ʻAl leshon u-khetav ha-shomronim sive de lingva et literis Samaritanorum, dissertatio philologica, cujus partem priorem, indulgente amplissima facult. philosoph. in illustri lyceo Upsaliensi, præside Andrea Boberg ... placido bonorum examini modeste submi

Λ?.

öunawn

rmrii

iitiiV

SivÉ De

L

I

Ν

G

V

A

ET

LITERIS

SA

Al A

RITANO

_RUM,

Diilertatio

_Philologica,

Cujus P/iRTEM Ρ RIOREM>

Inäulgente Amplifjitoa

Facult;

PhilofopK

in _{illuftriLyceo UpfallenJi>}

PRiESIDE AMΡLISSIM0 VlkO)

Dn

ANDREA

BOBERG,

L.L. O.O. Prof. Reg, &

Ord.

Placido bonorumexamin't modefléfubmiitii

Stipendianus Stieglcrianusa

MAGNUS

ERICANDER

W· Gothus.

In Audit. Guih

Maj. ad

d.

17 Ded«

Anni MDCCXXXIIi.

Horis ante meridiem cohfvetis.

VIROSummeReverénheat& AmpHjjtttoÖ}

D-.no O L

Α

V O

CF.LSIO,

S.S. Theo!. Dogtori& Professor*

Celeberrimo, Ven.Confift. Eccl. UpfaL

Adfefiori _{graviifimo, Pastori in} faiO/ & adjacentis

diftridus

PrjE-posito _longe meritiffimo.

Maxime Reverendo &_{AmpUffimoViRO$}

Mag.

MICHAELI

HERMONIO,

Écclefia?,qua:adtemplum S.Mar.

Magd.

Stockholm.Chriito_{colligitur,Pastori vigilantifimio*} Coniiilorii Urbici Adsessori _gravifiimo.

bllmind _{Veftra> Patroni Optimi*}

LinguaSamaritana > qualicunque fiisacmentisgratif[im<e äocumetotumdepono.

lata _{beneficia, utOla necenumerare> nedum}

tur _{inpgnis bumanitas Veftra. Att amen}

eadem erga meprorfus paternafuijje& lon

rum_{appåratu heic a me pradicari queantΛ}

tigaboy velitex immenfafua gratia vosj

ftras NobiliiL _{Ampliffimasomnigena per}

<£uoad vixero , permanfurtu

Summe Revemidorum &

Amplif

Pairoms & Promotoribus

HumillimuS MAGNUS

VIRO SummeReverendo atqueAmplißim»,

1):no

PETRO

SCHYLLBERG,

S.S.Theol. Doctori & Professors

Celeberrimo, Ven«, Confifl. EccleE

Upfal. Adsessori

graviffimo, Pastori

in ©αηιία _{Upfala, vicini^j}

_contrarius

Prabposito _{longe digniifimo*}

Ampliffimo ac

Cönfultiffiimo

VIRO)

!):»>

SVENONI

G

RANDEL)

Civitatis

Hcdemorcnfis

Con-suli

aequiffimo,

Maxhms, _Certtflimis.

prafens hocce exercitium Acaåcmicum'

de

calamo exaratum, ut fubmiffe venerAtio* Tot autemtAntaque(untVeftra inme col»

dignecelebrarepojfimj nefeidforte

patere-hoc _{filere nequeo , quin publite confitear9}

gepluraatque majora^quamut

ullo

verbo-Deum itA_fe ardentijfimts fußtirib

(emperfa*

PatroniMaximi, fimulac Familias

Ve-petuafe felicitate beare* Inter hese vota>

ßmorum Nominum

Veftromm

-Clicns

Spedatiffimo

VIRO

,

DN.

_ANDREJ!

SAMUELSSON,

Civitatis Hedemoreniis

Sena·

tori & _{Mercatori conipicuo.}

Spefiat£ fidei

&

Integrität

is

VlRO,

Dn,

GUSTAVO

Μ

A

LM

_IN,

Officins

^Erarjae

Garpenber-genfis

Inspectori Fidißimo, Benefadori & <^/lmico inte_gerrimo.

Eritorum in me Veilrorum,

Bene-id_{uticjue a me poßulat}}

ut Vobis

men _{confecrem: quod utbenigtio}

animo ex mentü_{gratijjim* perpetu<eque obfervantia} DEum_{fundere VQta, pro V^ra Veftro}

definm

Eidergetz

_{EEßmnattsßmo,}

Nominum

indefeiTus

Speflatß wtegritatis

&

pruäentifi

V1R0,

Dn.

carolo

b

e

v

_i]

_,

JMercatori

Urbis

Metropoli¬

tan

_conipicuo,

Bautori

_Bemgmsfimo,

Ρkrimtim Reverendo _ßtque

Doflis·

fimo,

d:N

Ο

ε

r

i

c

o

wallmarck,

Vice

- Pastori

in

Laudaüiilimo,

Confangmneo

Dtlechsfimo.

fadtores Honoratiffimi# grata memoria ttiarn hoc _{ßudiorum deademicorum (pect*}

(ipatis , officiofe rogo , haud ahter ac interpretem. De ceterot caiidi[ßma ad

rumque incolumitate perenni> nunquant

JSeßrorum

Cultor

In_»

PoIitiiUmom

Audlorem

Erudita? Diiiertationis Do

Lingva

&

Literis Samaritanorum.

* φ φ

pia

cura

njirt JefJuta

voce

pro*

bat_ur,

6)ui

_verfat

_njigili

_dogmata

_fa-*

era manu5

Tu

_{fehx animi}

_cpuantum

_cenferi$%

Amice,

Illis _quo

_maneat

_{vindice fartfå}

fides.

tnßgniori$

erudiiionis

laude

conjpicuo

D:no

MAGNO

ERICANDER'

QV3m

ilia, qvae

årdiiå,

mortales

Iubrica

ad gloriam Sc

afrjüe

pcriculofa

honores

fit via

du-"cif, neminem fugit J fi tarnenprster

emer-gendicüpidinemadfitdiligentia&ardor, inaiiiicftutä

<;ft, natura hihiladeo eiTeasperum,qvo nönvirtus ehiti_{pcifit; Paucis vix exjrrimiturverbis, qvantum} eommoda promotum eant Reipublicaa, qvi Studiofi

in id ineumbunt, ut _{ingeöuis inftruantur}artibus,

qvarum opera, pofl: Deum, felicitas Civilisad

fum-miim perfeftiohisculmenperducitur,evehitur, Hanc

praerogativamdulciifima Patriafibipraeripinon

pati-tun Floruetunt heic jam diu bonas litetae, atque

iummopere apud nosfloruerunty'indeqvoqueflorent

les tamEcclefiafticaa, qvam Civiles, lilas_{vero, ne¬}

gotium religionis preeeipue concernentes, refta via fauftoque pedepromovent, qvi efönte facro fedulo

Sc _{diligenter iuahaui;iunt. LingvxSamaritanaeindo¬}

lentein»orbi erudito jam exhibes,Amice Optime,

indefeflum Té _{Strenuumque in Mufarum paixdrä} athletam _{prodis. Onus autem Te fuicepifle} admo-dum _{gtave nemo riegabit; humeris tarnen imprimis} Tuis maxime accommodatuni,_{Unicuiqtieenim}

éru-ditami 6c limatamTiiam_{Diilertationemperlegentii} haud dirficileintelleftu eiit, qvanta _ingenii perspicå-citate, qvantoque pollens acttmine. Pradertimqvurci nobilis haec materia, multisobftrudadifficultatibusi

ficaTe _{confcriptä, fic elaborata fit,utTuum} inge-nium åd iublimia natumSc_{aptum eiTe abunde}

cöm-probet, Hinc jure meritoque praeiagire pofc

füni > Te, mi ERICANDER , brevi utiliffimurri

membrutri Ordinis Ecclefiallici evafurum. Summa

Votorum interea, hxc erit, ut _{perpetuä felicitatd}

femper vigeas^ floreas^

% ***** *y* * * * * *55 ϊ^ν^ν^νώ^ν^νί5^Λ55>><«5- VC*VJ»<<5>I<^VC:Sk3;

Éäis^äs^M^äS

/. W.

_{y. C..}

$. I.

