilud ipfum,quo quis aliis
prxfertur. Ad contemplationem
au-tem ipfius rci antequam nos
accin,-gimus , in ipfo limine incumbit
no-bis refcllere eos, qui, licetnonto>
tidem verbis, fa&o tarnennegant* Revelationem in Philofophia uliim
quendam habere. Philofophos
quosdam recentioris ^vi, nempej Cartefianos, innuo, rationern
ejusq$
vim tam alte extollentes, ut nulla
Philofophia Chriftiana dici debeat,
(qua; fcilicet gentili
contradiflin-guatur)per
prtffuppofita
nonnulla,qu<e a Theologo mutuatur. Nonminus, in»quiunt, contra rationem eft, quod mnnutti Philofophiam ChriHianam efle
velint, quamJt Muhammedanamdice
-rent a). Sic & Anonymi cujusdam
comparec difTertatio, cui tituluss
Philofophia fcripturae interpres, in
cujus epilogo adieritur: ex folaScri- ,
ptur<£
leBione
, ne unius quidem reiperfeBam feien
tiamaddijci,
nee ullam ideam claramdtslinBamqueindeaequi•ri, neefaljamaeperverfam corrigi b).
Quidunquamimpudentius dici pot-eft? mirares, interipfosChriftianos
inventos fuifTe tales
blafphemato-res: fedutinamfuidentlHincquum
tam (iniftrum de feriptura facra
fo-veantfenfum, quid aliud inde
fe-quitur, quam quod rarioninimium
adferibant ? Quam ahfurda vero 6c
impia horum 6cmultorumaliorum, ' quorum nomina recitare nihil
atti-net, conamina finr, quivis videbif, fi modo ad infallibilitatem 6c
pvx-ftantiam luminis revelati, 6c defü* <3:um rationis artenderir.
a) vid. Valent. Alberti Cartes. &
Coceej.p. 33. b) idem/>.32.
$. 11.
I^TEque
audiendi
funt illi,
qui
pu^4^ gnam quandamTheologiam-.
inter & Philofophiam fingunt:,
di-. * cendo, illud
ipfum
,quodinThro-logia verum eft, in Philofophiafal
fum effe, & vice verfa. Hocemm
cum perfe&ioneipfiusDeiconft're nequit, qui utriusqj veritatis au&or eft, quiq; rum
manifeftiflimaeargu-ereturcontradi&ionis. Quareerjam
CorneliusMartini, praeter alios,ef-fatum hocce , quod Theologia &
Philofophia pugnent interfe invi.
cem, mendaciumaDiabolo ejje dicit,
qui mendax& homicidq estaprincipio.
In Deo & a Deo nit nifimeraérpura
veritas, nil nifimera& purabonitas;
ut mendacii illumautpeccati arguere,
in quacunque tandem difciplina
, m
quacimque reid fiat, ultim#<&
de/pe-rat£fitimpietatkc). Una itacj; manet
veritas, neque quae in Theologia_»
docentur,vere
contradicuntiis,quas
Philofophia
tradit , quippe quumutraque difciplina a Deo originem
habear, Sic e. g. in
Theologia-.»
IL
Morali
nihil concrarium reperirur
Philofo-V• S* II
IO H ) o ( H
PhilofophiaD Morali. Qua? utraque tradit, non invicem pugnanria funt,
f.d fubordinata: quoniam TheoJo-g is
perfeftius
illa ipfa docer, quo« tum Philofophus minus perfe&am6c non adeo evidentem habet co¬
gnitionern. Et fic in reiiquis,
ubi
Philofophia qua? inferioreff, manq-ducit ad Theologiam, qua; circa
altiora verfatur Neque ipfa
my-üeria, licet rationis captum
exce-dant,propterearedla;rationi
dicen-da funt adverfari. Quod fiHagar,
omnis adrnonitionis 6ccorre&ionis
impatiens, refiftat Sar**, non eft
quod miretur, fi tanquam ancilla
morofa ejiciatur cl). Breviter. Phi¬
lofophia abßraäe & ratione effentw
confideratanunquam contradicit_,
Theologie ; fed fi eam concrete 6c
ratione exiftent'ne,proutin certis
ho-minibus exftitit, confideres, utic#
Theologie faspe repugnavit. Sea
omnem hanc repugnantiamadpra*
vum rationis abufum refer, 6c res bene fe habebit.
v /• .V. T* ■
i )o ( i 11
c)inAnal Log,part.2 cap.6,
cl)
Ofi-and.colieg, confiderat.pag. m. 21.
§. III.
HIs itaque, qui
in re&a rationenulium
philöfophandipforfus
revelarionis ufum efTe ftatuunt,jufta
yeprehenfione exceptis, mulripli*
cem fåne hane ilii
prabere
ufuirucontendirnus.Trimo enim revelatio
praeftat, ut certius Situtius r3t<ione
uti, five phiiofophari
pofTimus.O-mnetr. verirarern & cognirioneni^»
noftram ex duplici profluere fonte,
Ratione& Revelatione, extra
contro-veriiarrrefl, unde prius
audicprtn-cipium cognofcendi Philoföphis,
pofterius autem Theologis. Ve¬
rum, quum fciamus rationis huma¬
na poft lapfum
magnam elfe
imbe-cillitatem , quin <Sc naturs lumenhominum fbudiis fspe obfufc.ari ;
concludo, Philofophos , ilii foli
iu-nixos, a vero tramite paflim aber*
ralTe. In eo igitur Chriftiani, qui
facra veaeratur oracula, inlighis
pra? gentili cernitur
pra?ftantia_»,
qaod nonfolurn rarionem,tanquam t ,f odyjydv fequatur ,
fed
majus infuper
illud lumen, Revelationemnempe,
adfpiciat, ad
cujusfplendorem,ceu
cercifiimam pharum5c
infallibile__>
m3gifterium, ea
examinare
poreft,
qua? naturali rationefe
invenifTe^»
re&eque
concluftffe
exiftimat.
