V1TIORÜM POENA

Q.RF&S.

Dijfertaüo Gradmlü

Ä

DE

POENA

V1TIORÜM

NATURALI,

1 guam\

Confentiente AmpliJJ] Senatu Pbi-

lojopbico,

in Regia, quee

Upfaliae

floret, Academia,

PRÄ1SIDE

VIRO

Awpltfßmo

atque Celeberrimo

Mag.ANDREA

®9i03!®a?i/

Eth.& Polit. Prof. Reg. &Ord.

h. t. Fac. Phil.Decano Max. fpeftabili,

Publice bonorumcenfur<emodeftefu-bmittit S:aeR:ae M.tis Alumnus

CAROLUS SAM.

HEDMAN,

GESTRICIUS.

InAud. Gull. Maj, ad diem n. Dec%

ANN! Μ DCC XXX.

Literis Wernerianis,

3

V I R O

Generofo Nobiltffwoque,

Dn. ernest.

j. ekestubbe,

Navis BelliccePråfefio ftrenuiiTnriO, Nutritlo & Patrono jugiter,»

colendo.

Aäm, Rev. &

Pr<eclari(ßmo

VIRO,

Mag ANDR. ^WESTERMAN,

Ecclefia?, _quχ Deo Gevaliae colligi- tür, Ραβοή meritiflirno, & Diftri-

<äus Adjacentis Praepoßto dignis- fimo, Patrono venerando.

Speflat# Integrität^κ V I R O,

dN. dieterico gr a

an,

Curia? Hedemorenfis Senatori _pril·

deiniffirno,Confanguineo

& Fau·

tori ÉEitumatiifimo.

v' i r o Integerrimo,

DN. laurent.

kihlman,

hßettori

apud cuprifodinas Gar- penbergenfes dexterrimo, affinita-

tis & amicitia? vlnculo mihi devinäiffimo.

V I R O

Adm. Rever. atque

Pr<eclar'i(Jimo*

Mag. andres sandel,

Paflori & Prapofito EccleCHedeir.o-

renfium meritiffimo, Benefadiori plurimum colendo.

V I R O Speäat

jßmo

^,

dn.

joh. hedengrahn,

Officinarum

ferrearurn,qua?

©WC?ti nuncupanrur,

Poffefori

Prudemifli.·

mo _, Nutritio antehac

optimq.,

VIRO Speäatißimo ac

Perwdußrioy

r

dn. laurent. hammar,

Mercatori inter Gevalienfes _pru-

dentiffimo, Amico & Fautort certiflimo.

VIRO

Prudenvßimo,

dn. gustavo

malmin,

\ j ^Officin,

^{ierariar. in}

Garpenberg

. Rationario folertiffimo , Amico Fautort colendo,

Tenuis. H^c.

In. Lucem. Prodiens. Publicam.

Opella.

Proprio.Quoniä.Deftituitur.Ornatu.

Vedram.

Vatroni. Evergetx. Fautores. ArnicL

Gratiam. Ambit.

Igitur. Patiamini. Quaefo, Exiguum. Munufculum.

Exirniae.

Quam. Inträ. Pium. Gero. PeåuS*

Venerationis. Signum. EiTe.

Omnium. Felicitas. Veftrum>

Omnium.Inquä.Perenis,Profperitas,

Erit.

Pro. Qua. Nunquam. Non.

Fundam. Vota.

Ad. Supremum, Numen.

Calidiffima.

FJobilijif.

Admod. Rever.

Speflatiß

Nominum Veftrorum

cultor indefeflus CAROLUS SAM.HEDMAN.'

Jr»

«*$$&$$&$$$###$$##$&&$&

β& <5*ί (Fft^S»#*?·•iv#v»Ρ*«ϊsJ^S «**««5®*Φ .f^v^js^ca

*¥W*¥*¥*¥*¥*¥*W

Λ Ν. S,

§. L

UemadmodumReges

& Principes, ad ob-

tinendam decoram in civitatibus tran-

quillitatem ^, procu-

randaqj reliqua fub- jeåorum _{commoda, legibus} itatu- tisque ^, quid agendum cuique fic,1 ornittendumve, decernere iolent;

lic etjam in _regno natura?, quod

latiilimis hujus univerfi finibus ter¬

minatur, Summus rerum Arbiter,

«Deus, homini legem praeicripiic, ad

quam,ceu exemplar voluntaus fuae expreifum, a&iones fuas _compone·

re debet, ut obfervaris, qua? volun-

taci ejus conformia iunt, rejeftis

A autem

t 5 ® ( Sä ' ' .