Itigvam

&

llteras

Sa*

maritanorumconiide*

raturi , nonnulia dtλ

ipfa gente5 unde no-men & _{originem tra*} xerit t pracmittenda_*

eflTe arbitramur. _{Equidem ut exfacris}

literis _{pariter ac}

_profanis

_icriptoribus

manifeftum eft, Såmariam, Palxftinae

regionem, huic genti nomen

dediilej

lta _{qvum primum}

_impulfu

_Jeroboami

_»

decem Ifraélitarum tribus a

Rehabea-ido _{deficerent, fibique Regem}

elige-rent & diftinétam _{rempublicam,atque}

facrorum locum conftituerenti

non-dum imiotuiflevidetur Samariae atque SamarStanorum nomen. Sed diuturno

tempore poft> elapio fere feculi

* * _f®·

dio_ί cum IfraSlitarum _{iceptra téttérfit}

Amri, hic cmto a Shemer quodanu monte Samariae, _atque ibi urbe

exftrn-da, quam regiam fedem regionisque

caput eile voluit, a poftefföre

montis

priori loco nomen indidit*' i. Reg«

ιό. v. _14. Hujus _{& tarbré & vicina:re*}

gionis incola? poftea didi funt Samdrl*

tam; ortu _{quidem primum Judaci feu}

Ifraelitar, _poftea vero gentibus aliis

permixti. Étenim Regum impiorum cxemplo & inftituto> cum neefacra_*

loco fuo 9 aut jufto _temporei aut _per

legitimos facerdotes peragerent,

foe-diffimaque idololatria & variis fcele*

ribus fe _{polluerent, juftifiimam Del}

iram & vindidam in fe _provocantejj

a Salmanaftare _{Aftyriorum rege}

devi-di & in _{captivitatem plerique funt}

abdudi. Ad fedes autem

deportato-rum vacuas _{occupandas, agrosque}

co-lendos? novi ab _{Aftyriorum rege eo}

transmiftifunt coIoni,e Babele, Cutha# Ava, Hamath & _{Sepharvaim 2. Reg.}

17, v. 24. qui una cum Ifraelitis reft*

duis Samariam inhabitarunt. _Nequc?

enim omnes adeo in _Aftyriam depor-tati funt _Ifraelitac, ut nulli prorfus

<m § _t fiiånferint; Ted ex vilsori faTtem _plebé

aliquos fuifle reliélos , pluribus

argu-inentis* tum ex _{prophetiis Efaiaec. 17*}

V. 6. _{atque Amofi c. $. v, n> tum ex}

hiftoria _{faera, folide probavit Herm«} ^itfius in _{Deeaphylo c. $♦ a)}

ä) vid,.Chron. 4. v, 14*$$. 4/, cotof»

i. _{Chron,34.6,9*zu}

& ii

Novi autem advenae cutxi

_priftinf

populi reliquiis ut fedibus tnixti, itå

ήοη modo coniVetudine _quotidiana,

ied _{promifcuis etiam connubiis & fa*}

crorum communione in unam coalu«* ere _{gentém: a regione quidem, aue}

wrbe _{principe, tmna» b) Samaritanant}

denominatam, a nobiliore vero, vel

humerofiore faltem advenarum _partet

> Cuib&am Judacis dibarn: no*

tante id _{Jofephö c):}

_ii

_{μ\ν κλτλ των}

ίβ^Ιων ykuTTuv XxSdioi, κάτω

ο\

τψ

ί^νων χ&μαξέί·ήιι. Cujus

quidém

ap*

pellationis pofterioris rationem uti

fa-cillimum eft a loci nomine Cutha dé* ducere, uride maxima Forte colono*

rum _{pars raigravit;}

_quémadmodum

_id

4 "it? ö

Hl-rnonet R. Elias Levita in Thisbi, fri» ,i.

voce ηυ , ubi fic vocari docet, 'sh

firv\yy _{propterea quod Venerunt dtι}

Cutba: rnman niat? w η"ηο scam rn ont? ·>ώ ,??ικ _{pioaa ononrt Etvo*} tantur Cutbai potitu _{, quam aiiis} »omini*

bus _{populorum, quorum ment'tofit in eo*} dem verfu: indefortaßis_{% quod majoreo*} rum numerus_{fuerit: ita} & aliam JudaciS

fuiiTe _{hujus denominationis caiiiiarru»}

fufpicatur Lightfootus in

difquifi-tione _{Chorographica Johanni praemifiä} d). qui virulentum ahquid & odiofum

seque ac in Cufcbitarum nomine, fub

,L

hac _{compellationelatereautumat. Un· 1}

decunque,autem hare populorum

col-luvies advenerit> five _Babylonii

fue-rint, five Arabes, five Perfar, fivo

Medi 9 vel ex fingulfs forte, vel alsis

pluribusmixti; id utique conftat«

mul-tum diverfa ab Ifraelitarum veterum

fermone ufos fuiiTe_{diale&o, vel} Chal-daica, vel _{AiTyriaca , vel alia, pro}

regionum unde venerant diverfitates i

magis forte aut minus, juxta fitum

patriae eorum vel remotiorem,

vel _{propinqviorem, ab Hebrara}

diftrepante. Neque ullum eft

4M o- ρ

um> qviti poil commixnonem horum

colonorum , cum ferret inviceriL·»

acque ac cum Ifraehrarum rdiqviis % ex iifdem aut vicinis fedibus, necnon

qvotidiano convifru, rerumque

ne-ceiTariarum commercio, icndm orta

fuerit tum_{priihni fermonis immutatio}

atque corruptio; tum procedentetem¬

pore» novae

cujmdam

di

le&i

forma¬

tio, _{qvar ab aliis merito}

_diftingvenda

_»

Lfogv* Samtritan* deinceps nomea

tulerit.

b) i. Reg,17, V,19. e) Jofepb. tnttqV. iib, 9, c%14. d) Tam. II. p.f84·

§. III.

Interim novi in Samariam tranfpor*

tati coloni, cumnulla ipfos veri

cul-tus divini cura _{tangéret» a} leonibus,

jufto Dei judicio ia

regiones iftas

im-imifis, ita vexabantur, ut baud

ext-gua incolarum pars

horum

faivitia

con-fumeretur. _Cujus mali cauffam qvum

religionis yerae

negleftum

fuiiTe

per-fentifcereftt, ad hane poenam

avertcn-dam

_q,$ege

_Affyriorum

_petivere,

_ut

facet-dos e captivis Ifraelitarum,

legis

ac rituum patriae peritus,

fibi

mitte-tetur» qvi eultum Dei genuioum

6 o _^

ceret. Milium hane ob cauflam fu«

^

sfle a _{Rege Aflyriorum unum ex ca-»}

ptivis facerdotibus, qvi Bethele confi-»

dens rationem eultus divini _populo tradiderir , narrat facra hiftoria _a),

Nomen vero _{ejus , cum reticuerit,}

illud _{ignorare praeftat , qvam cum}

fciolis _{qvibufdam Judaeis duos}

ftatue-ye, _{qvorum nomina fuerint R. Dofi-»}

thacus & R. _{Zacharias, al. Sebaja b).} a) 2._{Reg. ιγ.}

zy. zf. _{b) vid,Buxtorf^}

d*Jf.4> §.Μ

§i IV.

1

Hunc facrorutn antiftitem, In

pa-triam _{redocem, attulifle fecum ex¬}

emplar legis feu Pentareuchi, ad cu*

jus normam incolas Samariae in vero

Dei _{cultu informaret, nemo}

jure

am-biget, qvum attenderit ad rituum

ob-fervandorumnwmerum, _{qvi novae}

gen-ti erant inculcandi: cui etiam evi¬

denter erat _{demonftrandum}

, qvid

Oeus regionis illiusde fui cultu_{perMo- *}

ien terrae _{habitatoribus praccepifTet,}

Hunc codicem uti Hebraea _{lingva iis»}

demque chara&eribus , quibus _ante

gapcivitaterri

popyli defcriptus erat 9

H^8 ö §«· f Fuifle éxarätum faciles admittimus; ita

verifimillimumarbitramur, tllius

efty-pa deinceps

in

Samaritarum

gratiam

alio characlere, ipiis notiorifuiiTe

de-lineata, vel ab ipfo eodem

facerdote^

vel alio _{aliqvo advenarum,}

_vel

pro-mifcue _{pofteaa reliqvis}

_Cuthaeis,

poft-qvam lingvam

Hebratam

exqvotidiano

iifu & confvetudine jam feniim

addi-diciifent. Hic vero charafter

propri-»sne fuerit Cutharorum

genti,anHe-brarorum vulgaris &

tachygraphicus

»

in _feqventibus

_forte

_commodior

erit

diflferendi locus. Utcunque autemhaec

fefe habent, vix dubitandum videtur,

hane _originem

_{fuiiTe Pentateuchi}

Sa-maritani,lingva qvidem

Hebrara,

fed

literis aliis iibi peculiaribus

inftru&i.

