Sententia Thomasiana de legibus naturalibus pro meris consiliis, habendis. Specimine academico breviter exposita atque examinata, quod, consensu ampliss facult. philos. in reg. acad. Ups. sub auspicio mag. Gustavi Ant. Boudrie ... publicæ disquisitioni su

■EL D.

sf.ntentia thomasjana DE

LEGIBUS

NATURALIBUS

PRO

MER IS

_CONSILIIS,

HABENDIS.

cspecimine academico breyiter exposita atque examinata,

qjjöd,

'Confenfu

AmpliJJ"

Fäcult.

Upfi

P

SUB AUSPJCIO

Mao

G

VST AVI A

_NT,

BOUDRIE

PHILOSOPH. PROFe REG. ET EXTRA-ORB. Publica _{disquifitioniJubmittit}

JOHANNES

WILHELM

ÅHLSTRÖM.

veflmannus,

In Aud. Gast. Die xxvi Junii

MDCCLXXXc

UPSALUE,

S:ze R:je M: tis

MAQNJE FIDEl V1R0

©ioeceseos arosietfsls EPISCOPÖ EMINENTISSiMO,

maximi venerandx consistoril

PR^ESIDI _gravissimo,

gymnasii _{scholarumque EPHORO}

adcuratissimo,

s. theologie DOCTORI _{consummatissimo5;}

REVERENDISSIMO

_DOMINO,

DNO

LA

_URENTIO

M^CENATI

SUMMO

KONGL. M:TS

TROMAN och HOF-iåGMÅSTARE,

RIDDARE Ai KONGL. M:TS SVERDS ORDEN,

WÅLBORNE

Herr

S

EV ED

GUSTAF

TfGERHJELM.

SAMT

WALBORNA

FRUN

Fru

_ANNA

_FREDER.

TIGERHJELM.

Hr

Upnffras iallödmjukhetdej]a blad fomtekuaden _ynnefi,

ia(r_baft lyckadåtnjuta _{uti mitt FardeflaHerrfknpsFör¬} varna _{Hus. En mild l'brlyn jernte min oinfkrånkta och}

djupa

vördnad/kola drfatta, det fombrifler i vavdet a] detta tack-Jambets vedermdle.. (Jnder _{Iiflig kdnfla, å ena fidan af den} myckna _{godhetjag erfaritochå den andra af min deremot}

jva-rande _{forbindelfe^ ßiall intet ämne angenämare}

röra mitt in<

re, ån mitt _{Herrfkaps med DeffFfrnäma Familles o ofbvitt¬}

na_{fdllhet. lag bar den äran att med}

djup vördnadframbarda

WÅLBORNE HERR

HOF-JÄGMÄSTARENS

_ock

RIDDARENS samt

WÄLBORNÅ _FRUNS

Ödmjulrafte tjenai-e

VIRO

AD MODUM REVERENDO ac PR/ECLARISSIMO

]).N0

Mac-,

N N

J

OH

MI L

E

N I

0,

PASTQRI IN

MÖKLINTA

MERITISSIMO VIGILANTISSIMO,

-EVRGETÄ ÄT ATEM COLEND0.

fPELIAM _HANCCE, SUUM HETÅTIS OFFICIUM

INTERPRETA-TUEUS, DEVOTISSIMA MENTE SACRUM VOLUIT, DEBUIT.

§.l.

Fundamentum,

täte vivendi _{ratio, fruftra}

quo

nitatur

felix in hac

alibf; _quam

mortali-

in

ofTi-ciis noftris _{fanfte colendis atque exfecutioni}

_dandis,

quasritur ac deprehenditur. Sunt

proinde

Leges

Naturales, quse, eodem ipfo, quo

officia

haeccctra-dunt _{edocencque, unicuique}

_etjam

_{felicitatis, ad}

_quam

ceu metam avide adfpirat, obtinendse

aptiffima fi«

mul _fuppeditant

_{adminicula; Si}

_quidem

_verum

_fit,

ut omnino _{eft, quod ne}

_ullum

_quidem

_tempus,nec

quispiam cafus unquam exiftat,

quando,

harum

ne-gle&a fan&ione, homo rite fuas

profperitati

ac

falu-ti _{profpicere poffit. Exiftere vero}

_hanc

_normam,

fa-tis _{fuperque quisque reperit,}

_{fi modo}

_{fenfum illum}

boni & _{mali, jufti & injufti, omnibus communem}

confideraverit; quem fruftra

alias Deus

nobis in«

didifiet» Si in _{iemetipfum homo}

_quafi

delcendic,

mox a&ionibus _{perpecratis, vel}

_triftitia,

fe

adficis

$ ) 2 (

fentiet, adeoque vel adquiefcentiam laetam, vel du»

