DE
SOCIETATIBÖS
IN^QUALIBUS
DISSERTATIO,
CONS. AMPL. FAC. PHILOS. UPS. PRiES IDE
DOCT.
DAN.
BOÉTHIO,
ετη, et po lit. prof. reg. et ord.
PRO GRADU PHILOSOPHICO
P. P.
S
VENO
GRÖNDAHL,
jemtlandus.
in audit. gust. maj. d. kxvi apr. mdcccvi.
η. a. m. s.
υ Ρ S A LI iE,
de societatibus
in^equalibus.
O..,. ·& ,.ngkJc
fini, quem Tibi praecipuepropofitum habere debe*
rent Juris Naturae Interpretes, fufficeret, quam condere
voluerunt, Difcipiina, jure poiiulari posfe videtur, ut
unamquamque ad tranquillitatem Sc ordinem Societatis
humanae eßicacia gaudentem rem ad imrnutabiles &otnni arbitrio fuperiores regula-s Jufti exadtam exhiberet, atque
ut neque inc-uria in principiis ftatuendis nec negligentia
in eorundem adplicatione committeret, ut, in quos aut
ignorantia aut a rnalis fedudti affedlibus incidere folent
homines, in vita communi erroribus illis, qui veritatem quaerunt, prompta deesfet rnedela. Vereor aurem, ne
juftam hanc exfpe&ationem haud raro fruftrare
reperian-tur, qua; Juris Naturae Doetrinam pertradlant
Syftemata
Sc eorundem compendia. Non quidem mihi perfvadere
posfum infelicia, quibus noftra setas
turbata fuit,
liberta-tis Sc aequalitatis deliria ex Eruditorum- Scholis erupisfe, Sc vim fuam moventem illis praecipue debere; attamen
jure contendere mihi posfe videor ab illis, qui
redta Sc
julla circa has res docere voluerunt, nec debita cura
pro-viiis principiis, neque eorundem ad omnem rerum
hu-manarum ambitum adplicatione, fatis hucusque cautum
fuisfe, ne qua? ipii crrte damnasfent ad res humanas per-vertendas confilia ab ipiis, qua: innocue proponere fibi videbantur, decretis falfam jufti fpeciem Sc fomenta mu-tuari poruisfe. Ipfa iraque hac noftra setate, quae
fcien-tiarum iuce adeo fuperbire videtur,
adtum
agere, meju-dice, minime cenfendus eft, qui principia, quibus Juris
Naturae dogmata fulcire folirum
fuit,
novoexamini
fub-jicere conatur, ut debita cura caveat, ne
quid
inillis
negligentius exploratum,
Sc
nonbene
provifum
vel
in
errores inducat, vel eosdem fovear. Sperare quoque au¬
fm me facile veniam impetraturum, fi hoc confilio lo-cum in Jure Naturae de Societatibus intrqualibus criii
prour vires permiferint paucrs illuftratae benignae
erudito-rum cenfurae fubmittam.
In recepta illa Juris Naturce diviiione in Jus
Ethi-cum feu commune, & Jus Sociale, ftequens recentioribus
praecipue fuit cura, ut fpeciali regularum juris ad
focie-tates vel fimplices vel compofiras pertinenrium
pertradta-tioni univerfalis quaedatn pr^mittererur difciplina de Jure Sociali in generey in qua requifita ornnibus Societatibus communia recenfebantur, & quid fecundum fingularem
Sc unicuique propriam indolem, una ab altera
discrepa-ret, annotaretur. Haec ad introducendas fpeciales de
lin-gulis Socialium nomine comprehendi foliris inter
homt-nes juribus pertractationes efiidla Juris Naturalis
psis, attentiori judici, forfan nihil alud continere videbitur, quam reperitionem dodtrinae de contradlibus, quibus So-cietates fecundum Jus Naturae commune coaleicunt,
di-verfisque Societatum fpeciebus, ab indole finis, cujus gra-tia ineuntur definiendis. Sed non noftrurn esfe
volui-mus omnia ea adferre. qua? parum ad Sctenriae vel
incre-menrum vel perfpicuitatem conrulisfe teftanrur
repetiram ejusmodi, vel e fuo inter conrradtus loco dimoram
focie-ratum in genere confiderationem, cujus fumma haec fere
eft, Jungunrur focietares confenfus. Licirae funr
quousque eonfenfus fine honeftatis juriumque, qua? aliis
competunt
jadtura dari poteft. Jura Sc oblig-ationes confociatorum a
iine, cujus gratra coaluit focieras, definiuntur, Sc tandem
ornnis focieras aequalis eft, niü finis ejus aliud fvadear. Socierates inaequales fiunt padto quodam fubjedlionis. Id tantummodo curare optamus, ut,
quae ex folita hac
fo-eietatum confiderarione oriri posfunt vel orta fuerunr,
am-rM--*
ε-'
W' O 1 VS "
ambigua Sc minus accurate definitade Societatum
inaequa-lium origine & indole decreta, corrigantur Sc
ad
illumfenfum reducanrur, ut, tam inrer fe, quam cum iis, quae ad o'rdinem Sc tranquiliitarem focietatis humanae
condn-^unt amice confpirent.
