D. D.
DISSERTATIO PHILOSOPHICA
DE ' >
TENTAMINIBUS PHILQSOPHO
RUM in ILLUSTRANDO S. S.
' TRINITATIS MYSTERIO,
QUA M,
VENIA AMTLISS. FACULT. THILOS. VTSAL.
PRÄESIDE
Doct. PETRO NICOLAO
CHRISTIERNIN,
LOG. ET METAPHYS. PROFESS. REG. ET ORD,
PRO LAUKEA .
- ^ /
/ , ~ ~ J. _ •
PUBLICE VENTIL ANDAM SISTIT
ERICUS JOHANNIS HUSS,
V. D. M. JEMTLANDUS' é
, IN AUD1T0RI0 GUSTAVIANO MAJORI
H. A. M. S. "
UPSALIGE,
AruD JOH. EDMAN, direct. et reg?, acad. typogr.
§• r. ; .
MyfteriumSacer Codex,Sacro dum curatiusSanft# Trinitatis, cujus meminitpaulo perpendimus,
facile comperimifs, efle illud, in quo indagando fapientia ipfa hebefcic, acies fubtilitatis noflr# flaccefcic,
ratio nihil pr#ter admiracioncm, eloquentia nihil medi-
tatur praeter filentium: heic iumma ingenia tenebris in-
volvuntur, heic dofti pariter ac indofti conjunguntur parique paflu ambulant; & quidquid ante tempus, h. e.
ab aeterno fuit & exflitit tanti momenti ac ponderis,
creditur ab homine fibi divinitus revelatum, non capi-
tur. Interim tarnen varia in fcenam quafi prodierunt
tentamina Philofophorum, quibus chefeos Orthodox# de
tribus perfonis in una fubftanria efTentiaque Divina rea¬
liter diverfis, pcdibilitas illuftraretur. Kon funt nifi il- lpflrationes, neutiquam vero probationes, fiquidern nulla principia cognofcendi, ifthoc myfterium per rationera
ftabiliri queunf. Atqué hoc erit argumentum in quo dilucidando nollra verfabitur induftria.
; - §/ ir. . b : :
Non multus ero in enarrando, qualis olim fuerit Pythagor# ac Platonis pariter atque illorurp, qui hos fe-
quuntur, opinio de Trinitate in Deo. Pauca adduxilTe
fufficiat. Nos docet Cudwortb a) ab illis tria in Divini-
tate principia flatui feu «';rk, v-nosoiveis, quarum princeps hypoftafis dicitur ev unum ante omnia,
A 2 Ulli-
<j) Sylterna Intelleftual. Cap*4. §. 36» p. 689.
4 Tentamina Pbilofophorum
unitas nimirum fimpliciflima, qu$ res omties efficienter
continet; altera sv 7rctvra, unum quod efl omnia, len quod omnium rerum fpecies compleclitur; tertia audit
«V Kaj TrccvTcc, unum & omnia, quoniarn re ipfa & aåu ipfo explicat & producit id, quod prima hypoftafis vir-
tute & potentia, altera vero in idcis comprehendit.
Eamdem ob caufiam prirra quoque dicitur efle r.uvroo
sviKwz-, Omnia unitive, altera 7:clvroc yoe$s9 omnia intelli*
gibiüter, tertia denique ttccvtoo (pvcmws, omnia animali-
ter, i. e. natura femetipfam movens, agens & prcducens
omnia. Rurfus prima hypoftafis rccyaScv, bonum, feu ipfa bonitas nominari fölet, quae mentem & intelligen-
tiam omnera excedit; fölet etiam nonnunqu3m cpSc&irtåv,
lux fimplex appellari. Alterius nomina liint" rSe9 A'cycsr, cc(p!c&y unitas & bonitas fecundaria feu aliunde profici-
fcens, item ecyuSoeiårjV) formam bobi babens, quamquam eflentialiter & formaliter, mens, intelligentia, ratio &
(apientia cunfta percipiens & comprebeodens feu infi¬
nita cognitio. Tertiam vulgo nomine }, quod ani-
mam denotat fémeripfam moventem, defignari videas.
