• No results found

er TILI,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "er TILI,"

Copied!
48
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

B. C. D. DISSERTATIO PHILOSOPHICA,

PRÄROGATIVE

PHILOSOPH!

C H

RI

ST

I AMI

pr

GEN

TILI,

Quam,

Adprobante

Ampliff. Colleg, Philos,

in Regia Upfal. Academia>

PRäSIDE

Admöd. Rev, aique Celéberrimo VIRO,

mag.

er

ICO

ALSTRIN,

Log. & Metaph. Prof. Reg. & Ord.

Pro Laureä Philosophica, Adpublicum examen modefle defert

S:JE R:ä M.TIS Alumnus

Johannes

Wiman,

fierdh.

In Audit.CaroKMaj. die XII.Aprilis

anni MDCCXXVIIL

Horis ante meridiem confvetis.

(2)

S:E R:E MiTIS

MAGNJE PIDEl VIRO,

GENERALIS Locum Tenenti,

PeriUufhri dtOL

Generofisjimo

BARONI ac DOMINO,

DN.

JOHAN

NI

GlERTA,

rittim NomenopelU huic prtfigerean¬

derem, diumultumque

h<zßtavi.

Scio

enim, magnosviros

magnis

quoque ne¬

gotii* in

dies

occupatos

ejfe;

adeoque

illostemeritatis notam vtx

effugerepof-fe, qtii non

fatis

ten.peshve

tam

excel-Jaadire

fußineant

limina

Me

hacde

re

nonparum

Jollicitum,

meliora

tandem

Jperare

jujjerunt

jumnu

<&*

pr<eclar<ß

virtutesTusHeroic<e,quas

Svecia

non

tantum, fedér exter<e regiones

admi-rantur;

preecipue

vero

incowparabilis

MAEC6NATI MAGNO.

(3)

S:£ R:£ M:TIS

MAGNA F1DEI VIRO,

i,

CHILIARCtLE,

Gencroßsßmo

aty

Nobtlisßimo

DOMINO,

I

DN.

É

R I C O

ODELSTRÖM,

MA*. CENAT1 MAGNO.

r

Olebant

flrudisa

rc

fe

et

eres

<edtbus

Tyrti,

ornatum

exm

-quendam conciliaturi,

777#-gnorum virorum imagines tIiis

appo-nere. Jta etjam ego differtationem

haneme am de Prserogativa Philofö-phi Chriftiani inpublicam prolaturus ■lueemi Nomini Tuo, Generofiflime

Domi ne, illam facratam velui, utni¬

torem, quem ipfa non habet, ex Te

fceneretur. Ignofcas, <^/5, jfr/*? 00»

dacite, mihi addidit favör ille,

o?;?;/* prorfus encomio major, quo Te adeuntes exhilarareJoles: addiditquoq;

(4)

Tuz ab omnibus äecantatafacilitasani. J mum mihi addidit. Admittasrgiturftib- c

miJJepetOy Perilluftris ac G^nerofif i fime Baro, & fohta Tuain Mufarum g ciätores benevolentia ampleåi digneris c me non ignavum, ut (pero

, earundem c vßimatorem acadmiratorem.

Rejpicias,

g

(upplex co

ntendopüültü

gratiofo clientem i Tuam,chartaceum tantum munusleve e

& incomtum adaram favöris Tu ifub» f

nv[fe deponentem; [mas,utlumenexlu- /

mmeTuomutnetur;finasquoqutcliens t

Tuusfe&fuasfortunnsTibi)upplici r

terc ommaulet. Fantum certefavörem, j

in meniegratifjmaac venerabundame c nunquamnon

repoßturum

jpondeo. Ad t,

Deum T 0.

indefejja

fundam fujpiria, b

i^//>Te,Perilluflris acGeneroiiflirne t

Baro, quietantiscapitiTu ofdepiusim- e

minentibutperkulisTe eripuit, porro quoque in S:<e Rne M:tisfida

minifteria,

inpatrnecommoda, & clientum

praßdi-um certiflimumyomnigena felicitateflo*

rentern quam diutißime confervare. Ita

voveo, <£r quoadvtxero,

vovebo

Perilliiftris acGenerofis.NominisTui

cliensaccultor devotiflimus

(5)

ni- fumma illa, qua paternam domum in ub- dies profequeris, benevolentia. Hac fif itaque gratia Tua, Marcenas Ma¬

r/w gne, ego etjam fretus,

opufculumhoc-ris fe qualecunque venerabundus Tibi

de-em diso, bumilhmeorans, veIis idembent* as, giiafufciperefronte, ac clientem Tu-rm u m Tibi commendatumhabere. Mettm

ve erit, tantum beneficium iminortalt

as-tb» jervare memoria, devot

aque jemper

ii- pr£diearegratiarum aäwne. De

ce-ns tero Supremum JShtmen pro Tua,

Ge-i- nérofiflime Domine, jalute, caltdis

n, junis veneraborprecibus, utinPatria

ne commodum, NobiltsJtm£ famili£ fola-id tmm &gaudium ac clientum patroci-a, nittm maximum, diuvivas,vig&as, flo-le reas. ldefl, quod ardentißtmis votk n- expetoatque exopto, permanjurus

ro

Generofis. acNobilitfimi NominisTui

{f

i-

)-■a

^ humillimus eultor accliens

(6)

«f

Sil ,

$lje Slrebötne ocl; #d<jn>d[ac!)fat)e g

£ € dl dl 21 dl

JfjanMémämievwUStockholm,

^

Spm

WILHELM GRUBB,

Jfjjcrr DANIEL

MATERN,

f?m

JOH. H.

SCHMEER,

SOJina ©unjit'ge fettar; §.

giimt

Äottg!.

Witiy.t#

ßopparpgave

5.

JP)crr ELIAS PFEIFFER,

Üftin .pdgtaraDe f. SSrobcr.

§•

iUt' dp'?flat Philafoph trocrbfltg roiépef äger

£5ngtfront förmändncn^eöningtfonfm l;af(; St; dl) liften (alar pmab §kttuf(fod) ©frifcert fager/

€DZen ßcbning enbafi0e( naturen jjommifagt;

©i/ betfamånbe jag iFortlief har bejTnjnya bejja b laben; od) for dber ögon tiv:

drgabbet/ £drrarmin/ betiborb' bemkterblifma

®?ei> (torre gäfroa; far boefbemwtåcf$

dr,-Uj)ft)ll/o ^tmla0nb/lnoab jagmånb' frolig'fSitfltajj

SO?Ine ©imfl'i'ge 03t;rmarc3

Stenft^ibttjfle Senare

(7)

fc&s »Ås Ä)C® bla :&**<&*tf><<

©ÖSS©®©g!S©S®©®©5g!ft©gt^

B» £>. D. > ^ PROOEMIUM.

§. I. Ebr&otum

philofophandi

rationellt paucis landat.