An fatis commode allata de focietatibus in genere decreta ad quameumque inrer homines communionem,
quam focietatis vel iimplicis vel compofitae nomine
com-prehendere jurium Sc obligationum
interpretibus
folitum
fuic; appücari
posfinr,
valdedubito,
Nam,
reliqua
uttaceam, quis fe ab uiitara in vita hominum communi loquendi Sc cogirandi ratione,
fine
rei,de
qualoquitur,
lucro recedere animadvertit, quando focietatem per
mu-tuurn confenfum mifam inter Parentes Sc Liberos
fingit?
an quis, qui pa£ta
confenfu
libero fanciendaesfe
do-cuit, fe fatis habere putat, adferendo, inacnuales fieri fo-cietates pa£to fubje&ionis.^ Melius igitur Sc ad rem, de qua queeritur illuftrandam accommodatius
procesfisfe mihi
videntur Recentiores, qui in Jure Naturae explicando,loco reeeptae hujus juris in commune Sc fociale divido-nis, fubihtuerunt illam, qua in Jus Naturae privatum Sc
publicum dispefeirur, Sc in illa maximi femper mornenti
de inaequalitare jurium, illiusque causiis quaeftione non tam de focietatibus inaequ i bus, quam de origine
potefta-tis inrer homines, qua unus alteri jure fubjeclus cenferi
poteft, Sc diverfa hujus fubje&ionis natura disquirunt,
ßtque iic in jure privata ea, quae de focietate
Marrimo-oiaii, paterna Sc Heriii olim disputabantur,
pertra£lant,
ad Publicum vet o omnes a jure Civttates conitituendi
de-rivandos effe£lus reierunr.
Quando de
poteftate
homini tribuenda, cui inforo
juridico homines jufte fubjiciüntur, quaeritur,
facile
pare-vnk υ φ-—fi-t'
parere posfe puramus, quaeftionem non inftitui de alia
poteftare, quam quae Marito in Uxorem, Parentibus in liheros, Hero in iervos, Patrifaftulias in domefticos, &
Magiftratui in focietate civili competir, Sc de qua in Jure
Sociali difputare folitum fuir, dum föcierares has ut
in-sequales dijudicandas esfe, docebarur. Non quidem fine injuria Juris interpretibus, qui a pa£to fubje&ionis five
expresfo five taciro, iive denique praefumto explicandum
esfe jus alios fuae poreftari fubjiciendi., docuerunt, eam fuisfe mentem contenditur, ut iine excepiione concedere-tur pacifcentium arbitrio, utrum focieratem, quam pa&o
inierunt inaeqnalem conftiruere voluerint nec ne, illis po-tius propofitum fuisfe, arbitror, docendi, esfe quasdarn Societates natura inaequales vel ejus indoiis, nt quam
pri-mum initas cenferi posfunt, fubje£lio (ive id optaverir
pacifcens five non, necesfario fequarur; id tanturnmodo
jure poftulare posfe mihi videor, aliam ac eam, quam
hoc propofito fecuti fuerunt viam, magis commodam Sc
ad evitandos errores magis idoneam illis patere potuisfe,
quam per fingulas, quas inaequales fua natura esfedocere
voluerunt, focietates ineundo paucis indicare volui.
Neminem ignorare arbitror, multa pasfim Sc
anti-quiori Sc noitro tempore eum in fenfum de
Matrimonio-rum jure difputata.fuisfe, ut omne Mariti in uxorem im¬
perium, inter barbariei Sc fervilis, in quo olim fceminae fortioris fexus iniquitate detinebantur, flatus reliquias
re-jiciendum videatun Interea tarnen Sc Religionis, quam
profitemur, fan£tisfimae decretis, Sc omnium fere gentium
legibus fancitam habemus incequalitatem focietatis
conju-galis, Sc vereor, ne temere judicaret, qui hanc
fan£tio-nem, asqualitate jurium propter honeflatem cuivis
homi-ni concedendorum contrariam Sc ideo corrigendam esfe
exiilimarer. Si libero ab utraquo parte pacifcentium con-fenfu
fenfu conjugium jungitur, falva & integra
eft
sequalirasy
qualenv eara hominibus natura honeftatem
fpe£tans
con-cesfam voluit; at, fi focietas, quam ineunr, ut reliqua
omnia, quae fponte ab homine fufcipiuntur
coniilia,
ho-neftaris lege fubje&a cenferi debeat, aliisconditionibus
nee in fero hurnano nee Divino iηic a dijudicari poteft,
quam quae vel ad impedimenta mutui ad
honeftam
per-feftionem progresfus tollenda, vel adfubGdia eundem
finem promovendi pro ea, quaeeft
utriusquefexus
natu-rae diveriitas necesfariae rite haberi
posfunt.