autem, quse contraria,

Felicitas ho-

minis procuretur. Utque

legi huic

fua conftet au&oritas, voluit quocp illam Deus ^, contra hominum pe- tulantiam,

poeiias fan&ione,eiTe

mu-

niram. Quapropter

ftatuendum

o-

mnino eft, Deum non

folummodo

benignifiimurnpra?miorum

eile da¬

torem, fed & icelerum atqjpeccato-

ram vindicem juftiilimum; quiet- jam fumma gaudet

potentia,

pcß-

nas de iis fumendi, qui per impi-

am rebellionem obfequio

ejus

^re»

nunciant* Profe&o niii plane

ob»

duruerit mens humana,animadver»

tet, paipando quafi

Juftitiam divi*

nam tam inträ, _quam extra

fe, vi¬

res fuas exferere, atque inftar

cha-

ra&erisindelebilis,perpetuo

ilbi ob-

verfari. Gentilibus

quoquehocfu-

ifTe manifeftum, docent praeclara-*

vitae honefte agenda prascepta

Sc

Inftituta _; docet follicita

perditoS

mores emendandi ratio; docenL#

denique variavariorum

teftimonia*

Hmc

0<

Hinc Ca?iar eleganter, confoeffe,

in-

11c quit,

Deos immortales

^, quo gravius

)CR

homines

ex

commutatione

verum

dole

-

^

ant, quos pro

fcelere

^eorum

ulcifci

^ve·

u<

lint, his [ecundiores interdum

res,

0.

diutumiorem

impunitatem

conceåere

a).

Jq

Huic confentit Val. Max, lento

^gra-

ja,

du ad vindiäam fui divina

procedu iray

>0<

tarditaiemque (upplicil

gravitate com- et.

/7^;;/^ £). Et quid

tames

? quid

jg.

paupertas? quid morbi ?

quidbel-

j.

la ? quid reliqu^ calamitates,

qua?

j;e, vitam

hominis

reddunt prorfus

mi-

^

ferandam,

nifi

juftifftma

Dei fup-

2r,

plicia ? Quid

confcientise vis, mor-

iusqueinterni ? quibus convincun-

tur homines, in legem naturae pec*

ia.

cando offendi illum,

cui in animos

jIj.

hominum

imperium eft, quique^

pu.

metuendus, etjam ubi ab

homini-

^

bus

^metus non

impendeti*)

Atque

$

hic

^,

verba

funt Bnecleri d)y άποδι·

rcg χασμοζ,

& fuprema

certaque Numim

^

divini

vtndiäa & judicium, Tragico·

philojophiam

contexmt acimplevit;

mc A 2 qui

q

; in

^eo

toti funt

^, ut

cftendant,

ea,

qua tn

jura

natur£peccantur,

etjamfi

humfonum 'judicium cffugiant, drbiniivi

certo &gråvitervinåicari. Et qui*

dem haec res mihi digna vifa eft,

cui exponendas aliquid operae im-

penderecnr;

quam

prasfens diiTefra¬

tio benigne tuas ceniur^, B

L.fub·

mittit»

a\de beh.Gall Ith, i c. 14. b) l i.ct,

c) Ρufctid.defl.Ν G,lib. 2.cap. 3.

§·

20. conf Hochflett. de jure poen. ρ.ψ d) BosderpreefjnQrot.p* 55.

§. ir.

Utjuftas methodi rationem ha-

beamus, omnium primo e re eile-»

arbiträrrsur, naturam peena? in ge-

n^re delineare, ut faciiiusindolem ejus, quam naturalem dicimus, in·

telligere queamus. Ρ na,

definll·

ente Pbféhdcrfio e) ed

malumaliquoi

rnokfium5 quoä per modum eoaäionis,

&f>ro imperto, alicut, intuitu

antegrejfi

detiä'h tthpomtur. Ubi obiervarelicet

ratio-

I

m ) o ( IS sr

ea% rationem, quare pcena rn3lum, i-

mfi demque rooleftum eile debeat, feil.

uti ut a peccandi libidine

retrahatun,

Lii· homo, l£eiiEque juftitia: fiat fatis;

ft, quare &hoc prsterea

necefTario

^re-

m- quirstur, ut per rnodum coa$io-

ca- nis imponatur; cum finis, poena«#

ib· intentus, obtineri nonpofTit, nifi fit ejusmodi malum ^, quod non poc»

fl eil: non voluntatem in contrarium Y efficaciter _movere, efficereque,ut

ab eo vehementer abhorreat. Sed

IV'

nec nuda coa&io ad poenam fufficit,

niii imperii accefTerit auiloritas/);

