Dissertatio philologica, de sortibus Hebræorum, quam consensu ampliss. facult. philos. in reg. acad. Upsal. sub moderamine ... Andreæ Boberg ... publico examini modeste subjicit Ericus Klint, Uplandus, in audit. Carol. majori die I. Julii, anno MDCCLIV. h

t

dissertatio

philologica,

SORTIBUS

HKBRAiORUM,

QUAM,

consensu

AMPLISS,

FACULT.

philos.

IN FEG. ACAD. UPSAL.

AMPmSIMl AT

QU

ΕV1RT,

γ

l. L. O. O.

PROFESS.

REG.

et

ORD.

TURUCO EXAMINI

MODESTE

SURJ1CII

ER1CUS

KLINT,

UPLANDUS,

IN AUDIT. CAROL.

MAJORI

DIE

h

JULH,

ANNO MDCCLIV.

Η. A. M. S.

V Ρ SJE,ALI

Exe. L. Μ.

_{HÖJER, Reg.}

_{Acad. Typ.}

De

S:

e

R;ae M:ns

MAXIME FiDEi

_VIR.,

Kegnique

Suro-Gothict

ARCHI

_EPISCOPE,

Kegi#

Academiae

_Upfälienfis

? RO-C

_ANLELLARIE,

Yenerandi Confiftorii _{Ecclefiaftici}

PRÄSES,

Keverendiflime

_{Eminendflimeqae}

PATER atque

DOMINE,

T

_Ipfalidum

_ΡτφΙ,

_Gotbici

fpes ampla

Monis,

LJ Qua

pakt,

Aonii

Da&or

_{Amorette chori>}

Da veniam

_{Muß, dubitantis}

_&

annue

_eeeptis,

Sims

celfas

audet

_follmtarc

_forcs,

Plu-Ρ

l

ur

im

a

perfacifis

ßi eredita pignora

mentis

iape

mens

lato

praduat

ore

Pater.

IBe

4uis

docmt

panter

juccedere te&is

* Nil quam

vis

prat

er

vilia

tura

feram*

Mim

_{exemplo Sortes}

_nunc

_Gentis

_Hebräer

Splendorem

fnbeunt,

quem

pia mitra

dabit.

Lxtaque

fe

timida

jungunt

mea

carmina

imbap

Et

_{fuß toties}

_fupplice

_corde

_pre

_ces:

It.columis

_{vigeas, fuperes}

_ut

_Neßoris

_anno19

Adfertor

fidei,

Prxßdtumque

gregi„

Rcverendiflinii NOMIN IS

TU!

euitor

_{Devotiffimus,}

VIRO Admodnm Reverendo Ef Prftlariffbw,

Dn.

_Mag.

_EKICO

KI.INT,

EASTQRI \in Borftill,

Öfthammar

& Graefö longe

lueritiifimo^

jDiitriäusque

adjacentis

PRiEBOSlTO

adcuratiflimo,

FAREN11 DILEC1ISS1M0,

arentum In _{prolem luam merlta} ac

beneficia,

a teneris inde _atque ipfis

jncunabulis

&

deinceps

prseftitaut

re.Iiqua omnia

temporeantevertunt,

qui-ibus in aetate adultiorinexumutuoobftrlngiturInvicen? ge¬

nus niorcalium.j ita Mberis Ingenuis

nihil prius erit,

nihil

pofterius, quam

oblata

opportunste,

quantum

licuerit,

£eftari, quo obfervanti®cultu

audlores

&

tutores

vitaefuae

merltorevereantur, &tpote aquorurn

follicita

atque

übe¬

rall,cura& prima &reliqua

illörum

felicitas ornnino

pen-,deat. Hujus quidem

beneficentias pariter,

atque

amoris

Tui, Parens Optime, fijtnmiae perpetui,

jufta

ubivis &

afiidua recordatio id poftulavit hodie, ut,

publicum

edi-;turusitudiorum in artibus ingenuis fpecimen,

tenuelicef,

fed Te f Parens,Optime, huic etiam

fuppeditante

fumtus,

piam venerationem

gratiflimse mentis,

quantum

liceret

,

more

receptoiignificarem.

Dumvero

exilem

_, nequetot

tantisque meritisparem,

Indulgentiffime

Pater, hic cernis

verborum_{fupelleétMem, neanimum}

inde

_meum

_m.etiaris

9

etiamatqueetiam

fuppiex

oro.

Defunt

mihi,

atque

deerunt

fiemper verba., quaetenerioris

affedtus, piacque

devotionis,

quaexaeiiuat animus,

lu&que

juxta

benevolentise

idonei

fint ioterpretes. Vota igitur,cumcetera

defint,

proincos·

lumitate & flore Tuo perennaturo fundere non

deifnam.

Vi vas,OptimePater,

diu &

profpere,

Public«

sei

atque

Bc-defiae, Familiacrfenique

& Tuo

fimul,

PARENS DILECTISSME,

ßlio oLedienliffitns ,

ortitiones _{gentis Bebra?«, qua*}

wMMW^M

rum

in

·*

hift°^a

V·

T*

fiaU(*

wålaP·

femcl

fit

mentio,

breviter

levi-terque contemplatori,parum

ne-ce^e ^r^^rarnur5 ΪΡ hyjus nego.«

ISip!

aditu

dperofius

declarare

9

ß^M

_{*° hei°}

potiifimwm fortis

_{velimus fignificaium.}

yocabu-

La-···* ·.- as.· ·*· _tinis

quidem fcriptoribus hoc

vo-cabulum varia denctare, cuiyis eft

manifeitum,,

yel

e

fcriptis eorum, ve!

Lexicographis; adeo

t;t

Martinio α),

iq admittat fignjncaticnes, aliis vero

pauciores

> ut

fre-quentiores

& propiores

ad

rom

defigrianda.rn.

Ejusmo-di Γιιηί, quum /ovtes

adpellantu.r

ijjfa

ftvna f

teiTerse,

quibus in fortitione

conitituenda

ufi

ftnt

veteres;

vej

ipfa res, quse

fortitioni

firit

fubjedla

, atque

hin

c

etiam

portiot

hicrediias,

ac

poffeffio

}

qua?

cuipiam

fadla

J 0 (

tfciie tféf aHö modo öbtrgit} quin &

ipjfa

ßffif0i f. S«r dks _{förlieftdi, ηόη minus in Lafio/örj adpefiaror,quam?} Hebrsfcis idem _{negotium cfefigflhtur eocabulö uti} bκ c & afla e loci» (cfiptorimi celTedfis , quae fifiu» c Löv

Xica v faciie pétfpkcfe lieefy ßolbiS inline quah ÉrånliCu·

faciie _{pfsitermitienda.}

Hsec aniem ut" _pauci* beic indicäffe luffsCerif iti

pafebit" faciie ex ipfa

hufus

argumenti

ira<fkfiöne,·

ultf-·

fiio Ioco addodam fignificafionem ήοβrse heic?

potifTiy

ifiuffi effe cöftfiderafionis_{f qoutff iß} forfibus _Gentis ffev

brresi _{difpictendis terfafur}

_pt&fenii

_{dpéttl ßoffraf.· Etc>}

Hilft foftium _{ejusmödf cum afiquoUes iß liferis C βε€}

CömmemöfaffO'» Dtvirto mandatet _jåifarnm,· tit nihil

Hüne de fkbbinorurn& Tadmüdiftaruiff _{fc'ripfis' dieimtisf}

lisud femefe löcatofß fri _fpefätimus con&tßrn & indu*

ftnam noffram,·ft ißmedifäfionibüs tfröTum erUdiförürn#

hott obique hei_C cOneorditjus\ _{auf eofifempfanifcs,·auf}

«ecörati'öriLcdk)fi$éXamini _{fübjsciendis f vires ingeriiß*}

Ii. _{pefieiiferrtm. ItatefO In Lifee fradsfulis progrédien-t}

dtam# ratfi fumusq uf ortfiiurß primO Bebrsea i/öcabo*.