Tota igitur
de inaequalitate ibcietatis conjugalisdisputatio,
eoredit
ut efficiarur fubje&ionem uxoris in matrimonio
in
neces-farias esfe conditiones, ut virtus utrinque natura nonre-nuente crefcat, ad mutuam falutera florear, imperiumque
fuum in focietate humana augeat & ftabiliat, qua neces-iitate concesfa una cum jufta poteftatis
marito
concesfae
menfura, haberi posfunt regulae ad
honeftatis leges
ex-aftae fecundum quas, au&oritatis tuendae ab altera parte& ab altera fpontaneae fubje&ionis fubfidia jugo
mairi-monii ,conjun£ti quserere, & ad mutuum amorem
for-mandum, mutuamque felicitatem augendam convertere
posiiint. Non hujus esfe voluimus loci, nt quae
ad
ne-cesfitatem, quam pofuimus, evincendam &
illuftrandam
adferre posfunt & debeant, argumenta recenferentur,fed propofito fatis fuit, fi extra dubium ponere
valueri-mus, regulas generales juris focialis ita
interprerandas
esfe, ut appareat, omnem focietatem, jure tarn interno
quam externo haberi debere inacqualem, quae ut
fubii-dium & conditio honeftatis inter homines
augendae
con-fiderata, qualemcumque poftulat inaequalitatem aut impe¬ rium alterutri pacifcentium concedendum atque,diverfa
quamvis fit indoles & aliis limitibus circumfcriptum pro
diverfa focietatum natura hoc imperium, focietatem ta¬ rnen ad quam pertinet cum alio libere
jungenti
'
vs"smt o '■ s-s s4-V5
neutiquam esfe an illi obtemperare voluerit nec ne, at·
que falfo pa£lum fubje£tionis ut a pafto uuicnis in
focie-tatibus fua natura inaequalibus feparatum confiderari.
Qui imperium parentum in liberos ad juris regulas
exa£luri de focietate paterna loqui folent, ambigere qui« dem numquam vifi funt, an hoec focietas inrer inaequales
oumerari debeat, Ted dum inaequalitatis in hac focietate
naturalis fundamenta in paclo quodam fubje£tionis prae-fumto pofita esfe docent, vereor, ne inanibus verbis
fe-meripfos >& alios pafcere videantur. Praeclare quidem
in-teliigere posfum, in admonendo, ne parentes concesfa
fibi in liberos poteftate abutantur, dici posfe: memento,
permisfam tibi au£loritatem ixa excercenclam esfe, ut qui
eadem tenentur, ii ipii vera fua commoda rite aeßimare noverinr, asfenfum illi denegare non fine turpitudine
pos-iint; mulrum tarnen abefl, ut fic in aperto pofnum esfe juris parentalis fontem credam, nec quemquam in juris naturalis ßudio diligentius verfatum fugere arbitror,
to-ram de jure e confenfu praefumto derivato dodtrinam,
qualis in plerisque juris naturae difciplinis rradita huc
us-que fuerit, iniignem egere emendationem, ut juftse
faris-faciat expe£tationi. Planam & facilem me judice, ad
defide-tam hane emendationem perficiendam apertam habere-mus viam, fi indicatum a Kantio modum adquirendi lege
usque ad ultima, a quibus pendet, principia perfequimur,
nec dubiramus, quin in toram de inaequalitate jurium
ao-<ftrinam omneque fociale jus inde redundaret lux, huc usque defiderata.
De poteftate I Ieri1 i ita haud raro ab illis, qui pras·
cipue jurium humanarum parroni ialutari optarunrs
dis-puta t u m fuit, ur parum abesfe videatur, quin eandem
to-tam quantam abufu introdil£tam rejiciendam esfe
^ ..ΝΑ.—....
