Bono cum D Ε O·
'/ef—
Q
U
&
s'
T
1*
O
NU Μ
PHILOSOPHICARUM,
>Quam,
Coniéntiente
Arapliffima Facultate
Philoibphica
> CeleberrimaeAcademiacubfalieniis,
Ρ R Μ S I D E,
V.Cl.
m.martino
brunnero,
Grsec.
Lingv.
ProfeiT.
Publ.
&
ordinariö,
Publica
Oifputationi modeßh
JuhmittitDANIEL
HERM.
DUS^US
WEXIONENSIS.
Ad diem Febr in Audit.16 Guftivian. Anno
Μ DC LXIII. ~
UBSAtli
1.
Itnt mit omnia
neceßarium
in
Rtpublicd
firium
Religionis (tudiitm
?Pervulgatum eft,etiamintereos quifolonominePo«
licici iunt»neceßariameiTeinRep. Rcligionem, licet
camilliponantinteriimulacra, &artes illas, quarum
ipecieimponitarrudivulgo, cum
ipfi
interea contraKeligionem & loquantur&faciant,iaepequidem
aper-té, clam vcro focpiffime. Cujusfacrilegaeaudacia: 8c
ipilgravesdarepctnas, & culpamlueretotanon rard foletReipublica everfione fui& interitu,fallaci
nimi-rum&plusquam lubrico ilmulataeReligionis
injcdifi-citafundamento. Proinde quoniam intcr iolida
ful-cra,Reip. molem fuftentantiaeftfe debetReligio;
ne-cefleeftReligioniscuramnoninfpcciemcomparätam
eiTe, fedferio idnegotiumagi. Etprimoquidem
ne-ceiTe eftutcredatur DeumeiTe,inquireutibusJe
remune-ratorem, vindicemque fcelerum. a Quodcceleftibus
mo-nitis eruditosrtegligerenefas eft, quandonaturae
lumi-ne& du&u eadereadeo& cordaté ieniit& eleganter
locutus eftgentilishomoEpiåetus. β Non pigebit
aureaverba adicribere: Της ζσ&τχς $ΐχς ΐυπβύας ϊ<&t
°qtireχυζ/ωτκτονiitetvoιςιν,ο^βας
χ^δτνλφ^&ς
ζ&βίαυτών ιχείν,
ως όντων,κ$ιοικόντωνταολα καλώς£ £ικαίως. Religionis
ergaDeos immortalespraeipuum illtid effe [cito, reblas de ijs
habereopiniones: utfentias(£eßetos, &
benejußeque
admi-nißrareuniverfa. Ex hac autcm cognitione nafcitur
reverentia Numinis; amorpropitii,metusoffenii. Ex
obfequio fperantur bona, mala negle&us minatur, 3C
pravitatis confciusiibi eultus. Im6, ilveraeft Reli¬
gioautnonnimiumbarbara,
fpem
quoqucfacit
us vitac, in quabené fit
bene
mcntis, aliteraliis. Qu«resvclmaxime ciyesin officiocontinet, acuit ftudium virtutis,patientiamfirmatmalorum, ipe mutandx o-lim in melius fortun«. Et utmarenunquambonä
Ilde tranquillum eil & placidumjita & inmagnohujus
mundipelago, variis homines jadanturcafibus.Jam
fi-cutvix inhac mortalitate fieripotefl,ucin ipagnis
im-periisomniain omnibusangulis
ad
amuflimredefiant,utnon f«pe injuriis opprimantur innocentes, etiam
contravoluntatem imperantium, qui homines funt,
necubiq; eiTeautimpedireomniapoiTuntiitavix
quid-quameii quodefficaciuså motibus ieditionibus 5 ho¬
mines retrahat,quamReligio: qua? docet oportere
imperio fubditos eiTecontentos pradentirerumilatu,
quando ejus emendandicuraiupracorumvires &jura
eft: velle Deum ut etiam infortunainiqua pareatur
imperantibus: iupereiTe Deo multasvias tollendima«
Ii, vel inhac vita,vel fiidhicnonvelit, citraomne
du-bium infutura. His demum acceditea,qu«foIain hoc
negotiopretium habet apud male feriatos homines,
Religionis inhacmortali vita utilitas. Nimirum
