• No results found

De societatibus inæqualibus dissertatio. Quæ cons. ampl. fac. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Sveno Gröndahl, Jemtlandus. In audit. Gust. maj. d. XXVI Apr. MDCCCVI. H. a. m. s

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De societatibus inæqualibus dissertatio. Quæ cons. ampl. fac. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Sveno Gröndahl, Jemtlandus. In audit. Gust. maj. d. XXVI Apr. MDCCCVI. H. a. m. s"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DE

SOCIETATIBÖS

IN^QUALIBUS

DISSERTATIO,

CONS. AMPL. FAC. PHILOS. UPS. PRiES IDE

DOCT.

DAN.

BOÉTHIO,

ετη, et po lit. prof. reg. et ord.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

P. P.

S

VENO

GRÖNDAHL,

jemtlandus.

in audit. gust. maj. d. kxvi apr. mdcccvi.

η. a. m. s.

υ Ρ S A LI iE,

(2)
(3)

de societatibus

in^equalibus.

O..,. ·& ,.ng

kJc

fini, quem Tibi praecipue

propofitum habere debe*

rent Juris Naturae Interpretes, fufficeret, quam condere

voluerunt, Difcipiina, jure poiiulari posfe videtur, ut

unamquamque ad tranquillitatem Sc ordinem Societatis

humanae eßicacia gaudentem rem ad imrnutabiles &otnni arbitrio fuperiores regula-s Jufti exadtam exhiberet, atque

ut neque inc-uria in principiis ftatuendis nec negligentia

in eorundem adplicatione committeret, ut, in quos aut

ignorantia aut a rnalis fedudti affedlibus incidere folent

homines, in vita communi erroribus illis, qui veritatem quaerunt, prompta deesfet rnedela. Vereor aurem, ne

juftam hanc exfpe&ationem haud raro fruftrare

reperian-tur, qua; Juris Naturae Doetrinam pertradlant

Syftemata

Sc eorundem compendia. Non quidem mihi perfvadere

posfum infelicia, quibus noftra setas

turbata fuit,

liberta-tis Sc aequalitatis deliria ex Eruditorum- Scholis erupisfe, Sc vim fuam moventem illis praecipue debere; attamen

jure contendere mihi posfe videor ab illis, qui

redta Sc

julla circa has res docere voluerunt, nec debita cura

pro-viiis principiis, neque eorundem ad omnem rerum

hu-manarum ambitum adplicatione, fatis hucusque cautum

fuisfe, ne qua? ipii crrte damnasfent ad res humanas per-vertendas confilia ab ipiis, qua: innocue proponere fibi videbantur, decretis falfam jufti fpeciem Sc fomenta mu-tuari poruisfe. Ipfa iraque hac noftra setate, quae

fcien-tiarum iuce adeo fuperbire videtur,

adtum

agere, me

ju-dice, minime cenfendus eft, qui principia, quibus Juris

Naturae dogmata fulcire folirum

fuit,

novo

examini

fub-jicere conatur, ut debita cura caveat, ne

quid

in

illis

negligentius exploratum,

Sc

non

bene

provifum

vel

in

(4)

errores inducat, vel eosdem fovear. Sperare quoque au¬

fm me facile veniam impetraturum, fi hoc confilio lo-cum in Jure Naturae de Societatibus intrqualibus criii

prour vires permiferint paucrs illuftratae benignae

erudito-rum cenfurae fubmittam.

In recepta illa Juris Naturce diviiione in Jus

Ethi-cum feu commune, & Jus Sociale, ftequens recentioribus

praecipue fuit cura, ut fpeciali regularum juris ad

focie-tates vel fimplices vel compofiras pertinenrium

pertradta-tioni univerfalis quaedatn pr^mittererur difciplina de Jure Sociali in generey in qua requifita ornnibus Societatibus communia recenfebantur, & quid fecundum fingularem

