Q^f. F.
Q.
S.
Difpiitatio
Philofoph.
DeCONTINGENTIA
MUNDI,
^uam /Cum
Confenfu Amplijf.
Facult; Philoß
In
Reg4
Acad. Upfalienß,
SUB
PRMS
Adm,
Rever. atqueCeleberr,
VIRI,MAG.
ERICI
ALSTRIN,
bog,
öc
Metaph,.
Profefforis
Reg,
ScOrd,
h, cDecaniSpecta-bilis>
Publtco examtni
modeße
fiihmittit,
GUSTAVUS M,
MAGELiUS»
Nericius,
In Aud. Guft, Maj. Die Aprilis,
Anni MDCCXXXI,
$:<€ Ά:a M:tU
Magna:
Fidci
VIR O,
REVERENDISSIMOPATRI
acDOMINO,
DR
DANIEL1
LUNDIO,
S.
S. Theol.
Doéfori
Celeberrimo,
Incluta: DioetefeOs
Srrengneienfi*
EP1SCOPO
Ec . VenerandiConfiftorii
Ρ K AL S I DlGraviiTimo,
Gymnafii
Scholarumquc
EP//OROAdcuratiffimo,
Macenati
Maxirno.
MUndum
dijßme
dito
Pater
,
,Reveren»
adque
Tuum limen
humillimus
depo-no}
Sed
jtfajeftatem
,Sapieru
liam
potentiamque
Divinäm*
viviscoloribus,plus
quamApel-lea
ane in codepi&am,
heic
con*
Ipicerc
non
licet,
excondigno
indicatam.
id
tantumegi,
utconftaret,
quicquid
in
mundo
■
eft,
finc
prcepotenti
manu
ra¬
de
acindigeftum
*immo
plan©
i|löhil
eflef
Refpicias
vero,
RC-VcrendiiEme
Pater
\
fcrena
fion-te has leves
lucubratmnculas,
quas
devotiiGma
mente
offero«
Ego
proTita
>Rev»
Pater,
Taorumque
omnigena
fclicitate,
calidiffima vatafundere
nunquamdéiiftäm*
Révereridiifimi
• Nomi-r*-i ·nisTm
Culcorcicvotisfimus, GÜSTAVUS MAGELIUS,VI RO
Admod. Rever:atque
Praclariffimo,
M.
Ingello
HelstadiOj
InGymmStreng.
LECTO
RIpri?n+
PASTORIinfeilο ξ$\νΪ6ΐηΐdißriclas
PRt/RPOSJTO Lmdatisßmo,
PIRO Admodum Rever: atq; Prack
Mag:
JohanniRoot,
InGymnn:
Strengn.
S. S,TheoL
Le$.
&inAfpö
PASTQRI& Prapofito
dignisfimo.
VIRO Praclarisdmo,Mag. Erico
lidio,
In Gymn:
Strengn.
Math:Le&ori
Ofthne
Merito,
Sgeäatisjima Fi
dei
acmdtißria
VIR 0
Dno
Petro
Eek;
Inter
Nycopenics
Mercatori
Patroms ac
Prmotoribus
dpuoté
mente
fufpcmdis.
tias, in
grati
animipignus
ot>
plurima
inieco!lacabenencia,cun*
fmcero
omnigen«
felicicatis
vo-to,
dedicac.
ddm. Rever.PraclarifJ] <2sf
SfectatiJJl
Nominrn
Veßrum
GUSTAVUS
MAGELIU&
prßfatio.
QVamvispiusße
miNuminisfenfas,
cxtftettttafuni-
tarn altemhumanatnentt
tnfixusJit,
utqutsquis
ad
Cetnet
attenderit,
optima de hacce veritAtedocumentaeproprio
Corde
legere
queat, ac coram intueri. FecittatnenhominumadanimiJui
dt~Bata
refleäendißgnities
;fecit
malefedulorum
protervia
internnm
teflimo-nium
rejiciendi
,ψβάο
cujus
teme-raperfua/ionis irßnMlandi, nihilque,
quod
externumJenfiim
nonperculerity
admitteηdi; uthocce
folum
tnortalt-husreliquißefiti
documcntum
ntcJuf-fecerit
bonitati Divina,
humanafa-lutis vehementer
cupida,
nec huie argumentofoliy
contrapertinacesad-verfarios
>inßßere
,confultum
du-tant
Philofophi.
JHanceß,
quod
tarnconcinnum
ubique
ordinem,
ta;«anificiofam
mirandamqne
prorfus
r*itndißruäuramfapientia>bonttatisy
'
potentiaac
Majeßatis
dtvinatndubi-ttmteßem
ajjidnumquc
praconem,
βare
fecerit
inexhaußa
ficmmi
Nu-minis dementia- Iiinc itidemeß
5quod
argumenta, exadcuratiori
mun¬di
contemplatione
deßimta
>magno-pere
commendavertnt Sacra Ρ
ande*
Ba y atque
inprima
acteadverfariis
fjtppofuerint
eruditi.
fj)uoniam
ve-ro noη
inßrequens
eßy
perfriB
afron-tis hominum
fitfptcio
yquod mundus
9totoccultarumvirium
mvolucrum-om-niafiia
in fe
pofta
habeat,
fbique
tpfe
ad
fubfßendum
in
tam'venußo
ordine, tamque
egregio
rerumomnium
conctntUy
fifpciat;
erefuit,
extoti-tis mundana machtηa ad uariatn
coißitutionem
habitudine,
dénunfr
äf¬
fe
,quod
quicquid
in
illaft-y
afe
c er-tam connexionem habere nonpojfit.