Ita
fefe gerendo,facile
videbit,
num_.quidpiam errorfs
commiferit,
quod
fi faéium effe intellexerit,
fen-tentiam illico murabit : fi autem rem acu tetfgerit, verasque
dedu-xeric conclufiones, applaufum
hu-jus
hodegeta?
obtinebic,
adeoque
certius 5c totius
philöfophabitutL».
Qua inre
Philofophus
nofterChri-ftianus haud difiimilis eft nautis,
portum
quendam
ingrefTuris
,qui
acum magneticam ,
ejusque
decli-nationem 5caliaindiciaadhibere
fo*
lent, ut voti compotesfiant.
Si
jam lucentempharum
aportu,
xjuem attingere
volunt,
obfervant,
,L
Qmnis illis adimiturmetus j
fi
vero alibiBS ) o ( * M
alibi, quam cogitaverant,
illiselu-xeric,omnes calculos potius
rejici-unt, quam evidentiam luminis
tam clari pr^ftantisque in dubium
vocarent. Ita quamvis fua Iuce
interdum radier lumen naturale^,
noii adeo tarnen certum &
tu-tum eft, cui confidamus, atque.»
revelatum e).
e) Vid. Schorn.
Theol.
Mor.p. m.ig.$. IV.
NEc
lofophaturtantum
certius
Chriftianus;& tutius
verumphi-etjam ope revelationis
fuffultus,
Jectmdo ulteriorem
feu
majorem^
progreffum facere
poteft.
Easni-mirum, confulendo fcripturam f.
inveniet veritates, quarum antea,
licet rationi fubjeétae fint, vel nul-lam, vel confufam habuit
cogni-tionem. Caufla hsec eft, quod
fcriptura
facra
ipfi
occafionem
(ub-miniftret, rationemluamcirca
hanc
vel illam maceriam magis
inten-dendi. Egregie hac
de
rejudicat
Lehman-H » ) o c m
Lehmannus/),cujus integra
verjba
adferre non poenitebit.Qjiod ad
gentikumfinquit, Cognitionen attinet,
obfervdmuSy quodbiquidem
multas
na¬turales cognofcant veritates ;
jed
mul¬
tas qmque ignorent, quia
vel
nonqit£-jiverunt tIlas, rov/'quod non
flatim
di-ftinäe ér perfecle cognofci poterant,
rejecerunt easdem 5 qiias
ChriHiani
Pbihfopbt retinent , cumfcripturaf
iHas confirmaverit, , quod
geiitiles imaginatiomju£ nimis
fiaant>
&fingere falfapro verisnunquam
de
-finant. - Ex
qitibus
omnibusfacile colli
• gitur , illosperperam agere, qmPhilo-fophi£ ver£ ambitmn atque rationem
ex fcriptisgentihum cognofcere
di-htdicare volunt. Et panlio inträ in '-'notis ita ioquitur: Ver.iffimum
efts
"Chriftianos Phiiöfophos indoéfcri-<£nis , in quibus Philofophia pauca>
4leaque confufe cognotcic,
utilifli-££marn fepius ex (cripturis f.
exfpe-"étare
pofte
confirmatiönem.Imrno"ft ejus generis Philofophus injam
^ailatis doårinis veritates certasin
fcri-) o C
fcripMiris f. deprehendir, eo faci '
lius , fepofita erjam revelatione <£
easdem dodrinas ukeriusconfide <s
rabit atque perfpieiet; eademferc 4
ratione, qua- Aftronomus ocub i: arm atis minima nobfs vifa c oe1i4 c
corpufcula confiderans, fepofttis"
armis, incognofcendis illis ulteri-"
us progredi poteft, atque ille, qui"
nunquam eaadhibuit arma.Confer
Placcii Commenrarium inlib.
Fran-cifc. Bacon, de Verul. c.I. text. VI,
etjam Ger. de Vries. p.5 Sed
perex-empla, qu^e in Seéiione II.
adfe-rentor,& liaec Scprior$.clariorerit.
j)
Obs.in Budd. Phil inflr p.76,77..T, inquis , fi feriptura Ttamex¬
cellens Sc infaiiibilrs dux fit,
cujus beneficlo lantis prx gen-tili-bus ornati fumus privilegiis, qui
fit, qood non omnes naturales res
rimari poffimus? Ccelum v. g. dum
contemplamur,tanta;occu.rrunt cir-ejus rriagnitudmem, circa fiaes
5. V.
** M ) o ( gg<
univerfi, circa corpora cceleftia 5c
multa alia diflfrcultaces , ut adhi»
bitis licet rnultis experimentis ac
obfervationibus, eas tarnen omnes fuperarenequeamus. Terram de-fpicienti tanra obvia erunt dubia t
quibus tollendis nullum fere inge»
liium, ne quidem acutitfimum fuf-ficiat, &(icinaliis. Refp.