Ii, _{quibüs forts negotium} in tCödice denofirur, qusßv

fum _{fietterfr, explteefifros^ delftdevafifas forfiurn fpecies}

^

pfseennfe l eodice, feeenieamusj medum pofiea, quo

gpud Judseös

pefäiias"

fmfle,·

tfadvnt fcriptc>re$f qüOUtf*

que iiCet ^ int'eftigaf'ifi Polt

addudla

denique'

non-ßnflä _gentium

_afiarUrn

_{förfießdi exempla in f. Jiferfsok}

tfa> defimtium ör'igine prima»· Judseisne aß aIiis

gén--ftbtjs tindkaßda^ pro re mt* paueis dfisquiremus. fß

fiifee t er o

perfra&andffo?

fr

Tuö·

_f

L· Ii

_exadförf

ju-die'o _{finguia minus iefpönrferint}*

quod

optare quidem*

tix aütem _{fpéfare fas}

_ef!#

_{éundem fiifcé eonätibus}

no--ftdss quem

prseifarö

aliis foies f hvoftm ?uüift ve*

iiian»que expetimus afque CXoptamüS.

α) ϊη Lett.·

PhttoUg*

§. Il

Sortium _{negotiumquoiiescunque In} f. codjce

B«-brteo _{exprelTe commtmoraturvo cabulo}

_defignatum

fere _{legitur, v}ei

cßkufum ipfum

f,

tefleram

_notan-te,

qui in

^ortjendo

a,dhibetur,

ut

Prov·

XVI; vel

rem,

quqe forte obtingit,

.hasrcdnatem,

aqri portipnew,

jud,

J: 3. yelofficium, rnup-us,

minifterium, feChr,

XX] V:5,

7. forte β

ifignatum

Λ cetera£

pari

fere modo

, quo

fa-tin, _{fors plures hos} fignfficatus_{admictic, ujtiupra diétum,}

fciymon vero

hujus vocis

/1

qusefiypris,

haud

un am

de-prehendes

Poftorum

fententiain,

an

conjeäuram,

Sunf,

quibus per nie tat

helin Ii

ti. deduren

dum videtur

a

b^l

exphrfipfti alii.s

compofitum

putatur afi-tj &

tfb,

utpo·

te cum fors non _mtfceat, ied tollat Jites _0). CeteruiJi

Jfcebit nobis cum j. H- Majo b) j Utramque hane etyv

jnoiogiam penfere coaxftam nimis & cönttrtßm, atque potius cum

ipfo

vel primitivqm

üatuere,

ve]

referre ad

rad.Hebrsejs olim fortafie, aeque ac Arabjbus poftuvodum

juiitatam, a.tque his etiamnum fuperftitem,

*n,3,

Itipido* Jtim

ejje

>

und

c

habent formam

b"%3

> qute

laptdem

(ignihcat, 1.

calculwn,

cujus in

fortilegiis ufurn

a

dm

it*

tunt facile orrtnesj ejusdem plane fenfus , Jiterarumque

earundem , & eodem ordine locatarum, atque in Hcbr.

quod vocabulum non fprtitionem folum, fed ejus

jnitrumentum7 tejjeras 1. hpiUos, in hoc negotio ufur»

patos iign ficare., anteanotavimus,

Inde

&

Lexicogra-phis recentioribus,

Stocfcio, Clodio, alirs.,

poil Majum

hcec convenientia utriusque Iinguae in etymo tradend^

eft declarata. _Quin .& radicem verbalem, b^Ur! in Hi· phil,

Palieftineniibus

Poéloribus fuiiTe

ufurpatam

infen-fu _{fortieiidi, docet nos}

_Caftellus

_{in Lexico Heptagb lo*}

cumfuppeditans _ex Talmude Hierofol» _tr, laanit _{c. 4.}

Unde _{patebit faltem,} vocishujus radicem efie triliteram,

nec iacile exhypothefi_Neumanniana ad fernen _aüquod

€*2? ) 4 (

fciliterum,

liorridum

& in' iernibrio Kebroeo νίχ

repe-rien-dtim, , 1J, vel bl* cetera,· und«

Coafuerif,

pös-fe _{redig!. Ner.}

_perfpicimus

faclle

_Mearrt

_d

_fcindfarfi

Jortis aut

/cheduhe

for

ti

leg#

,< in

deiiniirone

Neömarmia'-na, e valöre interno1 literarum

Hebr. effiéla,

ijmm

ii-ftit Clodius iß lexieo feiecfo , quurn rleici ib:fur res,qne

•flecitndö in partem adver(am

convolutä

cfl; tilpote quam

baud minus obfcura'm & aiiis rebus communemf

part-ter tonnse rotundce, vel cireuiis vinculorum illam am«

fcientiurn> vel rei alii,· poieris aptare. Sed hsee in

tranfuu.

ä)vid. Léiqb' Crtt. f. b) in jitppL & ammad®,

sid Lexicon Cocceji.

$·

Ht

Sub hifce difcuticndis fuborta ftrif _fufplciö,· ne€ eollaéhneum vocab. re _{blU, nec} radicém forte verba¬

lem ejus in f.· textil deficere,· fi atfeßtics confidcretur locus Proverb XIX.' 19', Ubi condariiér Codices Hebr.

omnes, fecundum ro Ketebb hane exhibenf ic&ionem:

iVTj ίίΦί fiQfi-W. Hujus autem vocabuli αττχζ •λεγομεν#j (et fumcum· non ailequerentur Maforerha?, uti ftee _{polb iiios plerique interpretes, audaci admodurn &}

proeeipiti manu afque

crifi,

pro eo

fubftituerunt

iLum

Kerij legende ncft ^1'JN

qtiafi·

Bbrariorum vitro· & o-fcifantiaaut _{imperitia, pro;} Daletb_in f. _textnm bie

irre-fbifef?

vel

fubilitutüm eilet Rrjchy gratifiiwia

fonge"

ienfurä _{Cappello & cömplicibus, qui f. textas}

rntegrica--terrr ubivis hbefachre ftudént. Hirseille _qurdeio /?)/;,·?-tejjario voeabultim hoc

leg

eraufη

cevjet

*?*%$,

per

Daletb?

aique r-dlam omnino effe lecliönem rS" Ken; vhiofdmau¬

tem & _{eöfrupiamvideri i}Ihmτδ

ketibb

5 cetera. Haue

autem hu_{jus Bibliomafbgis femerariam crifift ädeo1 n'oh}

) y (

Cappellov'rna^no$aiioqdi vindex

&

aiTerfoi1

äutlicntia?'

t tex'tüS, ut locum hüne Prov. XfX. fiienfio prä ter»

fnitteris herbam _{potius porrexiiie riixerisadverfario.}

Pils-fithaue! dubieveil_igia magni Patrisfui,&rehqhörutr.in hoc

ft'üdiorumcänrpoAntecefforu'm,eo

quidenVsevo;quo

Rabbi¬

ner um _{ieqüe ab} Mafofae audori'tas sÖ

iides

_rérum furn-mamtenuitiuf-pote _qua paritsr iiixi,

Nfunfterus,·

iVgh-inus,·

Avertarius,Forfterus,Sehindlerus, Caiiellüs,ceteri iongbf

ordinό,_{équea-cBuxtorfiusPatér,-το}

_ketith

_{voc. ut alte-*}

säum eS.textuexularevolueru'nt, adoptato Keri Maforerico*

utpote in loeis aliis ,> & ejus'dem quidem Synta¬

xeos,··· obviof quse

adfert Cappel

Jus loe.-cih itémqöe

Gé-Jerusad h. j. y- cui pa'riter in

(uö

commentafiö,

alibqui8'

acci/ratiffimo,- una· cum Abr.Calovioin Bibliis Illuli-r. poii

Grotium atque alioS,

eadf-em

,< q.udé' ceterisfhéic itetit

feri-ten-tia· & _expliqatio.,

Ät

_{vérq» parum' cauie}

&;

prudenter

hac in re verfatosfuiiTe,

poii

ftlaforärr.rummos licet irr

hac _{palrcdraÄ-thleias & Magi}

_/bros

_{v repudiähdbrc}

_Ketiblf

communi omniurn ebdieum _{ebiTfenfti recept'urn},

ut-ut inteHédu dtfficil;iusy id nöfho demum aebo

depréhen-deruni aeuflores _{Philologie ρoftquam Mafors audoritas}

ad examen·_{juftius revoca'ri} ccepit. Senium _{non omninö'}

til!um huic vöcabuib in hoc loco deetfe,·» ipfe irit'eliexic

Cappellus, fufpicatusy gemiinum

^14

in

His

ipn

fpü-*

rium, a quoplam fuiiTe immutatüm , qüi ex

coiladanéo-'

VllJ" coHegeritirain hic détlotari pi'dccipitem ac tonera*'

riam ,· fortis.alese congruentem : adeo ut ΠΟΠ bi.l huic

fignificaret #ξόττέτψ hs o§ynv.