Hujus

Pentateuchi

cum

poftmodum

prodierit

verfio

qvaedam

in Bibliis

Po-lyglottis

confpicua,

iifdem

quidem-i

ehara&eribus, fcilicet Samaritanis,

ad-;

ornata» fed diverfam exhibens

diale-&um>qvamalii

Chaldaco-Samaritanam,

alii

_{Syro-Chaldaeam}

_cum

Ebraea

mix-tam _appellant;

hacc

utique

evidenter

declarat, fuiiTe aliquando

hoc idioma

apud gentem

Samaritanam

in

vulgus

A4 Lnotum»

$ o

ίφ-notum, & _{ufuquotidiano tritumatqu®}

vernaculum. _{Quonam autem}

acvota-le _{viguerit, citiusne , an ferius, poft}

Cuthaeorum in Palarftinam adventum, eo difficilius _eftdiftu , _quo magis du¬ bia _{atque incertai eft hujus verfionis}

aftas : _{quam tarnen valde antiquaou}

elfe , & multo ante natum Chrifturru

concinnatam, verifimile _putat

Walto-»US c).

Neque minus eft dubium,

quam-diu hacc dialecftus inträ hos limites fe

continuerit, atque manferit interne* rata; namque eandem perpetuo, aut diufloruitfe, eo difficilius eftcredere»

quo crebriores hujus gentis

viciifim-dines, _{duriiTimaque fatafuifte novimus,} fub diverfiftlmorum _{principum ac po·}

pulorum imperio, cui femper "obnoxia

vixit,utpote quarfuis regibus deftituta,

omnium _{quatuor monarchiarum} prin-cipes dominos admittere coa/fta fuit;

donec Ottomannico _{jugo fubdtta, ad}

eam, _{quae hodie narratur, paucitarem}

fit _redatfta. Tot autem _populorumj

diverfi idiomatis _{irruprionibus, impe#}

rio & commercio

pertotfeculaexpofi-tam _{gcntem> qui« credat Lingvam}

mom 9 andern _quolibet acvo

fervafie

incorru-ptam?

pratfertim

cum conltet,

exigu-as _ejus reliquias, in Aigypto

&

Palae-ftina adhuc _fuperftites,

adeojamdedi-diciiie _{priliinum fermonem, ut eunu}

pauci

intelligant,

communi

utentes regionis, quam

incolunt,

dialeäo»

nimirum Arabica, Hac etiam

inicri-tendo utuntur, _{atque eadem quoque}

lingua

confignatos habent in

Pentateu-chumcommentarios; _quemadmodurn

ros docent Huntingtoni literae

aBa-iaagio

recenfita:

d).

c) _{in Apparat* Bibi. Proleg.sr.}20. d) HißQtre desJuifs. Tom.2. pag.iiip*

§* V.

Exilla veroPentateuchiverflonö

Samaritana i _quac fola, cum Liturgis

quadam ,

ambitum

omnem

hujus

lin-guae Samarit,

comprehendit

>

quan-tum Europacis

conftat>

indoles ejus

haurienda eft atque

atftimanda.

Cujus

levern confiderationem qvum & nos

heic _{fufcipere conamur}5 non

id

nobis

negotii

fumimus,

ut prarcepta

ejus

Grammatica, a viris eruditisdudum-·

tradita,cxhibeamus; fed

pracmiiEs

10 o

S^-nullis, ad indolem hujus lingvae irC

genere

pertinentibus,

virorum

cele-berrimorum _{premcndo veftigia, ad}

controverfiam illam vexatiffimam do

charadere vSamaritano , an veras &

primaevas

Hebraeorum literas

exhibeat>

aditum _{parare, ejusque}

_praecipua

mo-menta _dispicere nobis animus eft. Ad

hare autem qvum nos aecingimuMum

ingenii exercendi gratia, tum etiamj

ut animum in tutiori fententia redda· mus firmiorem > tuam C. Ledor,

be-nevolentiam & humanitatem nobis

éxoptamus atque imploramus, ut be¬

nigne interpreteris, quae pro materiae

dignitate minus accurate atque

polite,

calamo noftro obtufiore heic exarata

atque

dispoiita animadvertes*

§. Vi.l

Poftquam per feculaplura deLin¬

gua Samaritana apad Europaeos altum effet filentium, nec Pentateuchi

illo-rum _{per annos} fupra _millenos,

abHi-eronymi aliorumque Patrum aetate, ad fecula noftro _{proxima, ulla}

interChri-ftianos mentio ac _{notitia; tandem-»)}

■ws © w- *i

in Palarftina & _./Egypto aliqvas hujus

gentis reliqviasi

laudabili

prorfus

m-ftituto _{curaque magni viri}

_lofephi

Sca-ligeri fa<ftum eft, ut,

fopore

difcufio,

de _{qvo vir idem illuftris}

_valde

con-queitus eft* defiderium orbi

erudito

accenderetur , tum ftatum ac religio¬

nen! horum Samaritanorüm cogno*

fcendi, tum & Pentateuchum, fi in

manibus illorum eftet, videndi

&com-Earandi,

anc ab cauffam

fi fieri poftet.

a _{Scaligero ad}

Miflar funt

Sama-ritanos literär; _{qvarum refponfum}

_li¬

cet _{ipfemorte prarventus non}

accepe-rit* bina tarnen _{poft obitum ejus in}

manus SenatorisAqvenfis Peirefcii, vi¬

ri _{accuratiffimi pervenerunt: qui Joh.}

Morino illa tradidit, a quo deinceps

Latine reddita funt. Ab illo tempo¬

re non modo plures Samaritanorüm

epiftolar» tum ftudio

&

opera

Rober-»

ti _{Huntington! Angli, tum}

_Jobi

_Lu¬

dolf! in Europam perlatar,ftatum&

fa-cra _gentis hujus detegentes}

fed

varit

quoque

Pentateuchi

Samaritani

Codi¬

ces in manus Chriftianorum

devene-runt; in

plurimis

Europar

Bibjiothecis,

vel _publicis,

_{vel privativ}

_etlamntwru

I t

fervati ? _{quorum catalogum}

déprchen-dcs _{apud Celeb. Jo, Chnftoph.}

Wolfi-um _{a). Hunc vero Pentateuchum*}

poftquam typis excudi curaflet Joh*

Morinus , Presbyter congregationis

orator.Parifienfis, _{addita qooquetum}

ejus, tum verfionis Samaritanaceadem

interpretatiorie latina» atquein

Bibii-is _{Polyglottis Londinenfibus}

poftmo-dum etiam emendatior _prodiiiTet;

ac-curatius a viris eruditis, _{praefertirrL»}

Chriftophoro Cellario, in natorarru fiujus bnguae inquiricoeptuh) eft:

quo-rum quidem _{praccipuas &}

generalio-res obfervationes hie breviter

com-memoraflfe nobis _{jam fufficiet.}

a) Bibttotb* Ebr, TomALfett. Λ vir.

Conftaf _{igitur, linguam}

Samarita-nameflfe dialeftum_{quandam abHebraca} promanantem, multa qvidem cum

Chaldaca & _{Syriaca habentem coram«·}

nia5 iratarnen, ut haud obfeura vefti-gia oftendat lingvac barbarar, qvam

locutam fuifte hane _gentem

facilecre-dimus, anteqvam ex Perfide autChal¬ daca, aut vicinil tcrrii in Samariam

igra-4Φ3 o l·®· ti

Hitgrarfit. Qvin & Arabica qvardarn

immixta habere, _{ejusque 1}

ingvaridio-tifmos, pracfernm in epiftolis ad

Euro-paeos

mirfis

adparere,notatCellariusa).