Atquefc demutn licebit
legitime
acfir-miter concludere ab ordine adordi-na?itcm3ab
arnficio
adartificem,
re¬itqua. Pacuavero, qua
in
hane
remallaturus Juni >ut
aqui
bonique
con*fulat
B. L.peroffeiofe
rogo. t>. D.Ζλ
2λ
|»ί.
nobisconfiii
re-prtfentationisrernmva'
rUrum , £5? λ nobismeé
ipßs, & afé iuviceni
dwerfarum. Adeo
cla-ram haneexiftimaverini
obiervatiöiiem * ut,intehe&is terminis*
o-taneprotfiis de
illa
exiiilet
dubium.
Éft
namque
repraeféntätionis
6c cogitationis
conföentia- ultimumprincipium,unde
in-eipit Sc in qiiod
recurrit
omnis
contra
See-pticosinftituta
difptitauö.
Scilicei
fa&a
&
{»bicaomena
cum nemo unquamferiö
ne-gayeritPyrronicusj
quin
lianc cogitationis
epnicieiitiam nobis cum agnofeat s
nulluni
eft dubiüm. Atque himé'eft
jqüod
Car-x tefii principium : Cogitd ^ ergo
funi
$tan-quamad hoc forum apprime
conveniens^
imrno adeoevidens< ut quisquciibi riéeeP
% "*■
jfum
habeat
iiibiiftere
,ab
eruditis
approbe-tur commendeturque.i. 2: In rebus , quas nobis extra nos
repraefentamus ,
plurima
deprehendimus,
quorum alterum
fubftitui
nonpoteft
alte-ri,ita ut res tamen eademmaneatutrinque.
Ehee talia quumdiverfa dicimus; in
rebus
extra nospoiitis plurima diverfa
eile
clarif-fme patet.
§. 5. Exteniumeft, in quo
obiervare li¬
cet plures a fe invicem
diverfas
partest In rebus extra nos poiitis, plures obfcrvamus
a feinvicemJdiveriaspartes (§.2,) ; Ergo res extranos poiitae funt extenfe.
§♦ 4. Multitudinemaggregatam partium,
appellamus materiam. Quoniam vero par¬
tes iingulie , faltim numero &
iitu, ab
in¬vicem ubique funt diftin&ae ; Materiam
omnem.habereextenfionem necefte eft.
§♦ f. Resdiverfas plures nobis interdum
reprafentantur iimul, easque tunc
coexi-ftere dicimus* Si vero ad ordinem
atten-das , quem ad fe invicem habent
coexiften-tia , & per quem alterum obfervare
licet
-poft alterum5 Spatii notionemhabes.
Eft
•
adeo^Spatium ,ordo rerum iimul
exiftenti-um , quatenusfimul praefentes funt
, non -coniiderata reläiione, fecundum quamcoe-•-xiftunt»
5
§♦ 6. Modumvero (pecificum fi reipexe-* ris , fecundum quem hxcres , relative ad
ceteras,exiftit J inloco remeile dices. Eft
a-deolocus determinatus modus aliiscoexiftendi,
§. 7, In rebus extra nos pofitis ,
con-titiuo aliquid mutari , Sc aliaaliis (decede¬
re , cuique in aprico eft ; quin Sc interiua
in anima noftra,alias repraeibntationes fen-fationesque exciperecontinuo alias,
reprse-fentationes iequi judicia, judieiis (decedere
inclinationes, Sc ftc porro , quisquis ad
femet attenderit , facile deprehendet; At-»
que ad hxc attendenti exiurgitidea tempo¬
ris« Eft ergotempusnihil aliud,quam
or-dorerum ibeeeifivarum« Hincdein patete tempus eilein fucceilivis , quicquidipatiurn
fitin fimultaneis«
§. 8. Ratio fufficienseft , unde intelligi
poteft quareSc per quodresfitpotiusquam
non fit, fit hoc modo non alio, Sufficiae talem heic tradidiftehujus prineipii
defini-tionem* uberior autem ejusdemexplanatia
dabitur(uo loco inferius.
§♦ 9. Res, quarumaltera
rationemfuf-fieientem continet, curaltera vel juxta
il-htn fit , vel illamfequatur , inter feie
connexas efte dieimus.
§' 10. Res in mundo materialiexißenteit
interfißcomexλ[unt; qmdam eoexijhnte»
4
ßmutunexquoad ftatium ,
qnxdan»
ßiG-gejfivx qhoadtempus.