riffimos confcienrise fuse rnorfus _experietur. Ratio-ni _{porro fuae non tantum judicabit confentaneum,}

leges, ad quas

dirigendae

fint liberae a&iones, däri,

verum _{etjam probe perfpiciet, ad earum}

deeem-pedam, in quovis cafu obvio, a&ionum moralitatem

menfurandam _{efle, indeque confcienciam fe exfererel,}

cujus vis tanto major exiftit, quo cercius & extra

omnem dubitationis aleam noverit _{homo, hujus le¬}

gis seque ac rerum omnium Au&orem efle Deum;

Cui ut fuo Creatori, _{quolibet temporis pun&o,} fu-um & ejfe & exiftere referq _{accepcum, quique ut}

Sapientifiimus,

normam hancce effentiae hominis re-rumque natune, ficque finibus fuis Divinis ex voto

obtinendis, optime adcommodavit. Unde Legem Na¬

turalem facile mecum dixeris non nifi _Legern

Divi-namquae nos omnes & _{fingulos obligat,} ut quae conveniant naturae noftrae _{rationali* faciamus, qua?} autem eidem repugnent, _{omittamus. Verum enim} vero _quoniam Philosophorum quidam _{fuere, qui*}

bus convenientius vifum fuerit, _{Leges hasce Natu¬}

rales, pro Naturae habere confifiis, incer quos in pri-mis hane fibi caufam _{agendam fuscepit olim}

Tho-mafius, & quura praeterea liti huic non adeo

exigu-um infit _{ponderis, atque a litis hujus decifione}

ha-rum tota _{quafi dependeat au&oritas | Idcirco ß♦ L}

in eo, occupandam volui tenuem meam ope-ram, ut ea, _quae ad hane _{rem enodatius} dilucidandam _per* tinent, _{fpecirnänis loco, pro virili fim expoiiturus,}

perofBciofe rogans, ut _impertias vemam, fi non quan*

8 ) 3 ( •

quantum

debeo,

fed

quantam

poflum,

pra&ftitcro.

IL

lam _{nuper diximus inter hos, qui}

_Leges

Nt-tarales non nifi Naturae confilia vocitant & _agnofcunt,

praccipue fuifle llluftrem Thomafium ftrenuüm ad«

fertorem. lllum tamen non _{femper eandem} fovifTe

fenteatiam, conftac ex iis, _{quae antea} Pufendorfium

fecutus, in _{Jurisprudentia fua Divina paflim docuic} & orbe cum erudito communicavit. Quibus _vero

commotus, placita fua, in Fundaraentis Juris Natu«

rx & Gentium, Lib. I. Cap. V. _mutaverit, fequen-tes enodabunt rationes. Quemadmodum Hallenfes

©lim fuere _{Myfticse Theologiae nimis addi&i, quse} Fanaticls vel Pietifmo admodum vicina erat, ita his

Myfticis voluifle

favere

Thomafius videtur,

ftatu-cndo, rationem fibi relifitam eo magis nefcire, quod Deum _{concipere debeat, ut Regem aut}

_Dominum,

qui pcenas velit inferre iis externas &

arbitrarias,

qui contra pracepta

Natura

agunt, quo

certius

vide-at, otmies poenas, qua Jequuntur

transgrejfores,

Juris Naturalis, qui nonJunt Jub imperio

humano

ejfe naturales, adeoque improprie

dittas, fed potius

Eu?n _{habere tanquarn henignum Patrem, qui}

_generi

humano dedit _paterna

_confilia.

_Et

_quoniam

nonnui-la, quas reformidentur, in

recefTu

habere vifa eft haec

fententia» hinc non adeo mirum, quod etjamtotus Mo« ralirtarum Chorus calamum ftrinxerit _eamdemque re* fucandam _{adgrefltis (it.}

_Verum

_{quidem eft, quod}

_ulcro

citroque pugnaveritpars utraque,

nihilo

tarnen

minus,

A 3 Iii

trt v ' ' %■

€?& \ A f

i# J 4 \

Ks haec non fine _{utriusque calculo forfan componi}

poterir,

§. III.