Susptcatus idem amea fuerat Petrus a

Valle in _{epiitola qvadam ad Morinum,}

hacc fcribens: _{Lingva Samaritana, etfi}

cx Hebraica & Chaldaicaörtum_ducit,'

mixtione tarnen ex _{proprio ipfiusSa-'}

maritanismo, intertium _{quid abam-'}

babus diverfum _{degeneraiTe arbitror*«} Diétiones.vero Chaldaris& _{Sy ris tan-c} topere iniolentes non abiurde fufpi-«

cari licet Arabicas eiTe ; nam ab

Ara-bismis non _{puto Samaritanos abhoM}

rere, _{quippe qui hodie Arabicofer-«}

mone _{pro vulgari utuntur.4 Confo»} nas habere ab aliis orientalibus

lin-guis figura fua diverfiilimas , cuilibet

contextum _{infpicienti elucetj ut&} e-am vocalibus _{expreffis plane deftituiV}

Quarum vicem tamen fupplere literas

ηχ Rabbinis rm*ipn _{ηι&κ matres lettioni*}

appellatas, non aliter acin ftyloRab¬ binico, obfervat Waltonus Voca-lium _{itaque notis ubique neceilariis,}

Kit le&ionis _{atque pronuntiationis}

ani-ma, carentem, haud mirurn eil eam

ϊ_{4 Ήϋ©4> ®}

invocibus _{proferendis vacillär£?}

_apud

eos fairem, _{qui vel} Samaritanos ipfos

ioquentes

non audiverintj vel quibus

jinguac

i unde compofita

cfi:,

parutnj

innotuere ; forte etiam apud _peritio»

res _{nonnunquam , circa voces rariüs}

apparentes 5 qvum non modo rite*#

pronuntiandi difficultatem, Ted &am*

biguurn facile pariet fenfum ;

quem-admodum id _{fepius eontingat neceflö}

eil incontextu, vocalibus atque aliis

notis diacritieis deftitutos licet> con«

tranitente _{experientia ? aliter} fenti-ant _{Cappellus, Waltonus>} alii. _Quan«

;L

tum vero ipforum Samaritanorumj fiebrxa _{legentium pronuntiatio a»,}

jufta vocalium analogia defledat *

hifce teftatur _{Hottingerus e) docens ,} 3Hebraeam lingvamponuhciatione fva*

vi ac _{jucunda conftare; Samaritanam} vero» ob ineptitudinem vocalium ad«»

hibendarum , prorfus auditu ingratam

tflTei Nam _{qvod teftis qvidam duτηκοός,}

*inqvit, Samaritanis Damafci

familia-^ris> ClariiT: D. Golio referebati adeo

jinfulfa atque inepta eft hodiernorutn

3 Samaritanorum pronunciatio, _ut vd

jeruditae _{grammaticamque edoftat} avl*

o

,tf

iés vix éam fuftineant. Etenim_Jod«o·«

rum _{pronunciationem jucuddamatque«} Svavem o'hSk *na rrwo barbara hae<

illi hodie eliminant , Barafchit bara'

Alahim, qva qvid ineptius/' Suis

ita-que vocalibus cum Lingva Samaritana

careat , ad certas regulas illam _per

omnia _{componere agre potuerunt}

grammatici 5 ideoque perpauci ejus

clementa tradiderunt. Inter _qvos>

poft Chrift* Cellarium# nataram

&in-dolem _{hujuslingvae fuccinåim}

&con-cinne _{expofuit Georgius Otho, Prof*}

Marp.j cujus fynopiis inftitutionum

Sa-maritanarum _{digna eft, qvae legatur:}

ubi tarnen fateri neceile _{habet, multa}

ob defe&um_{vocalium, indubio}

reJin-qvenda eße» Sic pag. 1 tradig

Sama-ritanos notis vocalium de_{flitutos ejfle9}

ea-tumque vim cx vicinis lingvis colligen-dam, De verbo _{ρ; 17* hacchabet:ver*}

bum Variatur,ut apud_Syros&_Chald<eos%

per tres conjug. quarum (inguU Attivutn Gf _{Pajflvum habent j quamvis}

prima

fecund# propter defettum vocalium a no* bü _{*gre diftingvantur.}

λ) vid. Att.Ltpf;an.iSSg, _{b) Apparat;} Bibi. _{Polyg. Proleg.Xl. lo,}

c) in Exercitl

ιό Ο Hl-§> VIII.

Confonantes autern habent

Sa-rnaritani numero & poteihte

toti-dem acHebraei, fed, ut antea

dixi-trius, diverfifiimac figurac. Quin

Sc

ipfum chara&erem

Samariticum

admo-dum eflc varium & a fe difcrepantem,

monftrat Leusdenius in Schola

Syria-ca & Philol. Hebraeo Mixto; nec non

FfeifFerus in Critica Sacra; ut & Lce*> fcherus de Caufiis _{Ling. Hcbr. &}

_alif9

qui illum accuratiusdelineari curarunr.

Etenim alius in _{Manufcriptis adpareti}

alius in Siclis , alius denique in libris

impreffis. Nosillam

figuram

heicex-preflimus, qua

Pentateuchus

Samari*

tanus in Bibliis Polyglottis confpici*

tur, ut, fi cuipiam forte illas literas

videndi antea non fuerit copia, heic

fpeciem quandam contempletur

lite¬

rarum, _{quas tam multi} doéfi _{vir» an®}

tiquiffimas linguac Hebracac

fuiflecom

tenduat.

Λ

a

α

*£ η

t

£

V

m

£

•m α 2 3 Ί Π 1 Τ π £3 ι D ο _&©}·

2,

%

£

V

«m S a ΑΑΛ. ■Λ

b

Ώ 3 D Ρ 3 ϊ

Ρ

Ί ty η »2 ί. IX.

De unaquaque harum literarum

fi-gillatim dicere, noftrinon eftinftituti.

Sinvero_{cuipiam volupe fuerit,fingulas} cum _{Alphabeto Hebrzo , ut' & aliis} variatum _{gentium literis antiquilfimis} collatas _{confpicere, adire potent}

Ce-leb. Lcefcherum, de CaufiisL. Hebr. λ)

qui non fine infigni labore, ipfo

et-jam id fatente p. ijp, fingulorum

al-phabetorum literasaccurate _defcriptas exhibuic, _{easque ad charaderem}

ι% C

bracum» tanquam primum

f0ntem,re-

,, ducere conatus eil. Samaritanasvero

& Hebracas _{juxta pofitas confpiciendas}

pratbet Steph. Morinus b)5

demonftra-turus illas ex hifce , non minus ac

Graccas & Latinas fuiile ortas, _Cujus

obfervationes _{reliquae uti leélu Tunt}

digniifimar, ita imprimis

attentionem

mereintur, _{quac de literaJod} notavit;

ipii videhcetScaligero aquamKeic

hat-fiiTe, in tuenda primogenitura

Iitera-rum Samariticarum, cumhanc eorurti

literam nihil cum ceteris aliiscommu¬

ne habere videret ,· inter fe; autenu

prorfus

convenire

formam ejus

in_.

charadlere Hebraeo, Gracco & Latino.

Unde & _tempeilive monet Morinus*

vel hinc Scaligerum debuiiTe

animad-vertere, Samaritanas Iiteras non eiTe

primigenias. Poilmodum ipfe de

Jod

Samaritano, fuas addit _fufpicionesj

probabile iibi videri, ex tribus

Jodirtt

Hebraicis, in antiquis

Judxorumfcri-ptis, ad nomen Dei Tetragrammaton

defignandum confpicuis, atque

femi«

circulo _inclufis, exortum & tompofi-tum. Occafionem hujusconjedluraeipii

haud dubio _{praebuerat Hottiogerus c)}

4ΦΙ ö 19 hare fcribens: £>)uis vela limine faluta* Vit _{ftriptd Hebråorum > cui non ρerfrieit*}

tim _{fit) nomen Tetragrammåton} tripihi tantum _{frod> non}fine myfierio_,

crebroex-preffum ? uibus frodim fi pro toore ama-fiuenfium, virgu/a fuperponatur,

genui-fium _{JodSawariticumgignenti} Lcefche*

fus autem vel difcretionis cauffa, vel

vitandae confufionis > hujus Jiterac

fi-guram hane

exftitiile

opinatur d)<

•

a) Lib. ILcap.it §t 20, b) De Ungt Prim, past. 2. cap. 10, c)in Exere%Anti* Mori §, d) loc. ett, pag. 207.