guousque enim

nemini

competit-,

[3, jus ieu imperium, obedientiam ab

alio exigendi, eo ufque non datur

re- penes alcerum locus pcenas; quippe

quse reje&i imperii, ac denegati

n. obiequii, in quo peccati natura feie

Λ\. prodit, compenfatio eft. Denique urd notandumeft, pcenam ferrper ha-

<is, bere neceiTariam reiationem ad de-

φ

li&um antegrefTum; unde Anguili·

ref aus, omni*pcena, inquit,

β

jufla eß,

q> A 5 peccnti

peccati

pcenct

eH g)♦ Ceterum ficuti

pcena peccatum neceiTario refpicit,

Tic quoque inter

hoc

&legem per- petuus intercedit relationis nexusj lex enim nihil aliud eil, _quamvo- luntas fuperioris ^, certis declarata iignis: Ted adlio άηίνομος jus fupe·

rioris violat,

ejusque

^prse fe fert contemtum^), pofita diilin&a le- gis cognitione, ac iponcanea agen«

di facultate. His ita pra?miflis, fa·

cili negotio indoles pcena? naturalis perfpici poteil: quicquid ^{enim pce-}

nx generatim fpe&ata? cotnpetit,il·

lud quoque eidem fub fpecialicon·

ceptu , quarenus ipfam concernit

eiTentiam , convenire judicandum

eil. Sed hoc in primis inter pcenas

naturales & civiles intercedit dis- criminis _, quod cum hae arbitrariae fint, illa? contra neceilari# , & na¬

tural! quodam vinculo vitiis anne-

xa?;exquibus ita neceflario fluunt, tanquam effe&us proprii acimme- diati,ut ^non poflic,non poiito vitio,

malurfl

» ) o (85 ·?

malum poenseex

natural! caufTarurn

concatenata ferie

propulIulare.Qua-

re Hobbefius dieitpcenas

naturales

nonconflitutione,

fecl

natura, peccata confequi i). Ex quo

fimul

patet,

quid

per poenas

naturales praecipue in-

telligamus, nimirum

mala ejufmo-

di, _qua? homines

patiuntur ob vi-

olationemjuris naturalis, qua?que

ex tribunalis divini conftitutione ,rdependent

k),

é) Pufend de J.

N.&GJib

^8.r3.

§e

4.

f) vide fts Hobbes, Leviatb.eap.28.

g) vidGrot. de J.B

&P.hb.2.c.2ο.§.ι·

b) Hochflett.dejur.pcen.

fefi.

¹

§·5Ά9*

conf*Pufend. de O. H.

& C. lib.

2.c. 14·

§.14» /)

Leviath.cap.

31.

k) Cum ber*

delegtb.

nat.c.5,

§.

35./? 258.

$. in.

Nota eft

quatftio,

^quam

Jur.

Nat. Dolores inculcare folent\cm.

feil, deturaliqua

lex

natura,

proprieita

diäa? Hane quoquebreviterexpli-

cuiile,praefenti

initttutplueem haud

Λ ₄ exi-

t :n ) ^o c m

exiguam foenerari arbitramun..

NeceiTarium vero non ducimus,

fententiae Carneadis refutandae im- morari, quum ea, ut fundamento

eft deftituta, ita ab eruditis du- dum merito explofa & everfa. Nec qmdquam negotii nobis facientin qui vim atque efåeaciam legis ^na¬

turalis in dubium aliquando voca·

runt, eo quod Promulgationen

per externam declarationem fafta,

deftitui videatur _; quam vana e·

nim hasc fint, etjam a mpltis ante ha?c oftenfum eft. Cum itaque o·

mnia _ea, quas legis eiTentiam in-»

genpre attingunt, legi naturali in fpecie exa&iifime applicari queant}

adeoque hxc ipfa partibus efTentia- libus, iimul^acrequifitis,effe&u de·

nique,&

affe&ionibus

propriis, non deitituatur; nullam amplius de re ipfa controverfiam eiTe arbitramur.

Hasc autem omnia clarius paté- feent ex definitione, _qua? heic ta¬

lis fiftitur_j

jfus

natur#

eß kx Dei>

SS.) ^O ( §S Ρ Cj, per rationem naturalem promulgata,

is, obltgans hoimnem, ad actiones, natu-

m· Γ*? rationali & fociali convenientes;

ito gloriam Dei, felicitatem cjvi-

[u· lem promovendam. Quemadmodum

rec jam ^omnis lex eft juilurn _{ejus, qui} fuperioritatem habet, non tarru.

