ME AN

D' R

119 SPECIMEN V.

DIARII CRJTICI ACTORUM HISTORIA R. GUSTAVI I>

Q^U OD)

VENIA AMPL. FACUT. PHILoS, UPS,

\

PR.KSIDE

Mac. ERICO ME AN T,

MIST. PROF. REG, ET ORD. SOC. REG. SCIENT. UPS. ET ACAD.

REG. LITT. HUM. ANTIQU. ET HIST. STOCKH, MEMBRQ.

P.- P.

PETRUS SUNDÉN

VERMEIANDUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXII FEBR. MDCCXCVII,

H. A. M. S.

■ - i

UPS ALIAE,

Eitteiis Johann. Fredr. Edman, Reg. Acad, Typogr.

KONGL. MAJiTS TRO MAN, LAGMANNEN HÖ G ÄDLE

Herr JOHAN SANDELIN,

CONTR. PROSTEN OCH KYRKO HERDEN

HÖGÄREVÖRDIGE OCH HÖGLÄRDE HERR

Mag. _{ADOLPH F.} KJELLIN,

KON GL, MA J.TS TRO T JEN ARE, LIEUTENANTEN HÖGÄDLE

herr

PETER LEONARD _,

HÄRADSHÖFD1NGEN HÖG ADLE

Herr JOHAN LILLJEBJöRN,

BRUKS PATRONEN HÖGÄDLE

Herr BENGT ANTONSSON,

SAMT SECRETERAREN HÖGÄDLE

Herr JOHAN

ANTONSSON

y

} brdade val k b>ate ?

Fh ^{r låten at} jng tnrit den fnb'ten,at pryda detta lilla

virk med Pär a namn. /h (en det evhft Jo f m ct [va "t prof pä en rb-dfam år ka*[la af de vålgernmgar, jor/t Högädle

Herr arne bevij-tt

Sm

ödmjukt _{fe tjmnrt,}

PJETfiR SLNDéiV;

SPEC1MEN V.

DIARII CRITICI ACTORUI

HISTORIE R. GUSTAVI I.

An. 1530.

Jan. Üpfala. Acta på mg ter dåtftådes. v. Stiériim. Riksdo beflut, i. 133.

16. Upfala. Keria to infra 8:am Epiphaniae. Laurentti

Andrere bref til Domproften M. Sven Jacobi Schenin- genfis i Skara. v. Troils Handl. ^1. 356.

At emorraga Bifkops ämbetet och befordra Johannes

Laurenrii vid Schobvårket.

Apr. 8. Lybek. pridei nonarum Aprilis. Chriftophori

Andrste litterae ad Guftavum _1.

De ftatu religionis in Germania & colloquiis inter L11-:

theranos & Reformttos. Offert _operam fuam pro a- lendis equis Vei alio negotio. Inserantur ex Colle^tioni^

bus Proeiidis.

Gråtit B3 pax a Deo Patre Domino itoftro Jefu Cbrifto. Mir et ur for tas fe ve fira, Rex illußrisfime, lerem ^tas,

tant am audaciam in banc cetatem ^c ädere potuisfe, ut adole- feens ego verum imperitisfimus, tarnen nihil veritus ad tan- tum Regem B3 quafi divimtus delapfum Impsratorem feribere

anderem. Sed vehementer vtftram, illußrisfune Rex, Serenita-

tem exoratam velim, quod occaßonem, quet mihi confilium feribendi pr&buit, benignis aurtbus percipere non dedigne-

tur. Cum itaque ego Vittemhtrga difeedens Lubecam venisjem, mprndens fort t inc;do in civem Holmen fem Hans Bäckman,