Sc unicuique propriam indolem, una ab altera

discrepa-ret, annotaretur. Haec ad introducendas fpeciales de

lin-gulis Socialium nomine comprehendi foliris inter

homt-nes juribus pertractationes efiidla Juris Naturalis

psis, attentiori judici, forfan nihil alud continere videbitur, quam reperitionem dodtrinae de contradlibus, quibus So-cietates fecundum Jus Naturae commune coaleicunt,

di-verfisque Societatum fpeciebus, ab indole finis, cujus gra-tia ineuntur definiendis. Sed non noftrurn esfe

volui-mus omnia ea adferre. qua? parum ad Sctenriae vel

incre-menrum vel perfpicuitatem conrulisfe teftanrur

repetiram ejusmodi, vel e fuo inter conrradtus loco dimoram

focie-ratum in genere confiderationem, cujus fumma haec fere

eft, Jungunrur focietares confenfus. Licirae funr

quousque eonfenfus fine honeftatis juriumque, qua? aliis

competunt

jadtura dari poteft. Jura Sc oblig-ationes confociatorum a

iine, cujus gratra coaluit focieras, definiuntur, Sc tandem

ornnis focieras aequalis eft, niü finis ejus aliud fvadear. Socierates inaequales fiunt padto quodam fubjedlionis. Id tantummodo curare optamus, ut,

quae ex folita hac

fo-eietatum confiderarione oriri posfunt vel orta fuerunr,

(5)

am-rM--*

ε-'

W' O 1 VS "

ambigua Sc minus accurate definitade Societatum

inaequa-lium origine & indole decreta, corrigantur Sc

ad

illum

fenfum reducanrur, ut, tam inrer fe, quam cum iis, quae ad o'rdinem Sc tranquiliitarem focietatis humanae

condn-^unt amice confpirent.

An fatis commode allata de focietatibus in genere decreta ad quameumque inrer homines communionem,

quam focietatis vel iimplicis vel compofitae nomine

com-prehendere jurium Sc obligationum

interpretibus

folitum

fuic; appücari

posfinr,

valde

dubito,

Nam,

reliqua

ut

taceam, quis fe ab uiitara in vita hominum communi loquendi Sc cogirandi ratione,

fine

rei,

de

qua

loquitur,

lucro recedere animadvertit, quando focietatem per

mu-tuurn confenfum mifam inter Parentes Sc Liberos

fingit?

an quis, qui pa£ta

confenfu

libero fancienda

esfe

do-cuit, fe fatis habere putat, adferendo, inacnuales fieri fo-cietates pa£to fubje&ionis.^ Melius igitur Sc ad rem, de qua queeritur illuftrandam accommodatius

procesfisfe mihi

videntur Recentiores, qui in Jure Naturae explicando,

loco reeeptae hujus juris in commune Sc fociale divido-nis, fubihtuerunt illam, qua in Jus Naturae privatum Sc

publicum dispefeirur, Sc in illa maximi femper mornenti

de inaequalitare jurium, illiusque causiis quaeftione non tam de focietatibus inaequ i bus, quam de origine

potefta-tis inrer homines, qua unus alteri jure fubjeclus cenferi

poteft, Sc diverfa hujus fubje&ionis natura disquirunt,

ßtque iic in jure privata ea, quae de focietate

Marrimo-oiaii, paterna Sc Heriii olim disputabantur,

pertra£lant,

ad Publicum vet o omnes a jure Civttates conitituendi

de-rivandos effe£lus reierunr.

Quando de

poteftate

homini tribuenda, cui in

foro

juridico homines jufte fubjiciüntur, quaeritur,

facile

(6)

pare-vnk υ φ-—fi-t'

parere posfe puramus, quaeftionem non inftitui de alia

poteftare, quam quae Marito in Uxorem, Parentibus in liheros, Hero in iervos, Patrifaftulias in domefticos, &