§. II. Gentilium in generé leviter dt*

2 tingit,

5. III- ad

reliquä

pandit;

set? ift; :r/ Jfl a;

&

I. Uemadmo-dum omne_»,

fplendidi

quid-piam infecon-tinens, multos in fui admira-tionem

&con-templationem

quafi rapit&allicit^;

itarerumdivinarum

humanarumcg

Cognition ob

pr<eftantiam

&

(8)

lentiam fuam, non primum

ultima

hac,6cad fene&utem vergente sta

-te, fed multisretro feculis, immoab

ipfo omnium rerum

exordio,mor-talium animos ad fui

inveftigatio-nem pcrtraxit.Quantus

ip(eAdamus,

omnium noftrum primus parens, fuerit Philofophus,

judicatu

facile

eft, quum penes illurn ,

etjampoft

lapfum , divins 6c humans

fapien-tis remanferint qusdam quafi ru-dera. a quo deindeper

Patriarchas

antediluvianos propagata eft

Philo-fophia. Infignem

Noachi,

Abraha*

mi,Jacobi 6c hacin re miramur

cognifionem, quorum

poftremo

,

ob fummam in rebus Naruralibus,

Aftronomicis 6c Moralibus periti-am , qua? ex libro ejus non

obfcure

elucet, magna tribuiturlaus. Quin

6c Mofen,omnibus iftius falcem

asra-tis Philofophis, tam in

Naruralibus,

quam Moralibus 6c Civilibus,

pal-mam prsripuifTe,

inapricoeft:

cer-te omnia ejusfcripta, praeteralia_*

utiliifima, luculgntiflimum

hujus

(9)

H ) O .( 3S 5

rei praebent teftimonium ; ne

deSa-\ lomone, Esdra, Daniele& aliis quid-piarn dicamus,quorum nonminima

inrebus divinis& humanis ex facro

codiee confpicitureruditio. Verum

¥ enim vero, ut

nihil

adeo

bonumLi,

quin accedente malitia

depravari

queat; ita quocp fana ha?c

philofo-phandi ratio, erefcente

hominum

perverfirate una cum mukitudine, xniferum in modum corrupta eft.

5. ii.

k.

ß

D

Gentiles

quod

attinet,

nec$

fik eos omnis iäpientlae expertes

/

fuifle

putamus> quoniam multi

in-ter eos fagacj 5c excellenti prxditti fuere ingenio. Quum autem non

unam neqj

redarn

femper ingre

(Ii

fint viam , fed propriam fibi quiscg

pro lubitu elegerint, apparet, eos

* non ubique adeptos fuiflh verum,

quod tarnen cupiebant. Ratio.en.im, qux eoram fereunicus eratdux, in

Ädarnopriftin^e

perfe<äipnisfecit

ja-åura.m \ ideoqjlicet

finem,

ad

quem

(10)

tende-4 8S ) 0 C sü

tenderent,

quodammodo

indicaret,

V!3m tarnen& modumadillum

per-veniendi,dum monftraref,tanquam

attonito fimilis nefcivir, ubi pedem

figeret.

Hinc

Charybdin

vitando,

inScyllam fape

ineiderunt.

Verum

nempe cum purarent

ambabus fe_j

arrepturos

manibus,

nubem

proju-none amplexi funt.

Quod

tarnen

in

(hoXoyiav

gentilium

di

dum

non

fir,

quum melius fapere

potuifTent, nifi

hane viam per nugas &

propriice-rebri figmenta

fibi

inaccefTam

ple-

J

fumque

reddidifTent.

i

Hl.

QÜicquid

corrupti

demum

ingenii

(it,noneftopus

humani,fed

to-liusDei, perfe&ätradere veritatem,

j

quippequieft

ipfa

veritas.

Cujus

bonitatem &clementiam nunquam non veneramur, quod nos per tan- >

tas vagari tenebras

noluerit,

fed

|

lumen coneefferit majus,quod

pri-ftini reliquias illuftrare, acque

iterJ

ad veritatem facilius & expedi- i

(11)

tius monftrare queat.

Revelatio-nem intelligo, in (criptura facrafa-&am. Quum itacß hane prs

genti-libus habeamus prsrogativam , ut uno oculo rationem, alrero

reve-lationem infpicere queamus, non

poteft non noftrahoctempore

Phi-lofophia longe purior cenferi,

mul-tisque parafangis prsftantior.

Arcjj

hoc eft argumentum, &

nobile

& antea, quantum

mihi conftat,

ven-tilationinon fubjeétum, quod

lucu-brationi mea? qualicuncß fefe

com-mendavit. Dignitatem &

gravita-tem hujus reicontemplans, tantam

efie ingenue fateor, L. B. ut vires mes legitims

ejus tra&ationi

non fufficiant. Contentus efTem, fi rem maximi momentiruditantum

peni-cillo delineare valerem. Quantum

itaque tenuitas virium mearum

&

ratio temporis

breviflimi

permife-rint,fretusauxilioSummiNuminis, quod

fubmiflepetentibus

fua

adefTe

föletgratia,hacinre

prsftare

cona-bor,omnium bonorücenfurs&

(12)

Se-6 ' M ) ö ( M

SECTIO PRIOR. r

§. I. Prxflantiam

revelationis

defendit

contra Rationarios.

§. II. Nullampugnam

interTheologiam

& Phtlofophiam ej]e

dieit,

§ Hl

Cbrifttanum

philofophum

certius

<&> tuttus

philofophantem

exhibet.

§. IV. Eum quoque

longius

progredi

pojfe

probat.

§. V,

ObjeBioni

cuiåam

occurrit.

§. VI.

Chrisiianum

introducit

morbos

inteliechis vohintatismeliuscogno•

[centern.

§. VII. Eos

dem

quoque

ab illo

melius

e-mendari a[jerit.

g. VIII De

impikphilofophis

quandam

Jubjungit s7Tikti(TLv.

-§>

i-QÜum

ne, uti

unicuu$,

dicitur,

qui

falutavitMu-

vel

a

limi¬

fas, notum efTe

exiftimave-rim , quid fitPreerogativa,

quid

Phi-lojophtts

Chriftianus,

quidGentihs,

de

illis agere> minus

neceflarium

(13)

M ) o c H 7

co. Sufficiat dixilP?, nos heicnon

intelligere prxrogativam tnbumL 9 five centnriam , qu;e prima ferre

folebat fuffrag?a,quofenfuapud

Li-yiunvSc Ciceronem occurrit; fed

idem ncbis jamefTe , atque privile¬

gium , feuiilud ipfum,quo quis aliis

prxfertur. Ad contemplationem

au-tem ipfius rci antequam nos

accin,-gimus , in ipfo limine incumbit

no-bis refcllere eos, qui, licetnonto>

tidem verbis, fa&o tarnennegant* Revelationem in Philofophia uliim

quendam habere. Philofophos

quosdam recentioris ^vi, nempej Cartefianos, innuo, rationern

ejusq$

vim tam alte extollentes, ut nulla

Philofophia Chriftiana dici debeat,

(qua; fcilicet gentili

contradiflin-guatur)per

prtffuppofita

nonnulla,qu<e a Theologo mutuatur. Nonminus, in»

quiunt, contra rationem eft, quod mnnutti Philofophiam ChriHianam efle

velint, quamJt Muhammedanamdice

-rent a). Sic & Anonymi cujusdam

comparec difTertatio, cui tituluss

(14)

Philofophia fcripturae interpres, in

cujus epilogo adieritur: ex folaScri- ,

ptur<£

leBione

, ne unius quidem rei

perfeBam feien

tiam

addijci,

nee ullam ideam claramdtslinBamqueindeaequi•

ri, neefaljamaeperverfam corrigi b).