Quan-do ftatuimus Philofophi3m
incre-menta per revelationem
futrfiffe*
non omnimodam & perfe&ol-liciti fumus omnium rerurn
cogni-tionem, fed tantum majorem illa,
quam habuere gentiles, foli
ratio-ni innixi. Interim fatemur Spi¬ ritus San&i non efje Marhefm aut
Phyficam ex profeflo nobis
trade-re. Sed juxta contendimus,
Phi-lofophum, fi duélum revelationiS
nonnegligat, multurn proficere, in
primis inPneumaticis &Moralibus.
i
VL
POrro
Chriftiani inpr^rogativa
eo confrftit,Philofophi
quod
) O C Si *7
divina revelatione admonitus, fö 6c fuam naturam accuratius
confi-deret, in qua tam ianguidum
vir-tutis exercitium, tamque horrenda
ad vitia proclivitas reperitur. Ni-mirum in wtellettu multi 6c perni-ciofiflimi deprehenduntur morbi, 6c quidem inprima mentis
opera-tione, ignorantia, error, idearum
confufio 6c imperfe&io; infecimda
error 6c flu&uatio injudicando; in
tertia denique omnia Sophismata 6c fallacia?, qua*
a Logicis paflim
adferuntur. De cetero, quum-.
ipfa experientia fatis fuperque
con-doceaü, homines in fufcipiendis
negotiis, non tam gloriam Dei, qua? tarnen finis fummus 6c praeci*
puus effe debet, quam potius pro¬
prium commodum, honorem 6c voluptatem turpiter refpiceretap¬
paret, profundiflimamin
volunta-te hominis advitia qua*vis
fcediffi*
ma effe pronitatem. Oritur haec ex
@itevlt'a prava, omnium maiorurn
feilte 6c fcaturigine.
Ex
hac
enim. ü ) o c m
prava matre
perniciofiflima?
illee
procreanturfili£B
,impietas,
inju-ftitia, fuperbia, voluptas,
ambitio,
avarifia, & aliae ejusmodi
plures,
Neej; me erraturum
credo, fi
illam,
una cum intelledlus imbecillitate 5
fecero fontem omnium
praejudicio-rum 5 qua? quam magno
Philofo-phanti fint
impedimento,
nonpot-eft cuiquam ejfle ignotum,Exem-pla neque
defunt.
GentiliumPhilofophi,quatenus
revelationis ignari fuerunt, non
fa-tis perfpexerunt
has
intelle&us Sc
voluntatis maculas , unde tamin-numera proveniebant
mala.
Illos
quidem demiferia
hominum
inter-dum conqueftosfuiffe,
fcripta
eo-rum indicant; quum autem
fum-mam natura? humana?corruptio-nemignorarent* in
hominis
propria
poteftaté
effe dixerunt,
&vitiafu-gere3& virtutemample$!.
Ex-emplumhabemus
inSeneca
,qui
flultumejfedicit, bonam
meniemaDeo
optare,cumimusqimqite eam a
fe
impe-trareü ) O ( IS 19 travepo
(fit
g). Itaetjam loquitun,
Horat. Ii b. I. epift. 18. Détvitamfiet
opes , hocfe. a numine peth,<equum
mihi aninmm ipfe parabo. Et
plurima
alia ejusmodi
fuperbi animi e^em-p!a in fcriptis eorurn obvia funt,
qua* legi pofTunt, fivis, apudBud-deum difTrt. 2. de erroribus
Stot-corum inPhilos Mor.& alios.
Chri-ft anis vero hi defe&us Sc narvi in«
hecrentes occulti efTe non pofTunt,
quuinfcriptura f.& profundiflimam hane pravitatem Sc illius
caufTam,
nempe labem omnibus connatam, a primo genitore in
pofteros
deri-vatam, introfpieientium oculis
cla-re fiftat.
g) viel. Budd.Infi. Tloeol. Mor. c. 1.
/<?<?.
2./>. 53.VII.
QUoniam
tavit, curamratio
fuigentilibus
ipfius haben*di$i-dam, atque focialiter cum aliis
vi-vendum efle, de remediis, quibus
morbi mentis fua? fanarentur,
20 H ) O ( SÜ
liciti
quidem fuere:
operam tameti& oleum, uti dicitur, eos
perdi-difie tanto tutius
afIero,quantoim-perfe£ius
vimmorbi lentiebant:
adeoque omnia
ab
illis
data
praece«pta, non
ipfam
<piÅau]icw ad mala
quasvis pronam
&
dominantem«»
coercebant, fedtantum vitia qua> dam craffiora, notiora proprioque
commodo maxime noxiautcunque
reprimere poterant.