Experimur
quotidie,
quod cx altero
fimultaneorum
ratio
kreddi
pofflt, cur;
altcrum
juxta[illud
iit
>fic
\
hoc yelillo modocomparatum , (§.g.) β.
|
g, excaloreiolis
öcmadiditate
terrae ,iäli-nisaciulphureis
particulis
permixtas,intellj-gitur cur
herbx
efHondeicant
iitem,
cxiolis
-calore intelligitur , curterra
ilcca,
öc corpus meuracalidumfit.Atqueiiccontinetälcerum
Emultaneorum rationem iuiliciqntem ,curalrerum eicoexiftat ♦ f§.g.) Adcoqueintet
fe funtiimultanea connexa C§*9·)« Idem
ctiam obtinetiniiicceffivis ; e; g: curterra
nuncmadidaiit , ratio cft in delapiis im-"
bribus : ut apud uos tenebrx
fint,
inde
fadtumeft, quod Sol infra noftrum
fe
fub-duxerithorizontem* Atqueiicexftatu
an-tccedente inrclligitur,cur hicconiecutus
fit,
quiprxfensproptereain
antecendentc
ratio¬
nemhabet fufKcientcm, atque cum eo
eil
connexus. Siulterius , öc adhuc ulterius
ireplauceritinducendo·, res per totum na¬
turaregnum hocmodoconnexas
eile
pate--bit* Ncc quemquam hocfacile negatürum
iporo, fl vel maxime
öccaiionaliimum
fe¬rnere iibi fumferitdefendendum. Neqiie
«nim, Iinaturales cauilasad effedlus iuos
rcaliterfcnon
influcre
,fed
otioiäs
prorius åc
1
q?e, pofueris : Et Dcum
ad
nudam
carurapraeientiamimmediate, five continua primi
mandati repetitione, iire ejusdem
non-re-tra&ione, effe&usproducere dixeris3 faci-lenegabis certumeile inter
effe&us
&caufi-fas ordinem & icriem 3 Siquidem certas cauflasiidcmcontinuo iequanturefFedus,&:
Deusadpraiéntiam hujus
caufiae,
hunc
&C nonalium conftanterproducat efte&um,ef-fedusque iingulositadirigat, ut inter
ic
amiceconfpirent& adcommunes fines
ob-tinendos fuumquisqueconferat.
Vide Bitl.
fingeriComment. Hypoth. de Harm,
Prac-ftab.$.83· pag.91,
S» II. Syfiemx dicit
multitudinem
re-rum , inter fe connexarum , fecundum
communem aliquamlegem
, natura earum
rerumconvenicntcm 3 ita ut ratio unius
reddi poifit exalia, Quoniam autem res
inmundoomnes,fintcerta rationeinter fe
connexa: (f, io*); Syftemamundum
efie,
& confequenter ensunum
compofitum
,extra omnepofitumeftdubium.
§.12. Hisjamitapraftitutis,
talem
mun¬didamus definitionem , quod iit ieries.
vel
colledio & univerfitasrerumomnium
mu-tabilium , fimul & fucceffive exiftentium,
atcjue inter fe connexarum. Hane
defini-tionem Cl.Biilflngero acc<rptam
refeto
, utG
videreeam licet in ejusDiluc.de Deo, am¬ ma& mundo &159.
§, 13* Sunt adeo in mundo plures res,
qua: certa ratione cbnnexaecoordinatasquc,
eundem conftiruunt J in qua connexione
mundani Syftematisconiiftit eilentia. Eft
mundus unum compofttum^ quiaplures 111
to partes , propter mutuam connexionem,
coniiderantur ut unum. ASpinozadelirio autem tota menteabhorremus ; lllienini mundus 1111a tant umfubftanna fuit ,
rcfe-renteCeleb.Buddeo in Spinoziimo profli-gato , eaque tam in conftitutionej quam
confecutione abiölute neceftana , &
conie-quenteripia Deus. Sunt vero plures in
mundo {iibftantia:, plures ejusdem torius
diverfte partes , unum conftituentes inte¬
grale ,&Syftematicum.
§. 14. Ab experientiaimmediate conftat
magnitudinem oririper aggregationempar¬
tium-,'ubi autem partium aggregatio
iub-fiftit, ibi magnitudo finiri dicitur. Si vero
eoufque mignitudinem creviiie ponamus,
ut eam ulterius augeri, abfolure öcproprie
ac ftiidte loquendo ,impoflibile iit; eam
appellareiolent infinitam« In matheiiergo,
feuapplicative ad e*tenfa& iucceiiva,
infi-nitum eft,cuinulliailignari poiTunt limites, ultra quosaugeri poifit, Qvpd vero
alias
·aptid
Mathematicos,infinitum
idem
valeat
ae indéfinitum & indeterminatum,feu quan-tum cui certilimites aifignati nonflint;
inconobisnullacumiiseritpugna. Obtinet
enim apud illos hxcf
noftra
paulo
latior,
Vocis acceptio, ubi quantum
relative
con-fidcrant, & quatenus cum aIiis quantis
eil
conferendutn vel illisexa*quandum ; adeo-qve quantitatem
confiderant in
continuo
accrementi vel decrementifluxu, per quem alio quanto, quod imaginari
vel
determi-nare licet,quovisevadat majus, &,refpedhi
adhoc liabito,infinite magnum diciqueat:
Sccontra.ubieoufqveimminutumeft
qvan-tum,åutquovis alio finito
aflignabili
mi¬
nus relinquatur, id ideo
infinite
parvum,vel infinitefimum ntincupatur· Infinitum
ergodicunt exdefe&u
menfurabilitatis;
quoipioj tarnen non inficiantur,manere ea
ad-huc quanta, quamvis omnem,qiinsa
nobis
adhiberi poflit, reipuant
menfuram. Inte¬
rim tarnen illud quantum
folura,
exquifite
loquéndo,infinitumeft,
quod
abfolute,
in
generequantorum,eft
infinitum
dceouique
auclum vel imminutum,ut ulterius
necau-geri necminui ulla ratione poflit.