Quidunquamimpudentius dici pot-eft? mirares, interipfosChriftianos

inventos fuifTe tales

blafphemato-res: fedutinamfuidentlHincquum

tam (iniftrum de feriptura facra

fo-veantfenfum, quid aliud inde

fe-quitur, quam quod rarioninimium

adferibant ? Quam ahfurda vero 6c

impia horum 6cmultorumaliorum, ' quorum nomina recitare nihil

atti-net, conamina finr, quivis videbif, fi modo ad infallibilitatem 6c

pvx-ftantiam luminis revelati, 6c defü* <3:um rationis artenderir.

a) vid. Valent. Alberti Cartes. &

Coceej.p. 33. b) idem/>.32.

$. 11.

I^TEque

audiendi

funt illi,

qui

pu^

4^ gnam quandamTheologiam-.

(15)

inter & Philofophiam fingunt:,

di-. * cendo, illud

ipfum

,quodinThro-logia verum eft, in Philofophiafal

fum effe, & vice verfa. Hocemm

cum perfe&ioneipfiusDeiconft're nequit, qui utriusqj veritatis au&or eft, quiq; rum

manifeftiflimaeargu-ereturcontradi&ionis. Quareerjam

CorneliusMartini, praeter alios,ef-fatum hocce , quod Theologia &

Philofophia pugnent interfe invi.

cem, mendaciumaDiabolo ejje dicit,

qui mendax& homicidq estaprincipio.

In Deo & a Deo nit nifimeraérpura

veritas, nil nifimera& purabonitas;

ut mendacii illumautpeccati arguere,

in quacunque tandem difciplina

, m

quacimque reid fiat, ultim#<&

de/pe-rat£fitimpietatkc). Una itacj; manet

veritas, neque quae in Theologia_»

docentur,vere

contradicuntiis,quas

Philofophia

tradit , quippe quum

utraque difciplina a Deo originem

habear, Sic e. g. in

Theologia-.»

IL

Morali

nihil concrarium reperirur

Philofo-V• S* II

(16)

IO H ) o ( H

PhilofophiaD Morali. Qua? utraque tradit, non invicem pugnanria funt,

f.d fubordinata: quoniam TheoJo-g is

perfeftius

illa ipfa docer, quo« tum Philofophus minus perfe&am

6c non adeo evidentem habet co¬

gnitionern. Et fic in reiiquis,

ubi

Philofophia qua? inferioreff, manq-ducit ad Theologiam, qua; circa

altiora verfatur Neque ipfa

my-üeria, licet rationis captum

exce-dant,propterearedla;rationi

dicen-da funt adverfari. Quod fiHagar,

omnis adrnonitionis 6ccorre&ionis

impatiens, refiftat Sar**, non eft

quod miretur, fi tanquam ancilla

morofa ejiciatur cl). Breviter. Phi¬

lofophia abßraäe & ratione effentw

confideratanunquam contradicit_,

Theologie ; fed fi eam concrete 6c

ratione exiftent'ne,proutin certis

ho-minibus exftitit, confideres, utic#

Theologie faspe repugnavit. Sea

omnem hanc repugnantiamadpra*

vum rationis abufum refer, 6c res bene fe habebit.

(17)

v /• .V. T* ■

i )o ( i 11

c)inAnal Log,part.2 cap.6,

cl)

Ofi-and.colieg, confiderat.pag. m. 21.

§. III.

HIs itaque, qui

in re&a ratione

nulium

philöfophandi

pforfus

revelarionis ufum efTe ftatuunt,jufta

yeprehenfione exceptis, mulripli*

cem fåne hane ilii

prabere

ufuiru

contendirnus.Trimo enim revelatio

praeftat, ut certius Situtius r3t<ione

uti, five phiiofophari

pofTimus.O-mnetr. verirarern & cognirioneni^»

noftram ex duplici profluere fonte,

Ratione& Revelatione, extra

contro-veriiarrrefl, unde prius

audicprtn-cipium cognofcendi Philoföphis,

pofterius autem Theologis. Ve¬

rum, quum fciamus rationis huma¬

na poft lapfum

magnam elfe

imbe-cillitatem , quin <Sc naturs lumen

hominum fbudiis fspe obfufc.ari ;

concludo, Philofophos , ilii foli

iu-nixos, a vero tramite paflim aber*

ralTe. In eo igitur Chriftiani, qui

facra veaeratur oracula, inlighis

(18)

pra? gentili cernitur

pra?ftantia_»,

qaod nonfolurn rarionem,tanquam t ,f odyjydv fequatur ,

fed

majus infuper

illud lumen, Revelationemnempe,

adfpiciat, ad

cujusfplendorem,ceu

cercifiimam pharum

5c

infallibile__>

m3gifterium, ea

examinare

poreft,

qua? naturali ratione

fe

invenifTe^»

re&eque

concluftffe

exiftimat.

Ita

fefe gerendo,

facile

videbit,

num_.

quidpiam errorfs

commiferit,

quod

fi faéium effe intellexerit,

fen-tentiam illico murabit : fi autem rem acu tetfgerit, verasque

dedu-xeric conclufiones, applaufum

hu-jus

hodegeta?

obtinebic,

adeoque

certius 5c totius

philöfophabitutL».

Qua inre

Philofophus

nofterChri-ftianus haud difiimilis eft nautis,

portum

quendam

ingrefTuris

,

qui

acum magneticam ,

ejusque

decli-nationem 5caliaindiciaadhibere

fo*

lent, ut voti compotes

fiant.

Si

jam lucentem

pharum

a

portu,

xjuem attingere

volunt,

obfervant,

,L

Qmnis illis adimiturmetus j

fi

vero alibi

(19)

BS ) o ( * M

alibi, quam cogitaverant,

illiselu-xeric,omnes calculos potius

rejici-unt, quam evidentiam luminis

tam clari pr^ftantisque in dubium

vocarent. Ita quamvis fua Iuce

interdum radier lumen naturale^,

noii adeo tarnen certum &

tu-tum eft, cui confidamus, atque.»

revelatum e).

e) Vid. Schorn.

Theol.

Mor.p. m.ig.

$. IV.

NEc

lofophatur

tantum

certius

Chriftianus;

& tutius

verum

phi-etjam ope revelationis

fuffultus,

Jectmdo ulteriorem

feu

majorem^

progreffum facere

poteft.