Sed

fixe

paruui

fölide

&·

acute.· _{Quid enim} iiia mutatiohe , néutiquarh in

S.

textu·

ädmittenda ,

fuiifet

opus ,·

fi

evidens adeo1 eilet

fenfus

TB Ken, qub'd Cont'endit

Cappellus?

Keditis

onininoy

fine ulla iftindmodi r mutatione fada, cenfuerunt

iriter-pretbs

peritiitimi

fummique Phiioiogi

,·, üterque

Kdichaö»

com-> $ c

ftvode iicexpripi pßffe: n,?m _{fors txcandrjcentieeφ,}

ac-fipere ,

yel

_, ut <i<c/pi.en/ quijs

fit

p&ifam_j exifümantes

Juxta., tö

Kh-i

explicaty

efje facifius. Contra y

er.oGu$.-letius nihil ticic pjdef in fteri, quodalteri _{prarf?rat§ tief}

ejffe

melius

quoai j"n(un f magisvatiezejjariun;,· wcrnfiß' fie Granmißtket tii di&i&wm ufitatam reduci poffe,

arbi-jtr^tur. A'koque το Ketibjo seque bene retinerj, _cgnfetj

quamyis haefitetipie informaGr^mmaticadefinienda, iit? ne _{fldjeßipum , an} Subßajitipnm, _{an perbitm fnfirnfum}

nominafcens. _{Quqdcunqueyeroflottierte}, formas

fipgu-tas eo tende.re _{putat evidenter , ut irce temérarjae fort-em}

ßleamque periculofam apte denojtent. .Sagaciflimo auteri)

AJb. _{Schultens, origifium Hebr. Jndogatojri} ac Stator! fo-|ertiiTimo? hifce iiteris^arn

defideratiffimo.,

in fuoad loc. fit. commentario haec non fatisfaciunt. Aiiam igitur, planiorem haud dubie & propiorem, /ibi conilanter 8c frequeptius, ,ne,c infeliciter ubivis tritam ingrefiTus eft (e-jriitam, ad faprurn iljud Ketibh e manu violenta

frja-forge eripiendum ac protegendum ; iuffultus etiam hi£ prseter ipem & confyetudioem confenfu ipfius Gufietii,

approbaiitis circa v o c. lingvie Arab. convenientiam,

prieeun.ee Hotjtinge.ro5 ita quidem, ut non minus in

He-braea quam Arabica lapillum iignificet. _{Colljgit hinc}

Acujtiflimus Schuitenfius , haud .coade quidem , fapidis

.denominattion.em in utraque lingva fadam efie ab afprvλ

duritie, otque adeo t.hema

v>"ii

utrique olirp

denofaiTe,

afperum acdurum ejffe-9 uride fa.cilinegotio figuratus

fifti-tur fenfus verborum ΠΟΓΓν·^ , quo hominem afperum

iracundia, velgenio iracunde temere ubique indulgentem & _{exafperatum defignabit.}

_Quam

_{explicationem ,} cq-pioiius )n commentario laudato illuftretam firmatarnque,

aeeeptabit fädle quilibet? cu| ftilus Salomoneus, diéliq-nis _{empfiafi & figuris refertiflimus , probe fuerit}

y 7 (

fiic _peroraiTe

_vidbtur

_Matth.

_Hillerus

_Uly»

_quum

diSjun--$is Jifefis hafte exhibet legionem ΠΟΠ? 13, afque in-ferpretafionem , congrena

åä

excanäefcentiam

Läudan-<fus' interea elf Zefus Viri

Sagaciffrmi

iub cufa

inefefefitf

fextus Sacri. Üfi nec fuaofr.ninolaude efit

deffaudän-dbs Cfariffim. Reckenbergerf quem afterum

lertf

dixeris^ vel fecundim a GuiTetio, qua'ntum növimus, qui inter

fot _{Lexicogräphos;}

&

formarum

Hebr exhibifores,

t'urft

teferes, tum recentiores,, n'egie&am a

f&mchio

,

Bux~

föffio ψ ceteris , förmam hufis

Ketibh, inriußria?

&

ae-Ourätiorie prorfus

laudäbili

,· poftlirftinio

veluü fuae

civi¬

lafi _fuaequoe

fribui affereftdarn

_sc

vitfäfcsfodsm

prude'nter

JudicaVif

(e)\

Rafebif

fairem

ex

hifee

, ut-

fpe«?

famos i quse' Opiftlofte ρfura

fub

etymo geftuinö'

iftdagandö fe' nobiS

fuggeiferünf

,· neüfiquarm hic

o'puS efie illa? hterarOrrt

mefatheii

& fpedofa figftifica-»·

tus cftnVeftiefttijf, quam'in ?3Γϊexplofaviti

&

$Jh pef

fuppeiifant ÄvenatiuS,

Forfterus

f

MerOerusabf,

cum

in _{ipfo codiee}

_{& vel rädiX}

vefbälis,

_uf

_fufpicatur

Gbffe··

fit»,« vfifttfme«coftgefterum

ejusdom

ofiginis fe

cönfpf-cieftdum pra&beat;. id quod fåtis deelaratum

äfbitramur*

βyin Crit.Satr\ f.$9. />}ΪΠc(nieördantνUfLex-Hebr,·

fß.v'i'd* Cmrttent.

L

Hebr

p. ffi

d)

tri

ar'Canö

Kerf &

Ke~

Übt p. lig'i e> Vid.Lex,

Hebr,

p. 2-44,

&

φ

pi

<£f. Lex«

fa.

i

m

Heften afuf _{prrajferea fortkiönis·}

äélus

in S«

frieris

_vW*

^ahulb occüFrenfeaijquoties inlibiö ERher tantunv

modo',« praefertirft Cap. Iii.

& !%.·*

übt

fjuHerft In

löco

friöri

tfee v

com i.

Orbisy

äperfe

SlTri

explfoatuf

Q^iai

y

ut

fyriouymum

explicatiovoeis vel-·

ti _{peregrin« in1 gente' Η br. per}

afiam

lingual

efus

fa-·

fntliar'eftf, fat vaiidUm fis nfrübere vklefuf argumenftmr^

0!3> ) <8 ■(

Equidem fuere pdurinii haud mfimseROtre _{PhiIo<ogI, qui} ?etymologiam ejus q.usefiverunt in rad. Bebr. må,

addi-ta hau vel illa ratione denominatiönis» Ceterurn adeo

h.&c derivatio _{displieuit Summo in hifee Doétori, Aug.}

Pfeiffero, ut contendiie _{fuftinuerit, vi}χ fuo tempore

fuijje quem quam, quirijegare awdet, vocemejje Eerflcaw; ineptmnque haheat ewn , qui radicem tonflituat Hehrmå

frangere a). Utrum vero laudatus Pfeiffer in

reeentio-ri _{lingua Perfiea genuinam vocem invenerit; quos}

fuofi-gRificatu proxime το må attijigeret & iliuftrarer, quam

ioco cit. _{fidle.; an probabilior fit fufpicio Relandi b) de}

σιϋηξΰραντειοι

Regis Perfarum» ex eo, quod mö hodie

Ptriis _{ebulybem notet, id noftri nec negotii eft,}

neca-cuminisj in hac brevitate nobis propofita, definire,dum

ad alia _{pergimus, rem propius attingentia.}

(iy Vid. Bub. Vex. in _{Eflh. IIL 7. cf. Michael, not.}

Bibi. ad eund loc. & Ed. _{Letgh. Cyit.Jvoc. må b) in}

antiq.

f* l'aru

IV. C.IX. r,

.

5· V·

.