§, 15*.Extenfio tnfinita temfus
infini
·timinvolvit contyadittonem, Partes
exten-htm conftitijentes, abftracle adeo
rare ]icet,utnonartendaturad Väfiarhearüii
conifrtutionem , per quam aptre funt ad
yariamexrenfo dandam facieniformämque;
fed ut nudam mtilritudinem aggregatarrt.
Hac vero rarione habent fe partes ad iiitini
extenjfumutunitates adfuum numerum.
O-ritur autem numerusper uniratum
aggrega-rionem^itemq;extenfuinperplures'congeftas
partes. Jamadeoqueimpoffibilitas ulterioris quantiprodu&ionis,pencletabirhpoilibiljtate
plteriorispartiumadditionis.Quoniamautem
deimpoflibili abiblute,itemque pröprie ac
fttifte hic diorb,liobisTermoeft,quod nul-la extrinieca, ied fola intrinfeca conftitui· >
turrepugnantia;qualis, quaefo, erit unita·
tis yelpartis additio, ulteriorem
additio-nem, propter intrinlecam aggregati cpiJr
ftitutionem, penirus excludens ac
impoffi-bilcm reddens? Certc cogitäre iliam per
ratioaem non licet. Ergq quöcunqtieper
partium aggregationem perdu&üm fuerit
quantum, nihiltarnen adeftquod pröhibeat
quominus adhuc extendatur ulteiius y
a-deo ut exteniumquodvis, quariturii cunfcjue
dilatatum, femper ilt maneatque finituitt»
ylteriorumadhuc graduum capaxvariorufn»
Detempore res eft eadem. Conftituitur
tempus momentis
ie
invicem continuo ex-;fipiéntibus, quae mutationibus
continuis
eb-9
£bfcrvamus atque diicernimus ( §. 7. ).
Hxc Iam ad tempus habent fe, at unita*
tes ad numerum* Pohto autem materia
ammutabflem durare > ex qua fluentia
dii-cernere poflis momenta ·> nullum certe
Concipi poteft momentorum aggregatum,
quod non, ubi fubhftat, deterrninetur & advarias adhucdeterminationespoifit
pro-duci alias.
§. 16. Anmundus ab aeternocreari po·
tuiiTét,iniignis eft inter eruditos contro^
trerfia. Ut vetetes, quasftionem affirman¬
tes, taceamus philofophos,obferaamus ex«
ftitifle & etiamnum exiftere Philoiophos paritet acTheologOs magni nominisj, qui
ambigant, utrum*apodicticis
rationibus
phi·
lofophicis quaeftio hxc
poilit
negari;quo-rum aliquos adhtrt ac tei
difficultatem
ex·aggerat, iuumque judicium
fufpendirCl;
Bulfingerus in Dilucid; §. I92.
ie<jquent.
Se tarnen adnegativam partera
dicit
provöiorem , ubi argumenta
intellexerit iatis,
valida. Graviter ab adveriäriisfuis incre*
patur Celeb Wolfius ac ii ea doceret, qvxatheiimum promoverent,
quod
inRat:
Praei: commodum hujus rei fundamenrumfenoti invenire fateatur,tum quod §.1075,
fuaj Metaphyilcae, "ducationem
mundi
aipntinuataϋςι exiftcntiadiverfameile
fta
I©
tuat, etiamfi mundus, crearus fuiflet
ab
asterno» Leftorem hujus rei;pernofcendascupidum, adfcriptå utrinque
exhibita
mo¬delte remitto,liquidem inhacre nunc
mul'
tum eile non vacet, Ut dicam quod[res
eft , certe "Wolfius mundum ab asterno
creatum non ftatuit, quamvis argumentis
a ratione petitis illud negari polTe
dubitet,
cc propterea,quomodo alhe veritates,magis Iiabentes evidentia?, cum asternitate mundi
conliltere queant ut nihil indeattrahant
da-111fni, conetur oltendere· Prasterea
exfti-tetunt magninominisViri,quiejusdemcum Wolfio in hac re fuerunt feiltentias, qui-bus liulla propterea , inufta fuit
Atheifmi
nota.Si fcirevelisnominaeorum,videaspräs¬ terBiilfingeram 1
c.ipiius WolfiiAnnot:
ad
Metph: §. 420. &Riebovuun in
m ^rkuiimmg bet
berminfri^cn
©röan#dm bes
ibeern"
Wolfens bon Q5ott / bet£$ejt K· pag. 17. ]8.
