Dissertatio de necessitate morali quam venia ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Daniel. Boëthio ... pro gradu philosophico exhibet Johannes Adolph. Mecklin, Lincopia-Gothus. In aud. Gust. maj. d. IV Jun. MDCCLXXXVIII

D. Q. DISSERTJI 10

de

NECESSITATE MORAL!

JZfåsSKL·. ι&

QUAM

FENIAAMRL. ORD. PHILOS. UPS. PRJESIDE

Mm. DANIEL.

_{ΒΟΕΊΗΙΟ,}

ετη. et polit. prof. reg. et ord.

PRO GRADU ΡΗ ILO SO Ρ Hl CO

Exhibet

JOHANNES

ADOLPH. MECKLIN,

Lincopia- Gothus.

IN AUD. GUST, _{MAJ. D. IV Jon. MDCCLXXXVIII.}

UPSALI^E,

VIRIS

AMPLISSIMIS etCELEBERRIMIS

Domino

Μ

νg istro

Domino

Mag

ist ro

Ad Reg. Lyc. Linc. LECTORIBUS Meritjssimis

Jjk

_ rati animi indicium β efse pofsit opufculum

qualecim-qneAcademicum, Fautoribus dicatum; pvafensy Nomini-bus _{Feftris, Amplisdmi Firi, condecövatum, ceu ta!e} rejpicia-tis, vehementer cptat, qai omni evit veneratione, dum vixerit

NOM IN UM VESTRORUM

Cultor humilHinus

De

NECESSITATE MORALL

§. I.

Obligationen!,

_{fum, quo}

_otficia

quam

_nobis

vocant

_injun&a

fubje&ivam,

_adprobamus,

fen

fen-in neeesfitate morali _{pofuerunt haud panci}

philofo-phorum. Vereor autem, ne hac definitione _{partim Iii«}

eis ad _{originem & indolem rei definiendae} illuitran-dani allatum _{fit; quam tarnen ab omni philofophica}

rerum _{explicatione virtutem}

praeeipue poftulamus.

Non _{quidem allatam obligationis deferiptionem}

ita improbamus, ut eandem cum veritate _pugnare

con-tendamus; iic enim illam _{explicari posfe putamus, ut} veram rei indolem _{exprimere videatur. Illam}

au«

tem _{philofophorum res}

a fenfibus remotas tradendi

methoduni-damnamus, qua, abftractas proponendo idearum _{compoiitarum deferiptiones, fe ad feientiam} earundem aliis tradendam. fatis _{peregisie arbitrati funt.} Cum enim abitraäae & univeriales idqx non

imme-diate rnenti _{iniinuentur, fed e contrario}

concluiio-nes tantum _{exhibeant, ab anterioribus}

mentis, ad

res feniuales _{& individuales}

primum attendentis,

per-quifitionibus colle&as; fieri non _poteft, ut jute _& diftin&ae _{pereipiantur, nii! res, a}

quibus formats funt, ita animis de iisdem erudiendis _proponantnr,

ut _{plena earundem facies vera in luce}

confpici queat. Medelam _{quidem aneipiti & arbitrariae abftra&arum}

defi-é De Necesfitate MoralL

defmitiorium _{fignificationi}

_adferendam

_{esfe, vidcrunt}

philoiophi tantum non omnes; Ted eandem totam quantam in novis definitionibus terminorum, prio¬ res defcriptiones ingredientium, _{ponentes, nec ubi} definiendi necesfitas _{inciperet, nec ubi terminaretur,} facile viderunt. Hinc arbitrio ita locum _ubique

de-derunt, uc fuis opinioriijuis aptas magis, quam re-rum indoii conformes, notiones, verbis iuhjungendi

unicuique occafionem aperuerint, icientiaque, quam

ipfi proponere voluerunt, difcentes potius

onerave-rint, quam diftincta veraque exercuerint rerum cog-nitione. Eruditorum hominum labores