Omnia
emm,verba funtCeleb. Budd. qu<e
Philofo-phia
fubmintflrat remedta, ita (unt
comparata,ut quaest
mali in
nobis
in-fidentis pertinacia,
vim
propenftonum
pravarum
vix imminuere
& leviter imi
miliarepojfint,tantum
abeft,
utvolunta-ternpenitusemendarequeanth), Quod
itaq;rationis
excedit
vires,hoc
re ve¬latioprseftat. Illa ipfa omnesde pro* füdiflima natura*humanas
corrupti-onepleniusinftruit,prascepta quocg
Sc media ad emendandam
volunta-tem , fine cujus fanatione
abje&io-nem prajudjciorum absque
fru&u
Sc efficaciffima; perqua?poftquam voluntas vere eftemendata,
pra>
judicia felicius cavere, & ratlone reflius uti pofTumus, etjam in iis, quce ad prsefentis vitas negotia
fpe-Åant. confer Laxantium lib. 3. de falfa fap. 5.25.feq. p. 212.
h) Phil. Prad.part. i.e. 6.5.48.
§. VIII.
HInc
phumconcludere
divina deftitutumlicet, Philofo-
reve-latione folidam erudidonem aflequi non pofTe, Dixi eurn (olida?
erudi-tionis non efTe capacern
, quamvis
multam Sc amplam fibi conciliare queat. Licet emm quidam, judice Lehmanno, impii&precum
contem-toresejusgenerisnancijcivideanturno•
titiam; potius partem iantum eamqtte
wortua ratione capiunt. Quas ipfä
praxisnos docet dodrinas, negligunt.
Dens quidem hujus furjuris hommibus interdum notitiamjatis amplamconce*
dit, iliis liceteam non expetentibus^ut
eo mimeroßoribus argumentis admelio~
iz JU ) o ( H
rem aäigantur vitam, aut(t <&> hane
tieglexerint, eomagisfint wexcufabiles, nemimque reflius, nififibimetipfis, ul•
timum imputarepojjint exittumi).
Fi-nis vera1eruditionis debetefTe, pofl:
gloriam Dei,utnoftram & ahorum
promoveamus falutem. Qua ratio-ne autem hic finis ab impio inten-datur« me fugit, quatenus vitia_»
fua ipfe nondum intellexit, multo
minus exuit. Obftantcerte
praju-dicia, obftatignavia, ambitio,glo¬
ria cupiditas , obftant affe&us ,
quibus legemponere nefcit, quam-diu fic agrotat. Qua obftacula
effi-ciunt, uc falfa non raro pro veris
arripiat. Hinc invidia peftis illa
foediflima , qu^ animum ejus
nun-quam finit effe tranquillum; hine
intempeflivus ille contradicendi Sc
alios calumniandi pruritus, qui ni¬ hil aliud efficit, quam
utfibi &aliis
fitmoleftus. Injuria quoqueiacef-fitus, de fama & exiftimatione (ua aåum effe fibi imaginatur, nifipar
pari retulerif» De errore aliquo (1
admo-Si ) o C H ij
admonitus fuerit, tantominus, ut eumrevocet, fibi conveniens efTe
putat, quanto certius fe
folum
fa-pere , alios vero omnes infanire
fibi perfvadet. Porro, analiorum
informationi, utipareft, omnem
impendat operam, tion fine
caufTa
dubitatur, quum ipfe voluntatem habeat vitiis ceu fpinis
undique
circumfeptam. Certe La&antius
dicit, illos neque ctlium quenquam , nequefeipfos poffie facere
meliores.
Sa-pientia eorum, ut plurimum
efficiat,
non exfcindit vitia, fied abfconait
k)»
Denique obfervandum eft ,
maliti-am ér impietatem, ubi literarum pe»ritiaaccedat, perifiepepejorem
&
in-curabilem> quia per illas
vekt
armaaccedunt, quibus ea defendatur
&
inapricum producatur, ut verbisutan»
Rechenbergii /). In hanequoqj
fen-tentiam pedibusitRötenbec.
dicen-do , eruditionem in impw ejje in
Har
gladii in manu furtoß II),
Exemplum
ejusmodi perverfi hominis
habe-mus inCurtio
qiiodarn
Marignollo,
44 M ) o C 3S
qui cum & natura &
arteeffetpoe-ta i non honefta tamen , fedturpia
& obfccena quasvis tam loquendo
quam fcribendo promulgabat. Cum
vero alii ad faniorem mentemeum
tevocare vellent, tantumabobfccs-nis ad honefta tranfitumfibidiffici-lem foredixit, (1velmaxime Omni¬ bus in id incumberet viribus m)>
Quamvis itaque litera? in fe bona?
fint, nullumque adferantdamnum,
inftar ftorum tamen easefte credas,
qui, fi re<fte iis utaris, falutares
funt, fin male, venena fiunt.
/) obs. in Budd. Phil.Ecleä.§. 14.p. 83. k) lib. $.defalfafap.p. 213. 1) de erud.pietate $.48. Il)'inprtefat.Log♦
ni) Budd. exerc. de cultu ing, §. 16.p.
39S*
SECTIO POSTERIOR.
I. Exemplo de
animahumanadefum-to osiendit prterogativam
Philofophi
Christ.
5. II. Eundem infinem adfert exem•
1 ) Ö ( I fy
§. III.DeMatoejusque ortginedisquirit,
IV. Aconfufione Theologie &
Pbi-lofophids
nos liberat.§. V. GentHes
multa
extraditionens.habuifje
oHendit.§. VI. Dijjertatiom finem imponit
ad-ditovoto.