Vocatur etiam dtyoÅm7 Kaj Venus & amor, ro r,ys-
fxcvxv T8 -noivrcs, quod univerfo prtefidet. Et quas funt
reliqua? nota" difcretionis trium hypoftafeon Platonicarum,
quas fufius exponit iaudtitus ilJe Cudwortb. At vero ut dicamus, quod res efl, videntur quidem fibi , velligia quaedam Trinitatis in fcriptis horum gentilium Philofo- pborum invenire, qualta etiam loca Tobias Pfaimerus b) collegit, quas Trinitntem quandam fapiant; fcd cum
eodem Pfannero c) fubdubitamus, numne ex ipfis, qui exflant, Platonis Libris liceat conjscere, ne dicam colli«
gere, talem qüas venditatur> hujus Myfterii notitiam in-
• dicio b) Syflema Theol. Gentif. Cap. 3.
0 Sytb Theolog. Gent. Cap. 3» §. 6.
in illufirando Myflerio S. S. Trinitatis. y
diclo duéhique rationis potuifte innotefcere. Plotimis d)
provoeat ad Koyas 7totKéuts, veteres fermones, exiftimans,
präsentes fermones eile veluti interpretes antiquorum,
idque teftimoniis adprobari adferentibus, opiniones ejus-
modi efte prifcas; quod ex iplis quoque Piatonis libris
licet conjedari, quandoquidem Parmenides prior ejus-
modi opinionem attigit. Qu<e fi ita admittantur, ut ad
dodrinam de Trinitate Gentilium ifta efFata pertineant,
pro credibiii habet Pfannerus itemque Mornatis, e), pro-
fluxifle eadem ab Hebrais ad ^Fgyptios, ab iFgvptiis
ad alios, Gr^corum prsefertim Pbiiofophos, quos Ägy-
ptum difcendi ftudiofrequentafte novimus. Verum enim
vero cenfet infimul nofter Pfannerus, perdifficfe efte
creditu, dogma tantis tenebris etjam apud Hebr^os in-
volutum, ut, num eis communiter id cognitum fuerit,
adhuc inter Theologos difceptetur, Ethnicis ita inno*
tuifte, ut explicatius fere de eo locuti fint, quam iidem,
a quibus lux haec, (ubobfcura quidem, primum orbi ii-
lata eft. Unde conciudit laudatus nofter Pfannerus, quod
de iis, qui poft Chtifti nataies ejusque dodrinam per
omnes terras diftufam vixere, quos inter Proclus-) Jam-
blichus, Amelius, Porphyrins, omniuroque pra-ftantifllmus
Plotinus, facile Iuipicari liceat, ad eos quoque arcani
huju-s notitiam penetrafte, cui aptavere forfan, quee apud
majores, Platonem praTertim ei fimilia, reperiebant. No-
tatu itaque dignum eft, quod AugußinuSy tefte Meisnero
/), faftus fuerit, fe ante converfionem ex libris Piatonis
non potuifte a'iquid colügere, quod Trinitatem faperet
perfona'rum, poftquam vero eftet converfus, roulta a
rjlatone efte dida $ieprehendifie, qu<e ad religionem posr
A 3 fent
d) Enn. V. Lib. I. T(>l6üV OC^iKHV V7t07TC6Ue00V^
e) De Verir. Re!. Chrift. Cap. 6.
f) Pliil&f, Sobr. In Qu. Metapb,p. 1148»
6 Tentamina Philofophorum
fent adplicari Chriftianara. Idem förlitan efjam de com-
pluribus fentiendum opinamur Patribus, qui placitis ho*
rum gentilium decepti Philofophorum, hoc in pun&o
de noeliori nota non. fatis ie commendarunt. Trinitas enim Platonica a Chriftiana longifTime difcrepaf. Atque ifthanc rem ex profeflo perfecuti (unt ac probatum de-
, derunt complures Theologi, praTertim Dionyf Petavius, Job. Bened. Carpzovius, Job. Franc, Buddeus^ Sc recentis- iime Job, Jac. 'Limmerin an g).
§. III.
Progredimur jam ad illuftrationes Trinitatis, quibus,
adumbrari aliquatenusj hocce Myfierium pofle putarunt;
ut dein pateat, quid de harum pretio rite fit ftatuendum.