_improbandi

pruritu hxc a nobis didba non esfe, facile rateb icur,

qui examinare voluerit, an defcriptiones neceiitatis

il-liusque in metaphyiicam, phyiicam & moralem di¬

vido, nec non obligationis, ita diffoe, objeflivs

de-finitio, quibus obligationis explicationem &

demon-ilrationem abfolutam esfe crediderunt, determinatam

& _{teqoivocae fignificationi haud obnoxiam rei} expli-candse notionem ei _{ingeneraverint illiusque in natu¬} ra funckmenta extra dubium pofuerint. Quod ad

nos attinet, adeo esie felicibus nobis non _contigisfe,

ingenue

fatemur*,

alia enim via

ad

fcientificam

ob¬

ligationis & necesiitatis moralis

ideam pervenisfe

no¬ bis blandimur, quam tua, B. L., venia, breviter

de-fcriptam, tuoque examini

fubje£tam

exhibere

cona-bimur.

§. 2.

Quando reflexione, ad ea, quae in mente no-ftra _{perapmntur, converfa, habitum animi, officia,} &

De _{Necesßtüte Mora IL S}

Sc debita _{agnofcentis, examinare volumns, iilnm a} fenfu _{quodam necesiitatis commotum & formatum}

esfe, non _{posfumus non} fateri. _{Vocabula &}

loquen-di _{formulae, quibiis hunc animi habiturn exprimere}

folemus, coaftionis _{qualiscunqtie &} necesiitatis

ide-am fecum ferunt. Obfervatio _{haec, de cujus} verita-te _{quemque propria edocere poteft experientia}

o-mnem in necesiitatis _{hujus evolvenda origine}

atque forma coliocandam esfe _{curam, qua fcientificam}

ob-ligationis notionem formatum iri iperamus, extra du-bium _{ponere videtur. in hac itaque re noilras}

pe-riclitari volumus vires. Claras Sc _determinatas ha¬ bere _{nequimus ideas de alia necesiitate,}

quam ea, quse res finitas urget, quam mente haud concipi-mus5 niii fimul ponendo vim _{quandam cogentem,} hoc _{eft, a rebus in quas agit non tollendam aut} omnino evitandam. In omnibus _{rebus, (ive} inani-matie iive animatae fuerint, _necesiitatem qualemcun-que obiervare licet, fed formadiveriam, pro

uniuscujus-que rei diverfis proprietatibus Sc majori minorive, qua

prsedita fuerit, ageradi vi. Hinc necesiitatem, qua

impelluntur entia limitibus circumfcripta, in mecha-mcam vel, _{quae latiorem conceprum involvit5}

phyfi-c a_{vi, finjualem Sc rationalem difpefcimus,}

fpeciem-que necesiitatis rationaiis moralem conftituimus.

§·

3-Ideam _{necesiitatis, quam mechanicam adpellavimus,} aftionem & reatfionem _{rerum, ienfu Sc ratione}

caren-tium, obiervandoformavimus, eumque rerum extranos

poiita-6 De Necesfitate Morali.

fitarum _impulfum

_{experiundo, qui}

_fpontaneos

&:

vo-luntarios virium noftrarum

effeäus

toliit. Sic cor¬ pus in aére

projeftum,

terram

pecit

vi,

mechanice

agente; fic

planetae in

orbitis fuis

moventnr

&

rc-tinentur: _{fic quoque, dum, externa}

coacti vi, in

al-terius rei a&ionis infirumenta transformamur, necesfi¬

tate mechanica ferimur: fic mechanica, aut, fi

ma-vis, _phyfica

_necesfitate

corpora

crefcunt

&

depere-urit. _{Phyficie huic}

necesfitati

fubjefta

fiint omnia

_en·

tia, quotquot

ad

corpoream

quodammodo pertinent

naturam: quaedam _vero

iila

folum agi & moveri

pos-funt, dum alia quoque urgentur interna,

feu

fenfua-li _{tantum, five fimul rationali necesfitate.}

§. 4.