§.
i.IF ]T autem iHis.quae diftaTunt,vis
atque pondus ulteriusaddatur, exemplis nonnuilis rern breviten..
illuftrareconabor,quorum primum erit de anima humana ejusque
ori-gine & immorralitate, Cujus
exi-ftendam ut nemo fanus in dubium unquam vocaverit,(lc neque eam-negarunt gentiles. Varia tarnen—,
apud illos de origine animarum-. deprehendimus (entenciarum
di-vortia , qua? omnes lubrico ifto
fundamento , exnihilo nihilfit,
pra?-cipue nitebantur. Alii nimirumex
Deo ipfo, alii ex materia,quam
ar-bitrati funt principium effe Deoco»
seternum, animasfuamhabere
. it I )o( ^
ginem crediderunc. Qui materia attribuebant, Ipfas quoque mate*i-
|
ales atque interitui obnoxias effe ilatuebant. Quum vero hocaiiis, excellenriam animée altiusrimantir
bus, minus congruum videretur, ( aliam ingrefli funt viam,neq$
multo
j
meiiorem , deducendo fcilicet eamperemanationemex
ipfa
effentia
di-vina. -Longe autem melius
ratio-, cinatur Chriftianusde nobiliori hac
hominis parte. Poftquam enim me-liora ex verbo divino edo&us eft ,
j
intelligit quoque, modoviresinge»
niipaululum
intendat,
h^cdogma-ta (anse rationi repugnare. Quem-admodum enim Deum ut omnipo¬
tentem veneratur, ita quoque
a-gnofcit, axioma
illud:
exinhilo
nihil
fit, effe principium
Phyiicum,
atq$hoc innuere , naturam non poffe
exnihilo facere aliquid;quuminter
aliquid &
nihil infinita fit
diftantia,
quam natura, urpote quae creaturafit, adeöque fuos terminos & non
ff ) ° ( ff 27
ire non poffit: hoc autem non
ob-ftare , quo minus cauffa efficiens,
infinita virtute prasdita, poffitali¬
quid (ine pr^exiftente materia,feu
exnihilo, producere. Ulterius
ar-gumentatur: quatenusDeuseft ens
indépendens, aliud
quoddamprin-cipium ei äquale dari non poteft;
atque Tic fpontecadit decantata illa
opiniode ^eternitate materias,quam
pro principioUli venditabanr.
Por-ro animas ex divina emanafTe ef«
fentia, in totum negat; quoniamu ea neque generationen* ex fefe
ad-mittit, nec§ in infinitas dividi
piteft
partes, quod fecundum fentenciam
illorumfequeretur. Immorcalitatem quoqueanimas firmiusadilruit;
idqi
ex fpirituali ejus
natura : quum e-nim materia expers fit, partibus
quoque caret, in quasrefolvipoffit.
Necnon plurimaalia, fortepotiora, adferre poteft argumenta, quibus
ex rationis penudefumtis, ex fcri-ptura f. veroconfirmatis, utaturin
demonftranda immortalitate
i8 i ^ ) Q (
mse. Genriles
firefpexeris;peren-nftatem mentis etjam ex illis non
pami ftatuunt, quam incertevero & perplexe, cuivis, libros eorum
evolventi, conftabit. $. II.
QUum
Bonumdetur
aliasfinis, quodSumum
nuncupari fölet,ad quod mortales in omnibus fuis a&ionihus refpiciunt, faltem refpi-cere deber t; cujusobtinendigratia
tam varios & moleftos in hac vita fubeunt labores; merito quasritur,
quodnam illud fit? De hoc autem non minima veterum Philofopho»
rum fuit difceptatio. Quare hic
ite-rum infignem videbimus
Chriftia-ni praerogativam; ille enim
dilcer-nere didicit Bonum verum a fallo
5c apparenti, quod gentiles occas" cati plerumque arripuere, & de-»
quo tam varie, inutiliter& confufe
dilceptarunt.
ChriftianustaleSum-mum Bonum refpicit, quodvitam hominis rationalem conlervare &
as ) o c m v
perficere,
voluntatem depravatam<
emendare, & mentem quietam ac
tranquillam reddere queat; quod
conftans & perpetuum fit;
quodfe-rio expetentes obtinere poflint_j,
quodque propferfe expetatur, ita
ut fui perceptione fruentem
perfe-öe beet n). H<ec requifitajunétim
furnta, quum in nullam rem finitam caderepofiintjfequitur
omnino,ho-nores, divitias, voluptates, five.»
corporis Jive animi,
multarumexi-miarumrerum (cientiam, fanitatem
corporis, habitum virtutis, aut
o-perationem fecundum re&am rati-onem, 6c quae id genus aiia funt, a gentilibus pro S. B.habita, quum bona fint partim caduca &
incon-ftancia, partim imperfe&soniobna-xia, adeoque minime fufficientia,
Summi Boni titulum neutiquam-» mereri. Solus itaque Deus eft S. B. idque non tantum infe confide*
ratus , quia perfeéhfiimus; Ted et-jam rejjfeäivef quum ceteraomnia
"
3° SÉ ) o ( fg
bona,quag homini in ufumcedunf,
ab illo tanquam fonte profluant.
n) Budd* Phil Prafl.c. 4,p. 133.