ia- praecife virium & excellentice

-a· quam imperii ι»), juftis cauiHs

•_j, fuffulti; (ic etjam lex natura? eft la, juilum fummi Numinis ^, quod ^e»

e· minentiffimo nititur imperio, par¬

kte tim ex creatione, partim ex coti-

o· fervatione orto n). Porro ficuti

nemo nifi cognita lege ftringi fe

in patitur ^; Tic quoque jus naturs nti nnllam haberet vim, nifi divma_·

ja· ejus au&oritas rite innotefcere-»

le· pofTet; id quod tanto iniquius ne¬

on gatur, quanto verius re&iusque

re adferitur, rationis munus eile,quod

jr. per vera di&amina, ex genuinis

;e- principiis dedufta, ^non modo exi-

:a- ftentiam & eftentiam , fed de vo-

eiy luntatem divinam cognofcat. Ni-

mirum

Ϊ0 S ) o (. g

mirurn illud _pro voluntate

divina

habendum eft, quod cum natura humana debitam fervare cenfetur

connexionem. Ratio itaque

hoc

iuo munere rite perlun&a,

varie

afficitur, _prout cognita a

fe in ef«

fe&um traduxerit; per fenfumj

namque reflexum aut

Iceta perfuri·

ditur dele&atione, aut trifti folli*

citatur confcientiae vexatione. At·

que

hoc

ipfum non tantum

cogni-

ftonem legis ex pofteriori demon'

ilrat, ied fimul etjam obligatio·

nem, qua? legis eft

effe&us,

lucu·

lenriffime argnit ^;

unde

gentes, queis facrse fcriptura? non

innotue·

runt, fatente Apoftolo o)

ανατολή

γψοι iunt,

quod

in

legem natura;

peccarint.

Ex hifce jam emer·

gunt partes

illie eftentiales

^, qua?,

uti omnem legem, ita quoquena*

turalem conftituunt, definitiva

icil.

& vindicaliva; live enim de jure,

five de faélo fermo fit, imrnotum

plane manet, legem natura?,

finß

r metu

K) ® c Μ «ϊ

na metu fubfequenris pcenae violari

ira_ur non pofle.

Videlicet

quo jure

ipfa

(recepta nituntirr,

éodem [audio

pce·

oc nalis nititur, int er peccatam enlm

&

r,e pcenam

necejjarius

nexus

eft

p).

Et

e*' qutmadmodum nihil

abQirdiusdi-

^ citur, _quam Deum concefliiTe ho- lI}' rnini licentiam ^, bona & mala__»

promifcue, & pro

lnbitu agendi;

ita quoque juftitia Dei

eilentialis

nl' nihil certius, nihil evidentius ani-

m' _mo humano iniinuat, _{quam non-»}

l0' pofle ^eum tolerare, ^ut voluntas

u' iua nihili habeatur; adeo ut per_>

s' hoc δικαίωμα Dei recfte dicere pos-

ie/ fimus, eum non poile non pecca-

ta punire q). Pro

adftruenda

ve-

rX _ra eflentia legis naturalis, pugnat

-r* denique locus Apoftoli, Rom.

Il,

E' _v. 14. & _15. ubi vocabulum νόμχ

iaV di&atis re&as rationis exprtile tri- buitur; quod fieri non

poilef, niii

e' eiscompeteret legis definitio, Quo-

irT1 niam -itaque

Deus

eft, qui

per^<£

ώμΙ

naturam

loquitur,

praecipit,

ju ■**

bet)

I

ii ü ) ° (m

3,bet, vetatque ; manifeftum eftj

é

„obligari homines Deo per jnraj /><

natura?; afque hinc eibci, ut na*

„turam juris & legis illa habeant rf Quod ad affediones attinet,

qua? legis naturalis funt proprio a:

univerfalnas nim. evidentia <5c imnn· t?

tabilitas, fluunc ill^ ex natura e- il jus jam _fuperius defcripta; easdem S

vero eapropter heic nominare vo<

ii

luimus, ^ut conftet, ad quosnanu x homines _pcena? naturales, janu q

jam explicanda?, fefe extendant;

b

parker ac neceilaria earum ad vi-

fi

tia ieu peccata relatio rede con·

d

fpiciatur. o

l)

Titfend,

de J. N. & G,1.1,cap> q

6 §, 9conf §. 11, & ^{i2. tri)}

vuL

η Hocbfiett. dejur.pcen. p. 14. n)

Ü

c Colleg. Pufend. exercit.^3. p. 11g.