Åd fortes _{ipfas in f. literis eommemoratas vifen das}

propius accefiur-i, rnox deprehendirnus, iHas non Raffe unius _{modRnec generis ejusdem, eaq-ue decauffa varie}

a _{ibriptoribus hu jus argumenti variis}

diftingui, vel ori» ginem atque initiiutionem earum _{fpeciantibus, vel}

objs-gtum atque finem diverfamque occafionem , cur jaclas fuerint. Etenim occurrunt in f. hiftoria _{fortes, quee ex«} preffo nituntur rnandato Divinoj funt alias, _{quas ex}

ho-minum arbi-trio, nonnunquam temerario, videntur

u-furpatiEi alice in diiiribuendis bonis, h^rechtätibus,

pro-vineiis, _muneribus, eeieris; aiins adfffbit«, ut confule-retur _{Deus, quid in prüfend negotio ambiguo}

efitt fa-ciendum, quid omittendum;alioe,utinquirereturinactum aliqusm praeteritum^ alias, ut _{dehgnareiur fu-bjeéium}

) 9 (

huic ve! iJli _{negotio aptumj}

_alice

_{aiia de}

_caufta#

_Unde

etiam _{fa&um, ut varias chverfi icriptcres}

ccnftirue^nt

harum fortium clafles, _{ineoqiidem concordts,}

quodo-rigiais refpe&u iint

diilingaendae in Dlvinas

&

humanas,

atque has quidem inluitas Γ.

hoheftas,

&

illicitas feu

malas & _{vituperandasj refpeitu} vero objedli, aut

finiss

aut occafionis variar, ob _quam adhibentur, varia ratio-ne illas d ihnguunt _ac denominant. Placuit _autem

ftr-me _pierisque diftinétio in dwijorias,

cmJnit

_ori_as&

divi-mtort as_{$ quam etiam nos, tt} iortibus ftnguhs inf.

hi-ftoria enarratis congruentem heic aeceptandam & ob-fervanda η arbitramur , vifuri fub ipfa traélatione hujus

argumenti, quomodo hae vei ilke fortes ad tres hake claflcs commode _{poffint relerri, pofcente id}

illarumin-dole _{atque inftituto.}

§ VI.

Hifce _{prcemiifis, nobis quidem primum fe cfferunf}

ccnfiderandoe /örtesDivinatoria\ quarum paueiora licet

in hiftoria f. _{referiamus exemplaj funt tame η illa fat} iliuftria & notatu _{digna. Exhibetur unum in hiftoria}

Jofuae, cap. VII, ubi fortiumope deteétum traditurgra·

viflimum fcelus Achanis, hifce _{quidem verbis incomm»} i8: 'cis-ja _py

τ&ί

_tma.fr

_{uva—ns- aip^t}

Oo-cafionem huic _{fcrtitioniprsebuitoccultaadhuc}

cladiscaus-fa, quam pafti nuper erant Ifraélitas in expugnsrrda

ur-be Hai: unde facileinteHexit Jofua, Duxatque Princeps

eorum, criminis alicpjusreum fuifle populum, quoάσ¬

ε nia adeo eftet ira Divina, ut fub ipfovi&ricium

ar-- _morum

primordio hoftibus terga vert^re cogerentur^

turpique & fuga & dade aifligi. Cognito moxreatu

po-pub,ex

violatione

Divini pra?ceptide rebus Hierichuntinf«

devofs,furtoablatis &_{foppreffis,mandato Dei}

requiren-dus erattantifacinorisau<ftor.*_{quemquidemfortisope}

pro-diiu.n fuifle ac _{dsprehenkim, declarant haud obieure}

\€i-, ) IC C (25!3

verba S. tex?m _{jam modo allata. Denotatur id pofifH«} «τιum verbo "dS, rccurrente _{aliquoties in hoc loco, asqtie}

ac ceteris , ubi (ortis negotium enarratur. Quod vei>

bum licet _{generalitis fignificet ccipere» occuparey}

fpecia-iius tarnen _{ufarpatur de capto homine ac deprehenfo, &}

cletento veluti _{per fortem indicern, ad inftar ferce vel}

a-viculce, quas laqueo aut vifco, vel glutine capta tenetür.

Quam verbi hujus emphafin in fenlu tropico egrégie pro

xnore fao indicavit _{atque iiiuftravit Schultens rz)>.}

atque polt eum Clodius m Lex. Sei. nec minus

Stoc-kius in _{Ciavi, atque Pifcator ad h, I. Hinc in cornm. 14,}

ubi exftat rnandatum Divinum , de inquiiitione

hacinfti-iuenda, Vulgatus interpres verba Π1ΓΪ* 13*73^· "NW*, haud

dubitanter _{reddidit, qumicimqne tribum Jors irwenerit.}

Pari roodo & Arabica Verfio tum in hoc _{loco,tum 1 Sam.}

XIV. 41, 4Z., ubi de fortitlone inter Saulem & Jonatha·

tiem _{agitur , verbum 137 conihnter fere vertit pet}

gS*

,

quo

Jortis

adtus

in

illa veriione

& Jingva

fe-pius denotatur. Aliter vero cum reddiderint LXX

fn-terpreres , Chaldseus & Syrus , ncmpeLa per in«

pre-'hen(lere ; ill» : jh dv _{νάςιοε, rneriio fuipicatur}

, ρoft

"Pocockium & VValtcnum s Carpzovius b) ad exemplar

Hebrseum,nonGraecum, autSyriacum, quod alibsj fsepius

iaclum _{adparet, audlorem hujus verfionis fuam}

compo-fuiiTe. Sic & ßiblia Vinarienfia Germ, verfionis fenfum

inhoc loco _{fépplevere, tUttcjj* tog treffen/ in comm.}

14.

Atque ita potiores fere Interpretes, c®ofentiente etiam Tlavio _{Jofepho c), modurn hujus inquiiiiionis}

explicue-re. Adco vero ab hac fententia _{alienus eft Jo. Clericus,}

.In fuo ad h. 1. _{commenfario, ut Vulgatum Interpretern,}

vel, ut iple habet , Hieronyrnum , audacia? _arguere

fu-"Öinuerit, quodJuanvconjeBuram in comextum _admiferit,

jnbi nulla e(i (ortismentio, ScÜicet credidit _{ipie, potius}

ple^zareii) 3

päUio

iadutui^i & collan ornatum

eiafFc, quod DEtis ei fuggefTerit. Quts

quidem

explicado,

e Rahbinorum feholishaud dubie hauiia,non omnipror-r

lus caret _{fpecie, eoque longe eil}

tolerabilior cenfura ifta

acriori, qua errorem & c&rruptionem

"antiquiifimam

af-finglt textui S. Hebrseo , in commate 17 ejusd. cap. ubi

coritendit Clericus, adduétus potiffimum fide Vulgari In-terpretis, quem jam modo reprehenderat , vocabulum

ETOJT? > quod textushabet, tribuendum (ge

librario,

non

S. _{Scriptort t qui fine dubio}

_DT31?

_{fcrip/eritχ licet}

He-brseo textui conformia habeat verlio Grasca> cujus

ipfe-met adduxit vorba , fed ex opinione ejus seque erronea.

Hoccine vero fine Tummat audaciae nota, _in Clerico,

hie-t>t alibi faepius _{, contra} authentiam S. _textus, Cappella zante, eil ferendum? Ad reliquam autem ejus interpre¬

tationen] commatumantecedentium, qnod attinet,quam

modo _{vidimus, illi paria iere tradiderunt Hebrseorum} D)-dores. Exifiimant illorum nonniiili, faélum efle

crimi-nis indicium _{per Urim&}

_{Ibumwim, hac}

_{quidem ratione,}

ut tribus otnnes coram furnmo ficerdote, pedlorali _fuo

& _{lapidibus iliis duodecim ornato, convenerint, atque}

ea _{gemma, quse} fontis tribus _nomen

habebat, fplendor©

amifib,

culpam prodiderit.

In

hoc

autem

iiberalloreS

funt _{Clerico, quod cenfeant, deprehenfa tribu,}

_efle

_int

profapias, domos deinde & capita forte

inquifitum

j cui

tarnen locuro nulluni in hoc negotio concefiifClericus.

Patent al ii Rabbinorum , vcl potius fingiint,arcam huic

adiuiiTe _operi , ante quam primi Te

iliterint,

qui tribus

reprsefentarent, poftea qui

familiasj illos

autem, qui de

nox:a tribu vel familia effent,· ita retentosfuiffc, ut ne

quidem loc© fe movere

poffent,

donec fur,

le

liftens,

eodem _{eonßringerctur modo. Collcélas hac de re}

D,o-ilorum _{opiniones exhibet Buxtorfius d)· Ab hiice vero}

populiribus

fuis

merito

dififentit R. Le

vi

b Gerfnn»

cu¬

jus

hi£C

eflexpofuio,

*?W1

Γ#Π

ΠΙ

ΠΊ7'ΰχ

qijcd

) it (

totum hoc _{negotium forte fuerit peraBum. Cujus fuae}

fententise fat _{fpeciofam hanc adJit rationem, non opus} juiffe totambaqibus , fiper Unm Cf Thummim, aut

prophetium indicium factum fuiffet, cum itaßatim reus deliBi _{potuiffet indicari: ut haec breviterenarrat Buddeus} O· Qiiae praeterea difquirit hie Rabbi in fuo ad h.1.

com-mwnt.rio, de fortis indole, aut erim ine Achanis

impu-tato Ifraeli toti» ad noftrum non _pertinent inftitutum.