Magiftratui in focietate civili competir, Sc de qua in Jure

Sociali difputare folitum fuir, dum föcierares has ut

in-sequales dijudicandas esfe, docebarur. Non quidem fine injuria Juris interpretibus, qui a pa£to fubje&ionis five

expresfo five taciro, iive denique praefumto explicandum

esfe jus alios fuae poreftari fubjiciendi., docuerunt, eam fuisfe mentem contenditur, ut iine excepiione concedere-tur pacifcentium arbitrio, utrum focieratem, quam pa&o

inierunt inaeqnalem conftiruere voluerint nec ne, illis po-tius propofitum fuisfe, arbitror, docendi, esfe quasdarn Societates natura inaequales vel ejus indoiis, nt quam

pri-mum initas cenferi posfunt, fubje£lio (ive id optaverir

pacifcens five non, necesfario fequarur; id tanturnmodo

jure poftulare posfe mihi videor, aliam ac eam, quam

hoc propofito fecuti fuerunt viam, magis commodam Sc

ad evitandos errores magis idoneam illis patere potuisfe,

quam per fingulas, quas inaequales fua natura esfedocere

voluerunt, focietates ineundo paucis indicare volui.

Neminem ignorare arbitror, multa pasfim Sc

anti-quiori Sc noitro tempore eum in fenfum de

Matrimonio-rum jure difputata.fuisfe, ut omne Mariti in uxorem im¬

perium, inter barbariei Sc fervilis, in quo olim fceminae fortioris fexus iniquitate detinebantur, flatus reliquias

re-jiciendum videatun Interea tarnen Sc Religionis, quam

profitemur, fan£tisfimae decretis, Sc omnium fere gentium

legibus fancitam habemus incequalitatem focietatis

conju-galis, Sc vereor, ne temere judicaret, qui hanc

fan£tio-nem, asqualitate jurium propter honeflatem cuivis

homi-ni concedendorum contrariam Sc ideo corrigendam esfe

exiilimarer. Si libero ab utraquo parte pacifcentium con-fenfu

(7)

fenfu conjugium jungitur, falva & integra

eft

sequalirasy

qualenv eara hominibus natura honeftatem

fpe£tans

con-cesfam voluit; at, fi focietas, quam ineunr, ut reliqua

omnia, quae fponte ab homine fufcipiuntur

coniilia,

ho-neftaris lege fubje&a cenferi debeat, aliis

conditionibus

nee in fero hurnano nee Divino iηic a dijudicari poteft,

quam quae vel ad impedimenta mutui ad

honeftam

per-feftionem progresfus tollenda, vel ad

fubGdia eundem

finem promovendi pro ea, quae

eft

utriusque

fexus

natu-rae diveriitas necesfariae rite haberi

posfunt.

Tota igitur

de inaequalitate ibcietatis conjugalis

disputatio,

eo

redit

ut efficiarur fubje&ionem uxoris in matrimonio

in

neces-farias esfe conditiones, ut virtus utrinque natura non

re-nuente crefcat, ad mutuam falutera florear, imperiumque

fuum in focietate humana augeat & ftabiliat, qua neces-iitate concesfa una cum jufta poteftatis

marito

concesfae

menfura, haberi posfunt regulae ad

honeftatis leges

ex-aftae fecundum quas, au&oritatis tuendae ab altera parte

& ab altera fpontaneae fubje&ionis fubfidia jugo

mairi-monii ,conjun£ti quserere, & ad mutuum amorem

for-mandum, mutuamque felicitatem augendam convertere

posiiint. Non hujus esfe voluimus loci, nt quae

ad

ne-cesfitatem, quam pofuimus, evincendam &

illuftrandam

adferre posfunt & debeant, argumenta recenferentur,

fed propofito fatis fuit, fi extra dubium ponere

valueri-mus, regulas generales juris focialis ita

interprerandas

esfe, ut appareat, omnem focietatem, jure tarn interno

quam externo haberi debere inacqualem, quae ut

fubii-dium & conditio honeftatis inter homines

augendae

con-fiderata, qualemcumque poftulat inaequalitatem aut impe¬ rium alterutri pacifcentium concedendum atque,

diverfa

quamvis fit indoles & aliis limitibus circumfcriptum pro

diverfa focietatum natura hoc imperium, focietatem ta¬ rnen ad quam pertinet cum alio libere

jungenti

(8)

'

vs"smt o '■ s-s s4-V5

neutiquam esfe an illi obtemperare voluerit nec ne, at·

que falfo pa£lum fubje£tionis ut a pafto uuicnis in

focie-tatibus fua natura inaequalibus feparatum confiderari.