& ß

120. 0) Rom. 1 20, p) vid. Heideg' ti

ger. in meduIL Theol. Chriftian. loc. V citatm a Van der Muelenin Grot. lik t:

2 cap. 20, p, 628. Hocbfiett.

dt

η

;//r. /w»,/<?$. 1. §. 5, d.

conf. Van i

der

iJof! π

»ftj der Muelen loc. cit. r) Heeder, vt

2u prölegom Grot. ρ, 61,

na·

ant §· IV.

et, Pofteaquam h^c ita a nobis in_-»

i_2, antecefTum notata funt, cfevolvimur

i/«- tandem ad ill'am qu&itioném ; an

e· (lentur ρoe η£aliqit£vitiorumnaturalei ?

cπι Sive , an illa rnala , quibus obnoxii

vo· funt homines, per naturalem ne-

ib xum vitiis ita adhsreatit, ut, tan-

ab quam _peenie, oblegis naturalis vio-

it; lationem, aDeo infliäa cenfenda^»

vi- fint ? Affirmando eiTe refponden-

)H- dum, _{qua partem patet ex} iqperi-

oribus. Nimirum penes hominem,

■ap· quotiescunque natura legi conträ- iii nititur , dacur ^reatus peccati feu

Ii culpa: eulpam vero five peccatum φ fme pcena concipere, relationisna-

eg> tura, ^immo

ipfiuspeccati, nonfinit;

3, quapropter exiilentia peccati con- lib> tra natur® legem,

exiftentiam

^poe-

dt Uce , quaii ^a priori demonftrat s).

;an Quod icaque attinec ad mala, qua*

der hiama«

14 I)of I

humanam vitam reddunt rniteram j atque

infelicem;manifeftiftimecon·

] ftat, eiTe illa a Deo, per naturanb agente,

ideoque

^pro

poenis,divina

rranu infi <ftis, merito habende Communis etenim illa natura leXj ita terrperata eft adrerumnatural

ur unaquasque a&io humana, pro diverfttate habirus fui ad legem ι

prodücat

effeétum

,five

bonum,iive

maium , concurrentibus ad illum

uaturae vifibus. Res adhucpoterit

declarari fimilL Interna civitatis

cujusque ftru&ura eo eft felicioD

atque

robuftior,

quo

melius

ac in·

tin ius unitis funrprincipis 6c

iubdi·

torum voluncates, iingulorumqus

vires. Eodem modo focietatiscom- muniflimae, _qua? naturalis eft, in¬

terna conftitutio, fuum finem ηοή alla ratione feliciusaftequitur,quani

unitis Deohominibus, nominibuscj fibi invicem. Cumque unio illa-1 perfici cenfeatur, obfervato illoot- dine, quem Deus _per naturam

ifl'

ftituif

SE ) ^β ( & η

an1 ftifüit, _quique

coniifticiti

^eo,

quod

hominis voluntas & a&iones fubji-

ra-· cianturDeo, in

applicandis

natura?

ina viribus; utique unionis iftius

effe*

£us neceiTarius & naturalis, eft re-

rum ad felicitatem hominis corine- tmt χίο ,difpofitio &

determinatio. Ε

3Γ0 contrario omne vitium fua natura

■η» ejnsmodi eft,ut ordinis, quounutn ive ad confervandum alterumeftdispo-

um fitum, leges violer;

cujus violatio-

srit nis effe<ftus neceftarius & immedi- atis atus eft (ive depravatio & corru-

)£> ptio, five deftrudlio ejus, quod per in· iftum ordinem confervari & perfici

»dl· debuerat. Vitia itaque hominis ,

]ue contra natura? legem patrata,

ordi-

m· nem natura inftitutum turbant, a- in*

deoque

^eorum

effe&us nihil aliud

lOfl funt,quam pcena?; id

quod

omnem

arn naturalis, quamdicimus, pmna? ra- is(J tionem exhaurit. Ha?c omnia,

nift

13u valde fällor, plane congruunt iis , ot' qua? Celeb. Cumberlandus tradit,

in* qui in eo totus eil, ut

oftendat

*),

tui* horni*

fö I ) o ( ^

homines, quando, mala agendo,'

efte&us -5c conlequentias fibi noxl· J

as producunt, nihil agere aliud,

quamfupplicia divina fibi accerfere,

eo quod Deus, in ordinaria hujus ^,

mundigubernatione, omniumvires ^, Ita

dispofuiiTeintelligitur,

^ut inma* t

lum hominis, ex merico ipfius,ver·

gant. Sed hoc in transcurfu obiter

addere lubet, quod, uti loquitum {

Cumberlandus t), nihilreferat, att {

dißnbutio h#c pénarumfiat flattm,att )

ad tempus dijferatur ; unusquisque ⁽

enim propriae confcientiae teftimO' j nio peccati cotivi&us,

quandocunqj

^y

demum puniatur, fe peccati caufTa ^j puniri, necefTum habet agnofcere, _j

licet dilationis caufTa?

impcrvioDei

^t judicio relinquendae iinr. Qiiapro- ⁽ pter qvum fit caufTa mali ⁱⁿ pecca* ϊ to j & Djus ipfis malis intendat

fi·

⁽

nem _, nempe jailiriae & lao&ifatis ⁽

Tus manifeftacionern _, aiiorumqus (

hominum fecuritatem//); nihil

ob-

(

ftac, quo minus mala ifta,de quibu-s j

n ) o (m

3» jam locuti fumus, pro veris pcenis

d- habeanrur.

