• No results found

ERICI MUNDI,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "ERICI MUNDI,"

Copied!
32
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Q^f. F.

Q.

S.

Difpiitatio

Philofoph.

De

CONTINGENTIA

MUNDI,

^uam /

Cum

Confenfu Amplijf.

Facult; Philoß

In

Reg4

Acad. Upfalienß,

SUB

PRMS

Adm,

Rever. atque

Celeberr,

VIRI,

MAG.

ERICI

ALSTRIN,

bog,

öc

Metaph,.

Profefforis

Reg,

Sc

Ord,

h, cDecani

Specta-bilis>

Publtco examtni

modeße

fiihmittit,

GUSTAVUS M,

MAGELiUS»

Nericius,

In Aud. Guft, Maj. Die Aprilis,

Anni MDCCXXXI,

(2)

$:<€ Ά:a M:tU

Magna:

Fidci

VIR O,

REVERENDISSIMO

PATRI

ac

DOMINO,

DR

DANIEL1

LUNDIO,

S.

S. Theol.

Doéfori

Celeberrimo,

Incluta: DioetefeOs

Srrengneienfi*

EP1SCOPO

Ec . Venerandi

Confiftorii

Ρ K AL S I Dl

GraviiTimo,

Gymnafii

Scholarumquc

EP//ORO

Adcuratiffimo,

Macenati

Maxirno.

(3)

MUndum

dijßme

dito

Pater

,

,

Reveren»

adque

Tuum limen

humillimus

depo-no}

Sed

jtfajeftatem

,

Sapieru

liam

potentiamque

Divinäm*

vivis

coloribus,plus

quam

Apel-lea

ane in co

depi&am,

heic

con*

Ipicerc

non

licet,

ex

condigno

indicatam.

id

tantum

egi,

ut

conftaret,

quicquid

in

mundo

eft,

finc

prcepotenti

manu

ra¬

de

acindigeftum

*

immo

plan©

i|löhil

eflef

Refpicias

vero,

RC-VcrendiiEme

Pater

\

fcrena

(4)

fion-te has leves

lucubratmnculas,

quas

devotiiGma

mente

offero«

Ego

pro

Tita

>

Rev»

Pater,

Taorumque

omnigena

fclicitate,

calidiffima vatafundere

nunquam

déiiftäm*

Révereridiifimi

Nomi-r*-i ·

nisTm

Culcorcicvotisfimus, GÜSTAVUS MAGELIUS,

(5)

VI RO

Admod. Rever:atque

Praclariffimo,

M.

Ingello

HelstadiOj

InGymmStreng.

LECTO

RIpri?n+

PASTORIinfeilο ξ$\νΪ6ΐηΐdißriclas

PRt/RPOSJTO Lmdatisßmo,

PIRO Admodum Rever: atq; Prack

Mag:

JohanniRoot,

InGymnn:

Strengn.

S. S,

TheoL

Le$.

&in

Afpö

PASTQRI& Prapofito

dignisfimo.

VIRO Praclarisdmo,

Mag. Erico

lidio,

In Gymn:

Strengn.

Math:

Le&ori

Ofthne

Merito,

Sgeäatisjima Fi

dei

ac

mdtißria

VIR 0

Dno

Petro

Eek;

Inter

Nycopenics

Mercatori

(6)

Patroms ac

Prmotoribus

dpuoté

mente

fufpcmdis.

tias, in

grati

animi

pignus

ot>

plurima

inieco!lacabenencia,cun*

fmcero

omnigen«

felicicatis

vo-to,

dedicac.

ddm. Rever.PraclarifJ] <2sf

SfectatiJJl

Nominrn

Veßrum

GUSTAVUS

MAGELIU&

(7)

prßfatio.

QVamvispiusße

miNuminis

fenfas,

cxtftettttafuni-

tarn alte

mhumanatnentt

tnfixusJit,

ut

qutsquis

ad

Cetnet

attenderit,

optima de hacce veritAtedocumentae

proprio

Corde

legere

queat, ac coram intueri. Fecittatnenhominumadanimi

Jui

dt~

Bata

refleäendißgnities

;

fecit

male

fedulorum

protervia

internnm

teflimo-nium

rejiciendi

,

ψβάο

cujus

teme-raperfua/ionis irßnMlandi, nihilque,

quod

externum

Jenfiim

non

perculerity

admitteηdi; uthocce

folum

tnortalt-hus

reliquißefiti

documcntum

ntcJuf-fecerit

bonitati Divina,

humana

fa-lutis vehementer

cupida,

nec huie argumento

foliy

contrapertinaces

ad-verfarios

>

inßßere

,

confultum

du-tant

Philofophi.

JHanc

eß,

quod

tarnconcinnum

ubique

ordinem,

ta;«

anificiofam

mirandamqne

prorfus

r*itndißruäuramfapientia>bonttatisy

'

potentiaac

Majeßatis

dtvina

tndubi-ttmteßem

ajjidnumquc

praconem,

(8)

βare

fecerit

inexhaußa

ficmmi

Nu-minis dementia- Iiinc itidem

5

quod

argumenta, ex

adcuratiori

mun¬

di

contemplatione

deßimta

>

magno-pere

commendavertnt Sacra Ρ

ande*

Ba y atque

inprima

acte

adverfariis

fjtppofuerint

eruditi.

fj)uoniam

ve-ro noη

inßrequens

eßy

perfriB

a

fron-tis hominum

fitfptcio

y

quod mundus

9

totoccultarumvirium

mvolucrum-om-niafiia

in fe

pofta

habeat,

fbique

tpfe

ad

fubfßendum

in

tam

'venußo

ordine, tamque

egregio

rerumomnium

conctntUy

fifpciat;

ere

fuit,

extoti-tis mundana machtηa ad uariatn

coißitutionem

habitudine,

dénunfr

äf¬

fe

,

quod

quicquid

in

illaft-y

a

fe

c er-tam connexionem habere non

pojfit.