Ne veroinlue reLedori planedeelTe
vi-dear, cxemplum unicum ex Syrbio
adfe-ram» Die ii:is in Phil: Prima Part: 2. cap.
5» §. 7. Λη creatio coeperit in tem¬
pore, An ab &terno fiatmundus &fluat, ut exPlatonicis locjm alicjui folent, idnon nife ex divinis litens definiri potcfl. Qmim
tmm\pctentia
. creandi ab etlerno in
Dt
umcom-eompctat neceflario, \neque adco ratio,
ßbi
reitοία,indicareposßt momentumilla
coeperit: nthil profeSto fuperqß , quam ut·
wiundum ab atemo creari pojfe conccdat.
Hxc quidem Syrbius. Jam vero.
quid
Jiobis videatur de haccecontroveriia
indi-cabimus paucis. Quamdiu iletit mun
dus,
durationem hubuit iiicceillvam: Momen¬tum vero in ihcceiliva duratione quodvis,
rationem habet in alio , h. e, eil contim
gens: contingentia admittunt analyim in.
Ö D „ ·/'
finitam,h,e.ratioeorumiufficiensqnarienda eil extra contingentium ieriem &.
quidem
in aliquo neceiiario·, adeoque momenta
durationis fineceiliva ex neceiiariotariquam
lonte profiuunt» Quoniam vero ex ne-ceiTario ita dependent contingentia, ut
operatione ejus Iiberaproducta iint; Necei.
iarium autem fuiile oportet, anteqüam
ii-beram fufciperet operationem , quam
iiüb-fecutaeilcontingenrisjexiflentia/
ergo ne*ceife eil contingenti prarxiilereneceflarium»
Quoniam ergo cauila neceilana
plene
ex-iftat, ante Jiberam contingentis produ«
ftionem; contingens certe cauilie iute coa>
ternum eile non poteil. De cetero nec
dubito, quinpoillnt, in hujus rei
proba-tionem, argumenta & ratiocinia
adferri,
quce ad ct7re<ie<£iyquam proximeaccedant,
Rc-Ϊ2
Reliquit hujus rci
praeclarum
exemplumCe.
leb: D: Fechtiusin Philoc: fac; f. g.
the-flumex Theologia Polemicadepromtarum*
§. 17, Sed, mquis, tota illa
demonftra-tio', quod impoilibiJe
iit extenfum
&fuc-eeflivum efteinfiriitam,fuppofttionicuidam
innititur, nempe, quod non detur
cauflä,
iiißnitamin cxtenfopartium aggregationem,
nec in iticcefllvo infinitam momentorum continuationem, producerecapax·
Eft
ve-ro tota'illa ippofitio falfa prorfus &abfur-da ; acleoque facileruet demonftratio,tam
lubrico innixa fundamento*
Immcnfita-rem enim inter Dei attnbuta &c iniinitas
perfeétionesreferendam
efle
norunt omnes:per hancDeus ad infinitas
diftantias
,(ftt
venia verbo) prxiens eft : ubi autem ρrie¬
fens eft , ibi operari potet , ac efFexftus
re-Jinquere iapientia ac potentia
fua
dignos.
PoteftergoSyftema mundiper
irifinita
ipa-tia extendere , immo eousque ac ipfafuafe
extenderit immeniitas. De fncceflivo res
eft eadem. Deus enim, qu unvis
duratio-nis ejus ideamh beamus tantummodo
con-tilläm , quin tarnen in aeternum
periiftat,
niillum eft dubium. Efficereautem
De-imt ut aliquid finitum , apartepoft in
x-t^rnum fibi cofxtftat ,· non tantum ratio
eve-Μ
tlire docet ratio paritet ae
revelatio
^ indogmate ifto
certiffimö de
ccelitHm
perenn»vita acgaudii fruitionenunquam terminan¬
da» Atque iic, quod tam extenfumquäm fuccesilvum ininfinitumprodudpoftit,fatis
evidüm eft probatumque, Refpondeo, ied
breviter. Quodcunqüe cxiftit,
determina-tumeft, non vaglim: Materia Sc mnndus
exiftit ; Ergo determinatuserit. Mate&ia
veroin fe Sc iiia natura eft indifferens ad
variosexteniionisgradus -r In illaaittem in-differentia exifterenonpcteft } Ergoipii
ad
exifteildumneceilarium fuit, eVaga illa
in-differentiaadcertam fixaraque extenflonem
perduci. Suas itaqiiemundus'
habet
extre-mitates , fiios limites ·, quos quousque
de-mumextendens, nihilerit a parte mundi,
velmaterisextenfs , quodprohibeat,
quo-minus ulteriusprorogariposflnt (§. 15.)