^' _s)

van der Muelin Grot.lib. ^{2.c. 2o} fy.

"e»

4 p.628. *) delegg.nat.c.5. fy. 17.

dp

uS_eS

Jeq.tjC.^.iy.p.

225.u)Hochftett. dejur.

pcen.feä. 2.fy. 1.b^conf* vander Muel·

a' m Grot. //£.2, cap.20. fy. 4. pag. 629.

;r; §· v.

Hinc divertimus paulullum, ad

^ dispiciendam qu^ftionem,quas^eru-

ditorum diiceptationibus _etjam ob*

ß/; noxia eile fölet. Scilicetex occaii-

ue one eorum, quasjam breviter allata ,0r' funt, _quasrimus, quid de fato len- tiendum fit ? Vulgo nihil fere eft

fta

frequentius,

quam eventus, praeci- re'( pue triftiores , inevitabili & abfolu-

^el_{*0' te} dominanti necefiitati adfignare;

quo ipfo Providentias divinae talis

c*' regendi modus afiingitur,qui San¬

ft" ftiifimum Numen peccatorumfacit

ltl5 confors, nec ullam arbitrii liber- 1^δ tatem penes homines admittit.Cru-

°ft' de itaque quondam interpretati(unt

)U,S_arn fatum Stoicorum Philofophi; unde

B ad

i8 I ) o C i

•ad eorum mentem a Gellio v),

de«

fcribitur, quod

fitfempiterm quädaw

& indeclmabilis feries verum&" call·

nu, volvens (emetipfa

fefe, ér impli·

cans» per terms

confequentia ordhui,

ex quibus apta connexaque

ett. Ex-

prtflit

etjam

Seneca,

infignis Stoi-

cus, hujus fati naturam,

verbis

-haud obfcuris; quidy inquit

w), in·

teUigisperfat

um? Exiftimo necejfetatew

rerumomniumaåwnumque,quam

uulk

vis rumpat. Verum nos , rutioreni ingrefiuri viam, fatum

ejuscemodi

merito rejicimus, utpote

quod ίο·

brie

philofophantibus admitterej

nonconvenit: interimtamenagno·

fcimus fatum, fed chriftiano

fenft

iumtum , quod nihilaliud

eft,quatfl

connexio cauflarum & effedtuunk ordinaria, Deo natune auétori

iw

-lubje&a, ut fit inftar

medii exie*

quenda?Divinaeillius

gubernationft

Quamvis ^autem neceflitas, fati CO'

mes aflidua fit, & ioror quafi gß' mella,aceurate tamen eflobiervatv

Μ ) ο ( SS 19 da ejus diftin&io in abjolutam 8c hy- potheticam. Dicimus itaque

dar i fa-

tum, neceiTarium eo in ienfu ^, utL-, ubicunque fit caufla

neceffaria, ibl

exiftjt efte&us necefTarius. Sic qui

feieflammis ingerit, ilne dubiocon-

fumitur incendio; qui aquis ieie«·

immergit, neceffario involvitull»

extremo vita? periculo. Sic quocj moriendi neceflitas omnibus eil fa- talis; pendet enim partim ex coti- ditione corrupta? natura?, partim^

eximmutabili decreto divino.Quod

autem attinet ad neceflitatem fati

hypotheticam,

intelligendaeftcum

refpe&u ad certam

conditionem.

^, agendique ordinem vel

modum,qtii

prout varie adhibetur, ita quoque

eventui accerflit varietatem. Quic- quid itaq; intra

fphasram

eventuum

in rebus humanis veriatur, pendec quidem ex moderamine

divino, fed

quod effe£lus non

determinat,

niß

prout cautlarum, varie

interfene-

xarum viribus refpondentj adeoc$

B ² nulla

ΙΟ Μ ) 0 (

nulla mala cujuscuncg

demum

fitic 1

nominis, fatalia dici merenrui\nifi ] in quantum agnoicunc

cauifas

^, ex quibus, tanquam fuis

radicibus,

progerminent.

v) Hb 6. Nofi.Attic. cap. 2. i?)

lik

2, Qutfft. nau qv. 36.