Inter antiquiores, qui ifthoc Trinitatis Myfierium illu-
flrare funt conati, nominandi prafertim lunt Philippus MornauSf Barth. Keckermannus-, Jul. Ceef. Scaliger, Ef Guil.
Amefius. Morneeus nempe b) ita calculos fuos fubducit:
Agnofcimus in fimpliciffima Dei ejfentia, primum naturam Ef
ttim aSiivam, deinde lntelleSlum, quo vis illa exercetur Ef fic demum voluntatem. - - Sunt tna illa, ejfentia unum; Ef
ratio eß in promtu; quin tranfit nec intelieElus nec volunta-
tis aSlus in rem exteriörem, fed in intelligente Ef volente
permanet. - - Quidquid enim in Deo rejidet f fubfißit,
Dei ejfentia eß. Neque vero vult quidquam, nifi quatenus intelligit, quia bonum cognitum voluntatis eß cbjeclum. In- telligit.porro per ejfentiam fuam, Itaque voluntas non fecus
■ . > . % ac
g) Cfr. Petav. de Trinit. Lib. I, Cap. I. Dogm. Theöl. Tom. 2.
p. 16. Carpzow. Difp. Acad. Difp. 23. Budd. Inft. Theol. Dogm. Lib.
2. c. I, §. 55« Zimmert». Exercit. de Atheifmo Platoni impn&o, quse exftat in Opufculis Tom. I. Part. a. p. 814. ut jam taceamus Schtibertum
hac de re commentantem in Inflitut. Theol. Dogm. P. 3, c. I» §. 243.
p. 240.
b) De Verität? Re!, Chrift, Cap. 5.
illußrandi Myfterium S. S. Trinitatis. 7
nc intelleSlus, in Deo ejfentia efty quafua unitat&poteftatetn,
intelle£lumy acmluntatem complettitur éf continet. - - Confide•
ratnus in Deo intelleBum, cujus aSlu fefe cognofcit, vo-
Imtatem, cujus attu fieri nequit3 ^z/z»y^/i? »my* honum per•
feSie cognitum, /?»/£* 2^ diligat, IntelleSlus vero iüe, dum
in fe refieSlitur, fecundam notis perfonam genuiti quam Pa-
tris fapientiam appellamus. Foluntas itaque, qua ab ceterno
agit, »z/6/7praeter fe obvium fiat, <7#zz fuo in fefe refie-
Bitur, 2^ 7//0 infinito bono conquiefcit, totaque in ejus
uniiis atnorem fefe ejfundit. Eo vero aElu, tertiam nobis
hypoßafin, ut ita loquar, producit, »öj Spiritum Deiy
Jeu fanSlum Spiritum vulgo nuncupamus. Eß vero bic Ca¬
ritas, amort dile&io Patris filii; Patris nimirum intelli¬
gentas erga Filium, intelleSlus aSlu conceptum, 2/ filii vi-
ciffim erga Potremy a quo^ quidquid habet, 2^ quidquid eftr
lubens agnofcit. Proinde fic, inquit Mornaeusy quidquid hac
de re in Eccleßa docetur5 rationis luce illußratum eß; Et-
enim credit ceeleßi pagina edoSlus homo, z»fimpliciffima Dei
ejfentia tres per[onus ftbfiflere; qunm ea diflinguere nemo poffit, qua non comprehendit, hoc certe myfterium nunquam
humana ratio ratione adfequi pofjet, quod tarnen oblatum pa- tefaSlumque a Deo, B" ampleSletur probabit. Haclenus
Mornaus. Hu jus vefligia prefle fequirur Keckermanniis i)y
hunc in modum ratiocinando: in quacunque natura per- fecliffimus eft intelleSlus qai fui ipfius ideam format con- Jummatiffimam• z» quacunque eß voluntas toto nifu lata in perfeEliffimam naturam: in ea eft imago, 7?<?z Filius
Fol. 1: ij. 2t3 Spiritus SanSlus, ^zzz Dei amorem teliquis
ingenerat Rom. F: j. i. e. z'7z locum Trinitas. Atqui
in Dei natura ita &c. Ergo. At vero de hifce Keckermanni
ratiociniis, valet omnino,ut opinamur,JudiciumMeisnerik)r
quod
0 Lib. I. Syftem. Theoll C. 3»
Philofophia Sobria. Se£h 4, Quasft.