Atquefc demutn licebit

legitime

acfir-miter concludere ab ordine ad

ordi-na?itcm3ab

arnficio

ad

artificem,

re¬

itqua. Pacuavero, qua

in

hane

rem

allaturus Juni >ut

aqui

bonique

con*

fulat

B. L.

peroffeiofe

rogo. t>. D.

(9)

Ζλ

|»ί.

nobisconfiii

re-prtfentationisrernmva'

rUrum , £5? λ nobismeé

ipßs, & afé iuviceni

dwerfarum. Adeo

cla-ram haneexiftimaverini

obiervatiöiiem * ut,intehe&is terminis*

o-taneprotfiis de

illa

exiiilet

dubium.

Éft

namque

repraeféntätionis

6c cogitationis

conföentia- ultimumprincipium,

unde

in-eipit Sc in qiiod

recurrit

omnis

contra

See-pticosinftituta

difptitauö.

Scilicei

fa&a

&

{»bicaomena

cum nemo unquam

feriö

ne-gayeritPyrronicus

j

quin

lianc cogitationis

epnicieiitiam nobis cum agnofeat s

nulluni

eft dubiüm. Atque himé'

eft

j

qüod

Car-x tefii principium : Cogitd ^ ergo

funi

$

tan-quamad hoc forum apprime

conveniens^

imrno adeoevidens< ut quisquci

ibi riéeeP

(10)

% "*■

jfum

habeat

iiibiiftere

,

ab

eruditis

approbe-tur commendeturque.

i. 2: In rebus , quas nobis extra nos

repraefentamus ,

plurima

deprehendimus,

quorum alterum

fubftitui

non

poteft

alte-ri,ita ut res tamen eademmaneatutrinque.

Ehee talia quumdiverfa dicimus; in

rebus

extra nospoiitis plurima diverfa

eile

clarif-fme patet.

§. 5. Exteniumeft, in quo

obiervare li¬

cet plures a fe invicem

diverfas

partest In rebus extra nos poiitis

, plures obfcrvamus

a feinvicemJdiveriaspartes (§.2,) ; Ergo res extranos poiitae funt extenfe.

§♦ 4. Multitudinemaggregatam partium,

appellamus materiam. Quoniam vero par¬

tes iingulie , faltim numero &

iitu, ab

in¬

vicem ubique funt diftin&ae ; Materiam

omnem.habereextenfionem necefte eft.

§♦ f. Resdiverfas plures nobis interdum

reprafentantur iimul, easque tunc

coexi-ftere dicimus* Si vero ad ordinem

atten-das , quem ad fe invicem habent

coexiften-tia , & per quem alterum obfervare

licet

-poft alterum5 Spatii notionemhabes.

Eft

adeo^Spatium ,ordo rerum iimul

exiftenti-um , quatenusfimul praefentes funt

, non -coniiderata reläiione, fecundum quamcoe-•-xiftunt»

(11)

5

§♦ 6. Modumvero (pecificum fi reipexe-* ris , fecundum quem hxcres , relative ad

ceteras,exiftit J inloco remeile dices. Eft

a-deolocus determinatus modus aliiscoexiftendi,

§. 7, In rebus extra nos pofitis ,

con-titiuo aliquid mutari , Sc aliaaliis (decede¬

re , cuique in aprico eft ; quin Sc interiua

in anima noftra,alias repraeibntationes fen-fationesque exciperecontinuo alias,

reprse-fentationes iequi judicia, judieiis (decedere

inclinationes, Sc ftc porro , quisquis ad

femet attenderit , facile deprehendet; At-»

que ad hxc attendenti exiurgitidea tempo¬

ris« Eft ergotempusnihil aliud,quam

or-dorerum ibeeeifivarum« Hincdein patete tempus eilein fucceilivis , quicquidipatiurn

fitin fimultaneis«

§. 8. Ratio fufficienseft , unde intelligi

poteft quareSc per quodresfitpotiusquam

non fit, fit hoc modo non alio, Sufficiae talem heic tradidiftehujus prineipii

defini-tionem* uberior autem ejusdemexplanatia

dabitur(uo loco inferius.

§♦ 9. Res, quarumaltera

rationemfuf-fieientem continet, curaltera vel juxta

il-htn fit , vel illamfequatur , inter feie

connexas efte dieimus.

§' 10. Res in mundo materialiexißenteit

interfißcomexλ[unt; qmdam eoexijhnte»

(12)

4

ßmutunexquoad ftatium ,

qnxdan»

ßiG-gejfivx qhoadtempus.