i

VI

Qyumjam, ut opinamur,

fatis f

conttet, dari mala,qu« omnenu 3

pcena? iri fe continent rationem;ie·

f

quitur, ut aliquotpoenarum natura·

l

lium genera recenfeamus. Prae- *

notamus autem, effe&a illa mala' r

rum aétionum feu poenas, non tan'

J

tum efTe internas, ied & extrinfe*

t

cus adventantes , prout loquitutj 1

Cumberlandus x)\ _qua?

diftinßfo

a

non quidem eft incommoda:

nobis

a

tarnen viium eftcommodius, pc£' c

narum naturalium duas conftifuere c

claiTes, _quarum altera compreheri· 3

dit _{eas, qua?} omnibus Vitiis com' \

<munes -> altera, _quae cüilibet

magis 2

8 } o ( SB Ü nC funt proprio &

peculiares. In_»

ifi priori claiTe primum fibi

facile^

iX vindicat locum honefia exijlimationh

s, &jam<ß

detrimentum, ade

o

infigne

malum, ut extra omne bonorum 'jfa coniortium

ejiciat,

& quaii in (oli-

tudinem ableget eos ^, qui per vi-

tiorum avia & devia a re&o virtu- tis tramite defle&unt. Scilicet tres

ds funt, _prout eleganter docet Tullius

Li y), e quibus vera gloria promanat,

e· fontes ; fi diligit

multitudo

;

(i

fidem

•a· habet; β cum admiratione quadam ho-

as- mre dignosputat, Quiitaque crimi-

|a· num fiagitiorumque quafinotisfeie

η»

diftingvunc,

^non pofifunt non

eiTe

e> bonis omnibus inimici, contem-

o tuique patere; pari prorfus ratione,

ίο ac qui fbetida forditie contaminati,

)is atqi; morbo contagiofo

infe&i,

pro-

f culetjam venientibus odiofifunt, &

fe communi vita? confvetudine cuou rt· aliis haud digni cenfentur. Verum

ri' prasterquam quod ^penes aiios male

;iS

audiunt, etjam fibimetipfis

tanto

ηδ B 3 foftif

ii B)of 1

frtftldio atque

dtdecori funr,

ut

ni¬

hil minus quam laudem

meruiflc-»

intra femetipfos,tacitis

quafifuffra·

giis fateantur, fuique

ipiorum

eos pudeat.

Adeo vitia/qua?, neicio

quomodo ^, placuerunt,

vehemen·

tius rändern displicent.

Huc refpi·

ciens Seneca, prima,inquir,

χim^a peccati pcena

eil, peccajje z),

lmmo fi penitius expendamus,ver-

"ba funtHochftetteri a)r quamin·

<kFelix receflus ab ordinatifltma-i

"Creatoris voluntate peccatum fit»

"quamque

miferando fcedifragio

"beatam hominis cum fummo bo·

"no xomvluv intercludat; ipfum e·

* quidem delirium graviflimam

Tibi

"pcenam

efle adparebir, & talenu

*omnmo, in qua omnia

infortunia

4iJc fummaeonfinentur. Quae enim,

"quaefo.majormiieria cogitari pot-

"eft _{, quam} peccantis^, quianimuin

"corrumpit, & a fummo

bono

^a*

•'vellit; _eoque domini iui graria-»

"excidit,& univerfa? iocietatis aver·

"iionem _promeretur ? a)

ät

Μ ) ο ( Μ

x\delegib.mt.§,2

2 ρ 229.

y)lib.

2.

offic.c.9

z)epiß ^106. &9ΐ. α) de

jur.poen.feft,

^1.

§.

%.n.

b.p.9.

§· Vil.

Alterum pcena? genus,

quod

per

naturam non poteft non

vitia

ne- cjefiariq iequi,

eil animi ßgritudo, &

confcientia mißera

vexatio. Atque ha?c

poena exquiiitior

omnino&gravior

eil omni pcena

humana

; quippe-»

cum illa, quantumvis

exaiperecur,

corpori externe

moleila lic, &pau-

xillum temporis fentiatur;

,mor(us

autem confcientia?, il vel maxime

pcena corporis

fuerit remiiia, vel

manus li&oris quis

effugere

potu-

erit, animum,inftar

fcerus viperini,

miferrime discruciant & torquent, idque perpetuo

b)> Proinde quod

a Cicerone eleganter, &pro more,

nervoie difputatur;

β qui fcttis fib't

contra bominumconfcientiam

fepti ejje

& muniti videntur; Deorurn tarnen

mimen horrent; easque

ipfas foüicitu

^■

B 4 dines

24

a

ai)

o

c b

dines , quibiis eorum animi noflesat- que dies exedumur, # Dits immortali- busfupplicii caitjja importari putantc) illud, _inquam, apud Tacitum cl·

tante Pafend. d) exemplo Tiberii

confirmatur. Adeo, inquit ^, fati¬

mra atqueflagitia ipfiquoque in

foppli-

cium verterant. Neque fruftrapr<g-

flanttffimusfapienti£firmare jolttuseft}

β recludantur tyrannorum mentes,

pojje adjpici laniatus & iftus, quando}

ut corpus verberibus ^» ita fevitia libi- dine, malts conjultis antmus dilaceretiir.