At-quehoc
didum
fit deobjedione
priori» Ρα-fteriorem quod attinet ,facilis largior
du-rationem finiti apartepoft , Dei manu
iu-ftentatricefuffuliam , in arternumperfifterepoile, Sed notandum, meloqui de qiianti?
aduexiftentibus , adeo ut mihiin cenfuni
nonveniant , niiimomenta, qus adu
prs-teriverunt J Sic autem,quousque
continua-tafueritduratio , certus ac determinatus
e-tit momentoruni, qus prsteriyenmt
Η
merns , eriamft Deus folus eundem
yale-atLinire· Hoc ipfo vero finitus eft , &
ul-terions ubiquo^prorogationis capax. Qiias
auretn (§. 16.) de mundi exordio dicta ilint , per hane objedtionem non
infirman-rur, quinpotiiis , vi ejus §phi t contra ve:ha il!: Leibiiitiiin Epiil: V,ad Glarkium,
Celebrem apudAnglos Theologumpariter åc Philpfophum: Si la nature des ehofis dans) le total, efide croitre mifermementen
perfektion , tunivers descreaturesdoitavoir
commence, iic argumentemur : ii
univer-fum, tanquam contingens , a neceftario örtum trahat; neceffe eftlllud hoc
pofteri-usefte, adeoquealiquandocaepiile ; Atve¬
rumeft prius
, ergo &cpofterius.
§, 18, JHundumextenfione infnitum
con-eipere, tnvolvit contradiSiionem*
Quic-quid in mundo eft , id continuum & in
ipatio eft, necquicquam iimultaneum eft,
quodnoniit in ipatio: Spatiuminfinitum
eftimposfibile (0. if.f Ergo mundus, qui
totus inipatio eft, iine contradidiione
in-finitus non dicitur.
§f i9. Hincfequentia deducimus
confe-ftaria. r.partium
,mundnm conftituenrium,
faltim Deo * certuseft ac determinatus nu¬
merus* 2. Res in mundo connexae &c per
i?
funt numeroinfinitae, 3» Mundus, in fua
amplitudine , non refpuit , prxter
illos,
quosaétu habet, limites alios,
iive
dila-tatos magis
, five coar&atos.
Adeoquc
mundus , iibi reli&us , eft indifferens adhane extenfionem, & alias a»qne posilbi-les,
§. 20. Quz in ente quolibet
offendi-mus, vel enti adeo neilatia funt, ut, halva rei eilentia,abeile non poifint* Ha;c autent
vel pet fe invicem non determinantur, &C
dicunturejfentialia, vel determinantur, at-queaudiuntattributa. Reliqua, quae enti
quandoque infunt, efientialibus atque
at-tributis non quidem repugnent, ii
poilibile
erit illaineife, iion tarnen per eile ntialiaSc attributa determinantur; licenirnnon
con-tingenter fed neceilario ineilcnt. Modarum
nomine hxc nobis veniunt, & ejus natura;
funt, ui rem varieafficiant; eiTentialiavero
&attributanecmutentnectollant fed cumil,
lisTuntcompatibiles,nontarnen perilla deter-rninantur»
§· 2,1. Infinitum reale & metaphyßcum
cft) quodiiicceiive alios alioique flatus ha· berenequit, iéd iimul cil· omne id, quod
eflepoteft. Hinc notamus1.quod infinitum per eiTentialia & attributa, non adniittat
necphiranec alia,
ϊ6
qtiod per
eiTentiam
determineturad
exclu-iiönemmutarionis, h. é. fubftitutionis
alte-riiis , pro
eoquddeil.
3tio Quoniamftio-di fuiit, quieffentia:non repügiiant,
h.
e.iiieile
poifunt,
& tartien nondetermihan-tur per
eiTentialia
ad 7o ineilea&u.
jnfi-nitum autem habet(determinat ad7ό inefc
ié) omneidquod non repugnat
djentia^
Ergo iniinitüm niillain
poiEbilitatem habet
recipiendialiud, ultra&praeter iiludquod
ineii,h. c, nulliuscapäx eilmodi,
& ii. MünduS non eß ens Metaphjßce
infinituni* Jnfinittiiiieil
fimul
omneid,quod
eilepoteft (j. ii )j in
mundoautenidantut1
inutatiortes,per qiias
aliud alii
fuccedit(£)7»
ergo mundus noii eil ens
lniinitum.
§. η,: Mundus fiipfum non determinAi Adomneid , ejuodéjfe
poteß.
Soldm
iniini¬
tüm determinatfe ipfum*
ad
omneid
quod
eile pöteil (§.21.)i mundusnoneil
ensin-hnitum ( z2.) ergo mundus ie ipiumnort determinatadomne id, quöd eile
poteil-ξ. 24., Posßlsi'e eil·> Mundum v(trios
ha¬
bere modos. Mundus & iingulae
mundi
partes'fiint indifferentesad variam
exrenffo.*
Iiis quanritatem varios limitesatque
figuras
*7
érgomundus,quatenusextenfus
eft,habet
po-tentiamrecipiendi vanos modos:
Demuti-di autem fyftematicaconnexione, reseft
ex-peditu diificilior: Jadiverfas enimfententiäs
abeunt Philoiophi, in vi &c arifivitatemate-1 rixvel tribuenda vel adimenda. Nobis nec
iumimus rantas Jices componere; nec ccn-iultum ducimus, aftertionem ηoftram
ve-xatoiuperftrucre fundamento
.