—V ·"■ '
verinr, & Γι necesiitarem quandam illam sdmittendt agno*-verint, hane non naturam ad adhonefiatis regulas
confor-matam fed politicas ex alio non aeque puro fonte petitssf radones fvadere putarunr, Sed quamvis fervilem, qualis inter genres plerosque olim viguit, & adhuc pasfim vi¬
ger, ftarum juri narurae inimicum esfe lubenrer fareamur,
iubje&umque neminem herili poreiiati esfe putemus, niii
qui ad hane fubjetionem confenfum dederit, ramen a
quibusdam de operibus aliis prseftandis jure licitis
con-tratibus lnfeparabilem esfe putamus, niii condiriones,
quibus honeffatis cuärura δζ praefidia inter honnnes*"farta
turaque confervari unice posfunt, fusque deque
hab.eren-tur, Tub poreftare herili fubjetionem, nemo enim
um-quam dubitare potuit, quin pax δζ ordo in focietate
do-meftica, cujus infliruendi libercatem natura concesfit, in¬
ter praecipua haberi d.ebe t tam honeftatis,
quam
felicita-tis humanae adminicula: Natura lic coniiitutam habemus
inaequalitatem in focietate herili, δζ imperium herile legiti¬
me coniiirurumj .quod non
magis, quam autoritatem
pa-ternamleges civiles tollere vel vi fua defraudare
pos-funt, niii fibi ipix δζ Natursc contradicere voluerinf,,quam¬
vis iillus autoritärem pro diverfo populorum genio δζ, cuitura aliisque rebus circumfhntibus moderare illamque
ut qualemcumque juris infpetionis δζ
poliriae Civirati
proprio parrem parribusfamiliarum concrediram confide-rare, proprer fines licite fibi propoiitos, queat;
De familia utut focietate inaequali ab illis,
quae in¬
aequaliratem focietatum iimpücium, a quibus coaluir,
con-ftituunt, ieparata quasftio moveri nequir, Satis itaque in-dicatum esfe putamus, inaequalitatem in hominum
com-munione däri a natura honeftatem illiusque praefidia non
refpuente conflirutam, civilium inftirutorum arbitrio non
fubjetam , fed quam inter Sacra Divina autoritäre
im-inediaro inftitura venerari Civitatum antiftites^ eo magis,
decet, quod falva fubjetionis hujus naturalis necesfitate,
30
ad ju flum civile
jugum
fubeundum homines
dcciliores
formantur, quamvis poteftas, cui in
Civitate
fubjiciuntur
male cum illa, quae vel parentibus, vel hero et
patrifami-lias competit confunderetur.
Quaeftiones de Socieratibus inseqnalibus, earutnque
caufis in Jure Natura» eruendis, eo fine dubio prsecipue
fpe£larunt juris inrerpretes, ur
imperio cui
infocietate
Civili fubjicimur
fundamenta
& limites riteexplicatae &
ilabilitae proponerenrurj nihilo ramen minus multadefide-rari in recepra hucusque harum rerum theoria , ur
firma
fibique confians maneat mecum
fasfiuros esfe
perfpicacio-res rerum humanarum judices exifiimo, dum attentiori
animo perpenderint, quid iibi velit toties reperira a
Juris
Doftoribus fenrentia, Civitates coaluisfe padto Unionis &
pa£to
fubjectionis,
quorumpofiremum
neomnino
fi&um
esfe videretur, inter padla confenfu prarfumto inira
nu-merarunr. Me enim judice, fi a pscto fubjeifionem
ci-viiem derivare quis volueric, illud
expresfe, fi
non ver-bis, ramen libero a£lu inj-uriam aliis fecum ferenre nifiporeftste
Civili fe
agensfubmiferit fancitum
monftrare
debet, & quidem ita conftitutum, ur jus aliis conferac ad
ipfam unionem, qua Civirares
coalefcunr cogendi, ordi·
nique in hac foeierace fiabiliendo etiam invitos
fubjicien-di, Incanra confuiio quccfiionis de fiocieramm civilium
origine
hiftorice confiderata,
cumilla,
quoeiliarum in ju¬
re fundamenra fipe&ar in causfa forfan fuit, cur oblici
vi-deantur in eadem enodanda occupsti, Id praecipue
cffi-ciendum fuisfe, ur adfir jus narura
concesfum
cogendi ho¬mines, ur in Civitates coeanr omnibusque fe fubmittant
j
conftiiutionibus, fine quibus Civirares confiftere_& florereneqtieanr. Ur vero primum ejusmodi cogendi jus, quam
vis non inrer jura abfolura referendum a jufiis prineipiis
dedu£him fuerir, nulius dubiro, quin cvitari & pr-rrcaveri
possir, ne jura homini a natura,, concssfa., Imperio