Experimur

quotidie,

quod cx altero

fimultaneorum

ratio

kreddi

pofflt, cur;

altcrum

juxta

[illud

iit

>

fic

\

hoc yelillo modocomparatum , (§.g.) β.

|

g, excalore

iolis

öc

madiditate

terrae ,

iäli-nisaciulphureis

particulis

permixtas,

intellj-gitur cur

herbx

efHondeicant

i

item,

cx

iolis

-calore intelligitur , curterra

ilcca,

öc corpus meuracalidumfit.Atqueiiccontinet

älcerum

Emultaneorum rationem iuiliciqntem ,cur

alrerum eicoexiftat ♦ f§.g.) Adcoqueintet

fe funtiimultanea connexa C§*9·)« Idem

ctiam obtinetiniiicceffivis ; e; g: curterra

nuncmadidaiit , ratio cft in delapiis im-"

bribus : ut apud uos tenebrx

fint,

inde

fadtumeft, quod Sol infra noftrum

fe

fub-duxerithorizontem* Atqueiicexftatu

an-tccedente inrclligitur,cur hicconiecutus

fit,

quiprxfensproptereain

antecendentc

ratio¬

nemhabet fufKcientcm, atque cum eo

eil

connexus. Siulterius , öc adhuc ulterius

ireplauceritinducendo·, res per totum na¬

turaregnum hocmodoconnexas

eile

pate--bit* Ncc quemquam hocfacile negatürum

iporo, fl vel maxime

öccaiionaliimum

fe¬

rnere iibi fumferitdefendendum. Neqiie

«nim, Iinaturales cauilasad effedlus iuos

rcaliterfcnon

influcre

,

fed

otioiäs

prorius åc

(13)

1

q?e, pofueris : Et Dcum

ad

nudam

carura

praeientiamimmediate, five continua primi

mandati repetitione, iire ejusdem

non-re-tra&ione, effe&usproducere dixeris3 faci-lenegabis certumeile inter

effe&us

&

caufi-fas ordinem & icriem 3 Siquidem certas cauflasiidcmcontinuo iequanturefFedus,&:

Deusadpraiéntiam hujus

caufiae,

hunc

&C nonalium conftanterproducat efte&um,

ef-fedusque iingulositadirigat, ut inter

ic

amiceconfpirent& adcommunes fines

ob-tinendos fuumquisqueconferat.

Vide Bitl.

fingeriComment. Hypoth. de Harm,

Prac-ftab.$.83· pag.91,

S» II. Syfiemx dicit

multitudinem

re-rum , inter fe connexarum , fecundum

communem aliquamlegem

, natura earum

rerumconvenicntcm 3 ita ut ratio unius

reddi poifit exalia, Quoniam autem res

inmundoomnes,fintcerta rationeinter fe

connexa: (f, io*); Syftemamundum

efie,

& confequenter ensunum

compofitum

,

extra omnepofitumeftdubium.

§.12. Hisjamitapraftitutis,

talem

mun¬

didamus definitionem , quod iit ieries.

vel

colledio & univerfitasrerumomnium

mu-tabilium , fimul & fucceffive exiftentium,

atcjue inter fe connexarum. Hane

defini-tionem Cl.Biilflngero acc<rptam

refeto

, ut

(14)

G

videreeam licet in ejusDiluc.de Deo, am¬ ma& mundo &159.

§, 13* Sunt adeo in mundo plures res,

qua: certa ratione cbnnexaecoordinatasquc,

eundem conftiruunt J in qua connexione

mundani Syftematisconiiftit eilentia. Eft

mundus unum compofttum^ quiaplures 111

to partes , propter mutuam connexionem,

coniiderantur ut unum. ASpinozadelirio autem tota menteabhorremus ; lllienini mundus 1111a tant umfubftanna fuit ,

rcfe-renteCeleb.Buddeo in Spinoziimo profli-gato , eaque tam in conftitutionej quam

confecutione abiölute neceftana , &

conie-quenteripia Deus. Sunt vero plures in

mundo {iibftantia:, plures ejusdem torius

diverfte partes , unum conftituentes inte¬

grale ,&Syftematicum.

§. 14. Ab experientiaimmediate conftat

magnitudinem oririper aggregationempar¬

tium-,'ubi autem partium aggregatio

iub-fiftit, ibi magnitudo finiri dicitur. Si vero

eoufque mignitudinem creviiie ponamus,

ut eam ulterius augeri, abfolure öcproprie

ac ftiidte loquendo ,impoflibile iit; eam

appellareiolent infinitam« In matheiiergo,

feuapplicative ad e*tenfa& iucceiiva,

infi-nitum eft,cuinulliailignari poiTunt limites, ultra quosaugeri poifit, Qvpd vero

alias

·

(15)

aptid

Mathematicos,infinitum

idem

valeat

ae indéfinitum & indeterminatum,feu quan-tum cui certilimites aifignati non

flint;

in

conobisnullacumiiseritpugna. Obtinet

enim apud illos hxcf

noftra

paulo

latior,

Vocis acceptio, ubi quantum

relative

con-fidcrant, & quatenus cum aIiis quantis

eil

conferendutn vel illisexa*quandum ; adeo-qve quantitatem

confiderant in

continuo

accrementi vel decrementifluxu, per quem alio quanto, quod imaginari

vel

determi-nare licet,quovisevadat majus, &,

refpedhi

adhoc liabito,infinite magnum diciqueat:

Sccontra.ubieoufqveimminutumeft

qvan-tum,åutquovis alio finito

aflignabili

mi¬

nus relinquatur

, id ideo

infinite

parvum,

vel infinitefimum ntincupatur· Infinitum

ergodicunt exdefe&u

menfurabilitatis;

quo

ipioj tarnen non inficiantur,manere ea

ad-huc quanta, quamvis omnem,qiinsa

nobis

adhiberi poflit, reipuant

menfuram. Inte¬

rim tarnen illud quantum

folura,

exquifite

loquéndo,infinitumeft,

quod

abfolute,

in

generequantorum,eft

infinitum

dceouique

auclum vel imminutum,ut ulterius

necau-geri necminui ulla ratione poflit.