Tentamina Philofopborum
quod ifa fe habet: non improbamus Kecksrmanni finem Ef
intentionenz, qua fane bonn eft; quia fic Antitrinitarios ma- gis confundipoffe cen[vit, - - - Una hominis anima tres ha¬
bet facultates, intelleclum, voluntatem Ef memoriam, quce inter fe dijferunt formaliter; ab anima tiimen realiter non
dijferunt. Qua omnia dicuntur icones ej]e Ef fimulacra trium
in una Deitatis effentia perfonarum. Et fane hoc negatum
non imus\ [ed liberaliter concedimus. Pari fere modo eeiam
comparata funt, qux Scaliger l) hoc in negotio nobis fubminiftrat, inquiens: generat ex [eipfo, in fe ip[o , fui ipßus intelleflionem Dens, eodem modo eamdem Ef cequalem fibi. Quia non intelligit per fpeciem, [ed per [ni ipfius pra- [entiam. Ergo cum fe intellexit honungprimum, immenfumi Ef intelleflionem ejusdem quoque modi; Jpirat, erga ipfam
amorem utrique cequalem, ceque reciprocum, ftne ullo recurßi
tarnen ab ipf'a inteilefHone. Amefius m) ha?c ita nobis tra- didit: Pater eft quafi Deus intelligens; Filius imago Pa-
tris exprefla & quafi intelleftus; Spiritus Sanftus ema-
nans a Patre per Filium & Spiratus; eft quafi Deus di-
leftus. Filius producitur quafi per aftum intelligendi
Vel dicendi ex intelleftii, vel memoria faecunda Patris;
Spiritus Sanftus producitur per aftum omandi vel fpi«
randi ex voiuntate fecunda Patris & Filii. Ileec ille.
Nimirum ifU Auftores, ut cum Reu[chio loquamur n) ad analogiam operationum anima; adumbrant Patrem per
intelleclum vel potius vim reprce[entdtivam; Filium per ideam, quam de fe ipio concipit, adeoque generationem
Filii per conceptionem iilius idece; Spiritum Sanflum per amorem,j quo compleftitur fui ideam, & vim reprtrfen-
tativam, adeoque JpirationemJeu prcceßwnetn Spiritus Sancli
per
t) Exoteric, Exercit. de Subtiiirate, Exercir. 365« Sect, 3, m) Lib. I. Medulls Theolog, Cap. 5. §. 16.
n) Syftem. Metaphyf. §. 1073. p« 821.
in illußrando Myßerio S. S. Trinitatis. p
per percepturitionem ideee fni cognitae. Sed ut dicarous, quod res e(t, in hifce illuftrationibus omnibus & fingu-
lis variae occurrunt diffimilitudines, quae efficiunt, ut anima cum tribus fuis operationibus, Trinitatis imago
eile nequeat. Nimirum illa Trinitas, quam ex tenore Sacri Codicis credimus & profitemur, non eft Deus fe-
cundum tres intelle&us & voiuntatis operationes confi- deratus, adeo quidem, ut Pater non fit Deus objefta
feorfim & extra fyftema fibi repraefentans & volens vel nolens; nec Filius fit Deus obje£ta inter fe conne&ens
& fyftemata rerum adpetens vel averfans, nec Spiritus
San&us fit Deus optimum adprobans & decernens; pr«-
fertim quum hi aélus feu operationes intelle&us & vo¬
iuntatis fint operationes totius effentiae, quippe qua? ab
unaquaque perfona participatur, ut adeo etjam omnes ifts operationes omni in Divinitate perfona? competant.
Unde quemadmodum Pater objefta in fe confiderat, in¬
ter fe conne&it, optimumqte adprobat, eligit, decernit;
ita pari etiam modo Filius arque ac Spiritus Sarnaus.
Quocirca fi tres illi intelleSus ac voiuntatis gradus feu operationes^ forent tres Divinae fubftantiae, & tres perfo¬
na^ efificerent, tum in qualibet perfona tres quoque es- fenc fubftantia? & perfonse o). Neque ab his illuftratio¬
nibus multum abluait P. Poiretus p), qui tria in Deo conflituit, nempe, /. effe primum. 2. Effe primi reprefen- tatio, imago, idea, quce ipfum ejje efi. 5, EJJe primi in ejus fui imagine gaudium acquiefcentia. Atque ha?c tria ab
eo vocitantur. /. Cogitatio perfeEHfJima, 2. Reprcefentatio fui fibi: 5. Refultans aternus ex bis Amoris five Eatitice fphitusj cogitationem Divinam pevmeans, explicans, implens.