Nobis fufficiat ejus confenius de /ortis adu hic

comme-inorato, quem & reliqui Dolores gentis plerique haud

segre admittunf», invito licet Cleaåco, heic, ut alibi»

quoties fert occafio, novaturiente.

ä) In _{comtnent.adTfob- V: 13. &alibi b) In CrifrS*} Bart. II: c. V. ff. _{4» c) Tn antiq. Jud.} Lib* Vi _{r. /·} d) In _{hifloria Urim & 7humm»,Cap. III. p>m. 3.04 feq.} e) In Bfl.. Ecel. B. II f, IL ff.$

$

Vit

Alterum fortis Diviwitorirf exemplum commemo«

fcatur in Hiftoria _{Saulis, Regis Ifraéiitarum, fub}

expedi-tlone _{ejus bellica contra Philifbeos. Etenim poft boftes}

opeJonathanis & divinitus

c0\vfternatione

immiffa

pro-fllgatos, quumnefeius edidipaterni? graviilima.

exfecra-tione _{firmati, de cibo nullo iumendo ipfo tanfse}

νί<Π:ο-riaedie,, ne ulla oecafio perféquendi hofies elaberetur3, Jonathan _Regis Filius fame & pugna deiatigatus, ali4

quantulum inellis degufiaflet,atque inde viribus refe&us jjopuloidem faciendi coniilium dedißet; ratus poftmo*·

dum eft _{Saul, violatum a quopiam jusjurandum cauffam;} fuifle, cur fibl fcifcitanti defuilTet oraculum & refpon«

•Cum Divinum. Sörtitione _{igitur requirendum cenfuit}

tulpae hujus au&orem, ne femetipfc quidem & Jonathan

»e filio hinc excepto. _{Enarratidipfum facra hiltoria}

hi-fceverbis.' _{(rut113*1T2 JJW f»}

_VttW

_"KM*"?

_ι

.

_

»i

(

SS®

in _Cap.

_XIV.·

_4.1.

_Libr.

_1.

Samuelis.

A&urti

fortiti»·'

nis in hoc

prsefertlm

commate

defignari,

vix quiSquam

eil _{Interpreturn, qui negare}

_{fuitiriuerit;}

_quin

& ipic

Qericus, heic, ut rn priori loco, ceteris

difficilior,

*d

concedere fuitccodlus in iüo ad h. ioc.

commentario,dG-cens, verba jnj,* hgrsihcare , eum(orte

damna·

tum fuiße. Hoc _autem

adni'iTo,

jure

miramury

illum

eadem verba in commate anteced. 41de eodem

joiatha-r\e & Säule occurrentia,

expIicuifTe

non

de

forte%

fed de

Urim& Ibammim, feu voce PontificisMax.ίαerisvetli*

bus& collariornatis idqueeo magis, quod

veriio Grseca

των 0,quaeipfi alioquin

multi

eil

pretii,prasferrirn

in

pon-deranda dignitate H:brari textus^

hoc modo

reddat

ver¬

ba illa: _{r&j νΛηξίϊται}

_{'ίωνοίΒ-χν}

_{x&f Σα&λ,}

_&

Corte

_captus

Jonathan &Sani: quem etiam

fenfum

expreilis verbis

exhibet verfio Arabica, a Latino interprete in Polyglot¬

tes Lond. ficreddita: tum mißis fimul forribus

obtigit

jors

pfmatbani&

Sauli.

Poilulare

omnino

utrobique

hunc

fenfum Hebr. ID1?, antea nos

evicilTe

ex emphatica ejus

fignlficatione

fper^mus:

immo

vult

Gufletius

ex

verbis

etiam antecedentis hujus commatis 41, tFDFT Π3Π,

for-tis _{negotium haud}

_ob'cure

_de/ignari,

_vertendo:

_da

*«-noceniemj contendens,

verbum

3iT,

cujus hic habe¬

turImperativus, _non minus _quam

7&y

_·> NT

&

in hoc

noilro loco obvium ^, forti denotandae, in fenfu Ii»<

«et tropico ,

eile

conveniens ay.

Hanc

autem

verfionem horum verboruui 0Ί3Π Π3Π qua? multum alio¬

quin torferunt

& in

diverf

1 traxerunr

Interpretes,

ut pa·-.

let ex Poll

Synopii Criticorum

ad h. 1. fi adrniferimus

^um quibusdam

aliis,

_paene

fuperflua videbitur qustilio?

-quam ex fortis eventu,

jonatbanem indicante,atque

ho¬

rum verborum alla explicatione, fibi, ur

neceflariam &

valde controverfam9 formarunt plerique Interoreres, tum

Htbrasi, tum eeterij, hsec

vide'iicet:

jSuntlhrs·.

Divwä·

3o-) Τ4 ( <£*£«

β'biiatbanem peccatorem defignamrit ? In hac qu^ftione

ioivenda _{atque ad analogiam do&rinae fanioris ilkillranda,}

haud parum polt alios defudatfummus in hifce Dodlor^

Seb. _{Schmkliusj atque poft aliortm explicationes}

addu-étaseo tandem eil _{adados, utagnofcat, fortem in}

Jona-thai e _{quidem indicafie peccati} materielle, _{non vero}

for-imlebX Ceferum iila diftindione iubtiliori inhoc

nego-tio_{vixopus hoffet, fi panliattcnritiscoafiderafietSchmi«}

dkis _{ipfam petitionein Saulisin hifcererbis} : Ω'ϋΠ ΠΙΠ»

Quac ipfemet in fua Bsbliorum verfione cum Junio, Gus~

Setio , Clerico & alus reddit : da innocentem. L'tenim

Sortis eventus _{atque indicium} , ii larn iic dirigente DEO»

talem deh-gnavit, quaiem a DEO S ml petierat,

nonpec-caiorem, & erkrinis reum , feJ mtmentern Jonathanem,

nullius culpa? fibiconfcium, fedneielum paferme

exfe-crationis, utpatetex verfu n. ejusd.capitis, idcoque //-beratum a p&pulo _{v. 4 5« idque jure, & exfettfit proprio»}

verhörum> edeoque _ex legitima expofit_tone refpoßiis_per.

fortem dati, quo iHe, qai indieahatur , dahatur petenti

innocentem/ _{quemadmedum de hifce fc'te prorfus rätiocU}

natur Gufletius ιX Idem ver© _juxta obförvat, _aiiam for¬

te mentemfuiffe _{Saulis, eumque puravifre, Jo lathanem}

ioree datum ut _{fonteroj id} vero imprudentku ejus

reli-quae ut conforme vük tribuendum. Dicendum loitecum Junio, per Ιυφημι&μον eum petiviffeinfoßtem, more

hy-peeritarum. Qpod

ipfum

pari fere modo hicexplicat

Cle-rlcus# _{atque (enfumh?jnc verborum quum fatperfpimum}

eße credat, juxta miratur , LXX Interpretes de fuo tot

verba beic

infarßße,

_{teque ac Vulgatum : quorum} urrius-que verba, ab illoadduda, in utraque verhone

exftan-tia> nos ut longiora hic prastermittirous. Eile vero fpu-rium hoc afiumentum , in illis verhonibusnon adeo

in-frequens , patetnon folnm ex Hebrieo textu, verum &

verfiombus Orientaftbus reliquis, Cbaldaica, Sy.iaca &

&9J> ) *5 (

Arabica , ubi nulluni ejus appafet

veitlglunu

U't

nihil

nunc dicamus ds verbis QVyn Π2Π parum apte redditls,

ios _{$Ä8?j &} a Lat. interpr. da indicium :

quihus

longe

aptiora exhibent

Rabbini.

Etenirn

Rafchius

haec

ita

de-clarat: nDR VlU _JH

_{da fortem}

_veram.

_{Kimchi pariter:}

ilDRI D^DH 'PTiJI da fortem inteeram atque veracem:

eo-demque

fenfti

iclem explicat verba

Paraphraftis

Chaldtel

23Wp2 nirVtf

hifce fuis

: ΠDR3 Π3Π

Vi

h.

e.

da

Jort anveracem. Cum quibus

confonat

paraphrafis

Abarbe»

nelis, _{paulioquidemampiior,}

fed tandem

paueis

hifce

fen-tentiam fuam liftens :*nVD DDRD bl&V Ο'ΰΠ Γ73Γ? RlDft

verba ΟΉΠ »ΓΟΠ id ipfum immunt , ut caderei

(vel eluceretj veritas per fortem.