§, 15*.Extenfio tnfinita temfus

infini

·

timinvolvit contyadittonem, Partes

exten-htm conftitijentes, abftracle adeo

(16)

rare ]icet,utnonartendaturad Väfiarhearüii

conifrtutionem , per quam aptre funt ad

yariamexrenfo dandam facieniformämque;

fed ut nudam mtilritudinem aggregatarrt.

Hac vero rarione habent fe partes ad iiitini

extenjfumutunitates adfuum numerum.

O-ritur autem numerusper uniratum

aggrega-rionem^itemq;extenfuinperplures'congeftas

partes. Jamadeoqueimpoffibilitas ulterioris quantiprodu&ionis,pencletabirhpoilibiljtate

plteriorispartiumadditionis.Quoniamautem

deimpoflibili abiblute,itemque pröprie ac

fttifte hic diorb,liobisTermoeft,quod nul-la extrinieca, ied fola intrinfeca conftitui· >

turrepugnantia;qualis, quaefo, erit unita·

tis yelpartis additio, ulteriorem

additio-nem, propter intrinlecam aggregati cpiJr

ftitutionem, penirus excludens ac

impoffi-bilcm reddens? Certc cogitäre iliam per

ratioaem non licet. Ergq quöcunqtieper

partium aggregationem perdu&üm fuerit

quantum, nihiltarnen adeftquod pröhibeat

quominus adhuc extendatur ulteiius y

a-deo ut exteniumquodvis, quariturii cunfcjue

dilatatum, femper ilt maneatque finituitt»

ylteriorumadhuc graduum capaxvariorufn»

Detempore res eft eadem. Conftituitur

tempus momentis

ie

invicem continuo ex-;

fipiéntibus, quae mutationibus

continuis

(17)

eb-9

£bfcrvamus atque diicernimus ( §. 7. ).

Hxc Iam ad tempus habent fe, at unita*

tes ad numerum* Pohto autem materia

ammutabflem durare > ex qua fluentia

dii-cernere poflis momenta ·> nullum certe

Concipi poteft momentorum aggregatum,

quod non, ubi fubhftat, deterrninetur & advarias adhucdeterminationespoifit

pro-duci alias.

§. 16. Anmundus ab aeternocreari po·

tuiiTét,iniignis eft inter eruditos contro^

trerfia. Ut vetetes, quasftionem affirman¬

tes, taceamus philofophos,obferaamus ex«

ftitifle & etiamnum exiftere Philoiophos paritet acTheologOs magni nominisj, qui

ambigant, utrum*apodicticis

rationibus

phi·

lofophicis quaeftio hxc

poilit

negari;

quo-rum aliquos adhtrt ac tei

difficultatem

ex·

aggerat, iuumque judicium

fufpendirCl;

Bulfingerus in Dilucid; §. I92.

ie<jquent.

Se tarnen adnegativam partera

dicit

prov

öiorem , ubi argumenta

intellexerit iatis,

valida. Graviter ab adveriäriisfuis incre*

patur Celeb Wolfius ac ii ea doceret, qvxatheiimum promoverent,

quod

in

Rat:

Praei: commodum hujus rei fundamenrum

fenoti invenire fateatur,tum quod §.1075,

fuaj Metaphyilcae, "ducationem

mundi

a

ipntinuataϋςι exiftcntiadiverfameile

fta

(18)

tuat, etiamfi mundus, crearus fuiflet

ab

asterno» Leftorem hujus rei;pernofcendas

cupidum, adfcriptå utrinque

exhibita

mo¬

delte remitto,liquidem inhacre nunc

mul'

tum eile non vacet, Ut dicam quod[res

eft , certe "Wolfius mundum ab asterno

creatum non ftatuit, quamvis argumentis

a ratione petitis illud negari polTe

dubitet,

cc propterea,quomodo alhe veritates,magis Iiabentes evidentia?, cum asternitate mundi

conliltere queant ut nihil indeattrahant

da-111fni, conetur oltendere· Prasterea

exfti-tetunt magninominisViri,quiejusdemcum Wolfio in hac re fuerunt feiltentias, qui-bus liulla propterea , inufta fuit

Atheifmi

nota.Si fcirevelisnominaeorum,videaspräs¬ terBiilfingeram 1

c.ipiius WolfiiAnnot:

ad

Metph: §. 420. &Riebovuun in

m ^rkuiimmg bet

berminfri^cn

©röan#

dm bes

ibeern"

Wolfens bon Q5ott / bet

£$ejt K· pag. 17. ]8.

Ne veroinlue reLedori planedeelTe

vi-dear, cxemplum unicum ex Syrbio

adfe-ram» Die ii:is in Phil: Prima Part: 2. cap.

5» §. 7. Λη creatio coeperit in tem¬

pore, An ab &terno fiatmundus &fluat, ut exPlatonicis locjm alicjui folent, idnon nife ex divinis litens definiri potcfl. Qmim

tmm\pctentia

. creandi ab etlerno in

Dt

um

(19)

com-eompctat neceflario, \neque adco ratio,

ßbi

reitοία,indicareposßt momentumilla

coeperit: nthil profeSto fuperqß , quam ut·

wiundum ab atemo creari pojfe conccdat.