Leges Naturae, quatenus Deus vi immenfas fuae

bonitatis cum creaturis fuis rationalibus paterne

a-git, concedimus quidem paterna efle confilia, fed me¬

ra quod fint confilia, _{negamus & pernegamus. Re¬}

gula, ad quam componere liberas tenemur adtiones,

proprie & k&j i£oxnv adpellatur Lex. Ideam autem

Legislatoris, a quo _{regula ifta fic profetia,} cogi-tatione fi _{fejungamus, nihil quidem impedit, quomi»}

nus norma haec etjam, _{licet faltem improprie,}

pro confilio habeatnr, Hoc _{ienfu, qualicumque modo} confilium definire _{placuerit, legem etjam Naturae>} j. e. regulam, _{ex humanas naturae confideratione,}

hauftam, abftrahendo a Summo _{Numiiie, tamquam}

Au&ore _{atque Opifice, confilium vocari pofie9 ne¬}

mo diffitebitur; _{Siquidem illud}

nempe confilium

nihil aliud _{eft, quam norma adtionum, petita}

ex ip»

fa illarum natura _{& indole. Sed inde, quod}

infi-mul non efiet _{Lex, nec vim haberet ex rigore ju¬}

ris _{obligantem, minime concludere fas eft.} Quan-do enim altius rem _fcrutamur,

adfcendamusque

ad

Divinam _{Voluntatem, tumid quod , alio refpedfcu} con-filii loco habendum putaretur, _{Legis proprie di&ae} omnino induit _{naturam, quamprimum Dei}

tamquam Summj _{lmperantis fupervenerit mandatum. Optime} Celeberrimus _{Canzius, in libello (uo de ufu}

Philo-foph.

Leibnit.

& Volff. in

_Theologia,

_{T. i. Cap.}

^ C ( i?®8

XI. _{§. i. hane rem}

_{illudrat, exemplo}

_{a?groti, cui,} inedicus confilium, depravatae valetudini

reditucn-dae _{aptum, rationibus ab}

_ipfa

_{rei natura}

_depromtis,

fed corroboratum tamen Principis iufiu, praebet, Quod

fi _{jam Leges Naturales fubdituamus in locum}

Me-dici, qui confilium huic decumbenti segroto

fub-minidrat, tum iis quidem , quippe qux noftrum per»

fe&iorem reddendum _{datum pro fcopo hahent, ob}

intrinfecarn, hoc ed, phydcam earum bonitatem,

mo-rem _{geramus, oportet,} fed _quum accefierit

Yolun-tas Dei Legislatoria, nobis _quoque in memoriam

revocanda, mox ob bonitatem inde ortam moralem

Legis adcuratius

adpeilat«

formam accipiunt.

Prae-terea fi _largiamur, Naturam dbi

reli&am

concipere

pode Deum hac in

controveriia,

ut

benigni

con»

filii au&orem , id tamen non alio fieri poteft pa&o,

quam ut Deus

etjam concipiacur

tamquam

Summus

noder _{legislator, Legesque Naturse}

_tales

_habeantur,

quales funt,

h»

e. quse

legis

nomeu merentur

tuen-turque; atque

hoc ipfi

m

ed

quod

omnes

emun&io-ris naemun&io-ris _{Philosophi jam dudum}

_probatum

_iverunt;.

§'

IV.

_r

>

Qvod ad prasmia autem & pcenaS

adtinet,qtri-bus, ut nitre nsturalibus aOicnis confeélariis folum

modo _{confiderandis,} tctam _quantam, fuam innixam voluit Thomafius _{argumentandi molem, aliquam}

_Le¬

gis Naturalis cfficucioe ruinam minaturam,

de i.is

pauca quoque jam nunc funt

difierenda*

Pramjum

dicifur _{perceptio boni alicujus,}

_{quod nobis cvenic}

9 ) 6 ( n

ab a&ione bona oriundum* Unde (i illud ex

a&io-nis natura confequitur, _{naturale, fin autem ab}

ar-bicrio & voluncaee _{imperantb pendet, arbitrarium} feu _{fofitivum nuncupatur. F<sm vero eft perceptio}

mali, _{quod nobis accidit ob a&ionem} malam a

no-bis _{fuscepram, & eodem modo dividitur in natura¬} lem & arbitrariam.