5. III.
MAlum
quamomnino
negaverit;dari.
neq; quen-nemo
un-quam negaturum credo, qui ocuiosper univerfum hoc theatrum
pau-lilper circumferre velit. Qjam
ma-lum vero de malo
ejusqj
originetu--lerint Judicium gentiles, patfcis
di-fpiciendum eft. Dicebantalii, mala
fua fponte oriri, aiii materiam in cauflä e(fe: alii aliud mali
princi-pium &quidemindependens
ftafu-ebant. Quemadmodum enim ho • minum ea femper fule, arque
et-jamnum eft pravitas ? ut feipfos
caufTam malea&orum prohferi no.
lint; ita quoque illiculpam in
prin-cipium illud malum transferre
vo-luerunt, non adeo graviter fe
pec-caturos exiftimantes, fi ad vitia •
flimulisquafi ab alio impelferentur.
Atque non paucos fcediflima ha*c
m )o( si i«
dpinio na&a eft afteclas , veriun
muitos, immo ipfos veterum Phi»
lofophorum
antiftites Pythagoram>Vlatonem & Ariflotelem.Verum enim vero, quum notum nobisfit,Deum efteEns independens,
adeoqueuni-curn; facile quoque intelligimus,
infinitis
ejusperfe&ionibus
deroga-ri, fi quis ftatueret, Eum non fo-lum regimini hujus univerfi
prasel-fe, fed alium comparem habere:
quod asque abfurdum, immo multo abiurdius , quam fi ftatueremus
,
munduma duobuslolibus
regi.Por-ro , juftitia divina non
parum
las-deretur, fi animabus, pura
inno-centibus & puris, a principio
hoc-ce malo vim
inferripateretur,
Ver-bo : de omnium fere attributorum
divinorum perfe&ione aéhim eflet, tali adn ifTo principio : inmerum
itaque hoc abit ens rationis,
Quoniam itaque Deus cauftk_j
tnalorum moralium non eft;
pen,
gradus quafi detcendendo tandefti
in eo fubfiftit ratio;
quod
in ente finitof* Ü )o( ^
finito & quidem cogitante
invefti-ganda fit eorum origo.
Pofitoenim,
quod
hoc legem
fibi
habuiflet
pra> leriptam, qua ufusobjeöi
cujus-dam ipli interdi<fiusfuerit,
quam (i tranfgrederetur, mala infe
con« traheret; fic homini demumcul-pam
adfcribendam
efie (equitun^
quatenus increaturis, lenfu
&
ra-tione deftitutis, prsdiåce
conditio-nes fruftra qua^runtur, Ita
proce-dere poteft ratio,
fpecialiorerri
ve-ro hujus rei notitiam ex
revelatio-ne habebit. Ad malorumphyfico•
rum originemquod
attinet, qua?fluuntex malis moralibus ,juftiti#
divinae omnino conveniens efie ju-dicat, ut peccator
afficiatur pcenis»
Quando autem aquam
heic
iterum fibi hserere animadvertit, omnes nodos alioquin folutudifficiles
ex-plicabit , fi
revelationern in
fub-fidium vocaverit: tunc non tantuni
certius&tutius, fed
&longiuspro-gredietur,quod
pluribusdemonftra-tipofiet,
nifibrevitati
ftuderemus,
$§ ) o c m 3 ?
videDifput.
deOrigine MaliUpfali#habicam 1726. Ex pluribus qui-dem aliis exemplis diffrrentiam
in-terutrumquePhiloföphum
oftende-repoftem; verumhifce allatis
con-j tentus , ad cetera, qua? reftant,
pedem promoveo: ex iilis ipfis ut
numquemqj vifurum fperans,quan*
ti revelatio in rebus
philolophicis
fit asftimanda»5. IV.
Dicis, Theologiam cum
Philo-j
fophia (ic mifere confundi,quate-nus Theologi eft, dogmata
trade-reex facra icripturadepromta,
Phi-lofophi vero inträ (uos fe continere cancellos, ea fcilicet agere, quaera»
tionis funt, Refp. Si Philofophus
tantum in fcripturam fibi arrogat
imperium, ut articulos fidei fua?
cenfura? frivole fubjiciat , verbique divini veritatem ex rationis
diÄa-mine metiri velit: vel (i
Philofo-phiam adeandem, qua Theologia
gaudet, dignitatem evehat, illotis
34 s ) ® c as
utique manibus hsrc facra
eontre-öat, quod minime
probandum.
Siautem imbeciliiratis (usr probe con*
kiu ,uberioris informationis
caus-fa, in iis rebus, quae (ui fori (unt,
ad revelationem, ciariorem earum
fuggerentemnohtiam, (ereceperif;
an tum culpa dgnus? certe meo
judlcio laudem meretur. Immo
ipfa neceflkas jubet eum hac ratio*
ne fibi confulere.