Senfualis necesfitatis notionem, matus mentis noftrs _{primitivos & originarios}

_fentiendo,

attentio-nemque ad brutorum

animantium

fpontaneas

Ted

u· niformes a£tiones _{dirigendo, formamus. Quas}

gra-tas vel _ingratas

adferunt perceptiones

_res

in

fenfus

immediate agentes, mutari nequeunt,

Ted

illis ipfis

ad _{fugiendnm vel}

_adpetendum

_omnia

_impelluntur

a-nimalia: unde oritur interna necesfitas, quam fenfua-3em vocare placet, quamdiu iis

adfiringit vineulis,

quibus detinentur

animalia

nobis

inferiora;

quapro-pter eas tantum

adpetendi &

fugiendi

complecfitur

causfas, quae immediate

fenfus

movere

posfunt, &

vel revera prxfentes funt, vel in memoria

confervatae

necesfario redeunt, ab occafione quadam

praefenti

necesfita-De _{Necesßtate Moralt. 7}

tis vincula cum brutis animantibus communia ho mo, infantili aetate, habere videtur; Ted experientia

& virium ufu eadem fenfim adeo relaxare _{valet, ut} nuila alia detineri fibi videatur _{necesfitate, ac ea,} quam _{ipfe iibi impofuic. Interea fieri quoque poteft,} ut _{praefentium voluptatum illecebris indulgendo,}

fa-cultates, quibus in liberiorem latioremque fe

evehe-re _{potuit agendi}

campum, ita fopiantur, ut homo

faepe numeroin arfta illa recidat vincula, quaefenfua-lis necesiitas _adfiringit.

Necesfitas rationalis _{cognofcendam fe praebet,}

quando ad ufum & éffe&um facultatum humanae men-ti _{propriarum attendimus. In eo vero confiftit, ut}

quod maximum nobis vifum fueritbonum _ieftemur,

& _{adminicula, quas nobis nota fuerint illi obtinendo}

aptisfima, quatenus in poteflate _{pofita funt} noftra,

adhibeamus. _{Praeiupponit haec necesiitas facuitatem} bona & mala inter ie _{comparandi, non praeterita}

tan-tum _{nobisque quafi invitis in memoriam}

recurren-tia, fed _{quae poteflate, quam in reminifcendi facui¬} tatem exercere nobis datum _{fuit, pro arbitrio} revo-camus, & _{quae ufui facultatum noftrarum adaptata}

componere potuimus futuraque iperamus.

Suppo-nit _{quoque facuitatem ufum}

rerum obfervandi, non

tantum ad _{majorem minoremve,}

quem prodere pos-funt _{effeftum, ied ad perpetuitatem & viribus &} flatui noflro _praefenti

_futuroque

convenientiam.

Cum nemo humanae

particeps naturae fit, qui non

hisce facultatibtis _{praeditum fe agnofcat, iisdemque}

quo-8 De Necesßtate MoralL

quodam

modo

utatur, nec non

illas

ukerius

exer-cendi, _{potentiam fibi attribuat, fieri nequir, ut} neces-(itatem, qua in

agendo impellitur,

cum

illis

confun-dat _{vinculis, quibus circumfcribimtur animalia}

homi-ne inferiora. interea in earundem ufu ie necesfitate

agi agnofcere

quisque

cogitur

quod

non

fieret,

nifi

necesiitati fenfuaü fubjedus esfet, & mechanicam re-rum necesfitatem experiri didicisfet: _nam (i altera

abesfet, rationem ultimam, cur homo ageret &

fa-cultates exerceret fuas, fingere ne quidem posie-mus; altera vero

fi

non

obftaret,

fed

pro

lubitu

for-mari _posfent

_falutis

_{adminicula, homines}

_aliter

_nobis

re-prsefentare

haud beeret,

quam

in

illum delapfos

flatum,

ubi nulla fua cura, nullo virium ufu opus habent, ut, qua; in anima

oriuntur,

defideriis

fatisfiat.