Qui imperium parentum in liberos ad juris regulas

exa£luri de focietate paterna loqui folent, ambigere qui« dem numquam vifi funt, an hoec focietas inrer inaequales

oumerari debeat, Ted dum inaequalitatis in hac focietate

naturalis fundamenta in paclo quodam fubje£tionis prae-fumto pofita esfe docent, vereor, ne inanibus verbis

fe-meripfos >& alios pafcere videantur. Praeclare quidem

in-teliigere posfum, in admonendo, ne parentes concesfa

fibi in liberos poteftate abutantur, dici posfe: memento,

permisfam tibi au£loritatem ixa excercenclam esfe, ut qui

eadem tenentur, ii ipii vera fua commoda rite aeßimare noverinr, asfenfum illi denegare non fine turpitudine

pos-iint; mulrum tarnen abefl, ut fic in aperto pofnum esfe juris parentalis fontem credam, nec quemquam in juris naturalis ßudio diligentius verfatum fugere arbitror,

to-ram de jure e confenfu praefumto derivato dodtrinam,

qualis in plerisque juris naturae difciplinis rradita huc

us-que fuerit, iniignem egere emendationem, ut juftse

faris-faciat expe£tationi. Planam & facilem me judice, ad

defide-tam hane emendationem perficiendam apertam habere-mus viam, fi indicatum a Kantio modum adquirendi lege

usque ad ultima, a quibus pendet, principia perfequimur,

nec dubiramus, quin in toram de inaequalitate jurium

ao-<ftrinam omneque fociale jus inde redundaret lux, huc usque defiderata.

De poteftate I Ieri1 i ita haud raro ab illis, qui pras·

cipue jurium humanarum parroni ialutari optarunrs

dis-puta t u m fuit, ur parum abesfe videatur, quin eandem

to-tam quantam abufu introdil£tam rejiciendam esfe

(9)

^ ..ΝΑ.—....

—V ·"■ '

verinr, & Γι necesiitarem quandam illam sdmittendt agno*-verint, hane non naturam ad adhonefiatis regulas

confor-matam fed politicas ex alio non aeque puro fonte petitssf radones fvadere putarunr, Sed quamvis fervilem, qualis inter genres plerosque olim viguit, & adhuc pasfim vi¬

ger, ftarum juri narurae inimicum esfe lubenrer fareamur,

iubje&umque neminem herili poreiiati esfe putemus, niii

qui ad hane fubjetionem confenfum dederit, ramen a

quibusdam de operibus aliis prseftandis jure licitis

con-tratibus lnfeparabilem esfe putamus, niii condiriones,

quibus honeffatis cuärura δζ praefidia inter honnnes*"farta

turaque confervari unice posfunt, fusque deque

hab.eren-tur, Tub poreftare herili fubjetionem, nemo enim

um-quam dubitare potuit, quin pax δζ ordo in focietate

do-meftica, cujus infliruendi libercatem natura concesfit, in¬

ter praecipua haberi d.ebe t tam honeftatis,

quam

felicita-tis humanae adminicula: Natura lic coniiitutam habemus

inaequalitatem in focietate herili, δζ imperium herile legiti¬

me coniiirurumj .quod non

magis, quam autoritatem

pa-ternamleges civiles tollere vel vi fua defraudare

pos-funt, niii fibi ipix δζ Natursc contradicere voluerinf,,quam¬

vis iillus autoritärem pro diverfo populorum genio δζ, cuitura aliisque rebus circumfhntibus moderare illamque

ut qualemcumque juris infpetionis δζ

poliriae Civirati

proprio parrem parribusfamiliarum concrediram confide-rare, proprer fines licite fibi propoiitos, queat;

De familia utut focietate inaequali ab illis,

quae in¬

aequaliratem focietatum iimpücium, a quibus coaluir,

con-ftituunt, ieparata quasftio moveri nequir, Satis itaque in-dicatum esfe putamus, inaequalitatem in hominum

com-munione däri a natura honeftatem illiusque praefidia non

refpuente conflirutam, civilium inftirutorum arbitrio non

fubjetam , fed quam inter Sacra Divina autoritäre

im-inediaro inftitura venerari Civitatum antiftites^ eo magis,

decet, quod falva fubjetionis hujus naturalis necesfitate,

(10)

30

ad ju flum civile

jugum

fubeundum homines

dcciliores

formantur, quamvis poteftas, cui in

Civitate

fubjiciuntur

male cum illa, quae vel parentibus, vel hero et

patrifami-lias competit confunderetur.