Easni-mirum, confulendo fcripturam f.

inveniet veritates, quarum antea,

licet rationi fubjeétae fint, vel nul-lam, vel confufam habuit

cogni-tionem. Caufla hsec eft, quod

fcriptura

facra

ipfi

occafionem

(ub-miniftret, rationemluamcirca

hanc

vel illam maceriam magis

inten-dendi. Egregie hac

de

re

judicat

(20)

Lehman-H » ) o c m

Lehmannus/),cujus integra

verjba

adferre non poenitebit.

Qjiod ad

gentikumfinquit, Cognitionen attinet,

obfervdmuSy quodbiquidem

multas

na¬

turales cognofcant veritates ;

jed

mul¬

tas qmque ignorent, quia

vel

non

qit£-jiverunt tIlas, rov/'quod non

flatim

di-ftinäe ér perfecle cognofci poterant,

rejecerunt easdem 5 qiias

ChriHiani

Pbihfopbt retinent , cumfcriptura

f

iHas confirmaverit, , quod

geiitiles imaginatiomju£ nimis

fiaant>

&fingere falfapro verisnunquam

de

-finant. - Ex

qitibus

omnibus

facile colli

• gitur , illosperperam agere, qm

Philo-fophi£ ver£ ambitmn atque rationem

ex fcriptisgentihum cognofcere

di-htdicare volunt. Et panlio inträ in '-'notis ita ioquitur: Ver.iffimum

efts

"Chriftianos Phiiöfophos indoéfcri-<£nis , in quibus Philofophia pauca>

4leaque confufe cognotcic,

utilifli-££marn fepius ex (cripturis f.

exfpe-"étare

pofte

confirmatiönem.Imrno

"ft ejus generis Philofophus injam

^ailatis doårinis veritates certasin

(21)

fcri-) o C

fcripMiris f. deprehendir, eo faci '

lius , fepofita erjam revelatione <£

easdem dodrinas ukeriusconfide <s

rabit atque perfpieiet; eademferc 4

ratione, qua- Aftronomus ocub i: arm atis minima nobfs vifa c oe1i4 c

corpufcula confiderans, fepofttis"

armis, incognofcendis illis ulteri-"

us progredi poteft, atque ille, qui"

nunquam eaadhibuit arma.Confer

Placcii Commenrarium inlib.

Fran-cifc. Bacon, de Verul. c.I. text. VI,

etjam Ger. de Vries. p.5 Sed

perex-empla, qu^e in Seéiione II.

adfe-rentor,& liaec Scprior$.clariorerit.

j)

Obs.in Budd. Phil inflr p.76,77..

T, inquis , fi feriptura Ttamex¬

cellens Sc infaiiibilrs dux fit,

cujus beneficlo lantis prx gen-tili-bus ornati fumus privilegiis, qui

fit, qood non omnes naturales res

rimari poffimus? Ccelum v. g. dum

contemplamur,tanta;occu.rrunt cir-ejus rriagnitudmem, circa fiaes

5. V.

(22)

** M ) o ( gg<

univerfi, circa corpora cceleftia 5c

multa alia diflfrcultaces , ut adhi»

bitis licet rnultis experimentis ac

obfervationibus, eas tarnen omnes fuperarenequeamus. Terram de-fpicienti tanra obvia erunt dubia t

quibus tollendis nullum fere inge»

liium, ne quidem acutitfimum fuf-ficiat, &(icinaliis. Refp.

Quan-do ftatuimus Philofophi3m

incre-menta per revelationem

futrfiffe*

non omnimodam & perfe&ampol-liciti fumus omnium rerurn

cogni-tionem, fed tantum majorem illa,

quam habuere gentiles, foli

ratio-ni innixi. Interim fatemur Spi¬ ritus San&i non efje Marhefm aut

Phyficam ex profeflo nobis

trade-re. Sed juxta contendimus,

Phi-lofophum, fi duélum revelationiS

nonnegligat, multurn proficere, in

primis inPneumaticis &Moralibus.

i

VL

POrro

Chriftiani in

pr^rogativa

eo confrftit,

Philofophi

quod

(23)

) O C Si *7

divina revelatione admonitus, 6c fuam naturam accuratius

confi-deret, in qua tam ianguidum

vir-tutis exercitium, tamque horrenda

ad vitia proclivitas reperitur. Ni-mirum in wtellettu multi 6c perni-ciofiflimi deprehenduntur morbi, 6c quidem inprima mentis

opera-tione, ignorantia, error, idearum

confufio 6c imperfe&io; infecimda

error 6c flu&uatio injudicando; in

tertia denique omnia Sophismata 6c fallacia?, qua*

a Logicis paflim

adferuntur. De cetero, quum-.

ipfa experientia fatis fuperque

con-doceaü, homines in fufcipiendis

negotiis, non tam gloriam Dei, qua? tarnen finis fummus 6c praeci*

puus effe debet, quam potius pro¬

prium commodum, honorem 6c voluptatem turpiter refpiceretap¬

paret, profundiflimamin

volunta-te hominis advitia qua*vis

fcediffi*

ma effe pronitatem. Oritur haec ex

@itevlt'a prava, omnium maiorurn

feilte 6c fcaturigine.

Ex

hac

enim

(24)

. ü ) o c m

prava matre

perniciofiflima?

illee

procreantur

fili£B

,

impietas,

inju-ftitia, fuperbia, voluptas,

ambitio,

avarifia, & aliae ejusmodi

plures,

Neej; me erraturum

credo, fi

illam,

una cum intelledlus imbecillitate 5

fecero fontem omnium

praejudicio-rum 5 qua? quam magno

Philofo-phanti fint

impedimento,

nonpot-eft cuiquam ejfle ignotum,

Exem-pla neque

defunt.

GentiliumPhilofophi,quatenus

revelationis ignari fuerunt, non

fa-tis perfpexerunt

has

intelle&us Sc

voluntatis maculas , unde tam

in-numera proveniebant

mala.

Illos

quidem demiferia

hominum

inter-dum conqueftos

fuiffe,

fcripta

eo-rum indicant; quum autem

fum-mam natura? humana?

corruptio-nemignorarent* in

hominis

propria

poteftaté

effe dixerunt,

&vitiafu-gere3& virtutem

ample$!.

Ex-emplum

habemus

in

Seneca

,

qui

flultumejfedicit, bonam

meniemaDeo

optare,cumimusqimqite eam a

fe

impe-trare

(25)

ü ) O ( IS 19 travepo

(fit

g). Ita

etjam loquitun,

Horat. Ii b. I. epift. 18. Détvitamfiet

opes , hocfe. a numine peth,<equum

mihi aninmm ipfe parabo. Et

plurima

alia ejusmodi

fuperbi animi e^em-p!a in fcriptis eorurn obvia funt,

qua* legi pofTunt, fivis, apudBud-deum difTrt. 2. de erroribus

Stot-corum inPhilos Mor.& alios.

Chri-ft anis vero hi defe&us Sc narvi in«

hecrentes occulti efTe non pofTunt,

quuinfcriptura f.& profundiflimam hane pravitatem Sc illius

caufTam,

nempe labem omnibus connatam, a primo genitore in

pofteros

deri-vatam, introfpieientium oculis

cla-re fiftat.

g) viel. Budd.Infi. Tloeol. Mor. c. 1.