$, X*

De _{figura ultimae}

_literaeThau,

_qua*

Iis olim fuerit> cum non omnes icri*

ptorés

conveniant,

dicentibus aliis*

eam _apud Samaritanos

figuram crucis

olim habuiiTe; aliis vero id

neganti-bus5 pauca

commemoraile,

a propo*

Uto noftro forte non alienum

videbi-tur. _{Quj prius} affirmant, Patrum _an*

tiquiiiimorum ,

Origenis

atque

Hie-ronymi prarcipue

nituntur

auftoritaté

*& teftimonioé Ulis vero hujus literae

figuram

defignandi

occafionem praebu*

erunt hacc verba Ezechiele a) i

16 Ο IQfr

in rnnrn »StpiT iina γρπ ηιηη nay

ibtt

riffi* niayinn-S^ Sy Datorn D'ruion ο'βίχπ nira»

by

noina niüyjn Qu« a.Schmidio

fic

ver-tunturi DixitqueJehovah

adiUuiny tranß

per medium urbis , per

medium

Hierofo-lym&y & ßgna fignum

fuper

frontes

vtro-rumf gementium & fuspirantium Euper

ο-mnibus abominationibus9 faftis in medio

ejus. Ad hunc

Prophet#

locum

haec

notavit Origenes: ε',βρ&ιων

Je

τις των

f -6 f *■'. Ν * '

ίΐς 7rs7n^svK0TCt)v eAsy*> τα αξ* χα,ια ς-οιχεϊα

£μ<φεξ£ς

e%eiv, το τ«ν

τ» _{ςκνξΧ χαρα/Μτκξ/·.}

Hebraorum

autem

aliquü, ad Chrtßianam fidem

converfus

,

dixit) elementavetera literam Tbau

fimi-lern habereform* crucü. Hieronymus

pariter illum

fecutus

hifce

verbis

fu-am fententiam expreflit: Et _ut ad

no-ftra veniamus ,antiquüHebrteorumliterüf

quibus usque hodie utuntur

Samaritani%

extrema Thau litera habet crucia

ßmilitu-dinem ·, _qua in Chriftianorum frontibus

pingituri & frequcnti manus

infcriptio-ne _fignatur. Horum itaque Patrum_eo

clefiae _{antiquiflimorum eam fuiiTe}

_fen¬

tentiam patetj in nnnn hic τικνιχως

ίΐ«<

gnihcare ipfam literam Thau,

fronti¬

bus _{HierofoJymitanorum}

ο tf

Λ dam : quam explicationem graviori

i cenfura

notavit

Jof. Scaliger

b).

vare

liderit _Origenes, /&V/Y5

Sama-ritanum_{fimile effe cruci> »i T latino vel}

gracOf quo nihilfalftus dtct potuit.

Et

paulo inferius: negamus

Tb

au

Ca-nanaum aliaforma fuiffe? quam qua

ho-(üfo _{legimus apud Samaritas.}

cap.p,v· /» animadv. adEu«

feb.pag.fr

§. XI.

Alii vero, _utpote Baroöius

Tom?

Ϊ. ann. & Huetius in demonftratione

Evang. prop. 9. haud obfcuram crucis Chrifti _{effigiem hifce Prophet«}

_verbis

defignari volunt,

Nobis

duoimprimis

momenta heic attendenda feie offe-runti _pritnum

quidem de

_vero

fenfu

verborum Ezechielisj alterum, dean·*

tiqua literae Thau

apud

Samaritanos

figura. Quod ad prius

attinet,

non pauci funt interpretum,

qui

vocabu-lum in hic technice perliteram Thau

explicandum

velint,

interquos

Vulga-tus, _quem

deinde

fequitur

_ac

defen-;

dithaud_exiguum

_{Pontificiorum}

_agmen

Γ _{a). Pracivit forte omnibws}

fua

expofi«

%%- o

tione Tertullianus _b), his verbis: h<tc

e{l Uter a Gr<ecorum Tbau, tiofira autem

Xfpecies crucis: fed perperam

haud

du-bie: cum non Grarca aut Latina , fed

Hebr$a potius litera, fuiftet

adhiben-da _{figni loco. Plenque autem fignum}

aliquod in genere, qualecunque

de-rnum fuerit, non facile determinan*

dum, hic denotari putant; ut fua

in-terpretatione fignificarunt LXX·

In-terp. Jonathan, Syrus* Arabs,

Mun-fterus, Tremellius, Lutherus, Svecus,

alfit hac _{prarcipue addu&i ratione,}

quod tum ipfi verbo Π1ίΊ> tum

nomi-ni in _{quoties in facro codice Hebr.}

le-guntur, hare maxime conveniat

figni-ftcatio. _{Neque enim Job.XXXIf 3 f ,}

ubi tantummodo hoc nomen iterum

reperitur, ηη fn ecceJignummeurriy li¬

ferarThaufenfumadmittit: _{quae verba}

Buxtorfius _{inLexico, perdeftgnationem}

Adcaufj* defenCionem explicat, vel defide-riumiutfit pro ""niMn.NecaliterRabbini*

Jarchius atque Kimchius, hunc locum exponunt 5 quorum ille habet fOJHV Ρ^Π βίζηabis l: infcribes notam } hic

au-um: _{ΡΙΧΤΟΙ \nv. TO ftgnificant ver¬}

kaIfi ΓΠΠΠ ßgnum in{cribendum> Quam,

C... ,

Kim-■»? O Hl· i, Kimchii explicationem > ut

maximc

convenientem, in fuum

commenta-rium, hic, ut alias

frequentius,

trans-tulit BenMelech. Monent practerea,

vocem m _per fignum vertentes,

in

univerfa fcriptura

f.

nunquam

litera¬

rum nomina

chara&eriftice

profeipfij

ufurpari 5

licet

alias

farpius reperias

Iii ΓΓ3» pj?

&c.

ubique

non

lite¬

rarum figuras, fed

nomina

rerum

de-notantia c).

a) Vid. Pfeift*

Üub,

Wex. p, 77·?.

b)

Lib. 3.contra Marcionem,

c)

Vid.

Camp·

Vitringa-tObf. Sac. 1.i.cap. ij.

&

Pfeiffer·

Dub, IVex, toc» LVU.

$. XII.

De altero etiam momento ,

quod

Patrum _explicatio

nobis

fuppeditat,

ut

paucisagamus;

quantumvis

aliter

fenti-ant

Scaliger,Pfeifferus,CaIovius,

Stepb.

Morinus, ΪΓ. Cafaubonus,

alii

j

vix

ne-gari pofle

videtur,

literam

Thau

olim

in _Alphabeto

_Samaritano

crucis

figu-ramhabuiile> licetin

codicibus

Ebraco-Samaritanis, ex Oriente

huc

delatis,

ab hac forma nunc

longius

recedat.