ef-ficit lila utpadorum ferveturfides, in adminiflrandis
bonis fitintegritas, inmuneribus fidejjtas,invita fecu-ritas,
Deincteinquirendum
eft quantum fieri poteft, qu« Religiofit optima,idque
variafententiarumcol-latione.Neq,·enimmeliori orbifeprobarunt
Muhame-tsilae&Mofchovit;r,qui tefleLipfioy aliisq;
difiputatio-nes deRcligionepmnes
prohibcnt.CertéScriptura
S.aDodorcEcclefi« hocrequirit,utfit$υνα\οςϊλίγγμν
τχς
ttviiλέγοντας, qui convincerepoffit contradicentes,
J1. Et
Ghriiiusjam
1 2. annorumpuer cum DodoribusHie-roiolymitanisde
Religione^fermones
miicuit
doSc interrogäfido. λ Sadducsvos diiputando
confu-tavit,& ad incitas redegit, ζ, Corrigenda tamen eft curioiitas ingcniorum,iuperib'uo, & ante omnia
im-pietasAtheorum,quinonidagunt ut erigant,ied
per-cantpotiuseos,qui deDco,de providentiadeqj
inimor-talitateanimarum,Diaboli & congenita:pravitatis ten-tationibusiolicitantur. Htcerte tantum abeftutin eo
laborent,qucmadmodumconvincant malitiofé &
im-pié contradicentes,·utipiimagna verborum Sc
fenten-tiarum Übertäte dicam animpietate cccleftemveritaté
primum in dubiumvocent, moxverbis Sc vita negent.
NecpriuatimReligioni Sc pietati Iitafle futbcit:
cul-tus publicusin pretioSc honore eiTe debet. Quod vel
iolx ex civili prudentia petita: rationes iatis
confir-mant,ii velmaximénullaeiuppeterentaliae» Neq;enim fruftra dixit liocrates in Para neii ad Demonicum:
Tludτο£cLipovitvdufjiiv,μ,&λιςκ JV fitrct της πόλεως, Χτωγδ
^όΡαςάμα τίρτο7ςθεοϊς ΰυαν,(cτο/ςνόμοις ζ/ιμίναν. Venerare
VIumencumaliasJemper, tum maximéritupublico. Sic enim
apparebit tejimul diisimmolare, (3legibusobtemperare.
βEh*11)6.βEttcbir.c.98.
y Not.adPol.Ith. 3,14,JTit.
i)P.iLuc.2,46. ζMath.11, 25.
II.
Sint'nevirtutes
(ff
re&éfaEta
Gentilium
μο¬υalt
rtflimatione bona,
nonitemfyirituali
?
λ
ff.
Magna
faneinüentilibusfuit virtus in civilis vita:fundione, ingentesadparandamgloriamånatura
fti-tnuli,Scplurima ad miraculum patrata facinora, qui-bus nominis fuifamam adomnem pofteritatis
memo-riam transmiferunt. Atque ideo quatenus ejusmodi fada örtum trahunt å reda racione , qux originem
vicii-vicisfim debetDco,bonas funtingenere nätüras&
mo-rum, quodSc ipium bonumcft. Åt vero quia iupra
idquodnatura poteft,utea nunceft,nova gracia ex-cellentiora bona hominibus contulit Deus, & iimul
perillacumdeftinavit ad nobilioremfinem, quam ut
ad eumadfpirare per fenaturapoisit: inifta
ccmpara-tione, Scubide bonitate morum aäionumque iermo
eft fecundum iummamexcellentiam, quas homini quo-cunque modo nota eft: bonitatem adiones iftas non
habent.Nec ideo tarnenin foro humanoomni
prorius
bonitatedeftituuntur, quianontantum exratione, uti
di&um,& notitiisnaturalibus,quarumauthorcft Deus,
proYeniunt; fed Sc reipeäu normae,
bonarulegum
civi-lium, bona: funt:
adeoq;
öc a&usiisconvenientesbonicenfcndi.^untSc bona:reipe&u iinis,civilis fcilicet
gu-bernationis,quamiibi propoiitam habent.