A virum

14 Specimen V Di ar ii Critici *4clor um

vir um meo judicio indußrium ZV vcftra Serenitatis _(ut

decet omnes nos) ßudioßsfimum. 1s _{rogatu meo} exponit mihi

omnem rem, nempe ßafum rerum in patria. Nam jam pri-

dem Vittembergam usque rumor venit, vel ut reSlius die am

farna fuit, quem ad mod um impii hominis ZV vefmi mir abilcm ZV

peene inextricabilem twbam V feditionem con civ ^er int adver- jus veßram Serenitatcm, partim Epifcopi, quorum lange aliud

erat officium

quam feditionum tempeßates concitare, par¬

tim Fquites ZV quidem li pra/ertim, in quos Veßra Serenitatis prceclara, admiranda, imoflupenda menta exßiterunt. Adeo ver a eß graviifuni hominis eo in loco fententia: Quem fortuna diu fovet, eum plerumque tandem pr&eipitat. Cvlloqtiimur igitur

ego cum illo ipfo che. Int ^trea dum ßc confabulamur f iis f amiliariter, iile in hatte ^vueem erumpit. Facies, _inquit,

rem Serenisßmo Regt gratam teque dignam^ ß ejus Sereni-

tati adumbrabis, qu&nnm adbuc taut a atrocitas ßt content fo¬

rt um in rebus ecclefiaßicis, ut etjam finis aliqunndo eis ivipo-

natur

atque ita confula tur paci ZV eccleftee trariquillitati.

Quid multis ? Perfvafit bnmo, quanquam ahquamdiu vere—

cundia repugnarem, me, ut paucis quee potui, Veßra Sereni¬

tat t exponerem, de quibus potisfimum rebus ambigant doEh

bomineSy _qu.eque ßt cujusque contenßoforum ^eorum, quos e%c haclenus aut audiverim aui viderim, opinio. Nam hujus rei gratia celebriores aliquot Germania Academiis abhinc bien-

niuviy cum Scbola Vitt einher ^v enßs Senam transferretur, per-

lußravi. Neqne tarnen ber c eo pertinent, quo d put cm ißorum quin quam , quod quidem feitu dignisfwium videri posßty Veßra

Serenitati ^non esje notisßmum. Verum q\\od ahquanto jam

tempore publice audisjem reverendvm in Cbüßo Put*em Dolo¬

rem Lutherum: htm quod vir o omnibus ingenii dotibus b- Jolutisßmo D. Phihppo Mehncbtone publice ZV privatim pra- ceptore jueundisfiino> aliquot jam annos utor. Da ade quin

nunc •

ad Hiß or i am R. Guß avi 1. i*

mv. c magnum efi filentium de multis caustis ^, de quibus ^non it ^a

mu/to ätits acriter pugnatum efi, ißiusmodi i:i Utterns refe-

re dum esj' judicavi H.ec erat potisßma causf /, qua me ad

bac vdra. Rex illußrisfime, berenitati fe r tuend a impulit.

Prim m omnittm igitur veflra Serenitati tion obfcuruin

pv.t')

j >b Mich- ehs feßum Mur pur ga c, i sputet um esfe in ut-

ram q ne pariem, utrinque. ab entditis bominibus; tllo en/m

convenerant Uheraltnte Hisforum Principis Låtitgråvit id temporis Dottor Lutberus

Philippus Mc lan bion, Ju/lus fa¬

nas: €f ab altera parte Oeeohmpndius, Zving/iusBucerus

cum litis Sv ^{er mer} tis. Übt fic disputatum eß, utfletu Zf ge mit a

c on querer 11 ur Oecolampadius, vir alioquin apprirne evuditus ^, fe in iIhm blaspbenlam opinioneoi pet venis je de facrameuto Evcbarißia. H/c Zvinglius contendit manifefle, contra omncs fere veteris ecelefia Scriptores if Paulum, nulluni esfe pec-

catum or/ginis> ctä tum fic rejpondebatur a Praceptore Philip-

po, ut ii b ^en t er ob itv/feer et ur non modo fuoruvi argumentorum jed adco quoque fiti ipfius, atque eum fui puderet pigeretque.

In Jumma multi, qui ante. Svermeriis adheeferant, re hel is t fl is

baretic/s. pedibus concesferunt in fe ntenti am Pitt einhergentium,

Ut lottge verisßmam, cf non rationi humana, quam Jolam fequuntur baretici, cf ja/n tum cum maxime inflatos fe fpi-

ntu i attit ant, fed fcriptura D/vina confentaneam. Neque

enim potuerunt abolere £f antiquatam reddere ^ccenam domini-

cam, divinitus ab ipfo Deo, teile etjam Paulo tnßitutam.