Quac fuspicio non tantum

au&oricate

Patrum _Origenis

&

Hieronymi

>

ut

audi-24 *#3 Ο _Η*

audivimuS) fe tuetur, _{quorum haud}

prorfuscontemnenda putamus

tefttmo-niaj fed tabulis etiam _alphabeticis

nummorum _{Samaritanorum, a recen·}

tioribus _{Scriptoribus magna mduftria}

colle&is & exaratis: _cujusmodi

accu-ratiffimam _{quidem, & infigni ftudio}

adornatam _{delineari curavit Celeber.'}

Loefcherus _{a). Ubi inrer varias litera*}

rum _{Ipecies, figura crucis literaeThau}

evidenter fefe _{confpiciendarn praebet,}

non folum in _Alphab»

nummorum,co-lumn. _{7, fed quod amplius eft, in}

colum. z. lic. _{Hebraicarum, ex}

Manu-fcriptis codi^ibus colleftarum. _Hujus

autem & tot _virorum celeberrimo-rum, _{qui nummos ejusmodi literis}

fi-gnatos, aut veterumcharafterumfor¬

mas nobis _reliquere,

puta Poftelli,

Ar. Montani , Willalpandi, Waferi,

Waltoni, _{Relandi, aliorum, dubiam}

reddere fidem , vercor ne hoc

fecu-lo noftro nimiac efiet audaciae aut

mo-rofitatis. Hinc non temere _fuspicatus

eft: _{Hugo Grotius, in fuis ad h. loc.} no*

tis, liter« _{hujus, ut aliarum, plures}

olim fuiife _{figuras: cui quidem}

eate-nus

_fuffragatur

_{Sal. Deylingius,}

·*§·? 6 l·®* *s

verfo _{tempore varias fuifTe litéraritm}

formas putet b). Nobis quidem, hac

occafione enata, haud alienus eilet lo¬

cus differendi de variis literarum _du«

Äibus, _{procedente tempore variatis} *

pracfertim ante invenram artem

Typo-graphicam: quac digreifio nonnihil forte _{lucis argumenta noilroadferretj}

fed _{pergendum nunc putamus ad ea»}

quac inftituto noftro funt propiora.

a) Loc. cit. p. 201. & 224, b) Obf S%

7om· /♦ Obf, _{Conf. C.Fitringa /·cit.} §. XIII.

Expofitis itaquc brevifliroe, quae

de vocalibus & _{confonantibusLinguae}

Samaritanac in _{genere dici merenturj}

progredimur ad infignem illam contro*

veriiam, quac inter eruditos diu fuit

agitata, de literis hisce

Samaritano-rum: _{quas multi quidem magni}

no-minis viri non modo _{antiquiffimas, &}

linguac Hebracaccoarvas, fed & easdem

efle ftatuerunt, _{quibus & Mofes legem}

aDeo in tabulis _{expreflam accepit, &}

ipfe poßmodum , pariter ac reliqui

Prophetac libros fuos in

άυτογξάφοις

confignarunt: bodiernas vero, quibus

facer codex _{jam confignatus legitur,}

ι6 ο

efle _{AiTyriacas, ab Esra demum,}

_pofl:

reditum ex _{caprivitate Rabylonica, in}

priftini

charaderis locum furrogatas.

Hare fententia utut virorum

graviffi-morum audoritate ac _patrocinio & olim fuit fuffulta, & adhuc fulcitur, quosnominatimexhibet Loefcherusa)j PfeifFerus in Critica S. b) & alii: no-viilime etiam _{Job. Gottlob Carpzovius} in CrtticaS.V.T. c). Alns tarnen, prae-fertim iis, quibus facri textus

integri-tatem fartam ac tedam tueri maxime

cordi _{fuit, non folum tutior &} cora-modior, verum & argumentorum

ro-bore firmiiTima vifa eft fententia, quae

charaderi _{quadrato antiquitatem fuam}

vindicat. Nos ut alterutrius _partis

di-gnitati quidquam detradum nolumusj

jta nec audoritati _{cujusquam tantum}

arbitramurtribuendum,utfortem

man-cipiorum fubiiffe videamur. Licebic

autem invicem contendentium Scri- ·\

ptorum agmina eminus contueri, &

vibrata _{utrinque tela quantum}

fertoc-cafio, _{colligere, tuoque C. L. judicio}

accuratius_{ponderanda fubmittere. Ar«»}

gumenta eorum, qui prö

vetuftate

charaderis Samaritani _{pugnant, in}

_tri-

₄

ο 17

bus _fequentibus

_paragraphis

_praecipua

adducere volumus: quae vel

auftorita-te &teftimonio aliorum virorum idern

fentientium, vel antiquiffimis

monu-mentis, vel aliunde denique

rationi-bus defumtisnituntur.

a) Lib. cit*p.2oo, b) Cap*/^, gutß.l,

e) Part. i* cap. y,fett* 6* §. XIV,

Ne novum orbi literato figmen-tumvenditare_atque

_obtrudere

videan-tur licerarum Sam. patroni, primam

argumentorum

aciem

Rabbinorum

te-ftimoniis munitam oftentant: utpote

quibus in

controverfia

>

ad Linguae

fandlae natales atque charadleres

per-tinentej _prarfertim

_fi

_confentirent

o-mnes, par eilet potiflimam

habere

fi-dem. Verba itaque proferunt R.

Jo-fe, Dodoris

Mifchnici,

occurrentia

in Talm. _Babyl.

_Sanhedrin

_{c. i.}

ubi

comparatiortem

quandam

inftituit>

in-ter Mofen & Efram, tanquam non

di-gnitatis

gradu

,

ied

tempore

potius

in-acquales:

Ghternadvnodtim

>

inquif)

Mofes

adfcendit ad Deum <*),* fie etiam EfrA adfcenditex Babel b); Praeterea,

ficut

2_g O

fiatuta & judlcia c)# Sic etiam

Efrat

praparavit corfuum ad qu arendum legem

Qomini, & ad faciendum & docendum in

IJraele ßatutum & judictum d).

Ad-dit porro> quae praecipue hic funt no¬

tanda: it by runa

vhtf

D py öni

'Dl, DODn IT

by

ΓΤΓΙΙΜ licet nonfit data _{(lex) per manum ejus; mutata eß} per manum ejus fcriptura &c< Huic a latere aliud teftimonium _adjungunt e

verbis _{fequentibus Mar Zutra ,} Do-<ftoris Gemarici: ΓΠ1Π nana rftnrQ ΓΤΙΐΠ _{EHpH filial ,eD3? 3Π33}

3Γ03 SOty 'DD DD1? ίΤΓΟΙ

jtPK fl^l In prtncipto data ett lex Jfraeli feriptura Ebraa, & lingua fantta:

iterum data eft _ipfis, in diebus Esra,fcrim

ptura /tjjyriaca, & linguaAramaa.

Ele-gerunt Ifraelita fcripturam Aßyriacatn & _{linguam fanttam : & reltquerunt}

idio-tis_{fcripturam Ebraam Of linguam Ara*}

maam. _{Qninam[unt idiotaΡ R. Chasda}

dixit, Cutbai. Quanam eft fcriptura

Ε-bra a? Raf Chasda dixit, ΓΤΟΙΤ1?.

Polt _{Rabbinos» teftimonium} haud

mi-iioris fidei ac _{ponderis exhibere}

vide-tur _{antiquiffimu* ac doftiflimusveteris}

eccle-o _{£$$· tp} fccclefoe pater

Hieronymus,

hare

fcri-bens _{e): Certum efl Esram fcribam, le.} gisque Doloremy

fub

Zorobabele

alias

li¬

teras reperiffe■> quibus_nunc utimur_{5 cum}

ad iüud usque tempus lidem Samaritano·

rum & Hcbraorum charableresfuertnt.

Vocaturetiam in has partes ex

veteri-bus ecclefce fcriptoribus Eufebius 9

fi-quidem

in

Chronico

fuo ita Jocutus

:/lffirmatur Esra divinas fcri-pturas memoriter

condidiße,

ut Sama*

ritanis non mifcerentur, literas Judaicas commutaffe. Hoscetanquam

duces

fe-cutumpoftea

longum

&

numerofum

a-gmenScriptorum

recentiorum

5

inter

quose

fua

gente tanquam

primipilum

rurfus

_prodiiiTe

_{Seculo XV.}

_R.

_{Jof, Albo,}

fedpaucos praeter

Eliam Levitam

e

fuis

fedatores nadum , obfervat

Lcefche-rus/). Opinionem autem

illam

ado-lefcente Seculo XVII, fado velut im*

petu in

orbem

literatum

irrupiflTe,

du*

ce praefertim

Jof.

Scaligero

₅

ejusque

&reliquorumaudoritatem

poftmodum

fecutos plurimos

magni nominis

vi-ros, imprimis criticos,

idem

Celeb.

Lcefcherus pariter docct. Joh.