Ex

quibus

(i-ngulis

haud obfcure coliigitur, Hebreeorum a?que a<r reliquo·

rum interpretum pierorumque concordem

fuifte fenten·

tiam,orrme boenegotiumfortis

beneficiofuliTe

pera<ftuoK

id _{quodprcecipuenobis helc}

eratdemonftrandum.

a) Vid. Comment. L.

Hebr.

p. ijj.

b)

Vid.

Comment*

üdb. /·

_qutüd.

_{X c) In}

_lib.

_c.it.

_{p. 313.}

g- vin.

Sortitionis_£tujus,a

_Saule

_inftitutoe,

_longe

_aliam

fuifte

indolem , quam alcerius anfea commem©ratas,

indete-\gendocrimine

Achanis, vel i

η

de

apparet,

quod

earn

qni-dem _{expreffo man}

_{dato Divino fufceperit jofua}

_j

hcec

au-tem prseclpiti _ac temerario

Sauiis arbitrio

,

ooirtfifntiente

licet _{popuio, niteretur<}

_Unde

& alium

fuifTe

inquifitjo-nis modum, diverfumquefortiendi ordinem facile

dtpré-hendirrius; non perttibus, familias.& domos, ut

fadfuin

•a Jsrfua; Ted mandata confeftim feparatione totins

exerei-tusIiraelitici a Saule ejusque familia Regin, ut narratur

in comm. 40.Miratur id haud temereacutifnmusR.

Abar

banel, haee obfervans: .37130 v£0 R*?l ΊΗΤΙ ^3 hJ'R

Ell

, hoc ipfiim non convenienter , neque ex möre

Jorti-Piotiis facUim. Cujus e£*am

inftituti Re-gii

fpecicdampoft-'■

) ι6 (

r®ioduni ex fua opinione adfert cauffams videlicet

noti-tiam,vel fufpicionem fakem Saulis de Jonathanis delicto.

Μ vero* cum &hic Rabbinus & ceferi, non FLbråri

io-lunij Ted & Chriitiani Doétores, in eo conf ntiant,

te-jrnere licet fuieeptarn fortitionem, fuo ?ar» en eventu non

fuiflfe fallaeem, led, dir i gente illam Divioa η anu,

fuum

obtinjiiTefc.ep.um,remque antea occultam & dubiam ve·

te ce exifle Satdi &ccetui Ifn>6lis ; Hinc haud levis

fub-ftafcitur d'fficfiras in hifcc conciliandR cum veibis

ver-Cus $7 : tmn öra rjy ovAsa 5w > ubi

parratur fat evi ienter, Saulern relponfo & revelatione

IDivina fe redilidifleindignurrj cum tarnen id ipfum forte

jrdta % eam gubernante

DHÜ,

mox

obti

uibfe videafur.

Mortem au*em eiTe accenlendam _{reliquis Divinae} revtia·

tionis modis-, eoque etiam refponfis Divinis, nemo bel¬

le _{negaveatt a)\ Unde & verba Saulis inccwtn. 4t. nan} lic _{interpietaturR. Abarbercl, qiod precatus fue·}

tit Rexι finon re/ponderet ipfiDEus per Urim &

Thum·

mim, dignaretur tamen 53 130D ΓΡΓΓ

'131 ΠΠΛ'ΓΟ DH Ό ηηροα Ί31Π

5&

/orre

der/arare

$n neImm indicium ftenepJacitum, fenteritiam) ne

even-tus _{negotii ca/u,} fcdejus Providentia dirigeretur. Hinc

& Seb.Schmidius b): certum <fl, _{inquit, qiwd(ars} Jona"

tbanem _defignaverii .· & quod eadem /ars nonhumana (f

faHtbttis,/edDivina

infiMlbiIis

fuerit. Non itoque de bis difputaxio. Idcmqueperfvafuro fuifTc nen folum

ipfi

Saufi & _{JcnathanI, fed &} cceiui Jfraéfis univerfo,

facile

conftat ex factabujus _rei biitoria. Quantum videmus^

volvitur _ferupulus in explicatione vocum injy &5 ; quae

bie _{reftringenda haud}

_dubie

_{fünf & interpretanda de}

re-Jfpon/o Divino & revelatione

folenniori

per Urim

&

Ihuvu

mimi quemadmodum haec expofuiffe Abatbenelem jaoi

tpodo vidimus _{^ quomodo etiam ante illum ceteri gentis}

Dolores _{expUcuere. Atque} haac

ex^ofttionein

pofeit

:

ss* ) 17 < sa*

< ;' · i

mninoconfjlium-aut mcnitum _{facerdotis, ineod. comnv}

Di^n _{nanpj) accedamus}

_huc

_{ad Dewn, h. t}} ante aream_{j quam quidein in caftris Ifrailitarum tune}

fuiffe, teftatur 5. htftoria in veriu t;g. ejusd. Cap. Jbi

vero cum folenniori rnodo _{rituqae peculiaremfuam}

prae-fentiarn & _{rei.po.nfa fcifcitantihus patefaceret Deusj}

elu-cet _{facile, de folenniori ii]o revelattonis Divinse adui}

efle _{explicanda verba illa ΜΠΠ :D^ TOJ? ^:quaequideni}

baud _{amblgue indicanf, noluiffe Deum hoc tempore di¬}

gnar! Saulem, fua temeritate plurimis fe pölluentem

vi-tiis, evidentiori.atque folenniori illo refponfo, _a fum-mo Sacerdote manifeftando. _{Qiiod etiarn pauio ante}

ohitum _{ejus iρfi plane denegatum fuiiTe}

, expreffe nar¬

rat f. hiftoria, in _{Cap. XXVIII:: 6. ejusd, Libririruy.}

'V) .CTMa D«3 moxin DJ mm., non _{rejponditei;3e,bova*}

neque perjomnia , nequeper Vrim* cetera. Qlice i_ρfa

ut fat evidentia effe arbitramur_{; ita reliquum Divinae}

providentiac modum & gubernationern populi fui,

du-rante adhuc _{Theocratia, non plane excludunt> .quo mi¬}

nus in re momenti _{vilioris, puta, quisn3m e ccetu Ifr*}

violati _{jurisjurandi temerarii Saulis eff-t reus, tum}

verl-tatem _{acStus., tum fuam fententiam & JudiciumJortis}

be-neficio revelaret. Pracfertim cum id fa dum _{fuiffe, non}

infavorem Saulis, iibi _{jam odiöfi &} mox _repudiandi9

fed _{Jonathanis innocentis, atque totius ccetus Ifr.} ad-niodum _{ejus cauffa heic fölliciti}, facilefitintelledu. Cfn

Se b. Schmidius c)- Quse cum itafint comparata,

ne-fcimus plane, quapotiffimum veri Ipecie atque ratione

addu&usGlericus, inaiiisiaspe jufto peripicacior,

docue-rit in fuoad h. 1. commentar. _{omnia, quae in comm.}

41-Cap. XIV. narrantur1 puta, quod depr.ehenfi fuerint

Saul & _{Jonathan, popuius verofit élapfus, fa&a videri}

voce Fontificis Max.facrisveftibm _& (ollari ornati; h.-eu

per Urim & Thummim 3 qu£ verv /equunturforte fa*

) 18 ( §*3

Sa_{fuiffe. Qucchujus negotii}

explieatio, quomorlocum

S. hidofia, praefertim in comm. 37.ejusd.ca-p. & quide-m

verbis inj? , fit concilianda, haud teque perfpicimu&j

utpote quibus eam plane

contrarias,

adeoque

falfamo-mnino arbitramur.

a) Qua de re vid.

Witßus

in

MiJcelL faer. Lib.

1,

r._{j. jf.} IV. &

poß illum

Volffius

in

BibL IJebr.

T.

IL

p. 130. b) In Comment►

ad

1

Sam. Xi

V. Quceß»

X,

c) Loc. tiu r

j. IX.