_Qaocont]ue

_{& in quaslibet}

de-mum _{perfönas animum comerrimus, faciie}

convin-cimur, ne uflam _{quidem a£tionem ia lyftemate}

Di-vino manere fua _{vel remuneratione vei vindiöa}

de-ftitutam* Confiliorum Naturae _{adfertores, quum non} nifi unum admittant pcenag genus, _{videlicet arbitra¬}

rium, mala vero, _{quse nexu quafi natural! Legum}

Naturalium violationem _{confequuntur, pcenam}

pro-prie di&ara non dicendam negantes, eo dedu&as res

eflecredunt, ut meri confilii titulo nominari _Leges Naturales oporteant. Sed nihil roboris inde illorum

capit opinio, quin potius prorfus corruit. Mala

e-nim _{quas Legis Naturae transgrefloribus imminent,}

quamvis ex naturali quodam nexu oriantur, necef-faria tamen fenfu abfoluto _{nonfunt, fed}

pendent a Divina Voluntate _{eoque etjam arbitraria funt. Mo>} leftias c* _{g. quae ex intemperantia redundant}

, nonne

arbitrarias dicendas efie merito adfevera_veris, ficu-ti a Deo inflikas, quippe qui _{corpus humanuni ita}

comparatum voluit, ut incommoda ex luxu &

abu-fu rerum immodico fentiret. De nutu _{[enim Dei}

pependit, res aliter etjam, _{fi voluiflet, coordinare.} Naturales idcirco vocantur _{pcenae, tantum}

proprer

res _{creacas, fed non}

• ) 7 c m

vitia, Juri Naturae contrariantia, cae tantum

comiteß-tur _{poenft, quse} quafi _eorum neceflari#

effent

feqve-lae, co facilius omni deftituicur veritatif fundamen*

to, quo certius, immo certifllmum eft, & minime

infolitum, Deum in exercenda jufticia fua

vindica-tiva _{etjam poems uti maxime arbitrariis, &quse nul¬}

luni cum malö aftionis habere nexum videntur.

Eo-dem _{etjam fe habet modo, quando praemiis} , tam

naturalibus, quam atbitrariis, Deus benefafta

remu-nerat. Nemo _{prazcerea ignoraverit, quid}

fortuna

valeat, & quod Deus per eam providet rebus hu-manis. Omnia vero, qua? per iilam nobis eveniant,

quis cafu crederec accidere? Kc fecunda &

adverfa

fortuna, in manibus Su-mmi Dei mirabilem praeftanc

ufum. Illa enim, homines profpere utentes, in me-moriam fibi infinitse Dei revocent bonitatis, cui res

fuas bene fuccedentesdebent; Cum hac vero luftan-tes, Deum colant vitae haftenus aftae

cornmonefa-eientem, eosque

faniori

memi

hoc

rerpedio

reßitu-entern.

5. v.

-fåtate quoque recentiori, Philosophos novimus

ctiarn _{fuifle, qui hane adoptaffe videntur}

_Thomafii

fententiam, jam _{fupra heic} pro modulo

ingenii

exa*

minatam _{refutatamque. llluftri nempe}

_{Volffio eandem}

quoque ipfam, imputandam

voluithaud

infimi

fubfel-liil _{heologus D. Langius, qui in}

_{obfervationibus}

_fuis,

quas vocat _{Entdeckung derfaljeben und}

fcbådlichen

Meta-II ) 8

(

©

phyfico und Sitten -

Lehre, cenfurae plus

juflo

forte

rigidiori, placita,

Volffii

in Do China quoque

Mora-Ii _{fubjecic, acque inter aiia eidem etjim vicio ac} crimini vertit, qaod Deum Legem ferendo

Natura?,

non ut _tyrannum, fed benign_um potius _patrem

refpiciendum effe adferar. Sed videtur acerrimus

hic _antagonifta

_jaculum

_{praeter metam}

_miiiße.

E-tenim hoc _{neutiquam excludit dominium Dei,}

quod ei fane competir. Quam inccrnpleta nempe

& mutila, ut ita dicam, notio de Deo eilet, (i

bo-nitatis _{ejus paternae tantum haberemus refpeftum,}

tarn inconveniens & perfe&ionibus ejus

minimecon-fonans ea etjam efiet, _quae Deum _tyranno fimüem

conciperet.