Hxc quidem Syrbius. Jam vero.

quid

Jiobis videatur de haccecontroveriia

indi-cabimus paucis. Quamdiu iletit mun

dus,

durationem hubuit iiicceillvam: Momen¬

tum vero in ihcceiliva duratione quodvis,

rationem habet in alio , h. e, eil contim

gens: contingentia admittunt analyim in.

Ö D „ ·/'

finitam,h,e.ratioeorumiufficiensqnarienda eil extra contingentium ieriem &.

quidem

in aliquo neceiiario·, adeoque momenta

durationis fineceiliva ex neceiiariotariquam

lonte profiuunt» Quoniam vero ex ne-ceiTario ita dependent contingentia, ut

operatione ejus Iiberaproducta iint; Necei.

iarium autem fuiile oportet, anteqüam

ii-beram fufciperet operationem , quam

iiüb-fecutaeil

contingenrisjexiflentia/

ergo ne*

ceife eil contingenti prarxiilereneceflarium»

Quoniam ergo cauila neceilana

plene

ex-iftat, ante Jiberam contingentis produ«

ftionem; contingens certe cauilie iute coa>

ternum eile non poteil. De cetero nec

dubito, quinpoillnt, in hujus rei

proba-tionem, argumenta & ratiocinia

adferri,

quce ad ct7re<ie<£iyquam proxime

accedant,

(20)

Rc-Ϊ2

Reliquit hujus rci

praeclarum

exemplumCe.

leb: D: Fechtiusin Philoc: fac; f. g.

the-flumex Theologia Polemicadepromtarum*

§. 17, Sed, mquis, tota illa

demonftra-tio', quod impoilibiJe

iit extenfum

&fuc-eeflivum efteinfiriitam,fuppofttionicuidam

innititur, nempe, quod non detur

cauflä,

iiißnitamin cxtenfopartium aggregationem,

nec in iticcefllvo infinitam momentorum continuationem, producerecapax·

Eft

ve-ro tota'illa ippofitio falfa prorfus &

abfur-da ; acleoque facileruet demonftratio,tam

lubrico innixa fundamento*

Immcnfita-rem enim inter Dei attnbuta &c iniinitas

perfeétionesreferendam

efle

norunt omnes:

per hancDeus ad infinitas

diftantias

,

(ftt

venia verbo) prxiens eft : ubi autem ρrie¬

fens eft , ibi operari potet , ac efFexftus

re-Jinquere iapientia ac potentia

fua

dignos.

PoteftergoSyftema mundiper

irifinita

ipa-tia extendere , immo eousque ac ipfafua

fe

extenderit immeniitas. De fncceflivo res

eft eadem. Deus enim, qu unvis

duratio-nis ejus ideamh beamus tantummodo

con-tilläm , quin tarnen in aeternum

periiftat,

niillum eft dubium. Efficereautem

De-imt ut aliquid finitum , apartepoft in

x-t^rnum fibi cofxtftat ,· non tantum ratio

(21)

eve-Μ

tlire docet ratio paritet ae

revelatio

^ in

dogmate ifto

certiffimö de

ccelitHm

perenn»

vita acgaudii fruitionenunquam terminan¬

da» Atque iic, quod tam extenfumquäm fuccesilvum ininfinitumprodudpoftit,fatis

evidüm eft probatumque, Refpondeo, ied

breviter. Quodcunqüe cxiftit,

determina-tumeft, non vaglim: Materia Sc mnndus

exiftit ; Ergo determinatuserit. Mate&ia

veroin fe Sc iiia natura eft indifferens ad

variosexteniionisgradus -r In illaaittem in-differentia exifterenonpcteft } Ergoipii

ad

exifteildumneceilarium fuit, eVaga illa

in-differentiaadcertam fixaraque extenflonem

perduci. Suas itaqiiemundus'

habet

extre-mitates , fiios limites ·, quos quousque

de-mumextendens, nihilerit a parte mundi,

velmaterisextenfs , quodprohibeat,

quo-minus ulteriusprorogariposflnt (§. 15.)

At-quehoc

didum

fit de

objedione

priori»

Ρα-fteriorem quod attinet ,

facilis largior

du-rationem finiti apartepoft , Dei manu

iu-ftentatricefuffuliam , in arternumperfiftere

poile, Sed notandum, meloqui de qiianti?

aduexiftentibus , adeo ut mihiin cenfuni

nonveniant , niiimomenta, qus adu

prs-teriverunt J Sic autem,quousque

continua-tafueritduratio , certus ac determinatus

e-tit momentoruni, qus prsteriyenmt

(22)

Η

merns , eriamft Deus folus eundem

yale-atLinire· Hoc ipfo vero finitus eft , &

ul-terions ubiquo^prorogationis capax. Qiias

auretn (§. 16.) de mundi exordio dicta ilint , per hane objedtionem non

infirman-rur, quinpotiiis , vi ejus §phi t contra ve:ha il!: Leibiiitiiin Epiil: V,ad Glarkium,

Celebrem apudAnglos Theologumpariter åc Philpfophum: Si la nature des ehofis dans) le total, efide croitre mifermementen

perfektion , tunivers descreaturesdoitavoir

commence, iic argumentemur : ii

univer-fum, tanquam contingens , a neceftario örtum trahat; neceffe eftlllud hoc

pofteri-usefte, adeoquealiquandocaepiile ; Atve¬

rumeft prius

, ergo &cpofterius.