Probe in primis obfervandum, multa occurrereinphdofophicis
di-fciplinis, de quibus in fcriptura al-
1
tumeft filentium: fruftra icaque in
hilce uberlorem ibi quseris Cogni¬ tionen!. Multaquoquefunt in
fcri-pturis myfteria, captum humanum
longe fuperantia , quse
folurnmodo
credere, non vero ex principiis ra-tionis fcire pofTumus, Sed in eo-dem Sacro volumine reperiunturinfuper res, rationifubjefe, adeo-que ad difciplinam aliquam
philo-fophicatn fpe&antes. Si igitun»
Deus, utriusque lurninis tam mi¬
S )°C i IS
norisquam majorisau&or, volueric
revelare ea, quse defe&um
fupple-ant rationis, nonne iniquum eflet
denegare Chriftiano Philofopho
hane pra*rogativam , ut ex facro hocce penu ea depromat,
qua? cla-rius ibi expofita funt,
qucFque^ ad fuum forum pertinere
intelli-gif? Si Hiftorico
Chronologiam
<5cHiftoriam Saeram in profana Hi-ftorias vel fupplementum vel emen-dationem adhibere licet, quidni i* demjus competet Philofopho fine vi tio{Asloißdosu?siguXXo ysuog? Mix»
tura Sacrorum cum profanisdicen»
da non eft, quatsnus fundamenta
Philofophia* exSacra Script, nequa-quam eruere, fed ex rationis penu
eruta, ad illam, quafi Lydium
la-pidem, examinare geftir.
Subor-dinatur itaque Philofophia, tan»
quam honefta ancilla, Theologise, proutfumma? Dominse: qux licet excellens fit, miniftram tarnen non
fuffbeat; led quemadmodum
Sole-micans ex nubibus diei claritatem
]g ) o ( M
augef; ita rationis lumen mirurru
in modum augetur, rerumque na-
\
<curalium cognirio amplior reddi- i
tur, quando revelationis radii
in-fuperacceflerint. Ex ea enim ra¬ tiooccafionem ukerius
progredien
-di nancifcitur, adeo ut illius du- 1
tfu multas non infelici fucceflu
de-tegere poffit veritates, alioquin-.
forte nunquam inveniendas; quod
etjam iupra
§,
IV«indicavimus.
5. v.
AT multum, inquis,
fuifti, in adferendis gentiliumoccupatus
abfurdis fententiis. Quin producis quoque ea, quas de Deo rebusque divinis ineorum fcriptis occurrunt
faniora? Sic fane incredibilem eo¬ rum cum nobis Chriftianis
mira-beris coiifenfum; atque adeo
fate-beris rationis vim etjam in hifce-»
non efTe exiguam. Refp,.
Reperiun-tur, non nego, adeo muita,
Tobias Pfannerus, präster alios,
integrum ex diéUs eorum compi-laverit
M ) ° C M i 7
Javerit fyftema. Verum, fi dicam
quod res eft, qu« aliquantum bo¬
na vifa func, in certum ille
ordi-nemreda&a, in chartam conjecit;
ceteravero,innumeris mahs&näs¬
visfcatentia, ficco,quod dicitur, pe-de pr«terivir.Certe duplo
majorem
cerneres hbrum, (i eadem fide ac
curafalfa ek abfurdaeorum
dogma-ta ipfe aut alius quifpiam
collegis-fet; nam non femper fibi fuere
fi-miles; (ed modo hoc modo illud
dixerunt, prout ipfis vftum fuit; ut
ex ipfiseorum
effatisprobari
poftet,nifi imperata prohiberet brevitas. Et fint vel maxime bona, quas ex
ore & calamo eorum interdum-»
effluebant; id ipfum tarnen non
ra-tionis, fed traditionis plerumque
fcetum fuifie, afferere nullus
dubi-to. Suntenim, qui ftatuunt, Pia-tonem, Pythagoram & Anflotelem ex
le&ione^ librorum Mofis multa
fur-ripuifie; quod an verum fit,
judi-centalii. Sunt etjam, qui ftatuunt
Philofophi«
Jonicas & Italic«38 H ) o C i
dirores ab /Egyptiis, Graces vero i
a Phceaicibu >, fuä haufiff ; quem /. Utrumque populurn, ut eratJodaeis
vicinus, quin & frequentia cum il« Iis exercebat commercia, ab iliis multa didicfle, a vero non alienum
videtur. Peregrinationes cerrej
*
veterum Philofophorum , nec non
Judaeorum ac Gr^corum pofl: tem-pora Alexandri Magni convi&utn
quis ignorat? Q id? quod Prole masusPhiladelphia Sacram Scrptu
ram inlinguam Gnecarn trän-sferri curavsrir? Er ad recentiores quos-
'I
'dam Philofophorum quod attinet,
utSimphcmm, Plotmum
, Porphyrtum,
Jamblichum aliosque -plures ,
evi-dum purant erudici, illos per
Sa-crorum librorum leåionem , & conjvetudmem cum Chriftianis,
ac-curatiorem Philofophiam fibi com-parafle. Videlis hac de re Weren-felf. difH 3. de pra?ftantia Reli-gionis RevelatcP. Si itaqj ex tra-ditioneplurimahauferunt,
quasfon-tem utique
habuit
revelationem,SE■ ) © ( Sf S9
non eft, quod concludas, eos talia
'
exrationis lamine fcivifle.
(i
€Umma$. Vi.
itaque nosChrifliani pras
[
^
gentiiibus,
quibus
pars tantumveritatis, & haecmulcis
conramina-ta cornmentis, innotoit, gaudemus
prasrogativa. Qaare etjam
inef-fabilem hane Summi Numinis
gratiam 8c bonitatem humiilrma_«
profeqnamurveneratione 5c
gratia-rum aélione. Summa
denique^
votorum dt, velit idem Sutn»
mumNamen oculos menris noftrae
ita aperire, ut lumini huic morem j femper geramus, ne in tenebras,e
qmbusedu&i fumus, reiabamur»
Duc nos, doce nos, rege nos
O Dens vit^nofårse?