Conabimur
ergo ex utraque hypetheft y eandem dedu»
cere concluftonem· PonamusSyftematicam,
mundi connexionem(§· q· io.j per vim &c
a&iyitatem corporum , contineri. Quoni« am tarnen illanon fluit exeo , quodin
cor-J pore efteo.tialeeft; non ineft corpori neces« lario, fed contingenter, Si contingenter ineft; ad7o
ineft?
aliunde determinata eft,Corpora ergo aliundehabent id , per
quod
connecftuntur, Prxtereä cujusque corporis
vis varie feieexferit, proutvarie conftnuftce
fuerint ejus partes : Partes materia:
funt
in¬differentes adfitum quemcunque ;
adeoquc
certum non obtinent fttum , liiii
deternli-näts aliunde» Habentergo Corpora ab
cx-ierno principio; qüod hoc ipeciatim
modo
in fe invicem agan.t Sc combinata
fint»
κ Onamcunque vel finxeris vel expertus
fue-tisoecultamnatura vim , adhanc
cynoftf-tttti exigi illam pofte confidimus ;
iiqui*
Ϊ8 . ;ί ,s
demiempcr itidem experieris ,
eandem
yerfimode, pro obje&orumvarietate , mo~
<dificarh Alteram quod attinet iententiam»
quacorpus paffivummere ftatyitur5 nemo
illam facile amplexus fuerit , nifiprius de
mundi afummo Numine dependentia com
vi<3tus. Alitevenim npnhabet, cui natu-r
χχ phaenomenatribuat* Quod fiverocom
tigerit , aliquem prius convinci , corpore
plane otiofaeile & agendi faculmte vacua?
quam Numinis exiftentiam fufiicienter
ad-ilruxetit; isad mundi contingentiam adeo
facile concluderepoteft, ut iuperyacaneum
iit, ejuscauiTammultis dicere. Quum
e-nim , per hanc hypothefin , efte<ftus npn
dependet a caufta? natura& efténtia \ niuU
certe ratio adferri poteft, curDeusnonpo<
tuiftetjubere , huilcetindem efFe<5fcum , ac{
prapfentiam rei alius , prodire, atque
adeo
nexumalium intrpducere cauiTarumefficien»tium &:finalium. Quoniam vero a mundi
contingentia, exhac hypothefievi<5fca,nec
necefte eil nec iiue cftculo fieri poteft,Ut
exiftentiaDei demonftretur ·, adprior
emjd-lam praecipueheic attendimüs.
§< 25, Contingensefi,cuinon repugnat^alU
ter atque alitercorfiitutum ejfe. Necefta«
rium vero afcriptoribus vario ienfu adhibe-fi folet. Primo enim diftingvunt
neceftari«
um>
tun in abfolatc Sc
hypothetice
tale ; Hocqeincepsjiri varios abitramos. Sed quüni
Omne|hypothetice'neceilarium, in fe Scex¬
tra hypotheÜn confidératum i eil cöhtin-gens j id fo/iim exquiiite ac proprie
lo-τ
quendo neceilarium eil , quod per rei
in-terham conftitutionem, ah'tercorhparaturai
eife non potefh Hujus autem cppclituiri
proprie contingens eft , Sc contrario feie
habet modo. Vid. Ρ. GroßeLog, Part. I.
Sedh II. cap.VLf IX. Tom.Ii.
pag. 724, δέ Recueil des diverfes Picces fur la
Phdofo-phie, la Religion , Sc les Matheinatiques
Tom.I,pag. if4*
J fensroifdjen£ei6nißunö Siwrtfen/pag,170^
"VGolfii Ontol. §. 31&
§. 26. ZJnum contingens rationcm
fnffici-entemalteriusnoncontinet radicaliter,
Po-namus A determinariperB, quod tarnen x* que contingenseil, Τum B detertninatA*
prcut ipfum fuerit modificatum« Adfuarn.
modiiicationem fe ipfum non determinavit B, qiiippe ad nanc Sc aliam recipiendam
^ sque aptum §, 25, Modiiicationem ergo
fuamBaliundehabet: perillamdetermihat A;ergo Β aliundehabetSt qüod determw
v iiet
, Scquod hoc modo dcterminet A,
Batet ergo unum contingens radicaliternon
fcontinere rationem fuihcientem ålteriusi
20 ι
Poiic ulterius BdeterminariperC,
quoniam U
tum illud aeque contingeus
eft
, perhypo-tliefin ; valebuntde C omniade B
di&ä,
Ädeoqué äliimde
adhuc
petendus
eft fons
"determinationis, Et quoniam de contin- _
gentibus, quotcurique
iumieris,
valenr,
quae
de B 8c C nunc di<5ta funt; Satis paret,
qiiodnecunum contingens
radicaliter
con-tmeat rationem fiifificientern alterius , nec
dénique in tota contingentium
ferie
illa
pöf*
fit inveniri. Atquehaeccft, qiiamantedi*
ximiis, contingcntium analyßs
infinitå,
§. 27. Quumqnaelibet caufia finita
,qua-lesomnes &fingulte funtper totum
ünivet-finii, deterrftinationemnec fuamnec alteri-
f
us in iecontmeatradicaliter (i.26 &quié-libet cau/Ia determinetper illosmodos,
qui
ad actumper aliam funt
determinati
;evi-densefl:, quod perdeterminationem,quam
fingulie mundipartes per
mutuamconnexio-riem nancifcuntur, non omnia posfibilia in
ådumdeducantur; ied illi tantumcujus que
rei posiibiles modi, qui
homogene!
funt
a-ctiialiBiis modis determinantittm. Tantum
f-ergo abeft , ut per certum, qui nunc
in-tfoauctus ett, naturas ordinem , mundus
évadatnecellanus, ut, "fivelunicammundi
partem, iecundum alios modos
posiibiles,
fiipponasaåualem , aliter
illa
afficiet
partes
I
aliasw
alias,
cum quibusipiam contigeritconné-αι, & haé déinalias ; ita ut perhoc
uni-Verfum alitisexfurgat nexusrerum.