§, 18, JHundumextenfione infnitum

con-eipere, tnvolvit contradiSiionem*

Quic-quid in mundo eft , id continuum & in

ipatio eft, necquicquam iimultaneum eft,

quodnoniit in ipatio: Spatiuminfinitum

eftimposfibile (0. if.f Ergo mundus, qui

totus inipatio eft, iine contradidiione

in-finitus non dicitur.

§f i9. Hincfequentia deducimus

confe-ftaria. r.partium

,mundnm conftituenrium,

faltim Deo * certuseft ac determinatus nu¬

merus* 2. Res in mundo connexae &c per

(23)

i?

funt numeroinfinitae, Mundus, in fua

amplitudine , non refpuit , prxter

illos,

quosaétu habet, limites alios,

iive

dila-tatos magis

, five coar&atos.

Adeoquc

mundus , iibi reli&us , eft indifferens ad

hane extenfionem, & alias a»qne posilbi-les,

§. 20. Quz in ente quolibet

offendi-mus, vel enti adeo neilatia funt, ut, halva rei eilentia,abeile non poifint* Ha;c autent

vel pet fe invicem non determinantur, &C

dicunturejfentialia, vel determinantur, at-queaudiuntattributa. Reliqua, quae enti

quandoque infunt, efientialibus atque

at-tributis non quidem repugnent, ii

poilibile

erit illaineife, iion tarnen per eile ntialiaSc attributa determinantur; licenirnnon

con-tingenter fed neceilario ineilcnt. Modarum

nomine hxc nobis veniunt, & ejus natura;

funt, ui rem varieafficiant; eiTentialiavero

&attributanecmutentnectollant fed cumil,

lisTuntcompatibiles,nontarnen perilla deter-rninantur»

§· 2,1. Infinitum reale & metaphyßcum

cft) quodiiicceiive alios alioique flatus ha· berenequit, iéd iimul cil· omne id, quod

eflepoteft. Hinc notamus1.quod infinitum per eiTentialia & attributa, non adniittat

necphiranec alia,

(24)

ϊ6

qtiod per

eiTentiam

determinetur

ad

exclu-iiönemmutarionis, h. é. fubftitutionis

alte-riiis , pro

eoquddeil.

3tio Quoniam

ftio-di fuiit, quieffentia:non repügiiant,

h.

e.

iiieile

poifunt,

& tartien non

determihan-tur per

eiTentialia

ad 7o ineile

a&u.

jnfi-nitum autem habet(determinat ad7ό inefc

) omneidquod non repugnat

djentia^

Ergo iniinitüm niillain

poiEbilitatem habet

recipiendialiud, ultra&praeter iilud

quod

ineii,h. c, nulliuscapäx eilmodi,

& ii. MünduS non eß ens Metaphjßce

infinituni* Jnfinittiiiieil

fimul

omne

id,quod

eilepoteft (j. ii )j in

mundoautenidantut1

inutatiortes,per qiias

aliud alii

fuccedit(£)7»

ergo mundus noii eil ens

lniinitum.

§. η,: Mundus fiipfum non determinAi Adomneid , ejuodéjfe

poteß.

Soldm

iniini¬

tüm determinatfe ipfum*

ad

omne

id

quod

eile pöteil (§.21.)i mundusnon

eil

ens

in-hnitum ( z2.) ergo mundus ie ipiumnort determinatadomne id, quöd eile

poteil-ξ. 24., Posßlsi'e eil·> Mundum v(trios

ha¬

bere modos. Mundus & iingulae

mundi

partes'fiint indifferentesad variam

exrenffo.*

Iiis quanritatem varios limitesatque

figuras

(25)

*7

érgomundus,quatenusextenfus

eft,habet

po-tentiamrecipiendi vanos modos:

Demuti-di autem fyftematicaconnexione, reseft

ex-peditu diificilior: Jadiverfas enimfententiäs

abeunt Philoiophi, in vi &c arifivitatemate-1 rixvel tribuenda vel adimenda. Nobis nec

iumimus rantas Jices componere; nec ccn-iultum ducimus, aftertionem ηoftram

ve-xatoiuperftrucre fundamento

.

Conabimur

ergo ex utraque hypetheft y eandem dedu»

cere concluftonem· PonamusSyftematicam,

mundi connexionem(§· io.j per vim &c

a&iyitatem corporum , contineri. Quoni« am tarnen illanon fluit exeo , quodin

cor-J pore efteo.tialeeft; non ineft corpori neces« lario, fed contingenter, Si contingenter ineft; ad7o

ineft?

aliunde determinata eft,

Corpora ergo aliundehabent id , per

quod

connecftuntur, Prxtereä cujusque corporis

vis varie feieexferit, proutvarie conftnuftce

fuerint ejus partes : Partes materia:

funt

in¬

differentes adfitum quemcunque ;

adeoquc

certum non obtinent fttum , liiii

deternli-näts aliunde» Habentergo Corpora ab

cx-ierno principio; qüod hoc ipeciatim

modo

in fe invicem agan.t Sc combinata

fint»

κ Onamcunque vel finxeris vel expertus

fue-tisoecultamnatura vim , adhanc

cynoftf-tttti exigi illam pofte confidimus ;

iiqui*

(26)