Et bxc fic fe non pojfiint'non habere, etfi nullet cjjent rerum
B idece,
0) Cfr. Schuberti Inflir. Theol. Dogm. P. 2,^Cap. I. §. 143. p. 244.
f) Cogir. Ration, d? Deo, enima & tnalo Lib. 3. Cep. 8 Piopof. f.
Tentamina Pbilofophorum /\
idcce , nuITequc enrum exfißentice. Ergo ex confiåeratione folius natura Dei conftat, in illo e/fe Santtum Ef inviolabilc tritium, h. e. Sacro-Santtam Trinitatem. Haec placita fua
fufius exponit ac probare annititur Poiretus. Verumenim«
xvero nimium illis tribuere videtur, adeo ut falia etjam
ratioctnia vira probationis fuftinere potri, qusmvis in
fehoiio fubjunito vocttet eadem ipfa cintum veflig/a qua:dam Trinitatis, indicia Ef monimenta, qua; lumen ra¬
tionis homini ex (ui contemplatione, fuppediret. Sei«
licet, tanfo minus probationis vis hifee e^p'icationibus
inelle po'eft, quo manifeftius redditur, quod in mente humana tres ede perfonas, fiquidem iisdem argumentis
eadem inedet vis, pari roodo evinceretur,
§. IV. -
Illuftrationem quoque hujus myderii nobis exhibet Job. Theopb. Canzius q), auturmnans tres in una eflentia D vina perlonas adumbrari poffe, fi dicarmus quod eden-
tia namnque Divina feu vis illa infinita triplici comple-
tnento exfifiendifit perfetta. Nimirum 1:0, quatenus fub- flantia Dei rationem continet re hcys feu [ubftautialisfapien- tice, ut cum Theolegis loquamur, eatenus in facris litteris
generare dicitur, Ö* pradita effe cbarättere perfonali Patris;
2;o quatetius eadem jubftantia Dei Koyco, feu fubfiantiali fa•
pientia c ondecoratur, rationem fui in commemorato patre nattd, dicitur generata, feu Filius; Ef 3:0 denique quatenus Divina fubßantia in Patre Ef Fdio fui amoris fubflantialis
erga omne bonnm publicum habet, a Patre Ef Filio fapien•
ter provifum, Spiritus Santti Cbarattere perfonali dituta efl.
Atqueiiifice tribus, immenfa nempe vi, impervefligabili hcym feu ratione, tion emetiendo amore, adlerit laudatus nofter Can»
?) C fr. Omz. in Philofopbia» Leihnitiana & fVolfiana ufu it} Theo=
logi« Tom. &, Part» a. Cap» 3. $.§. ja, jy»
m
in iUufirando Myfterio $. S. Trinitatis. ti
Canzius contineri omnes perfe<Ttiones, ncc ullara earum dari, nifi qua? bis fundamentis tribus fit fuperftru&a, per
-quos trium perfonarum chara&eres Divina eflentia ex- fiftat ratione ultima. Sed arbitratur idem nofier Canzius, refpiciendam efle eiTentiam Divinam, jam ut concvctum
äb(olutum, atque hoc intuitu efie unicam, jam autem ut
concretum refpeElivum, quod poffit efie tiinum, adecque
Uttum concretum ab(olutum tria continevc comreta refpeftiva,
Et quoniam fic in qualibet perfoua Divina efl omnis Divi- nitas,fed tarnen in ca non eß omm refpeflu, idcirco liquido conftaf, in a ia elfe fub refpe&u Pattis, in alia fub re-
«fpe&u Filii, & in alia fub refpe&u Spiritus Sanäi. Sed
fatetur quöque Canzius, non magnopere exploratum cfie,
annon ampiius quidquam contineat pevfonae Divina notio, quod
nosfugiat inobjeuvo adbuc fit; quantutDvis enim perfönas charaäeres fint determinati & genuini, Diviniras tamen
gaude- pra?rogativa longe maxima, nec Sacer Codex vo-
cum quibus utitur, rradit commodem perfedtas expofi- tiones; unde etiam faäutr, eft, ut quoniam exphcatio-«
nes a definitionibus pencearr, qua? funt- aliquando arbi- traria?, quisque in explicando perfona? vocabulo fua? hy*
potbefi infervire voluerit, quam definitioni arbitiarise
* fuperftruxerit. Quibus fic argute fufiusque expofiris clau-
dit tandem Canzius totam fuam traftationem de S. S.