§. 28· Mundus φContingens,
Con-tingens
ert,
quodaliter
atquealiter
confti-tutum éflepoteil (Q-if. ) ' Mundus , tani
ratione amplitudinis &:extenfionis (§. 2$\),
quamrationeSyilematicae
connexionisf&a^.*
26 27 ) , poteil eiTe
aliter conilitutusj
Ergo mundus eil Contingens.
§. 29 Qupniamergo
mutidus Contin¬
gens eil, Sc ad hane Sc
aliam
conilitutio-Viemindifferens; nihil certein fe habet,pert quod e iua educaturindiflerentia,
adcer-tum fixumque exiilendi modum, cum ex-clufionealicrum, aeque exiilentias
candida-torum. Ut tamen educereturipfi ad
exi-ilendum abiolutenéceflarium erat.,
Caui-fam ergo mundus arguit
fefe
determinan-tem , acexiilentiam fibi largientem ,
ean-demque afediverfam.
Cumprarterea 111 rerum nexu , quo
hoc-ce continetur uhiVerfum I}·)» alterum
f- tibique fit altcrius caufiaJ
evidentisfima
de-inde teftetutexperientia , quodcauifx
cui-que ilatim fefe offerat res ala , ejus
cauf«
fndi vim-recipere capax ;
ubi
tamenfans
posfibile fuifiet , indiffeientibus ad
quem-t *unque locum Sc tempus
corporibus
fingu-B 3
Iis, alianihujusloco adfuiiTe,operationen!
alterius vel feipuens prorfüs , ut in cafliim
caderet , vei non cömmoderecipiens , ut totum uftiverium monftrofum redderetur'j
Summe iapientem pariter ac potentem eile
oportet nane mündtim
determinanterfr
cauflfäm.Quoniarh deniqueratio fufficiens
oinni-üm contingehtium in hocEnte reiidet
radi-caliter ; omnes poitibiles realitates
illud
continere & confequenter infinitumeiTe,né-ceiTeeil« Sicenim, nonaliteripfum iibi
ad
exiftendum iufficit» Paücahascce abunde»
utipero, teitabumur, quamexiinius fit U-fus,quemauguftisiim# deDeo Scientiteprü¬
ftet dockina de Mundi Contingentia,
Si
quis veroplitra hujus feideiideraverit
Spe-cimina ; videat Philofophos, qui
Theolo-giam Naturalem , huic fundamento ,
feli-ci omine iuperftruxerunt, Nosvero
ct'^tov
tS ®£« Åivctuiv Jzio'jyijoL ίκ,
πούμα,οτ, 'joüvte5 eo vehementer
conten-dimus , ubi , abrogata cognitione, °\y\
Μ
XvWSlp* eV άύίγfAcLTi> revelatafacie
uft
πρόσωπον προζ πρόσωπον intueamur.
Soli
Gloria.
Deo
***** 4s
Γ
ί((
HetC Aufboren
φί
wibagalt
tgröna
äRarcfer/
'
(Som riftcrf)
gtrfigt
prpbba
flå:
2ffe
ttnbtatibSMpfj
ur.£mitlené
fßarcfer/
@Wtt (
procefT'mib
gacflor gå»
Wtlja/
föl'
fin terrae2ira/
dt
wifi οφ
jåfföfl
witnebara.
®οΦ ftöré t
(fen
tvtfa
bifligt (laga;
5tr©årannöbfgt
n&|öb«c
web»
£i)ct
fluff ijcinéftåltffet
met/bebaga/
SftSBerlben
wer'ftn
egen@meb;
Arché, Hylarch
οφ
fltfabr ömmar/
©full'ge
tjané
obpgbflafa
tömmar.
äRenfår
wår
SJerib ftt råtta
werbe;
Zt all tpcf Eotift ett aitttare år;
©åflitcé
©arnet /fem
befnårbe
/Stjtn
fanntng
/
fimbf
görnufft
t?ar tär:
©åfå
wj
SSerlbfené
J^erta
(ofroa/
äRen
SJåranö©amwet fpdnét
flofwa.
Gijrt
«cf/
min
2ßan/ fem
tfjetta
fittftoec/
31α
(jifligt ßotbe
föra
ut /
g»mOBånrtapé
piic&tcn/
fom
mig
btifwer
/@ör et
jag
fattar
annat
flut;
Οφ
önffar
troitgt/at
QEijr m&t»a/
SSta ge ettpmnog
len
od)
®röoa.
Stockholmbet] >J Aprili751*