Quaeftiones de Socieratibus inseqnalibus, earutnque

caufis in Jure Natura» eruendis, eo fine dubio prsecipue

fpe£larunt juris inrerpretes, ur

imperio cui

in

focietate

Civili fubjicimur

fundamenta

& limites rite

explicatae &

ilabilitae proponerenrurj nihilo ramen minus multa

defide-rari in recepra hucusque harum rerum theoria , ur

firma

fibique confians maneat mecum

fasfiuros esfe

perfpicacio-res rerum humanarum judices exifiimo, dum attentiori

animo perpenderint, quid iibi velit toties reperira a

Juris

Doftoribus fenrentia, Civitates coaluisfe padto Unionis &

pa£to

fubjectionis,

quorum

pofiremum

ne

omnino

fi&um

esfe videretur, inter padla confenfu prarfumto inira

nu-merarunr. Me enim judice, fi a pscto fubjeifionem

ci-viiem derivare quis volueric, illud

expresfe, fi

non ver-bis, ramen libero a£lu inj-uriam aliis fecum ferenre nifi

poreftste

Civili fe

agens

fubmiferit fancitum

monftrare

debet, & quidem ita conftitutum, ur jus aliis conferac ad

ipfam unionem, qua Civirares

coalefcunr cogendi, ordi·

nique in hac foeierace fiabiliendo etiam invitos

fubjicien-di, Incanra confuiio quccfiionis de fiocieramm civilium

origine

hiftorice confiderata,

cum

illa,

quoe

iliarum in ju¬

re fundamenra fipe&ar in causfa forfan fuit, cur oblici

vi-deantur in eadem enodanda occupsti, Id praecipue

cffi-ciendum fuisfe, ur adfir jus narura

concesfum

cogendi ho¬

mines, ur in Civitates coeanr omnibusque fe fubmittant

j

conftiiutionibus, fine quibus Civirares confiftere_& florere

neqtieanr. Ur vero primum ejusmodi cogendi jus, quam

vis non inrer jura abfolura referendum a jufiis prineipiis

dedu£him fuerir, nulius dubiro, quin cvitari & pr-rrcaveri

possir, ne jura homini a natura,, concssfa., Imperio

Civili

References

Related documents

Jofophanrium ftudium videndi &amp; judicandi rationem, quae, ad vitam hominum communem &amp; ad jufti honcftique regulas converfa easdem ita explicare tentaret, ut inter res

cuivis attendenti obvia quaeftionis de morum praeceptis dupplex natura generalisfimam Ethicae divifionem parit, cujus unam partem Prceceptivam, alteram Afceticam vocare. placet,

quidem negandum esfe arbitror multa, quibus haud inuti-.. Ifter occupatur eorum cura, qui eruditis disquifitionibus fiudia fua diearunt, ejus esfe indolis, ut non nifi

poteft totus cjusdem curfus peragi; quippe quas, fi.. ullo modo interrumpatur, totum ruit Syfterna, cujus, quae exiliterinc, difcerpti, ruinae fi&amp;iones

Libenter fciiicet fibi blandiuntur homines ma- gisque, quam par eft, fe fuaque aeilimant, unde, quan-.. tum fieri poteft, a defe&amp;uum fuorum

dam laudes iibi adquirendi occaiionem haberent, quam iibi ipfis denegatam esfe videbatj atque eve-. nire posfe metuebat, ne palmam iibi

quseftionem, ubi de iss, quae nulli nifi ratione praedito tribuenda esfe vident, agitur, ad ea tarnen, quae ad ra-. tionem proprie iic ditiam non pertment, ied

Qao fiftimus magis moralitatis puram et a feu rebus honeftatis aJienis feparatam nobis ideam, qualem eam mente concipere fas eit, dum eandem totam quan- tam rationi per fe