Contra,ab-funtåbonitaterationedefe&uscumaäionibus iftis
fé-per conjundi,quiextarne,ilvepravitatc mentis,# mala
iilaarbore,aoriginem ducit.Laborant prastereadefe&u
rationefinisabioluté ultimi,quieft gloria Dei, quam
debito modoquasrerenefciunt. Nec, quod vel maxi-mé hicobfervandum, bonitatem habent,
quamhabere
debebaqtaconformitatecum lege morali,ut
eam
mé-tibus noftris Deusipieprimitusinfcripiit,&poftea per
Mofenrepetivitexplicuitque. Requiritenim illa
ab-foluté bonitatemnontantumin externis,fed etiam in motibusanimiinterioribus.Qua:ubi
abeft,placere
Deohominesnonpoflunt,defe<ftunon fupplentefidc,ut
do-cetferipturaß.At fideGentiles,quå
tales,carcnt.Quod
contraPuccianadeliriajam olimreåéobfervatum.
« Math. 7, 17. β Ebr.ii96.
Iii.
Sitne
Amcitia
nonquidem
rüirtus
>pars ta¬rnennon contemnenda Do&rina
moralis, &
ιη-ßgne
faranda
fruendaque
feIi
citat
is
inftrumen-tum ?Ajf.
Magnum inter mortales bonum vcra eft amicitiaι
fidacomespcr utramquc fortunam hujus vitae
iterc-metientibus. Cum qua eventus prolperi fiunt
illu-firiores, adveril leviores. Hane quippe nec
oppri-munt calamitates, necoblivione extingvunt profperi
fuccciTus. Vera autem ejusratio,inmutuaconfiftic
benevolentia,fine quanomen ejus penitus tollitur. α
Etquiavirtutisquoadam coniequens eft,refpeÄumq;
aiiquem involvit Sc άηιφίλησ-ιν,noninvirtutibus ipiis,
fedintermedia febeitatiseammeIiores,quosfequirnur,
authores ponunt /3. Ncque tarnen eominus locumha¬
betindo&rina Ethica, utpote in qua non tantum de virtutibus, fedetiam virtutücaufis,objcfto,fubje<$oSc
fruäuagendum eft,
ideoque
St de amicitia. y. Quaetanto magisad felicicatemcomparandam ejüsque
fru-enda:jueunditatem facit, quantominus
ca virbonus
licetreliquorum bonorum copiafitinftru&iiTimus,
ca-rerepoteft. $
Intelligimus
verå amicitiamin primishoneftam, quxfirma, diuturna& ftabilis,&cum
vir-tutefelicitatis inuniverfumomnis fons cft.
« Gtc, inLtl. β Horn. fib.4.
c. 4. yGyllenß,Etb.D.13.
$ Burg. ζ. i4.ph.Mor.
ry.
TJabeatne unio,
utappellant, naturalis, locum
in Entibus
incompletus
yqu#unumperfifaciunt
?
Hic
/U/*
Hicut &itialiispaftim,eximiu prima:
Philofophix
inrcliquisDiiciplinis ccrnmius ufum. Quantum enim
prodciie ioleat
ad
melius intelligcndamultaReligionisdogmata,aecurata terminoru nocitia,ilIi mprsmisigno¬
rant,quibonam eruditionem omnem ignorant, &
i-gnorarevolunt. Termini autcmißi, ii ad
incunabu-laiua åc primamorigincm,quam hare
difciplina
fpecia-litertradit,nonrevocentur, haudbené vitantur gra¬vilFimi iili,inquos ignari iarpé incidimus, lapfus.
Ec-cleiixverx veraDo&nnaefi,naturarumquidem
onio-nemeflcin Chriilo, iednonnaturalem: quianeutrum
unitorumad id eflentialicerordinatumeft, ut
conßitu-at unumperfe. λογ(&in
fefe determinatus
eft,nequeamittit in unione completam eflentix lux rationem:
itidemaparte iua eamretinet naturahumana.Indolcs
autemEndsincompletieft, uteßentialiterordinatuna Üt adalterius
compIementu,iive aåu,fivé
aptitudinc.λ .*Animafeparata
licet
feorfim exiftere poteft,
verétameincompleta
dicitur,
namdeftinatione
naturali complec
;eifentiamhumanam, quampropeniionemetiam in
fta-tu feparationis
retinet.
VerCim compleri
nonpoteft
pernaturam,
fed
folummodö
virtute
divina,
quod
in
refurredione mortuorum, ut ex fidc conftat, olim
continget.
a Calov.c. 16. Met. Gen.
SOLI DEO GLORIA,
tww )