Ϊ8 . ;ί ,s

demiempcr itidem experieris ,

eandem

yerfimode, pro obje&orumvarietate , mo~

<dificarh Alteram quod attinet iententiam»

quacorpus paffivummere ftatyitur5 nemo

illam facile amplexus fuerit , nifiprius de

mundi afummo Numine dependentia com

vi<3tus. Alitevenim npnhabet, cui natu-r

χχ phaenomenatribuat* Quod fiverocom

tigerit , aliquem prius convinci , corpore

plane otiofaeile & agendi faculmte vacua?

quam Numinis exiftentiam fufiicienter

ad-ilruxetit; isad mundi contingentiam adeo

facile concluderepoteft, ut iuperyacaneum

iit, ejuscauiTammultis dicere. Quum

e-nim , per hanc hypothefin , efte<ftus npn

dependet a caufta? natura& efténtia \ niuU

certe ratio adferri poteft, curDeusnonpo<

tuiftetjubere , huilcetindem efFe<5fcum , ac{

prapfentiam rei alius , prodire, atque

adeo

nexumalium intrpducere cauiTarumefficien»

tium &:finalium. Quoniam vero a mundi

contingentia, exhac hypothefievi<5fca,nec

necefte eil nec iiue cftculo fieri poteft,Ut

exiftentiaDei demonftretur ·, adprior

emjd-lam praecipueheic attendimüs.

§< 25, Contingensefi,cuinon repugnat^alU

ter atque alitercorfiitutum ejfe. Necefta«

rium vero afcriptoribus vario ienfu adhibe-fi folet. Primo enim diftingvunt

neceftari«

um

(27)

>

tun in abfolatc Sc

hypothetice

tale ; Hoc

qeincepsjiri varios abitramos. Sed quüni

Omne|hypothetice'neceilarium, in fe Scex¬

tra hypotheÜn confidératum i eil cöhtin-gens j id fo/iim exquiiite ac proprie

lo-τ

quendo neceilarium eil , quod per rei

in-terham conftitutionem, ah'tercorhparaturai

eife non potefh Hujus autem cppclituiri

proprie contingens eft , Sc contrario feie

habet modo. Vid. Ρ. GroßeLog, Part. I.

Sedh II. cap.VLf IX. Tom.Ii.

pag. 724, δέ Recueil des diverfes Picces fur la

Phdofo-phie, la Religion , Sc les Matheinatiques

Tom.I,pag. if4*

J fensroifdjen£ei6nißunö Siwrtfen/pag,170^

"VGolfii Ontol. §. 31&

§. 26. ZJnum contingens rationcm

fnffici-entemalteriusnoncontinet radicaliter,

Po-namus A determinariperB, quod tarnen x* que contingenseil, Τum B detertninatA*

prcut ipfum fuerit modificatum« Adfuarn.

modiiicationem fe ipfum non determinavit B, qiiippe ad nanc Sc aliam recipiendam

^ sque aptum §, 25, Modiiicationem ergo

fuamBaliundehabet: perillamdetermihat A;ergo Β aliundehabetSt qüod determw

v iiet

, Scquod hoc modo dcterminet A,

Batet ergo unum contingens radicaliternon

fcontinere rationem fuihcientem ålteriusi

(28)

20 ι

Poiic ulterius BdeterminariperC,

quoniam U

tum illud aeque contingeus

eft

, per

hypo-tliefin ; valebuntde C omniade B

di&ä,

Ädeoqué äliimde

adhuc

petendus

eft fons

"determinationis, Et quoniam de contin- _

gentibus, quotcurique

iumieris,

valenr,

quae

de B 8c C nunc di<5ta funt; Satis paret,

qiiodnecunum contingens

radicaliter

con-tmeat rationem fiifificientern alterius , nec

dénique in tota contingentium

ferie

illa

pöf*

fit inveniri. Atquehaeccft, qiiamante

di*

ximiis, contingcntium analyßs

infinitå,

§. 27. Quumqnaelibet caufia finita

,qua-lesomnes &fingulte funtper totum

ünivet-finii, deterrftinationemnec fuamnec alteri-

f

us in iecontmeatradicaliter (i.26 &quié-libet cau/Ia determinetper illosmodos,

qui

ad actumper aliam funt

determinati

;

evi-densefl:, quod perdeterminationem,quam

fingulie mundipartes per

mutuamconnexio-riem nancifcuntur, non omnia posfibilia in

ådumdeducantur; ied illi tantumcujus que

rei posiibiles modi, qui

homogene!

funt

a-ctiialiBiis modis determinantittm. Tantum

f-ergo abeft , ut per certum, qui nunc

in-tfoauctus ett, naturas ordinem , mundus

évadatnecellanus, ut, "fivelunicammundi

partem, iecundum alios modos

posiibiles,

fiipponasaåualem , aliter

illa

afficiet

partes

I

alias

(29)

w

alias,

cum quibusipiam contigerit

conné-αι, & haé déinalias ; ita ut perhoc

uni-Verfum alitisexfurgat nexusrerum.

§. 28· Mundus φContingens,

Con-tingens

ert,

quod

aliter

atque

aliter

confti-tutum éflepoteil (Q-if. ) ' Mundus , tani

ratione amplitudinis &:extenfionis (§. 2$\),

quamrationeSyilematicae

connexionisf&a^.*

26 27 ) , poteil eiTe

aliter conilitutusj

Ergo mundus eil Contingens.