Quse prseferea heic

difquiri

poflent

atqne

foIen?,tum

de Saulis _jurejurando,

_tempeüivone

_ac

_prudenti

_&

_pio,

an iecusj tum de blentio oraculi Divini, ejusque vera

cauffa; tum etiam de Jonathane, atque illius

innocentia-«e , an culpa & reatu, cetera; partim in

antecedenti-bus obiter attigimus, pastim

ejusmodi

funt quseltiones,

ut ad inititgium noitrurn direkte non pertineant, eaque de cauila facile translri queant. Sin aliquid heic nobis

dicendum, fuffecerit iorte verbo

indicaffe,

ex fmgulis

pnefentis hujuu

hdtoriae

momentis

faris

elucere

levem &

|)r£ecipitem ac

violentam

Saulis

indolem,

qua non

fetan-tummodo gravioris criminis & contumaciam adverfus

Deum _{ejusque miniilros reum}

_reddiderit,

_Ted

_omnern

etiam _{popuium Ifraéiis, quin}

_&

_ipfum

_{filium fuum}

Jona-thanem , recentiffim'o Divini

favoris documento

&

ine-ritis _{partae ab}

_hoftibus

_vidtorise

infignem

dile&umque

ccetui, adduxerit in

Cülparn

evidentiorem

,

&

pnefen-tiffimum vitx periculumj nifi, intercedente populo 1-ihé*?itico, invito licet Rege,

fuiiTet

hinc ereptus,

vi-vusque confervatus. Cui

eventui

Γι

fortis

decretum

&

indicium objieias, addueimur

facile,

ut heic pariter ac

fuperius, cum

GuiTetio,

vi orationis

Saulinse,

petentis

innocentern, talem a

DEO

ipfum

fuifTe

deprehenfum

at¬

opinio-«*2>

)

»9

(

<£*»

ηt Saulis occulta &

hypocritica,

Jonaihanem,

ut

culpas

alicujus reum

exhibuine

contenderis,

nobis

huncnodum

eodem modo folvere

licebit,

quo

D.o&ores

plerique

id

conati funt; videlicet,

fa&urn

hoc

elfe,

non

fine

ra-tione graviorh

Si

enim

populus

Regem

vidiiTeC

depre-hendi, eum

omnino

cau/iam

Divini

lilentii &

ma!i

re-plitafTet,

atque

illius

inde

contemturus

fuifiet imperium;

cum tarnen Deus

nihil adhuc

vellet

de dignitate ejus

re¬

gia diminutum.

Oeprehenfus

autem

ideo videtur

Jona¬

than„ ut nihilominus

adfligeretur

Rex,

fuamque

agno-fceret temeritatem. Filio

enim

tantse

fpei &

Indolis,

tnorte

pleäendo

necelTe eft

ariiiTe

patris

vifcera.

§. x.

Hifce jam confideratls,

Sortes

Hebraeorum

,

qua«

Confultorias nuncupant ,

breviter

nobis

contemplandae

funt , ita

potiilimum

di&ce

9

quod

in

negotio

ambiguo

confuleretur DEus *

quid

in

praefens

faäum

vellet,

quid

cavendum. Ad hanc

clafFem pertinere

cenfemus

primum

fortitionis inftitutse

exemplum,

in

Sacris

Jiteris

coi

ηmc-moratum, ubi ex

mandato

Divino in

folennitate

feilt

Ex-piationis, ex

duobus

hircis^

coram

DEO

fiftendis,

for¬

te erat delignatirlus alter hircorurn,

qui

DEO

in

factifi-cium offerretur, itemque alter,

vocabulo

deno·

tatus. Quod negotium

ita

definiunt vcrba

praecepti

Di¬

vini Levif.XVI.g.

ηfau

D*nwn

w-ty

pn« jrai

IWT*> in«. Ex quibus

verbis

iat

per-fpicue

colligitur,

non

unam

Jortem

,

fed binas

diftindat

pro hireo utroque

fuiffe

du&as

»

id

quod

vocab.

Πί·?*νΐ|

haud obfcure indicat,

Modum

ipfum

fortiendi talem

no¬

bis tradidit Rafchius : IHK!

fD'1?

1ΠΗ

YOya

pnui

Vkdbs

irani

j'd'a

Snu

Vaui ^pa

ιτ

tust

fnji

131 Qrpy

Conflituebat

(Aaron

hircum>

unum

ad dex*

trm3

»herum

adftniftram,

&

manu

utraqus

immiffa

in

) 20 (

grc_am?extremtfor_{fem funam) äextra, alteram}

0nißray

easquv Ulis fhirc-s) impofitit; vi^e licet dextra extra&aur

fortem, fua infcriptione frgnatamhirco ad dextram;

al-leram _{vero, altero titulo infignitam, hirco ad iiniftram,}

utr haec ultra declaratridem Rabbi in comment ad loc.cird

Eodemque fete ritu hoc negotium fui/Te persåum, fu-fpicatur

Ciericus,.

ar forfrom uni inferipCum fuerit

ΠΠ^

alteri aur afterufrum tmi duntax.,_{ff ufpofe cumy} hirco niter oadmum ritum _{ekEt&^non ohfeurum eßet,quid}

filtertflert oport erer. Qfcsequrdem quaηtumvis ipeciofe

dicunfjr fortem tarnen bina-m ac _diverfam

, pro

iitröque

defignando, fuiiTe edudtam , verba S. mandati haud

am-bigue dedarant. Sorti tio autern hrecce, Divino_pnccepto* inftifuta,#gue ac reliqua eo fp$$anfiaf ut pars erant fe-fti hujus dieί admodum confpieua,pr&iertim ft

Rabbinc-tum de hifce tradifionibus fidem _habearnus

r q υ os, pofl

Lighffoottjm

de

mini

fler

io lempli & afios, coprofe e fcri-:

ρtis? Taimudieis recenfef Venerand.Job Gotth_Carpzov«.

a)} ita haud injueund-um föret hifce comtempfondis

alt-quantisper immorar i, nifiab infiitutö prcefenti pauiio

vi-derenfur remotiora. _{Atque idem fere nobis dfeendum}

ar-litramur de graviilima & celebri controverfia inter

Phi-lologos agifata , quid nomine tyxfy figniiicetur _j rpfené

hircus alter e duobus _{illisj an locus aliquis, · ut möns',auf}

praeeipitiumy quo

deducendus

tandem e/fer5 an heftis&

adveriarius tum Sacrorum Divinorum , tum humani _ge¬

nensι Duibolits; an ipfemet_{denique DRus, alio refpedu}

afio hoece nomine

_appellativo

_{, ab eilentiaIi Jehova} df-verfo? femet ira nuncupari voiens, Habuerunt fingulx

h& fententiae & _{explicaiiones hujus voeabuli fuos}

au<flo-res & _{propugnatores acerrimos, non Rabbinos fo(um,fed}

Chriftianos _{Philologos magni nomin is& auéiorifatis;}

quorum finguli dum fuam quisque opinionem e voeis

ad-) 91 C

©rnare Γι bi vifi fünf, ut aiTenfum aliis

exforqucrerrede-res

y pauci id obtinueriint ,· ut notam ineptioris, ii non

abfurdioris, explicationisevitarint. Prcealiisfat cperofe

ftuduit _{Spencerus b) denominationem hancce vindicare}

Btfmonif idque eaInduflria & _argumentorum pondere_ac:

fpecre, ut,Rabbinorum quorundam veftigia hie _prernenS,,

baud irdimsenots DodoresChrrftlanos infuas_{partes per«·}

fraxerit, Herrn. Witfium c) Jo.Franc. Buddeum ä) alios,,

fn _{reliquis ejus hypothefibus i Iii maxime adverfarios. Ät}

Jo. Ciericum , quod mirere , faiTum licet, fe tantitiri·.

Jéfcem in hisee tembrisf fciiicec S textus, füßmjecütwn

adeonon eo _{adigere potuit, ut ejus fententite adfentire-·,}

fur, ut pofius illäm pericuii plena-m, nec admittendam

faciley cenfuerit, quocunque modo expiicefur. Qjam. quiclem cenfuram Cleriei, juilam licet & mgenuam , ut

nerno facile _{exfpedaverit a Viro, rr.ultce quidem erudiv}

tionis & acummis, fed non ubivis fenfus tenerioris circas res faeras _{i ifa plane tempeffivum reétumque fuiiTe hoc}

ejus'Judicium de interpretation« Spencerbna,aiiorumque' ejusdem bpinionis,, fuo caiculo comprobat aeufiffimus J.

G. _{Carpzovius qui pofr addu$a prarcipua}

argument»

eam refe lientia

, miratur tandem, virosfubaffi judicit

hane _{jlententiam ferio tuenäam fufeipere potuijfey}

utpote-perabfurdam, judice etiam Bbcharto. _Quienam· veroce-,·

terasaHorum _{conjediuras de nomine fytf j.yS,}

quas.fuprai

recenfuimus, premant difficultates & ineommoda iderr*

Vir eruditiffimus _{pluribus rationibus declurat, ipfemet}

tandem _{acquiefeens explicationi Bocharti, e 1'ingva}

Ära-bica ηomen hocce _{iilufiranris, ita ut άναγβξνισιν} feceffio-nein vel abduciionem noter, puta, in ioca deferta.