Eo itaque

mo¬ do conftitutamhabemusnecesfitatem rationalem, utnec bonum velmalum pro arbitrio fingere nobisliceat, nec

adminicula nobis _{ipfis formare, fed vim} tantum

uni-useujusque rei,adnos

relatas,rite

obfervatam,

ut na¬

tura illius permiferit,

ad

uius

noftro

_convertere va-leamus.

§· 6.

Quando rationalis haec necesfitas ab

iis

felicitatis

noftras adminiculis _{urgetur, quae}

_ab

_entibus

intelle-£fcu & voluntate praeditis

exipe£fcare

nobis licet,

mo¬

ralis necesfitas adpellatur: quae in eo

confiftit,

ut non

alia nobis ab entibus ratione inftruÉfcis polliceri

que-amus commoda, _{quam quae natura}

illorum

permittit,

De _{Nccesfitate< Moraliii.} 2

in _quibus

_fpem

_{ialutis, ab}

_illis

_pendentis,

_pönere

poslirnus.

Sunt

vero

entia,

moralem

nobis

injun-gentia necesfitatem, homines

&

Summus

rerum

Au-clor& Gubernator. Ut _{itaque necesiitatis}

_{hujus ideam}

rite tradamus, illius indolem, qualis ab hominibus no¬ bis _{injungitur, primum}

_{confiderabimus,}

_&

deinde

eandem ad Deum relatam _explicare conabimur. Ho¬

mines, niii commoda vel damna nobis adferre

vaie-rent, nuüa nos impellerent, necesfitate;

niii viribus

& _agendi

_causiis

_{ab aliis}

_rebus

_utiiibus

_{vel noxiis}

differrent, coa&ionis fenius ab iiiis excitatus, non ab ilia _{diicreparet necesfitate, quam in genere}

_ratio¬

nalem vocavimus. Ä _{poteffate itaque, qua nobis}

o esie & prodesfe posfunt, & _a

causiis

eandem

di-rigentibus, defumenda

moralis necesiitatis

fundamen-ta. Nemo mortalium _unquam

fuit,

quin _expertus

iic homines & externa vi eum impellere & animum

ipe ac commodis allicere posfe.

Vis

vero

hoininum,

quam vel metuimus,

vel rebus noftris

infervituram

iperarous, non tantum ea

eil,

qua

finguli homi¬

nes _pro fe _{agunt, verum} pnecipue

illa,

_qua

gaudent,

conjun&is animis manibusque fibi

profutura

quae-rendi;hac enim finguli homines fe inferiores esfe

fateri

coguntur. Ut plures homines,

fi

ipfo

a&u fuas

fo-ciarent _vires, unum folum fibique reli&um

necesii¬

tate irrefiftibili _impellerent, iic _quoque

ubi

causfas

vires fuas _{conjungendi humano generi}

_{adfuisfe vi-}

_\ demus, internae necesiitatis ienfum animus haud

evi-tare poteih Hinc _a causfis, ob _quas fuam

iecun-dum naturam vires conjungunt homines,

illa,

de

_qua

10 De Necesfilat* _Mordi_ct.

heic _{loquimur , necesfitas determinatus Cänsfas} ve-ro a cura ialutis communis, cui _{aptos nos} finxit _na¬ tura, repetendae funt. Quiiibet icilicet mortalium com-moda _{quaerit fua & damna evitare cupit, fimulque} eundem nifum _{hngulis, quotquot humans participes} funt naturae, attribuit. Hiice indruBus proprietatibus

fuisque aequaiibus circumdatus, a quorum vi pen-öere _{cogitur & quorum auxiliis nunquam non e»} get,non poted non noxiisomnibus, five iibi iive aliis

ho-minibus, quorum anirni motus particeps evadere

po-ted, damna inferre tentent, intedo esfe animo, & e contrario bonos & ntiles fua _{adprobatione beare.} Si _{itaque malas aBionum, ab aliorum}