3° o

MI-ad Pontificios _{apoftatam, primtimque}

Pentateuchi Sam. exhibitorem, &

Lu-dov. _{Cappellum in hacc caftra}

defcen-dide nemo _{mirabitur, qui reliquos}

il-loruffi conatus in _{Iinguam fanftam} ac-curatius attenderit. £t Morinus

qui-dem _{argumenta fua fufius in icriptis}

fuis _{periequitur, quam ut heic adduci}

poiiinr. Attamen ex epiftola quadarn

ad Buxtorfium miffa , quanta fueritin

hac re _{pertinacia ejus» facile conftar;}

cujus quidem ultima hacc funt verba:

,Ideo fententiam hane, ut _propoiitö

*meo conducentem , quod _erat,

o-,mnem _{fcripturam Judaicam civilem&}

,facram fuiife Samariticam, cum

ma-»gno au&orum numero retuli. Alia

,enim _{fcriptura, ii aliqua fuit} ejusmo-?di Judacis, ex fecundar fententiar au-,éloribus, _{nunqUam fuit ufualis, fed} a

,Mofe femel _{ufurpata in adytis templi} ,confervata _{fuit, ab omnium Judaro*}

,rum etiam Sacerdotum remota ocu-,!is. Dextram his _{porrigit Brianus}

Waltonus, vir _ejusdem actatis doäis-iimus, _{atque ßibliorum Polyglottorurn} Londineniium editione celeberrimus

quidem>

_{fednimiusCappelli}

_acftimatoi'

•m o ?t

ac feétaror: cujus _inapparatu Biblico^)

haec habetur iententia: Et(i Iiteras,

a _{primis hominibus ad Noachum &,}

ipfius pofteros

fluxiife

ftatuamus$ non,

tamen _{putamus Jiteras hodiernas, quas,} Hebraicas _{vulgo vocamus, primas,} fuiilej fed potiusillas,quae Samariticae*

dicuntur, antequam eas in Affyrias,

commutavit Esras, _{poftreditume ca-,}

ptivitate

Babylonica.,

Plura

reliquo-rum teftimonia, _pro vetuftate litera¬ rum Samaritanarum, adducere

fuper-fedemus.

4) ExodjpyV. 3, b) Errtj, v. 6, c)

Deut.4, 14. d)Esr.7, /0. e)In Pr*f.

in Lib. _{Regum. /) Loc% cit,pt zoo» g)}

Pre-leg.ii, §. S.

§. xv.

Progredimurad

ipfa

hujus fenten*

tiae argumenta, quorum

praccipuum

petiturexSiclis5

quod

quidem

tanti

fe-cit Waltonus^t vel folum ad cauffam hane conficiendam fufficere judicaret.

Proferunt autem Siclos, literis

Sama-ritanis _{fignatos; eosque}

_florente

ad-huc _{imperio Judaeorum, ante}

captivi-tatem _Babylonicam,

cafos contendunc,

Typos illorum

&

iiguras apud

3* o Wr

lum in _{Alphabeto duodecim lingvV}

Ariam Montanum _{deSiclo; Waferum}

de Nummis Hebr» Morinum in

Exer-cit. Ecclei. _{Hottingerum de Nummis}

Orient. Waltonum in _apparatu

Bibli-co: Hadrian, Relandurr& _Lcefcherum

videre licet; quorum tarnen omnium

noneadem eftfententia.

Maximiqui-dem & _{antiquiftimi horum Sidorum} mentionem fecit R. Mofes Ben

Nach-man, in _{appendice ad Perufche}

Hat-torah, cujus verba fic latine reddita

habesapud Lcefcherurn a): Inveni

ibi-,dem (prope Ptolemaidem) in manis

jfeniorum illiusterrae monetamargen-,team _{fculptamfculpturis iigilli5 in} cu->jusuno latere erat_{quaii afpe&us} Zelo-,chit, & in amborum laterum arnbitu

,fcriptura exfeulpta fatis evidens. Et

,oftenderunt _{fcripturam Cuthacis, qui}

,legerunt eam illrco· Eft enim

fcri-,pturaEbrara, reftdua Cuthacis illis

pro-,ut memoraturin Maffichta Sanhedrin.

,Legerunt autem e latere uno _*"?ρ$

Siclus _{Sidorum> & ab altero}

,rwnpn Jerufchalaim SanftΛ Sic. _{Quam qmdem}

inferiptionem, Hierofolj/ma fanfta, in hoc & aliis qui-

bus-·#■£ ö _{t#* ii}

busdäm ficlis _{confpicuam? vel} folatii evincere _{putant, & mammos hosce»} & literas illis _{infcriptas Judaeöriim}

Fu-ide, rton Samaritarurn; iliamque ejus

eile _{antiquitatis> ut ante divifionertt}

populi Hebrxii poitSalomonis obitum

faélam, cufos indicet. Pra?terhvmc&

aliosSiclos, literis Samaritanis> utivo*

lunt, notatosj provocant etiam ad

Exemplar Pentateuchi , a Mofe

fcri-ptum literisSamaritanis, cujus

«twriypé·

<φθνι tempore Phineas nepotis Aaro^ nis, fummi facerdotis, exaratum

per-hibent hodierni Samaritani _{b). Quin} & charaderes iftiusmodi Cidari fumrüi Pontificisr) > fuiiTe infcriptos, perfva·

dere aliis fuPtinet Drufius in Tetra-*

gram. it.

α) p. ζοκ b)Vid.Bastoage hifi%desju'tfi

Tom._{z.p. m«,nig. c) Exod% z$.}

§. XVI.

Ad rationes _{deniqne alias}

_quöcl

attinet, quibusantiquitatem literarum

Samariticarum ftabiliri _{pütant, illas}

quidem tres potiflimum heic

tiomi-naiTe fufficiat. Primam defumUnt a»

tempore captivitatis Babylonicac, quo Judaeos fuss lingufc oblitos, Chaldtfae

34 -ίΦΊ ο

S^-vero _{ejusque literis, per tantum tem¬}

poris tradum adfvetos, easdem iiteras

fecum inde detulifle, & _deineeps

re-tinuifle _{dicunt; quod Kimchius a),}

Waltonus b), Bochartusin _{Phaleg c),}

aliique conftanterdefendunt. Secun-dam rationem illis _{prarbet odium} Ju-daeos inter & _{Samaritanos, poft} redi-tum e _{captivitate Babyl. ortum. De} quare Cappellum audiamus ita

loquen-tem t Huc accediti _{quodSamaritam,qui*}

buscum _{"Judaei odium capitale femper}

ex-ercuerunt, Hebrateis literts _jam uteban-tur: _{qua s cum iUis eripere non}

poffentJw

d&i a _{captivitate revevfi, eas illis} relinque-re maluerunt: _Chaldaicis

, quibus in c

a-ptivitate ajjveverant, in earum locum

af-fumtis, ne _{quidem bac in partequidquam}

haberentcumUlis commune _{d), Tertiam}

additR. _{JofephAlbus, fentiens, Esram}

alios _{charaderes, quam antea} ufurpa-verant,introduxiile _Ί3Ϊ

_nTO1?»

eum in _finem, ut mutatio illa litera¬

rum eilet fignum _{ac monumentum}

inde-lebtle liberationis_{Judaorum a captivitate}

Baby). A qua fententia haud multum

discrepat illa Waltoni; cui ipeciali

De» _{Providentia hoc fadum videtur>}

pro-•Φ5 ο

propter jam imminentem

adventuttt

Mefliac, qvum Dei cultus inträ Judaae

pomcerianon

amplius

concluderetur*

a) In Pr<efAibr. MichloU b) Pro/eg.q.

§. 24. c) Lib.t.cap, ip* d)Arean.Punft.

rcvelat. lib. t.c.6.

§. XVII*

Hare breviffime licet

_propofita*

palmaria tamen

funt

adverfar

fententiae

argumenta i qüar

ipfa

quam veri

fpe-ciem ρ rar fe feranr, in fequentibus in-dagandum erit-

Quod

itaque

adtefti-monia Rabbinorum attmet, in §.X\V

a nobis addu&a, utut tum evidentia*

tum fuar cauifac faventia jaäant Sama-riticarum literarum _{patroni ;}

quan-tum tamen illis tribuendum fit, ex

jüdicio hocce Celeb. Wolfii a) >

in antecefTum breviter _intelligere

li-ceat: _{provocant >} inquitj _adverfarti AÅ

tefiesinter Jud<eos, tum antiquos , tum

tecentioret i (ed utrinque & pauci funt> & in _{exponendafententia exparte admo»}

dum _{obfcurit utj quidfibt velint, omninb} difputari

pojfit.