Gu*-jus Magni Viri veiligiis ii & nos in hoc quaΓι tranfitu inr fiitamus, fa Iva in hifce liberfate conjedturae, _{utut hane}

etiam _{etymologiarn aliis displicere noverirnus}

, eo fasci-'

fitirentnobis ventem _{pollicemur, ψο magis adßnem ac}

€*# } 22 r

«convemcntemliancarbitramur fenTuiverfionisSvecan®,

quse, pott

Lutheri icbicjcn

/

vertit

gri-^ocfen/

-&b. Gezelius in fuis notis BibL S5orfgäugg-23o(fenj ali¬

quanto propius

accedens ad

Syinmachi

ατΐ€ξ%όμενον

&

τω»

m _, cbrc7rc/jL7icclcv.

Qu®

tarnen

Verfiones

in

eo

difcrepa-nt

a Boeharto* quod is _non hircum

ipfum,

fed

eventum aa

/eparationemejus

hoc

vocabuio den

otatam

fufpicetur.

Ce-terum ut ηoftri nen eft negotii tantascomponereIites,

quas* praeter

ianda

tum

Carpzoviurp &

Ccriptores

ab

eo

nominatos, fuftus emrravitJoh.Frifchmuthin

duab.

dis-fertt. dehino emißariof arque ac alii piures /); ita hoc

argumentum jam

reiiéturi,

filentio

prseterniittere

non

pos-fumus _{Judicium Spenceri}

_{hic additum}

_»

confidenter

ad-modum doccntis, DEum, in hoc fortitionis ritu,

anti-qaitus recepto ,

moribus

bumanis

Je

accommodaffe» h.

e,-profanarum

gentium,Ägyptiorum,

Perfarum »Grsecorum

fortiendi confvetudinem in S. fefto Expiationis

populo

fuo_{aeeeptandam atque imit}an

dam

iniiituifie.

Quas

hy-pothefis

,

Spencer

o

poft Marshamum

g)

ubique

familia-ris, ut palmarium

ferc

ipfi

prsebet

argumentum pro

Aza'

Tele _ex'plicando, ut

diverfa

perfona,

jehov®

oppofita

|

ita nos illam pernegamus &

falfam

plane declaramus,

quantUfiWK eam

acceptafFe

videatur

Oericus,

pari

fere

tnodo, quo Spencerus,

Heroum Bomericorum

exemplo

hunc ritum illuftrans. Quanti autem pretii ac

fidei

ha-bendaftf h®cfententia, poftmodurn nobis erit

difpiciea-dum, quum ad originem

hujus ritus

confiderandam

fue-rit deventum.

a) lu appar.

Hiß.

Cr

it.

p. 43?feqq.

b)

De Leg.

Hehr.

Rit.DijJ. VIIi. S. z<

l

ib.

III.

c)

In

Occon.

Fed.

Drc. Lib.

IV.c.6. d)

Hiß. Eccief. V. Τ.

ρ m.572. e) inAppar.

Hiß.

Crit. ρ' 43<?·

f)

Qitibus adhmqi

poterit

ßoh.

Simonis

in

Λνςαηοformarumρ.

6fy. g)

In

emone

Chronica.

^3 ) η (

§. XL

Alterom _{tmjiiltoriß lortis exemplum}

nobis

oilert

_SI

hiftorta in ele&ione Saulis ad regnum

fufelpiendum,poft-quam popuium

Ifraéliticum jam

taedium

ceperat

regimi¬

nis _{Ju die}um, atque a Propheta

& Judice,

Samuele,.

Regem popoicerant

temerarii

&

pervreaces

gentium

reü-quaium imitatores.

Equidem Deus,

quem vere

habue-runt, & cliutius habere potuerant,

folum

Regem-,

po-ftuiara eorum, quse faftidiebatfacile tarnen

permitte-bat _{exfequenda. Hoe autem negotium}

Samuel

Tibi

_vi¬ deos demandatum facile fenfit non fine difbculiate aH>»

qua pofie expediri. Etenim non

uni,

aut

duabus, fed

.fluodecim tribubus caput erat defvgnandum, quod in

tan-ta hommum multitudine, fine aliorum invidia, utpote

discordiarum lonte, iupraomnes evelieretur- Ceterun*

bac folHcitudine rnox fuit kvatus, quum mandato

Di-vino inftrueretur, ut Saulem, Kifi iilium, ad fe aiio

nomine aceefTururn, Regem Ifraeiitarum ungeret. Hoe

autem faéto, fed dam atque privatim, inieio omni

po-pulo',

neceffe

erat,

coetui

tribuum

unbverfo»

convocato

volunta tern Divinam in novo Rege eonftituendo, rhu

folenniori _patefacsre.,

_Μ

_quornodo

_{peradum fuetit,}

_S.

hiftoria enarrat i Sam. X : 20, 21. bis verbis:

:ηρη

irVi Vjntr*

«b

n«

inm

•7^1 nirm rnfife nDbnr inniwcb/ _{pjn ßnttrm}

; _-ja Viw Unde luculenter _patet,

adhibltas

fuiiTe

fortes, Saulem a Deo antea

eledtum,

& a

Samuele

un-&urn , Regem demonhraturas, tanquam

remedium

Opti¬

mum contentionis cujuscunque avertendse , alioqui

for-tsilis oritura»;. quum Saul e tribu eilet minori &

farni-lia obfcuriore, adeo ut de eo prophetante

dieeretur

r

blKp tun ΠΤΙ ΠΓΤΙΟ I Sam. X.ML In hoe autem _{negotio tamum} abfuit, _ut efFent

difcor-eles„ut, contra ea, ele&o Säule, Iseritia

pracfufi,

§. XII

'Sorlis auteni -vo.cabulum cum in hac _defignatione

Saulis non Jegätur in Hebr. textu expreiTurn , fed

d{-,eat.ur_{populusifraciliseonvocatusaSamueleΠ|)Ϊ£Πfil!T}

In coram, j 7,, atque jubeantur poftea in comm.

119. lernet fiflere ;DTP coram Jehova; quin etiam.,

quod in comm. 22. hsec

habeanturVbRSH

ΠΗΤ3 conjuhiermit iterum jfehovam 5 hinc nonnulli

In-terpretum, tum Rabbinorum, tum Chriftianorurn,

nul-Jam heic (ortitionem in Säule defignando intervenifle,

putant, fed oraculo

divino,

per Wrim tf

Ibummim

e-dito a Pontifice, fingula fuiffe pera&a. _{Quam quidera}

,expiicationem Chrifhanis quibusdam

Do&oribus

primus

tradidiiTe videtur R. David Kimchiin Comment. ad h. 1.,

tibi docet _{reliquas tribus facile potuifie invidere Sauli}

regiam dignitatem., Rb DR ni->

β fuijjet deprebenfus per

Urim

&

Ibummim:

quibuspa¬

ria tradidiiTe R. Tanchuniain Medrajchmonet Buxtor-ifius aX Quemadmodum vero facile concedendum

videtur, formulam verborum in cornm. 22. ntj?

denotare oraculum Divinum , confultum per

Pon-tificem Max. in quo interpretes fere confentiunt,

utpote formula familiari , quando confulitur DEeis per

Urim & _Thummim; iia antecedens mandatum

Samue-iis, de ilüendo populo per tribus &familias, ipüimqtre

negotium ita

peraélum.,

ut primum tribusj mox

famüia,

tandemque in ea Saul deiignaretur., haudmkius

perfpi-.cuejürtiiimis actum heic ufurpatum deciarat, Ii

loquen-di rationem heic occurrenfem _{probe & attentius}

confide-raverimus. Extra dubium omne id coilocare voluit in«

terpres Vulgatus Lat. dum verba Hebrsa cornm.20.

|D\33 !£>yV bc vertit : £if cecidit fors tribus Benjamin.

Pradverunt hic., ut fcpius, LXX Grsci., haecvertentes:

rgef KccTUKÄrigtiTcu ·σν.ν)Τϊτ.ξον

ßevia/Mv,

éodernque rrodo

bis

poitmodum heic occurrens -d«? fuo KMT;CCKÅ'/]£8TCCl

intCr-pretantur in ieqv. cornm. 21, Quorum veitigia

iiaud