_{injuria hand}

provocatarum, in alios reduntaturas fore confecutio-nes _{perfpexerit, laefum non tantum iibi inimieum} metuendum esfe _{videt, fed} omnes, qui ipii a laciione immunes esfe _{Optant, fuaque iympathiä exulceratum} laeii animum _{adprobant & iublevant. Dum e con¬} trario omnilim confeniu iirmata fore ea fua confilia

hand falfo _{fperat, qus aliis utilia fuerint. Metus ve·}

ro hac ratione cum malis & fpes _cum bonis conii-liis _{conjunBus tolli nequic, quamvis conjunBionis} ef-feBus _{ipio aBu abesfet: fufficit, ut fentiamus}

con-jungi ad nodram perniciem vel falutem debuisie vi¬

res hominum, fi bene commoda fua aedimare didi-cisfent & animum nodrum novisfent. _{Quonsque ita¬} que effeBus aBionum in homines & iocietatem

per-fpicere valeamus, eo usque etjam necesdtas moralis,

refpeBu ad homines, femet extendst, & confcientia

noftri _{ipfius copulatur, ut eandem bonam, hoc ed,}

for-De _{Necesßtate Moralt,} π

fortitudine, ab aliorum hommum confenfu & arno-re _{excitata, team, a bonis confiiiis; &} malam, _1% e. aliorurn hominum non modo _ope deftitutam, _ve¬

rum _{eijam iingulorum unitam contra fe vim metuem}

tem, a perveriis & malevolis, experiri cogamun

§■ 1·

Necesfitas moralis ad Deum rclata eodern nos

afficit fenfü ac illa _quam ab hominibus injuntlani deicribere conati fumus. _{Supponit enim ens, in no=} ilram _{ialutem pct- ndsiimum, intelleöm & voluntate}

prseditum, cujus gratiam nobis conciliare & iram

effugere optamus. Quanao res rerumque vires & ordinem ad ultimam & _{fupremam causfam} referi-mus, eamque non ccecam, fed propter rationes,

qua-rum iibi confcia eft, _{agentem; non} posfumus _non

ien-tire omnem noftram ialutem in Summi hujus

Nu-minis arhitrio _{poiitam esfe, quia potentia nullis} limi-tibus _{circumscripta, res omnes & iingulas difponit} atque gubernat. Hoc dependentiae fenfu ad ea, qux illi _{placent, obfervanda, & difplicitura fugienda,}

ad-iiringimur: adeo ut a&iones

&

coniilia noilra ad il-lum _{referentes, voluntati illius convenienter}

fa&o-rum nobis _{conicii, fpe &} fortitudine _{a Supremi}

Nu-minis _{adprobatione ere£tos[; fecus vero patratorum} confcientia metu & _{infirmitate, ab} illius

improbatio-ne _ortis, laborantes _{nos fentiamus.} Si idese noftrae de Divina voluntate verse fuerint, hasc _quoque nobis per agnitionem Dei injunHa necesiitas vera &

de-itinadoni noilrae confonnis eil: ii vero ideas falfae &

ii-/2 De Necesßtate Μουalt.

figmentis

repletae, in

TuperftitioTum

abit

metum.

Ad

praefentem

non

percinet

difquiiicionem

quid

fit Dei

Völuntas, defcribere. Sufficit

attulisTe

necesfiratis

fun-damenta, & fimul monuisie eam nunquam e

mor-talium animis penitus

tolli posie,

quam

vis,

fi

fuper-ftitionibus eosaem captos tenuerit,

corrigi

queat

&

debeat.

§- 8.