§. 29 Qupniamergo

mutidus Contin¬

gens eil, Sc ad hane Sc

aliam

conilitutio-Viemindifferens; nihil certein fe habet,per

t quod e iua educaturindiflerentia,

adcer-tum fixumque exiilendi modum, cum ex-clufionealicrum, aeque exiilentias

candida-torum. Ut tamen educereturipfi ad

exi-ilendum abiolutenéceflarium erat.,

Caui-fam ergo mundus arguit

fefe

determinan-tem , acexiilentiam fibi largientem ,

ean-demque afediverfam.

Cumprarterea 111 rerum nexu , quo

hoc-ce continetur uhiVerfum I}·)» alterum

f- tibique fit altcrius caufiaJ

evidentisfima

de-inde teftetutexperientia , quod

cauifx

cui-que ilatim fefe offerat res ala , ejus

cauf«

fndi vim-recipere capax ;

ubi

tamen

fans

posfibile fuifiet , indiffeientibus ad

quem-t *unque locum Sc tempus

corporibus

fingu-B 3

(30)

Iis, alianihujusloco adfuiiTe,operationen!

alterius vel feipuens prorfüs , ut in cafliim

caderet , vei non cömmoderecipiens , ut totum uftiverium monftrofum redderetur'j

Summe iapientem pariter ac potentem eile

oportet nane mündtim

determinanterfr

cauflfäm.

Quoniarh deniqueratio fufficiens

oinni-üm contingehtium in hocEnte reiidet

radi-caliter ; omnes poitibiles realitates

illud

continere & confequenter infinitum

eiTe,né-ceiTeeil« Sicenim, nonaliteripfum iibi

ad

exiftendum iufficit» Paücahascce abunde»

utipero, teitabumur, quamexiinius fit U-fus,quemauguftisiim# deDeo Scientiteprü¬

ftet dockina de Mundi Contingentia,

Si

quis veroplitra hujus feideiideraverit

Spe-cimina ; videat Philofophos, qui

Theolo-giam Naturalem , huic fundamento ,

feli-ci omine iuperftruxerunt, Nosvero

ct'^tov

tS ®£« Åivctuiv Jzio'jyijoL ίκ,

πούμα,οτ, 'joüvte5 eo vehementer

conten-dimus , ubi , abrogata cognitione, °\y\

Μ

XvWSlp* eV άύίγfAcLTi> revelatafacie

uft

πρόσωπον προζ πρόσωπον intueamur.

Soli

Gloria.

Deo

***** 4s

(31)

Γ

ί((

HetC Aufboren

φί

wiba

galt

t

gröna

äRarcfer/

'

(Som riftcrf)

gtrfigt

prpbba

flå:

2ffe

ttnbtatib

SMpfj

ur

.£mitlené

fßarcfer/

@Wtt (

procefT'mib

gacflor gå»

Wtlja/

föl'

fin terrae

2ira/

dt

wifi οφ

jåfföfl

witne

bara.

®οΦ ftöré t

(fen

tvtfa

bifligt (laga;

5tr

©årannöbfgt

n&|öb«c

web»

£i)ct

fluff ijciné

ftåltffet

met/bebaga/

SftSBerlben

wer'

ftn

egen

@meb;

Arché, Hylarch

οφ

fltfabr ömmar/

©full'ge

tjané

obpgbflafa

tömmar.

äRenfår

wår

SJerib ftt råtta

werbe;

Zt all tpcf Eotift ett aitttare år;

©åflitcé

©arnet /

fem

befnårbe

/

Stjtn

fanntng

/

fimbf

görnufft

t?ar tär:

©åfå

wj

SSerlbfené

J^erta

(ofroa/

äRen

SJåranö

©amwet fpdnét

flofwa.

(32)

Gijrt

«cf/

min

2ßan/ fem

tfjetta

fittftoec/

31α

(jifligt ßotbe

föra

ut /

g»m

OBånrtapé

piic&tcn/

fom

mig

btifwer

/

@ör et

jag

fattar

annat

flut;

Οφ

önffar

troitgt/at

QEijr m&t»a/

SSta ge ett

pmnog

len

od)

®röoa.

Stockholmbet] >J April

i751*

k-SMmenilemtiaW

af

References

Related documents

Kammarrätten har, utifrån de utgångspunkter som domstolen har att beakta, inget att invända mot de förslag som presenteras i utredningen. Detta yttrande har beslutats

Genomgången av de förslag som läggs fram i promemorian och de överväg- anden som görs där har skett med de utgångspunkter som Justitiekanslern, utifrån sitt uppdrag, främst har

it, quod tamen maxime fpe&amp;at ad conjugia credentium, tanti enimDeus facit hane fuam ordinationem : utpro- nunciet eam eile eLyviiotv, caßitatem, puritatem ,

Νοη hoc fatis eile ad vitam tranquille degendam, quod qnisin morte nihil, qnod tantopere fit malum &amp;. reformidandum videat, optime peripexit Cicero

una lingua magis ufu floreat, prce altera, quod fit elegan-. tior, purior, nervofior, vocibus locupletior, &amp;c. id in caufla efle arbitramur, cur haec omne

quam irae , maluit obtemperare, Quid, quod idem Agefilaus non folum in Groecia hoc fecit, ut templa. Deorum fanéla haberet: led apud barbar os

priüs in ufbemredire, qvam viri'facti eflent, lege erat. cautum. Qvid, qvod deledtum inter

cumkantis coronae, quem tanro quidem opere nn- kelat, obtinere queat. Atque hoc ftudio, uc slia.. I ) j c t. taceam momenta longe plurima; maximam Oratori fpondet, dummodo reöe