©!ücf*3Bunfc&
2ln bett
(JjjttoörHdcn tmbJpodbtf bleuten$mn
CAND]DATEN,
V.JOHAN W1MAN,
2\t (St JUUpfalpvo Gradu difputirtC
33ou
Sem"Borjugefticé <£l)rifil.
Philofopbi
twr Dcn^et)tmfct)cn.
L£§ ßab'bie<£&r gehabt ved)t offfcrma^Ij«fefjett/
£err candidat, metti ^vcunb/ <lud) auff
Der (Sandel f?ti;cn; £>a3br/aué reichem©cb#»engef>re vollem©eift/
Uu3 fo mit 2llfcmalémit Beuern Ijhultfd) fpetft.
£)en Söi§babt 3&r erlanqf burd)fTet§f'aeé studirm/ Siechtju ber©celen3?uij fbnt 3br bie fuhren:
3&vlehret fokbeSepr/ fo nad) bemJ)immelfebmeeft/
£>ie©Ott berSBelt emSidjt jumJ&eilc aufgefteeft. 2)ie(Sandel ^o^er ©cpul 3bi' i^o ciud) befieigef/
£>fl3bri»m <mbernmablnun iure2öeijj|eit jetg t:
£>ie»onber ^ugenb un$vorhinein^3rob. gab/
Segt jeßt ritt fcbonefåBetcfjuniSDtofter-ftätfeab. ©aé biegelehrte 5Beltgar beutltd) lajjt verfielen/
-SBie »tel ein tvetferQibctjt t»ol weiter fbttne geljctt
3n3orfd)tmg ber 9latu?;al$ ber»on©Otfe$
SSort
tftiebt tveiß bem Sitpt/ fb leudjt im einem btm«
cfclrt Ort.
Sarumb fomuffen nurDaS SBercf hier olle»reifen/ 0o roo&lDieJünglinge/ utöaucbDieafien©reifen;
SBeil 3hr fchreibt ron Dem Sicht Der ttnbDer S^fltur/ UnDjeigt beé tlnterfcbeibä»on bet)ben flare0»ur,
2Ber/ maé bientnferftecft/ roet'j] roeiélicb aufoulefen/ 3|ta«fDcr hoben ©d)ul De$Jpbcbften felbft gemefen;
©r nimtt>or Pallas unD»er allenMufen -Kotig/ 0e£t jie febr ioeifjurücf nuraufDie |)tntre £ancf«
SertreffenJ?ct;Den SBt'߻erftummf obDiefenSingen/
SiemirDurcfj©£)tfcé2Borfanö£icbtefbnnenbringen/
Safiet;t man mie garDiel Der€0?cnfcl)cn 5S3ei6l;etÉ fehlt/
SSeun©DtteéSöetéljetihn »orangenmtrbgefiel S5erjeibfun$fitlchem nach/ ihrguienmeifett£et)ben/ Sab mirtngleichem3£angeuch n,*innfern letDen/ Sné rechte£icbt fetjien eud)noch nid;t jueure3et't/
SSir fepn mit groferm £icl;t/@ott lob!ißunberfreut, JpertCANDiDAT, mein grnmb / fur biefeé ©ur'
bemühen/
0o lang Aurora mt'rbDie 0onne mit fief) sieben/
0oit3brmit allemrechtM haben3foi&m unb©br/
£5et) Dergelehrten SBelt/ »oniijtunD immerme&r,
Srumbmil ich meinenSBunfd)/ mein Srcunb/ ©tieft
lajfen fpübren/ Sab Pallasmbg'©ucftbalb auf l'indo hier beehren
2D?iteinemSorbeet^tan^/Deri^timgrünenffeftt/ Hub Daf) 3l;r allejeit Darnach auf Dtofen geht!
3u $3ejeugung gutergreunbfcftajft
molte Diefeé jufe|en
Plur. Rever. atque Chrtfpmo Domino C AN DI DATO,
Amico fuo mtegerrimo,
gratulaturus jpajuit.
NOn
Duinprius
tacitosinduicem clinarant 1 uminalomnum,
noftis luna regebafc equos,Quammibi Coelicolas per fömnum audirevidebar,
In queis Sc Pallas Sionidesque facri.
Lis eratinter eos: quem quis prasferretbonore,
An quifuggeftum, vel fuaroftra renet?
Pondera rationum funtmenti oblataföpore,
Quas tulerit Pallas, Theiofophique fimul»
Hi ftuduere fuum magnoprasferre labore,
Qui teneras fånfto neftaré pafcit oves,
Iplä manuspoftiit ftatim Tritonia viftas,
Protulit aft alto talia verba fono:
Kotitiaz fänftselubfcribo ledula veftras;
Tota all fub regno terrafuturameo.
Denique conclamant. bino eft venerandus honorc,
Quimultum bina doftiorarte calet.
Res afta eft; altusjiquit mea lurainalomnusJ
Sentio, tni WIM AN, diftafuifle Tibi,
Tu fimul in templo, felix gratusque facerdos,
Cum fruftupulfas fulmine corda fiuro,
1Tu
fimulin Pindo, Mulårum dexter alumnus,
Ingenii fundis flumina magna Tui,
Hmc igitur nobis binoclarebis honore,
UtDivi iniömno conftituere meo.