Triade hoc monito: quantum hoc myfterium fit, non foluns
ex eo cognofcitur,quod nemo unquam mortalium^ fine littera-
tum facrarum argumento^ de tam Jublimi dottrina divinajfiet\
verum etjam qnia plena tam SanEti dogmatis intelligentia,
in perfettiori detnum vita ubi Deum coram contuebmur,
impetrari poterit.
. * ;■ §. V.
Ha? funt praeeipu« S. S.; Trinitatis iliuftrationes,
«quas cnarrafle conyenic, Non funt nifi bypothefes, qux
B * qu«n.
it Tentamina Pbilofophormn
quantumvis nihil darrmi inferrent tbefi orthodoxte, in-
primis quunr» iocommodum aut filfum, quod in hypo-
thefi fe infinuit oftenJique poteft, infam faltem teriac
atque evercac hypothelin; inc^rmi ramen quoniam lirn-
plictöres aeque ao Infehciter iogeaioli in devia facile ab-
ripi pollunc, dum ejqsmodi hypochefibus atque illuftra»
tionibus Philolophicis S. S* Triados indagandis & exa- nunandis oecupari le fmunt, cujus ramen imaginern aut
fimilicudinem qqandam in univerla rerum natura inve-
nire nobis non licet, nullus proinde ex hifce' hypothefi-
bus atque illufttationibus Philofodhicis exlpeidandua efl
ulus, led fatius omnino dicaruus ooortet, ab omni huj iS myfterit ijiuflrariohe p*orlus absrinere r). Qaandoqui-
dem igitur iftboc myfterlum continec rem tanu mumen-
ti ac ponderis, quam auc ratio fibi relicta plane ignorafi
aut revelatione licet cölluftrafa, nunquam tarnen com«
prehendit; idcirco probatio hujus mylteriiy utpote quod
fupra rationem elt polirum, neutiquam ex lumine na¬
turs peti pocert-, led ex fola revelatione eft delumenda,
qune ad conviåionem omnino eft neceflmia, ne lubriro ac penitus ficulneo fides noltra nitatur fundamemo. Quod
vero ad comprehenfionem hujus myderii, qua (uam poßibilitatemj adtinef, aliqua quidem vocabplorum ac phralium explicatio eft adhibenda , ne quod creditur,
fint voces mente caflfe five loni line mente, adeo ut
ignoies plane, quid credas; quod fl autem plenam re- quiliveris & adaquatana explicationem modi poffibilita-
tis, tum obferves velim, talem explicationem non pofle
non tanti royftérii repugnare notioni, nec opus efle ad
convtöionem, nec defetfura ejus tollere rei veritarem.
Nicnirum mulca in rerum natura occurrunt exempla,
ubi
r) Cfr. Joh. Dav, Michaelis Compend. Theolog. Dogm. §. 44. Job»
Fred.Stapfers Grundlegungzurwahren Religion. DritterTheil,VII,Cop.§.V.
in illuftrando Myßerio S. 51 Trinitatis. ij
ubi exfiftentiam rei,quam ex fenfbum teflimonio cogno- fcimus eflfe oppido veram, non poflumus non admit-
tere, licet vél maxime modum rei ignoremus. Ne quis igitur in Divinis aufit importunius poflulare aut arro- gantius Tibi furaere,. quod nec in bumanis poflumus.
Unde quisque facile potent perfpicere, quantum peccene, qui Dei veraciflimi in Sacro Codice teftimoniis efFatis-
que de S. S. Trinitate ea propter fidem adhibere, ejusque
exfiflentiam admittere nolunt ac reculanf, quod modum poflibilicatis pro modulo fui ingenii non perfede capiant.