Nam elära Junt cf perfpicua Scriptuva facret verba £f tain

proeul ab omni error t remota, quam qui condtdit illa, Deus.

Qttia autem ex aquo non intetitguntur £f percipiunter ab Horninibus, in causja eß bominum infama, qua inccrta etiam

pro c ert is aifirmat. Convenit autem inter utrosque retinen-

åam esfe divinum inßitutionem ^ccence dominicce.. Sed boc uno

a fe invicem disfentiunt: Dottor Martinus, D. Philippus cf

A 2 otnnes

a G Specimcn V, D ^tar ii Critici Aflor ^um

tunnes fani bomines in fide, fentiunt tam verum esfe corpus

£f fangyinem Cbrtfto in pane Ef vino , quam quod crucifixun>

iß Ef pasjum tß Ef c. llli contra fentiunt fignificare corpus Ef non adesfe fubftantialiter. Sic enim Uli opinionis errore

loquuntur. De peccato oviginis etjam fatebatur Zvinglius, fe turpiter filjwn &r ballucinatum esfe, feque errasfe, admiftt etjam correHionem. Hinc _apparet, Pittembergce esfe ejus

mndi Epifcopos, _qui cum re&e docere Ef alios inßruere in

doHrina fana, tum ut pracipit Divus Paulus, contradicentes redargutre Ef convincere posfunt. lnde ad liquidum indubita•

tumque facile perduci poteß, i Hos fcbistnaticos, bos Cbrifiia-

720s, ///ox /« doHr i ^na vagos, Ef anitni dubhs, Z>o/ fanos Ef

certos verb* Dei faHos esfe. 5V// aliqtti, qui negant virn baptis-

»w ^ ditputar.t esfe mer am a quam , ////' dialeHices prorfut imperiti Jwit. Qui er rant indefinit tone Ef baptismumvocant

a quam, »o» aqua; fed ipfa ablatio baptis mus fit. Alii funt rurfus, ^wo/ ccvctßxTrr'^ciT appellant, i/// jubent åenuo baptizare, atque eorum plus _quam ducenti^ fatis fcio ^t partim

aqua fuffveati, ^partim ig ne cxtinHi lunt, partim gladio bis pto- xitnis annis oeeubuerant fub ipj'o Bbcmice atqus Außrice Rege

Fe*dinnndo. Sed bi ^a d/abolo obj sfi mu/to infaniores funt,

quam quod de illis verba fi ri oporteat. Ac ut uno fajce comprebendam univerfos, llhißrisfime Re.r, omo*/ Sacra*

mentarii, ornnes xvxßcc7rThocij praeter unum atque alter um ^

qui ejus /cbism tis auHores funt (ja am -auHörem bairejeos feil'

tit Augußimis difiici Hirne converti nd doclrin.m fan ^am j er*

rnnes inquam, Sacramentarii reßorfeerent; ////, fub

quorurn ■ imperto funt, m wifeße fatmtur, f' ad unum usque

omnes interempturos a Je, (i vtHi, bominibus feduHis, etjam ob _{id tanquom pro} ipfisßma veritate interietunt ultra fe afferentes r/r ort i ^ Fittembe*genßbus five quibuscunqtte alits pal-

i&aut cedetit. Sic ut in oppido. non proeul ab Anguß a acci-

ad Iii flori ^am R. Gußavi L<

dit^ ut quid avi fili mortem covfeifeer et nitro, qui cum interro-

gatus es fet, cur fibi ^mortem confcisfet, refpondit, fcriptum

esfj) qui perdiderit animam fuam propter me, fervabit

eam. Defendunt itaque fe per fas Er nefas ^y quoad posfunt

audent. 0 _{quam magno} rsdimerent omnes fuas concio»es9

£? cditcs libellos, fi id fieri liceret. Sed ca res percaUuit jamt

it a ut faflum infeSlum iri non posfit. Satis ndmonuit Paulus:

Non cpoitere Epifcopum perfra&um & temerarium esfe.