/<?<?.

2./>. 53.

VII.

QUoniam

tavit, curam

ratio

fui

gentilibus

ipfius haben*

di$i-dam, atque focialiter cum aliis

vi-vendum efle, de remediis, quibus

morbi mentis fua? fanarentur,

(26)

20 H ) O ( SÜ

liciti

quidem fuere:

operam tameti

& oleum, uti dicitur, eos

perdi-difie tanto tutius

afIero,quantoim-perfe£ius

vim

morbi lentiebant:

adeoque omnia

ab

illis

data

praece«

pta, non

ipfam

<piÅau]icw ad mala

quasvis pronam

&

dominantem«»

coercebant, fedtantum vitia qua> dam craffiora, notiora proprioque

commodo maxime noxiautcunque

reprimere poterant.

Omnia

emm,

verba funtCeleb. Budd. qu<e

Philofo-phia

fubmintflrat remedta, ita (unt

comparata,ut qua

est

mali in

nobis

in-fidentis pertinacia,

vim

propenftonum

pravarum

vix imminuere

& leviter imi

miliarepojfint,tantum

abeft,

utvolunta-ternpenitusemendarequeant

h), Quod

itaq;rationis

excedit

vires,

hoc

re ve¬

latioprseftat. Illa ipfa omnesde pro* füdiflima natura*humanas

corrupti-onepleniusinftruit,prascepta quocg

Sc media ad emendandam

volunta-tem , fine cujus fanatione

abje&io-nem prajudjciorum absque

fru&u

(27)

Sc efficaciffima; perqua?poftquam voluntas vere eftemendata,

pra>

judicia felicius cavere, & ratlone reflius uti pofTumus, etjam in iis, quce ad prsefentis vitas negotia

fpe-Åant. confer Laxantium lib. 3. de falfa fap. 5.25.feq. p. 212.

h) Phil. Prad.part. i.e. 6.5.48.

§. VIII.

HInc

phum

concludere

divina deftitutum

licet, Philofo-

reve-latione folidam erudidonem aflequi non pofTe, Dixi eurn (olida?

erudi-tionis non efTe capacern

, quamvis

multam Sc amplam fibi conciliare queat. Licet emm quidam, judice Lehmanno, impii&precum

contem-toresejusgenerisnancijcivideanturno•

titiam; potius partem iantum eamqtte

wortua ratione capiunt. Quas ipfä

praxisnos docet dodrinas, negligunt.

Dens quidem hujus furjuris hommibus interdum notitiamjatis amplamconce*

dit, iliis liceteam non expetentibus^ut

eo mimeroßoribus argumentis admelio~

(28)

iz JU ) o ( H

rem aäigantur vitam, aut(t <&> hane

tieglexerint, eomagisfint wexcufabiles, nemimque reflius, nififibimetipfis, ul•

timum imputarepojjint exittumi).

Fi-nis vera1eruditionis debetefTe, pofl:

gloriam Dei,utnoftram & ahorum

promoveamus falutem. Qua ratio-ne autem hic finis ab impio inten-datur« me fugit, quatenus vitia_»

fua ipfe nondum intellexit, multo

minus exuit. Obftantcerte

praju-dicia, obftatignavia, ambitio,glo¬

ria cupiditas , obftant affe&us ,

quibus legemponere nefcit, quam-diu fic agrotat. Qua obftacula

effi-ciunt, uc falfa non raro pro veris

arripiat. Hinc invidia peftis illa

foediflima , qu^ animum ejus

nun-quam finit effe tranquillum; hine

intempeflivus ille contradicendi Sc

alios calumniandi pruritus, qui ni¬ hil aliud efficit, quam

utfibi &aliis

fitmoleftus. Injuria quoque

iacef-fitus, de fama & exiftimatione (ua aåum effe fibi imaginatur, nifipar

pari retulerif» De errore aliquo (1

(29)

admo-Si ) o C H ij

admonitus fuerit, tantominus, ut eumrevocet, fibi conveniens efTe

putat, quanto certius fe

folum

fa-pere , alios vero omnes infanire

fibi perfvadet. Porro, analiorum

informationi, utipareft, omnem

impendat operam, tion fine

caufTa

dubitatur, quum ipfe voluntatem habeat vitiis ceu fpinis

undique

circumfeptam. Certe La&antius

dicit, illos neque ctlium quenquam , nequefeipfos poffie facere

meliores.

Sa-pientia eorum, ut plurimum

efficiat,

non exfcindit vitia, fied abfconait

k)»

Denique obfervandum eft ,

maliti-am ér impietatem, ubi literarum pe»

ritiaaccedat, perifiepepejorem

&

in-curabilem> quia per illas

vekt

arma

accedunt, quibus ea defendatur

&

in

apricum producatur, ut verbisutan»

Rechenbergii /). In hanequoqj

fen-tentiam pedibusitRötenbec.

dicen-do , eruditionem in impw ejje in

Har

gladii in manu furtoß II),

Exemplum

ejusmodi perverfi hominis

habe-mus inCurtio

qiiodarn

Marignollo,

(30)

44 M ) o C 3S

qui cum & natura &

arteeffetpoe-ta i non honefta tamen , fedturpia

& obfccena quasvis tam loquendo

quam fcribendo promulgabat. Cum

vero alii ad faniorem mentemeum

tevocare vellent, tantumabobfccs-nis ad honefta tranfitumfibidiffici-lem foredixit, (1velmaxime Omni¬ bus in id incumberet viribus m)>

Quamvis itaque litera? in fe bona?

fint, nullumque adferantdamnum,

inftar ftorum tamen easefte credas,

qui, fi re<fte iis utaris, falutares

funt, fin male, venena fiunt.

/) obs. in Budd. Phil.Ecleä.§. 14.p. 83. k) lib. $.defalfafap.p. 213. 1) de erud.pietate $.48. Il)'inprtefat.Log♦

ni) Budd. exerc. de cultu ing, §. 16.p.

39S*

SECTIO POSTERIOR.

I. Exemplo de

animahumanadefum-to osiendit prterogativam

Philofophi

Christ.

5. II. Eundem infinem adfert exem•

(31)

1 ) Ö ( I fy

§. III.DeMatoejusque ortginedisquirit,

IV. Aconfufione Theologie &

Pbi-lofophids

nos liberat.

§. V. GentHes

multa

extraditionens.

habuifje

oHendit.

§. VI. Dijjertatiom finem imponit

ad-ditovoto.

§.

i.