Cujus quidem viri eru*

ditiffimi) & de re literariameritiiTimi)

fententia nobis eo tutius _acquiefcen*

dum arbitramur) quo evidentiuS eil,

36 _·®ξ o

iinius _{Mifchnici DoftorisR.Jofe, item-·}

que Gemarici unius Mar Zutra, non éam eflTe _{audoritatem, ut,}

quidquid

par illud Do&orum, aliis _quidem

aii-ter _{fentientibus, obfcurius ftatuiile vi¬}

deatur, _{verbisque plus}

quam ambiguis denotaiTe, id nobis _{quafi ex tripode}

di&urn habeatur. Prasfertim cum fuf«·

ficienter _{demonftraverit Buxtorfiust>),}

tum illuftrioris _{nominis Rabbinos}

plu-res contraria? eile _{fententia?; adeoque}

fecundum _{reguiam Talmudicam vul¬}

garem , t-rms

ro1?,-]

_{d^ni ύγρ}

fe»-tentiam _{ferendam ex rnente lurium}

$

tum etiam teflimonia _{ha?cce, prjcfer- >}

tim _{poilerius, non eiTe bene}

coniuta, nec itaclara, _{utconftet, anperomnia} literarumSam. _{patronis faveant: quin}

& nonnullis _{Rabbinis adeo}

apparuifle profana & periculofa, ut ad ea

fim-pliciter intellefta animus _{obffcupuerir.}

Oftendit _{prasterea idem Cl. Buxtorf.}

t) controverfiac huic occafionem haud

minimam _{prxbuifTe conftifam &}

pro-mifcuam vocum _{ΓΎΗΙΦΝ & rvoy}

acceptionem, quibus Talmudici cha-ra&erem vel Hebraum hodiernum 5

Vel _{Samaritanum* antea genti} com-4 |> fnunem

o _57, munem & vulgarem,

eompellant: id

quodcopiofiusquidem

&pluribus

Rab*

binorum teftimoniis _{perfequitur atque}

illuftrat * quaeetiam in

compendium

redaéta _{deprehendes a}

_Wasmutho

_in

Vind. Hebr. d).

a) Bibliotb.P. z. lib.z. Sel1*6. p. b) DijJ.q.p- ipj. feq» c) loc.cit. p. 200»

ef) P. l. c. ifSett./. §.ζ.feq q, §. XVIII.

His_fgitur

_docentibus,

_notandum

_eii,~

vocabulum mWN fcriptura:additum*

apud Rabbinos

duplieis

eile

fignifi-cationis j proprio feil, refpeftu nominis

regionis j & appellativxi

refpedu

radi*

eis verbalis. Ceterum illi, qui Sa¬

maritanas literas lingva; Hebraear

pri-mas fif genuinas fuiile,

hodiernas

vero

noftras ab AiTyriis acceptas conten*

duntj ubique accipiunt

T~nWproprie

pro literis

Aflyriacis:

quae

etiam fen·

lentia videturfuiflc R.Jofe inIoco

an-tea citato , & his quidem

verbis:

oray nbytsr n^pj

noV

quare vocatur ? qui&

afcendit cum eis exdflyria.

Plurimive-ro Rabbinorum hane vocem rVWK

ÖOrS3proprie)

teå appellative

> prp

fern

*8 o

ptura beata, a rad, beatum red¬

der*, explicuere. Sic R. Jehudah

Hakkadofch; qvum in verbis

antece-dentibus _{docuiifet, legem ab initio}

datam eile hac _{fcriptura, qua nunc}

utimur, _{poftea dicitKipj fHD1?}

rWIKÖtÖ nmtf« _quare vocatur

dfchurith?_{qaia efi beatißcatainfcriptura,}

In Talm. _{Babyl. Sanhedrin, cap.}

2. ci* tante Buxt. a): ubi etiam ex Talm. Hierof. tradlatu _{Megilla verba}

ejus-demRabbini, fententiam_{ejusperfpicue}

magis exprimentia f adducit: "iöin 'η PTVn HOT Rabbi _{{Jehuda) di*} fit; Scriptur adfchurithdata_{eftlexy &C,}

*J _Dif. 4. §. 14,

§. XIX.

Praeter haec _{perplurima exftant}

teftimonia, tumDodtorum

Mifchnico-rum,tum Gemaricorum, ut&aliorum

Rabbinorum , qvi vel fcripturam

appellative interpretantur, vel

ca

Propter hane ita appellatam volunt, qvia in _{AiTyria, vel poft folutam}

ca-ptivitatem promifcue Judaris

fitpermif-ia; qvum antea non nid facris

nego-tiis _{adhiberetur. Etenim aliam fuifife}

tradunj _{fcripturam, qva in civijibus} atque

o w

atque in

Siclis

etiam

utebanfur

Ifrae-htac,_{praefertim vero}

_in

ftylo

negligen-tiori ac velociorij qvac

qvidem

cum

ad Samaritanos folos deinceps

tranfie-rit, hane tantum vcteres ac

genuinas

Hebracorum literas continere

plurimi

crediderunt. Nobis fufficiat e

multis

unicum adduxiiTe teftimonium

R.

Ge-daliae inSchalfcheleth

Hakkabala,

qvod

iic latine expreffum

adfert

Bnxtor-fius _{a) : Lex,}

_{inqvit» data}

eß

_ea

fcri-ptura,

qvanoshodie

fcribimus

librurn

le¬

gis, qvavocatur

Afchurith

feu

AiTyriaca,

H<ecverofigurafuitcußodita

& confervata

penes Magnates

Ifraelis

,

ßcut

lex

oralis.

Vulgus enim utehatur figura

literarum

Hebrjearum {Samaritanarum)

(ed

cum venißet Εfra &

permifißet

ipßs

defcribere

legem (criptam, ne

oblivioni

tradatur

lex

inter Ifraelitasj permißt ipßs qvoque ut

/criberent figura literarum ,

qvibus

da¬

ta _eßlex, Vocarunt autem eam

AiTyria-camj _qvia Magnates

Ifraelis

eam

fecum

adducebant ex /Iffiyria. Clam

enim

eam

babueranty eo qvodeffet (criptura

fanfta.

Hinc ßuxtorfius,

Leusdenius

,

Waf-muthus, Lcefcherus aliique

hodierna-rum literarum vindices,

fententiam

C ₄

_hane

4® o

i#-hane _{Rabbinorqm de}

icriptura" dupb'ei

adeo non _{rejiciunt ut}

potius

diftincti-onem _{illam multis}

_{diificultatibus}

tol-lendis aptam agnofcant ac _recipiant»

Et Cl. Lcefcherus _qvidem

fufpicatur

AlTyriacam didlam fuiile alteram

fcripturam magis _{regulärem, qvod}

Judati in Chaldsa & _AiTyria

ha-bitantes _{longe diligentiustum}

lingvam

fan&am, tum fcribendi _{rationem, in}

majorum Jiteris iervandis _{riteque exa-«} randis _{trafåaverint,}

qvam illi, qvi ia

Palarftina _degebant.

Acque inde

eve-niiTe, ut verae _{antiqviffimaeque}

literae a _{nonnullis, praefertim Palaiftinenfibus}

Judaeis, appellarentur _{AiTyriaca?, cum}

ipiimet celeriorem fcribendi_rationem, Samaritanae non

_diffimilem,

_ufurpak

fent: cui etiam ex _regione

ac gente

Ebraeorum, Palaefttnam _incolente,

de-inceps nomen 2D3 _{SeripturaEbraa}

remanferit. _{Eamque pariter}

Gemari-cis _{Dodloribus di&am}

fciJuS 3ΓΟ libo*. w*am9 qvod Galilaeis

aliisque adLiba·" num _montern propius habitantibus fqerit familiaris b). a) L,c_{it. p.20 j, b) Viel, loc,} cit, p,2op,

tQflfr._{IVolfiiBiblioth, Hebr, Tom.}

fefti 6*