Quemadmodum

in

Monareha

concentum admiremur _{perfe&ionnm, qui ita imperat, ut non} oblivifcaeur nmoris, _quique amat, ut fe impersntem efle iit immcmor _{nunqu3m; Ita etjam} conjungen-dae funt hx in Deo _{pcrfectiones, fcilicec quod}

Deus omnino fit _{Defpota & Imperator illimitacus,} fed _{qui paternum}

_{fpirat adre&um;}

_qui

_{legibus Luis}

e natura rerum hauftis, ea, quae perfe&ioribus nobis reddendis inferviant, benigne quidem fuadet, &

di-fuadet, quae damna

adferant, fed

etjam

ut

Au&or

& Summus rerum Moderator, _qui normam hanö cbfervandam voluntatc fua _Legislatoria fan&am &

inviolatam _{voluit; qui quidem interdum, folitis} tan¬

tum a&ionum fequelis, adprobat a&ionem vel

da-mnac, fed qui fimul arbitrario modo luae Legis

exiftic Vindex Sc remuncrator,

fH ) 9 (

«ISi

&

Vt

Dubiis etjam, quas

forfitan quispiam

de Legis

Naturalis _{obiigandi vi} fibi finxerit,

habito refpe&ta

ad earum Promulgationen!

folennem

baud fadtam,

verbo tantum putavi occurrendum.

Promulgatio

nimirum omnis fieri foiet, vel fcripto, vel fadto

five _{ipfa re,}

_adeo

_{ut mens}

_{noftra Legem}

_a

Supe-riore _{latam, vel fubfidio fcnfuum}

_fibi

_cognitam

red-dat, vel etjam fine his ex

conlideratione ipfius

rei ratiocinando _{cognofcat, Iam vero}

_quoniam

_Lex

_Na¬

turalis, qua Naturalis, nec

viva

voce

prolata,

nee

literis exarata ullo dici modo poteft; ipfo itaque

fa&o eam effe promulgacam,

facile

adfeveraveris.

Opera enim Dei omnia,

&

fines,

quos,

in

iis

pro-ducendis, Tibi hsbuit praefixos

pariter

ac

noftram

contemplando naturam,

Leges,

quas vocant

Natura¬

les, feriam neceffario fuifle

Dei

voluntatem,

ultro

quisque confitebitur.

Quando itaque

Leges

Natu¬

ra _{infcriptae dicuntur}

_in

cordibus

humanis,

id de

a£tuali _praeceptorum

_inipreffione

_non

_eft

intelligen-dum, fed quod homo,

jufta

adhibita

conlideratione

fuas _{rerumque nacurre}

_8z

_indolis,

_ratione

_unice

du-etus, _{praeceptis hisce, in mentem}

fefe

_tam

vivide in«

finuantibus, adfenfum ftatim

praebeat,

Eftque

pro-inde hxc _{ipfa maxime}

_conftans,

_certa,

_perfpicua

_&

animis _perpetuo

_obverfans

_promulgatio.

_Hinc

hisce,-jam breviter adlatis, liquido, ut

opinor, conftabit

Legum Naturalium certam 8c immotam manere Divinam au&oritatem & vim koct efrxw obligantem

t-n ) 1° ( n

atque adverfarios, qui eum

Thomafio

eamdem

forfitan inflanc tibiam, non ni ti fumurn vendere.

Quomodocunque aacem

illas

conftderaveris,

ip-fis tarnen femper & ubique conftet, _{oportet, prae}

meris _{confiliis, excellentia & dignitas,} ne pro meris eas declarando, coniiliis fan£t itas earumdem >

qua gaudebunt ,

prorfus

eat

peffum,

adeo

quidem,

ut iiberis hominum determinandis afåionibus, in

praxi morali non

(ufKcerent,

nec

Deo

auStori

omni-busque ejus Summis perfe&ionibus

forent

conveni-entes. Unde ficuti Deum Surnmum luftifiimumque

Imperantem, aeque ac

Patrem

beneficentifismum,

qui nos

voluntate

fua optima

&

Legislatoria

fub<

ditos, praemiis

&

pcenis

nacuralibus quidem,

fe d

i

is»

dem fimul arbitrariis,

perfe&e obftringit, ad

a&io-nes fecundum Naturae Legem

inftituendas,

ornnes

& _finguli

_agnofctmus;

_ita

ecjam

venerabundo

animo,

voTuntatem

Supremi

Numinis

ample&entes,

hane ut veram Legem

neceffario

& per-petuo a

nobis

obfervandam

aecipimus

& aeftimamus, & D9 G

4.

4

*