Necesfitas homini _{propria, quam}

_in

anteceden-tibus _defcripcam

_tradere

_voluimus,

_ea

ratione

_a

phy-fica & ienfuali differc, ut eandem nobis

ipiis

impo-iuisfe videamur, _quippe qu£ a

Tpontanea

(alu-tis

no-ftrae cura, per juftam rerum

ufibus

noftris

inTervien-tinm, & virium, quibus

iisdem

uti

valemus,

aeftima-tionem, orta eft, easque nobis

praeTcnbit

vivendi

re-gulas, quibus

Talus

tranquillitasque

vitae

in

eo,

in

quo poiiti

Turnus, ftatu

optime

obtineri

&

conferva-ri _posik.

_Neminem

_itaque

morcaliurn

Talutare

hoc

& naturae iuse adapcatum aegro

Sc

impatienti

animo

ünquam

ferre

pote.t

jugum,

niii qui

temeraria

Tai

ipfius oblivione

Summo

rerum

Opifici

exprobrare

Tuftinuerit, _quod hac non

alia

illum

condiderit

condi-tione, Quo vero attentius

indolem

noftram

pericru-tati fuerimus, eo etiam majores

fummam

&

mi-rabilem illam _Sapientiam

venerandi

nobis

Tuboriun-tur rationes, _{quae nos} ita

Tormavit,

ut

ipfi

potentiae

noftrae limites & noftra a rebus,

quibus

circumda-mur, pendentia

ad

eum

virium

noftrarum

ufum

De _{Necesfitate Moralt. 13}

veherent, quae Imaginem qualemcunque Summi

re-rum Conditoris referre _{queat. Involvit quidem} in-pia necesfitatis idea, de qua heic agimus, cohibicionem

quandam adpetituum & defideriorum, quse

immedia-ta fenfuum _{ope animo prima plerumque} obverfan-tur & hac ratione noftram necesfitatis moralis

ex-plicationem illis oppofitam esfe credimus, qui obli¬ gationem feniu immediate grato percipi & adproba-ri contendunt: non vero eandem, refragante _natura

,

quae confecutiones rerum percipere valet, nobis injun-flam _{esfe, contendere fas eft; unde etiam habitu ita} firmari _{poteft, ut vi, quam necesfitas fenfualis in}

bru-ta animantia habere _{videtur, in homines eorumque} aetiones & mores _{agere queat.}

§· 9·

Antequam finem noftne

opellx

imponimus, ver-bo quoque tangenda eft

controverfia,

inter Philo-fophos orta, de moral i

necesfitate.

Illuftris fcilicct Leibnitzius, contra Puffendorfii fententiam de

obli-gationis indole, monuit,

nullum dari moralis

neces¬ fitatis _{fenfum, nifi a Lege & Superiore, hoc eft, a} voluntate Summi rerum Moderatoris derivatum: _quam contra obje&ionem Puffendorfii causfam defendere conatus eft Barbeiracius. Nos de hac re ita habendum

esfe _{exiftimamus, ut, nec Puffendorfium opinionem} fuam fatis determinate _{propofuisfe, nec Leihnitzium}

res _{diftingvendas fatis} feparasfe,

contendere fas fit.

Scilicet moralis necesfitas non oriretur, nifi entia vi¬

ribus nobis _{fuperiora, intelleQu ac voluntate}

praedi-ta,

Η De Necesfitate Moral/,

ta, eandem nobis injungere posfent. Jam vero ii

homines, ad agendum

conjun£b's

viribus apti, hac

conjun&ione

nobis fuperiores fint,

necesfitatem

quo-que a

causfis,

cur

vires

conjungere deberent,

de-termkiatam nobis _imponunt obligationisque fenium

animo _{ingenerant, qui exifteret, quamvis}

abftra&io-nem faceremus ab omni rerum aa Deum relatione; eodemfere modo _{aceundemagnofceret}natura humana,

quamvis

nullae

esfent fcriptx

leges & nulla civilis

po-teftas, ad fcelera punienda & virtutem remuneran

dam, ex reali virinm humanarum