IF ]T autem iHis.quae diftaTunt,vis

atque pondus ulteriusaddatur, exemplis nonnuilis rern breviten..

illuftrareconabor,quorum primum erit de anima humana ejusque

ori-gine & immorralitate, Cujus

exi-ftendam ut nemo fanus in dubium unquam vocaverit,(lc neque eam-negarunt gentiles. Varia tarnen—,

apud illos de origine animarum-. deprehendimus (entenciarum

di-vortia , qua? omnes lubrico ifto

fundamento , exnihilo nihilfit,

pra?-cipue nitebantur. Alii nimirumex

Deo ipfo, alii ex materia,quam

ar-bitrati funt principium effe Deoco»

seternum, animasfuamhabere

(32)

. it I )o( ^

ginem crediderunc. Qui materia attribuebant, Ipfas quoque mate*i-

|

ales atque interitui obnoxias effe ilatuebant. Quum vero hocaiiis, excellenriam animée altiusrimantir

bus, minus congruum videretur, ( aliam ingrefli funt viam,neq$

multo

j

meiiorem , deducendo fcilicet eam

peremanationemex

ipfa

effentia

di-vina. -Longe autem melius

ratio-, cinatur Chriftianusde nobiliori hac

hominis parte. Poftquam enim me-liora ex verbo divino edo&us eft ,

j

intelligit quoque, modoviresinge»

niipaululum

intendat,

h^cdogma-ta (anse rationi repugnare. Quem-admodum enim Deum ut omnipo¬

tentem veneratur, ita quoque

a-gnofcit, axioma

illud:

ex

inhilo

nihil

fit, effe principium

Phyiicum,

atq$

hoc innuere , naturam non poffe

exnihilo facere aliquid;quuminter

aliquid &

nihil infinita fit

diftantia,

quam natura, urpote quae creatura

fit, adeöque fuos terminos & non

(33)

ff ) ° ( ff 27

ire non poffit: hoc autem non

ob-ftare , quo minus cauffa efficiens,

infinita virtute prasdita, poffitali¬

quid (ine pr^exiftente materia,feu

exnihilo, producere. Ulterius

ar-gumentatur: quatenusDeuseft ens

indépendens, aliud

quoddamprin-cipium ei äquale dari non poteft;

atque Tic fpontecadit decantata illa

opiniode ^eternitate materias,quam

pro principioUli venditabanr.

Por-ro animas ex divina emanafTe ef«

fentia, in totum negat; quoniamu ea neque generationen* ex fefe

ad-mittit, nec§ in infinitas dividi

piteft

partes, quod fecundum fentenciam

illorumfequeretur. Immorcalitatem quoqueanimas firmiusadilruit;

idqi

ex fpirituali ejus

natura : quum e-nim materia expers fit, partibus

quoque caret, in quasrefolvipoffit.

Necnon plurimaalia, fortepotiora, adferre poteft argumenta, quibus

ex rationis penudefumtis, ex fcri-ptura f. veroconfirmatis, utaturin

demonftranda immortalitate

(34)

i8 i ^ ) Q (

mse. Genriles

firefpexeris;peren-nftatem mentis etjam ex illis non

pami ftatuunt, quam incertevero & perplexe, cuivis, libros eorum

evolventi, conftabit. $. II.

QUum

Bonum

detur

alias

finis, quodSumum

nuncupari fölet,

ad quod mortales in omnibus fuis a&ionihus refpiciunt, faltem refpi-cere deber t; cujusobtinendigratia

tam varios & moleftos in hac vita fubeunt labores; merito quasritur,

quodnam illud fit? De hoc autem non minima veterum Philofopho»

rum fuit difceptatio. Quare hic

ite-rum infignem videbimus

Chriftia-ni praerogativam; ille enim

dilcer-nere didicit Bonum verum a fallo

5c apparenti, quod gentiles occas" cati plerumque arripuere, & de-»

quo tam varie, inutiliter& confufe

dilceptarunt.

ChriftianustaleSum-mum Bonum refpicit, quodvitam hominis rationalem conlervare &

(35)

as ) o c m v

perficere,

voluntatem depravatam

<

emendare, & mentem quietam ac

tranquillam reddere queat; quod

conftans & perpetuum fit;

quodfe-rio expetentes obtinere poflint_j,

quodque propferfe expetatur, ita

ut fui perceptione fruentem

perfe-öe beet n). H<ec requifitajunétim

furnta, quum in nullam rem finitam caderepofiintjfequitur

omnino,ho-nores, divitias, voluptates, five.»

corporis Jive animi,

multarumexi-miarumrerum (cientiam, fanitatem

corporis, habitum virtutis, aut

o-perationem fecundum re&am rati-onem, 6c quae id genus aiia funt, a gentilibus pro S. B.habita, quum bona fint partim caduca &

incon-ftancia, partim imperfe&soniobna-xia, adeoque minime fufficientia,

Summi Boni titulum neutiquam-» mereri. Solus itaque Deus eft S. B. idque non tantum infe confide*

ratus , quia perfeéhfiimus; Ted et-jam rejjfeäivef quum ceteraomnia

(36)

"

3° SÉ ) o ( fg

bona,quag homini in ufumcedunf,

ab illo tanquam fonte profluant.

n) Budd* Phil Prafl.c. 4,p. 133.

5. III.

MAlum

quam

omnino

negaverit;

dari.

neq; quen-

nemo

un-quam negaturum credo, qui ocuios

per univerfum hoc theatrum

pau-lilper circumferre velit. Qjam

ma-lum vero de malo

ejusqj

origine

tu--lerint Judicium gentiles, patfcis

di-fpiciendum eft. Dicebantalii, mala

fua fponte oriri, aiii materiam in cauflä e(fe: alii aliud mali

princi-pium &quidemindependens

ftafu-ebant. Quemadmodum enim ho minum ea femper fule, arque

et-jamnum eft pravitas ? ut feipfos

caufTam malea&orum prohferi no.

lint; ita quoque illiculpam in

prin-cipium illud malum transferre

vo-luerunt, non adeo graviter fe

pec-caturos exiftimantes, fi ad vitia

flimulisquafi ab alio impelferentur.

Atque non paucos fcediflima ha*c

(37)

m )o( si

dpinio na&a eft afteclas , veriun

muitos, immo ipfos veterum Phi»

lofophorum

antiftites Pythagoram>

Vlatonem & Ariflotelem.Verum enim vero, quum notum nobisfit,Deum efteEns independens,

adeoqueuni-curn; facile quoque intelligimus,

infinitis

ejusperfe&ionibus

deroga-ri, fi quis ftatueret, Eum non fo-lum regimini hujus univerfi

prasel-fe, fed alium comparem habere:

quod asque abfurdum, immo multo abiurdius , quam fi ftatueremus

,

munduma duobuslolibus

regi.Por-ro , juftitia divina non

parum

las-deretur, fi animabus, pura

inno-centibus & puris, a principio

hoc-ce malo vim

inferripateretur,

Ver-bo : de omnium fere attributorum

divinorum perfe&ione aéhim eflet, tali adn ifTo principio : inmerum

itaque hoc abit ens rationis,

Quoniam itaque Deus cauftk_j

tnalorum moralium non eft;

pen,

gradus quafi detcendendo tandefti

in eo fubfiftit ratio;

quod

in ente finito

(38)

f* Ü )o( ^

finito & quidem cogitante

invefti-ganda fit eorum origo.