Quod quam vellem omnes Fpifcopos concionatores adcuia-

tisßme expendere ET adcuratisfims inter utramque politiam

diflingvere, atque alter am it a c x erc ere , ut fe a It ^er i prorfus

non admifceant. Porr ^o de Uber o arbitrio, feu potius fervo,

omnes filent. Et Erasmus ipfe fcio vellet fibi nunquam in

meutern venisfe, ut quid quam comminifceretur åeillo eodem-

que Ii belli fui argument o. Et jam r ur Jus fuam infantum

prodit in Jacris litterisy defcribenda mva misfie forma ^y nova

autem, imo antiqua illa ET bhspbema tntsfa reflauranda, Sed

Domino olivi rationen reddent, qui fic fimulanter omnia

diennt E^ fcribunt. Deinde utaliquid de Comitiis Pritici-

pum Germania di cam: Adeunti mihi dixit praceptor doSiis>

fimus ET fapientisfimus non es Je, quod fic feflinar em, promi-

fit en im meccmite, inträ pentecofles fe flum, rediturum Vittem-

ber _{gam ex} patria. Ob quam causjam matunus abii. Nam

fe una cum Principe Saxonia ElcSfore ET DoElore Luther o f

Auguflam ad pr£ fl itut a eomitia profeSlionem JuJcipere opoitere.

Quin illic Jub feflum Georgii eomitia fat ura es fe, ET eo Ca-

farem exfpeSlari, ibi rurfus disputabunt propter ea. Nam videt

Ca far plerosque ex Principibus, it em c ti ler i mas utbes Ger¬

mania _y Jufcepisfe Evangelium ^, ut Nur enl ergam ^, Magdeburg

ganiy Luneburganiy Hamburgam, Lubecamr Rcflocbium, Esf

Sun dam. \Fo/untate igitur boc flljcipit quod aliuqv.i cog tretur

admittere

videlicet ut in Comitiis disputetw pubheey quo jufla pars jupcrare queaty injufla cedere ^c o ga t ur Cf opprimatur.

Quia

i8 Specimen V, Diarii Critici AHorum

Quin fl mutuis disputationibus res tränpgenda ^er it, tuvi Deo volente, procul dubio vin c et veritas, fuccumbet iniquitas, Papes nihil proderunt fua conjilia, [ed eum cum (iiis pesjum- dabunt, Ef erit boc quod Greeci dicuut ßahhovri _Kdyj^.

Qttamquam adbuc dubitari po s fit, ^num omtiino v en turas fitCcefir.

Qnidam enim dicuut, Hifpanos a tergo adortos es je C.efarem,

cum iter teneret ex fiiibus Hifpanice in Italiam. Qnidam

contra inquiunt rediisfe ⁱⁿ Hifpaniam pacatnrum Hijpanos.

Alii formidine perculfum Ef p rturbatum nefcio quo fe eon-

tulisfe. Qnemadmodum ^{autem res} _fe babeat, ^{a me} fatis certs

conftitui non poteß.

-

Poßremo hbenter bic recenferem, quid bic commenti fint

bomines de Cbrißierno, fed bic ut éxiftimo _veßree Serenitatis

Legatus id ^me multo rettius novit, qui id ^coram veßra Sc-

renitati cum decoro Ef non incornmode pvcefiare poterit. Hsc funt itaque, Ulußrisfime _nißcanda Rex, _qutt duxi veßree Serenitati ßg

es fe. Eeßram autem Seremtatem fen element iantper Chriflum obteßor, ut qnemadmodum _{fyncero Ef candido} animo ac propter temporis angußiam profettum eß boc indigeflum, impolitum Ef breviter elaboratum Epiftolium _promt i s/i me, it a

Veßra _Dens Seve nit as accipiendum _putet animo benigno. Dominus

retineut veftram Serenitatem in puro , fyncero Ef mani•

feßo ver bo fuo, atque hane vientem injiciat Ef proprium det, vet datam q am conßrmet, qu<x Jci/icet faveat bonis vir is, quos ego nunc non nomino, Ef ingenuarum artium ßndioßs adolefcentibus. Ego cum faepisfime tacitus me cum. co^ito, quonam

patto qmsquam bominum t mtas res gerere po/it, invento lange Juperare humana confilia, lilas infidias, fraudes, feditiones, conjurationes, quas bis annis pertulit veßra Senilitas. Et ta¬

rnen cum illo clamit are licet: ^ex bis omnibus liberavit vi c

dominus. Et mihi credat veßra, llltißrisfime _Rex, Serenitas,

verbo Dei, quod veßra Serenitas

jam aliquot annos propugnat,

dl im

ad Hiftoriam R. Gufl ^av i 1.