Interim tarnen objetfionum refutatione eatenus efl: opus,
tit digito quafi roonflretur, nullam efie pugnam inter
iflhoc myfterium & veritates rationis dutfu cognitas.
Bene enim monuit Illuft. Leibnitius s), myßeria rationi confornüa ejfe, non iilo fenfu, quod ex ratione poflint demonftrari, liquidem rationis cancellos transgrediuntur,
(ed éo faltem refpeftu, quod inter myfleria fidei & ve- ritates rationis vera dari nequeat pugna. Unde etiam
idem Leibnitius t) adfeverat; ce qui en nous efl contraire
aux myßereSy neflpas in raifony ni ta lumiere naturelle, ni rencbainementy des verites; cefl corruption, c'efl erreur ou
prejugéy creß tenebresr h. e. id quod in nobis adverjatur, myfleriis non efl ratio9 nec lumen natura^ nee nexus verita- tum, fed corruptioy error, prcejudicium, tenebra. Quocirca
tutiflimum omnino judicamus, ut, dum de Sacra Tria- dos myflerio diflerimus» intra Sacrorum fepta Oraculo-
rum nos contineamus,,& alicubi noftram potitis ignoran-
tiam, quam ubique curiofam nimis fcientiam profiteamur.
Si enim myfterium Trinitatis ex fola Dei revelatione
cognofcimus, conCukiflimum utique erit, ejus indolem
enuntiare verbis ipfius Sacrae Scriptum, neque extra
B 5 Scri-
>) In Difcnrs. Piaelim» ad Theod. 63»
f> I» c. §> 6l..
14 Tentamina Philofophwum in illußranJo £fc.
Scripturam quidquam de eo ftatuere. Scilicet ubi res revelatss fubliraes
6c incognitse, per verba aut fimilia ab ingenio humano excogitata edia*
feri debent, maxima oritur erroris formido,ne fimilitudines ejusmodi 6c
loquendiformulas, vel plus vel minus infinuent, quam revelatio di£titat,
eut ne aliqua fui parte humanas explieationcs diflentiant. Eft quöque
vix-fperandum, quod nos aptiora & clariora verba invenire queamui
huic myfterio exprimendo, quam ea funt, quibus Sacri Scriptores utuntur»
Nemo itaque credat quod melius pernofcat naturam hujus myfterii, qui
Scholas vel Atbannfii terminis, quam illi, qui fide fimplici & feria» voci»
bus Scriptura utuntur. Fatemur plane, nos non magis intelligere Trini-
tatem, ubi unum in eflentia Deum 6c in perfonis trinum dicimus, quam
ubi cogitamus Deum tfraelis efte Deumunum, 6c tres efle in ccelo teftes,
Patrem, verbum 5c Spiritum San&um, atque hos tres effe unum. Res
illuftrari poteft fimilitudine. Homines rationales habent fe od myfteria
ur cseci nati ad colores. Caecus. natus caret facultate cognofcendi colo«
res, nefcit quod dentur; fi audiat dari; per te ipfutn nihil poteft de iis
indagare, non poteft eorum notitinm obtinere intuitivam; poteft credere,
quaj audiat,6c eademverbacumaliiscasciscominunicare: nullus tamencacus
colores ipfoscognofcere valet, vel notitiam Fuam extendere ultra id, quod
auditu accipir. Atque tales casci fumus a nativitnte omnes, fi myfteria divi-
nitus revelata, refpidmus. Deftituimnr facultate cognofcendi Myfteria;
nefcimusquod dentur: Poftquam eödem revelata efle animadvertimus, per
facultates naturales non poflumus illa explornre, nec eorum notitiam in»
tuitivam adquirere: poflumus tantum adprehendere 6c comparare verba
revelationis, rem iplam vero ex noftro ingenio 6c aliis verbis clariorem
reddere non valemus. In vitas hujus cascitate nihil de liinitate fupra
fcripturam fapere vel debemus vel poffumus «)♦ Vide Matth. XVI; if»
l Cor. II: II.
S. D. G.
u) Cfr. Georg. B. Bilfingen fermo de Myfteriis Chriftianas fider.
Stflpferi Grundlegung zur wahren Religion. P, III, Cap. VII. §, V»