Pofitoenim,

quod

hoc legem

fibi

habuiflet

pra> leriptam, qua ufus

objeöi

cujus-dam ipli interdi<fius

fuerit,

quam (i tranfgrederetur, mala in

fe

con« traheret; fic homini demum

cul-pam

adfcribendam

efie (equitun^

quatenus in

creaturis, lenfu

&

ra-tione deftitutis, prsdiåce

conditio-nes fruftra qua^runtur, Ita

proce-dere poteft ratio,

fpecialiorerri

ve-ro hujus rei notitiam ex

revelatio-ne habebit. Ad malorum

phyfico•

rum originem

quod

attinet, qua?

fluuntex malis moralibus ,juftiti#

divinae omnino conveniens efie ju-dicat, ut peccator

afficiatur pcenis»

Quando autem aquam

heic

iterum fibi hserere animadvertit, omnes nodos alioquin folutu

difficiles

ex-plicabit , fi

revelationern in

fub-fidium vocaverit: tunc non tantuni

certius&tutius, fed

&longiuspro-gredietur,quod

pluribusdemonftra-ti

pofiet,

nifi

brevitati

ftuderemus,

(39)

$§ ) o c m 3 ?

videDifput.

deOrigine MaliUpfali#

habicam 1726. Ex pluribus qui-dem aliis exemplis diffrrentiam

in-terutrumquePhiloföphum

oftende-repoftem; verumhifce allatis

con-j tentus , ad cetera, qua? reftant,

pedem promoveo: ex iilis ipfis ut

numquemqj vifurum fperans,quan*

ti revelatio in rebus

philolophicis

fit asftimanda»

5. IV.

Dicis, Theologiam cum

Philo-j

fophia (ic mifere confundi,

quate-nus Theologi eft, dogmata

trade-reex facra icripturadepromta,

Phi-lofophi vero inträ (uos fe continere cancellos, ea fcilicet agere, quaera»

tionis funt, Refp. Si Philofophus

tantum in fcripturam fibi arrogat

imperium, ut articulos fidei fua?

cenfura? frivole fubjiciat , verbique divini veritatem ex rationis

diÄa-mine metiri velit: vel (i

Philofo-phiam adeandem, qua Theologia

gaudet, dignitatem evehat, illotis

(40)

34 s ) ® c as

utique manibus hsrc facra

eontre-öat, quod minime

probandum.

Si

autem imbeciliiratis (usr probe con*

kiu ,uberioris informationis

caus-fa, in iis rebus, quae (ui fori (unt,

ad revelationem, ciariorem earum

fuggerentemnohtiam, (ereceperif;

an tum culpa dgnus? certe meo

judlcio laudem meretur. Immo

ipfa neceflkas jubet eum hac ratio*

ne fibi confulere.

Probe in primis obfervandum, multa occurrereinphdofophicis

di-fciplinis, de quibus in fcriptura al-

1

tumeft filentium: fruftra icaque in

hilce uberlorem ibi quseris Cogni¬ tionen!. Multaquoquefunt in

fcri-pturis myfteria, captum humanum

longe fuperantia , quse

folurnmodo

credere, non vero ex principiis ra-tionis fcire pofTumus, Sed in eo-dem Sacro volumine reperiuntur

infuper res, rationifubjefe, adeo-que ad difciplinam aliquam

philo-fophicatn fpe&antes. Si igitun»

Deus, utriusque lurninis tam mi¬

(41)

S )°C i IS

norisquam majorisau&or, volueric

revelare ea, quse defe&um

fupple-ant rationis, nonne iniquum eflet

denegare Chriftiano Philofopho

hane pra*rogativam , ut ex facro hocce penu ea depromat,

qua? cla-rius ibi expofita funt,

qucFque^ ad fuum forum pertinere

intelli-gif? Si Hiftorico

Chronologiam

<5c

Hiftoriam Saeram in profana Hi-ftorias vel fupplementum vel emen-dationem adhibere licet, quidni i* demjus competet Philofopho fine vi tio{Asloißdosu?siguXXo ysuog? Mix»

tura Sacrorum cum profanisdicen»

da non eft, quatsnus fundamenta

Philofophia* exSacra Script, nequa-quam eruere, fed ex rationis penu

eruta, ad illam, quafi Lydium

la-pidem, examinare geftir.

Subor-dinatur itaque Philofophia, tan»

quam honefta ancilla, Theologise, proutfumma? Dominse: qux licet excellens fit, miniftram tarnen non

fuffbeat; led quemadmodum

Sole-micans ex nubibus diei claritatem

(42)

]g ) o ( M

augef; ita rationis lumen mirurru

in modum augetur, rerumque na-

\

<

curalium cognirio amplior reddi- i

tur, quando revelationis radii

in-fuperacceflerint. Ex ea enim ra¬ tiooccafionem ukerius

progredien

-di nancifcitur, adeo ut illius du- 1

tfu multas non infelici fucceflu

de-tegere poffit veritates, alioquin-.

forte nunquam inveniendas; quod

etjam iupra

§,

IV«

indicavimus.

5. v.

AT multum, inquis,

fuifti, in adferendis gentilium

occupatus

abfurdis fententiis. Quin producis quoque ea, quas de Deo rebusque divinis ineorum fcriptis occurrunt

faniora? Sic fane incredibilem eo¬ rum cum nobis Chriftianis

mira-beris coiifenfum; atque adeo

fate-beris rationis vim etjam in hifce-»

non efTe exiguam. Refp,.

Reperiun-tur, non nego, adeo muita,

Tobias Pfannerus, präster alios,

integrum ex diéUs eorum compi-laverit

(43)

M ) ° C M i 7

Javerit fyftema. Verum, fi dicam

quod res eft, qu« aliquantum bo¬

na vifa func, in certum ille

ordi-nemreda&a, in chartam conjecit;

ceteravero,innumeris mahs&näs¬

visfcatentia, ficco,quod dicitur, pe-de pr«terivir.Certe duplo

majorem

cerneres hbrum, (i eadem fide ac

curafalfa ek abfurdaeorum

dogma-ta ipfe aut alius quifpiam

collegis-fet; nam non femper fibi fuere

fi-miles; (ed modo hoc modo illud

dixerunt, prout ipfis vftum fuit; ut

ex ipfiseorum

effatisprobari

poftet,

nifi imperata prohiberet brevitas. Et fint vel maxime bona, quas ex

ore & calamo eorum interdum-»

effluebant; id ipfum tarnen non

ra-tionis, fed traditionis plerumque

fcetum fuifie, afferere nullus

dubi-to. Suntenim, qui ftatuunt, Pia-tonem, Pythagoram & Anflotelem ex

le&ione^ librorum Mofis multa

fur-ripuifie; quod an verum fit,

judi-centalii. Sunt etjam, qui ftatuunt

Philofophi«

Jonicas & Italic«

(44)