iilflvi vi&or i am etdfcribendam ^es fe, qua contigit veftra Seve•

nitat i Japenumero partim ex deviSlis Ef fubaclis apertis boßibus>

partim inteflinis quibusdam conjurationibus Ef feditiombus oppresfis. Tum denique bonis vitis, qit i aptid populäres ^no- bros profitentur Evangelium, quique funt veluti columna Ef bafes tot ins patria, maxime quantum ad rempublic am Cbri- ftianam Ef Cbrifli pbilofopbiam. Nom Uli orant incesfanter, jam impösfibile eft reSle orantes non exaudiri. Et Cbriftus ipfe teftatur in Evangelio, quanta fit wepyéicc feu efficacia ^o-

rationis. Ego etjam Fittcmberga (fleci, ut tota ecclefia Fit»

temb/rgenfis fttis public is Ef communibus precibus Deo opt, Max. commendarct veftratn, llluftrtsfirne Rex, Serenitatcm,

ut qui potens eft ^nos in doElriva Jana Ef ab omni errore in

via immnculatos confervare. Quod autem ad me att inet, cer- tum eft, lllufirisßme Rex, vivam modo, velie me quam celerri-

vie redire ad _picum praceptorcm Fittembergain. Praterea Jumma voluntate Ef confenfu Principum Academia noftra Vittmbergenfis non nihil mibi honoris collatum eft, _quem ut

tuen Ef propugnare va leain ^y opus erit mibi, opinor ut pluri-

mum anitis duobus, vel ut minimum uno tant um, quo exaSlo

ine in potriam ref eram, ac tum veflra dementia re liv quam >

ad quod maxim e Jim idoneus. Nulluni hone flum munus, quod qviaem bona conjcicntia fujeipi peterit, cuique Ulla ex parte par es fe posfim, reeufabo dut ajpernabor. Vel ß veflra-

Screvitatis alendi fint equi^ vel ß quid boc bumiftus, videbitur

dementia veftra mibi inj ungen duni esfe. Viva t igituv feli-

citcr Ef valeat in Cbriflo veftra dementia, Rex llluftrisfime. Lu- beca prid: norr. April, anno 1530 Cbriftcpborus Andrea, a)

Infcriptio: Jllußrisßmo berenisfimi R gni Svecia Gotborum-

que Regi Guftavq Erichjon Principi ^mco Clementisfimo,

O yefit'o Gotiusx Artivm Lilernlium Mflpßer an. 1^2, Eijues Aurntus ist Regiii Svec/<e Senntor

plutihus Lign onitnsfundus tandem Regem deseruit,

Lukeca mortuus 1548 25 Martti ist in Templo Cntbedrnli Sepuhus.

Cfr. v. Stjernman ad Put. Nigr Cbron. p 92 C-orvr-ls blya Sv. Dikl,

V. 2. p. 23. 135. Löiibom. l'p/ysn. i Sv. Hiß. P. 4. p. 75.

THE SES.

t.

<*0

Otudim ämnes Ungvas conciliandi & er Commmi dedticendi origive magna in gern a jcepe abripuit; par um autem eadem

pr.ojecisje aut pt ofk er e pesfe exftimamus.

II.

Dtfficile eft certum ge nium veI ch ar att er em ettid am populo dffi'igere; Si ver o faß ni invidiee aådittam es fe dicamus .gentem Svto Gothic am, baud multum a verit ute nos abeirare

putamus,

III.

Controverfearum plerisque occoflonem dedit ^vtale inteHetta aliorum fententia _atque nimia} qua femel ditt a fuerint> de- fenden di tenacitas,

IV.

Si excolendo folo patrio impenfa fuisfent, quas prafenti

Seculo arma fine fruttu geßa eonfumferint, _{pecuniee ;} duplo majorem, quam quem jam fert, civium numerum a ler et terra Svio Gothic a.

V.

Jn primis diet non potefl^ _{quantum adhuc} in Magno Dit-

C itu Finlandtce ad flor em per dite endo agendum refiet.