38 H ) o C i

dirores ab /Egyptiis, Graces vero i

a Phceaicibu >, fuä haufiff ; quem /. Utrumque populurn, ut eratJodaeis

vicinus, quin & frequentia cum il« Iis exercebat commercia, ab iliis multa didicfle, a vero non alienum

videtur. Peregrinationes cerrej

*

veterum Philofophorum , nec non

Judaeorum ac Gr^corum pofl: tem-pora Alexandri Magni convi&utn

quis ignorat? Q id? quod Prole masusPhiladelphia Sacram Scrptu

ram inlinguam Gnecarn trän-sferri curavsrir? Er ad recentiores quos-

'I

'dam Philofophorum quod attinet,

utSimphcmm, Plotmum

, Porphyrtum,

Jamblichum aliosque -plures ,

evi-dum purant erudici, illos per

Sa-crorum librorum leåionem , & conjvetudmem cum Chriftianis,

ac-curatiorem Philofophiam fibi com-parafle. Videlis hac de re Weren-felf. difH 3. de pra?ftantia Reli-gionis RevelatcP. Si itaqj ex tra-ditioneplurimahauferunt,

quasfon-tem utique

habuit

revelationem,

(45)

SE■ ) © ( Sf S9

non eft, quod concludas, eos talia

'

exrationis lamine fcivifle.

(i

€Umma

$. Vi.

itaque nosChrifliani pras

[

^

gentiiibus,

quibus

pars tantum

veritatis, & haecmulcis

conramina-ta cornmentis, innotoit, gaudemus

prasrogativa. Qaare etjam

inef-fabilem hane Summi Numinis

gratiam 8c bonitatem humiilrma_«

profeqnamurveneratione 5c

gratia-rum aélione. Summa

denique^

votorum dt, velit idem Sutn»

mumNamen oculos menris noftrae

ita aperire, ut lumini huic morem j femper geramus, ne in tenebras,e

qmbusedu&i fumus, reiabamur»

Duc nos, doce nos, rege nos

O Dens vit^nofårse?

(46)

©!ücf*3Bunfc&

2ln bett

(JjjttoörHdcn tmbJpodbtf bleuten$mn

CAND]DATEN,

V.JOHAN W1MAN,

2\t (St JUUpfalpvo Gradu difputirtC

33ou

Sem"Borjugefticé <£l)rifil.

Philofopbi

twr Dcn^et)tmfct)cn.

L£§ ßab'bie<£&r gehabt ved)t offfcrma^Ij«fefjett/

£err candidat, metti ^vcunb/ <lud) auff

Der (Sandel f?ti;cn; £>a3br/aué reichem©cb#»engef>re vollem©eift/

Uu3 fo mit 2llfcmalémit Beuern Ijhultfd) fpetft.

£)en Söi§babt 3&r erlanqf burd)fTet§f'aeé studirm/ Siechtju ber©celen3?uij fbnt 3br bie fuhren:

3&vlehret fokbeSepr/ fo nad) bemJ)immelfebmeeft/

£>ie©Ott berSBelt emSidjt jumJ&eilc aufgefteeft. 2)ie(Sandel ^o^er ©cpul 3bi' i^o ciud) befieigef/

£>fl3bri»m <mbernmablnun iure2öeijj|eit jetg t:

£>ie»onber ^ugenb un$vorhinein^3rob. gab/

Segt jeßt ritt fcbonefåBetcfjuniSDtofter-ftätfeab. ©aé biegelehrte 5Beltgar beutltd) lajjt verfielen/

-SBie »tel ein tvetferQibctjt t»ol weiter fbttne geljctt

3n3orfd)tmg ber 9latu?;al$ ber»on©Otfe$

SSort

tftiebt tveiß bem Sitpt/ fb leudjt im einem btm«

cfclrt Ort.

(47)

Sarumb fomuffen nurDaS SBercf hier olle»reifen/ 0o roo&lDieJünglinge/ utöaucbDieafien©reifen;

SBeil 3hr fchreibt ron Dem Sicht Der ttnbDer S^fltur/ UnDjeigt beé tlnterfcbeibä»on bet)ben flare0»ur,

2Ber/ maé bientnferftecft/ roet'j] roeiélicb aufoulefen/ 3|ta«fDcr hoben ©d)ul De$Jpbcbften felbft gemefen;

©r nimtt>or Pallas unD»er allenMufen -Kotig/ 0e£t jie febr ioeifjurücf nuraufDie |)tntre £ancf«

SertreffenJ?ct;Den SBt'߻erftummf obDiefenSingen/

SiemirDurcfj©£)tfcé2Borfanö£icbtefbnnenbringen/

Safiet;t man mie garDiel Der€0?cnfcl)cn 5S3ei6l;etÉ fehlt/

SSeun©DtteéSöetéljetihn »orangenmtrbgefiel S5erjeibfun$fitlchem nach/ ihrguienmeifett£et)ben/ Sab mirtngleichem3£angeuch n,*innfern letDen/ Sné rechte£icbt fetjien eud)noch nid;t jueure3et't/

SSir fepn mit groferm £icl;t/@ott lob!ißunberfreut, JpertCANDiDAT, mein grnmb / fur biefeé ©ur'

bemühen/

0o lang Aurora mt'rbDie 0onne mit fief) sieben/

0oit3brmit allemrechtM haben3foi&m unb©br/

£5et) Dergelehrten SBelt/ »oniijtunD immerme&r,

Srumbmil ich meinenSBunfd)/ mein Srcunb/ ©tieft

lajfen fpübren/ Sab Pallasmbg'©ucftbalb auf l'indo hier beehren

2D?iteinemSorbeet^tan^/Deri^timgrünenffeftt/ Hub Daf) 3l;r allejeit Darnach auf Dtofen geht!

3u $3ejeugung gutergreunbfcftajft

molte Diefeé jufe|en

(48)

Plur. Rever. atque Chrtfpmo Domino C AN DI DATO,

Amico fuo mtegerrimo,

gratulaturus jpajuit.

NOn

Duin

prius

tacitos

induicem clinarant 1 uminalomnum,

noftis luna regebafc equos,

Quammibi Coelicolas per fömnum audirevidebar,

In queis Sc Pallas Sionidesque facri.

Lis eratinter eos: quem quis prasferretbonore,

An quifuggeftum, vel fuaroftra renet?

Pondera rationum funtmenti oblataföpore,

Quas tulerit Pallas, Theiofophique fimul»

Hi ftuduere fuum magnoprasferre labore,

Qui teneras fånfto neftaré pafcit oves,

Iplä manuspoftiit ftatim Tritonia viftas,

Protulit aft alto talia verba fono:

Kotitiaz fänftselubfcribo ledula veftras;

Tota all fub regno terrafuturameo.

Denique conclamant. bino eft venerandus honorc,

Quimultum bina doftiorarte calet.

Res afta eft; altusjiquit mea lurainalomnusJ

Sentio, tni WIM AN, diftafuifle Tibi,

Tu fimul in templo, felix gratusque facerdos,

Cum fruftupulfas fulmine corda fiuro,

1Tu

fimulin Pindo, Mulårum dexter alumnus,

Ingenii fundis flumina magna Tui,

Hmc igitur nobis binoclarebis honore,

UtDivi iniömno conftituere meo.

References