Notabile exemplum, interpluraf iuppeditat hiftoria facra, de filiisJa- cobi, fratrem fuum vendentibus;

quicum cernerent,Joiephum,quem

nondum agnoverant,rigide & feve-

re fecum agere, in memoriam fibi

vocantes facinus, quod ante inter¬

vallum temporis haud _exiguurcu

patraverant, magna cum animi triftitia fateri neceflum habuerunt, illam moleitiam fibi jure _meritoq;

eveniree). In hane rem elegans eft,

SS ) o ( 8 1f

eft, Sc dignus qui commemoretur, difcurfus Abigailis, quo DavidemL,

a deftinata ca?de Nabalis dehorrata eft; ubi obfervari meretur, prseci-

puum argumentum deiumtum eile

ex illa inquietudme animi ^, quae

tam erudele facinus, fineomnidU' bio fecutura eflet. f)

b) vid. Bcscltr. inGrot. Proleg.p.54.

c)lib.i.de finib. bon. & mal._cap.16.

d)

de y, N. G. lib.^2, cap. 3. §.^20.

Gen.^iy 28.

f)

1. Sam. 25· 31·

$. VIII.

Ceterum eft etjam aliud ma·

lum, admodum _grave, quod ^pec-

cata comitatur, videlicetfitmma fe*

fe emendandt difficultas, ubi _quis diu multumque paflus fe vitiis innu-

triri atque obrui. Eft enim ani-

mus humanus ira comparatus, ut

non poflit nonad aliquid propende-

re; quanto autem quis propenfio-

nibus iuis magis indulget, tanro quoque magis firmatur animus,

B ₅ proni·

10 ^ ) o ('^

proniorque

redditur, ad

propen-

fionum exfecutionem, unde vitio-

fus tandem habitus, & prava con- fvetudo emergit, qua?

efficit,

ut aliquando pleno

veluti

ac

perenni

curfu vitia profluanc. Quanta

fit

vis confvetudinis, nemo iane igno-

rare potefi ;

quemadmodum enim

via , feρius calcata ^, &

notior &

planior fir;

fic 2&io, crebra

exer-

citatione repetita, facilius

peragi-

tur: proinde Cicero dixit^), con-

fvetufmem

eße quafi alter

am

natur

am.

Qjo itaque

longiöri ufu conivetudo

eft roborata, eo difficilius

expelli-

tur; adque

modum fere eundenu

morbi inveterati majori cum vit#

difcrimine, quam recentes, curan*

tur , immo faepe

immedicabiles

funt. Hinc juvenum quam fenum

vitia facilius corrigi, docet expe·

rientia. Quam autem fit grave-*

malum, indomito confvetudinis

fu¬

ror! perpetuo

fuccumbere

^,

facile

judicabit, qui

perpenderft, ie, quo<

longi-

K ) ο ( Μ Φ longius a

Deo recedit,

eo

altius

miferiarum baratro immergi, do-

nec tandem in extremo rerum fu»

arum deprehenfus

articulo, omni

plane

deftituatur folatio. Pcenam

hancce divinä clarius demonftrant

pandeéhe facra?, quoties induratio-

- nis occurrit mentio: fed cum no- ftri fori pra?cife non (it

hane

rem plenius difcutere,

aliis

expon^n-

dam relinquimus.

g) de

fimb. hb.

5. cap. 25.

j. IX.

Denique ex corrupta

vit£

ra- tione, _tanquam ex

fönte fuo,

pro»

fiuunt, varη tamintellefius,quam νο·

luntatis morb't. Qui corporis hu·

mani conftitutionem penitius con- fideraverit, deprehendet,

modum

illum ac ordinem, natura ipfa infti·

tutum _, non folum circa cibi po- tu^que ufum,

fed iomnum

quoque

& vigilias,

eiTe ejusmodi,

ut

plu-

rimum momenti adferat robori ac ianitafi

2$ 1) ^o C g

fanitati hominis. Quod ii erjam-»

ex altera parte animarn humanam perpendere voluerimus ^, patebit,

illam tatitum fortiri vigoris ^{ac per-} fe&ionis, _{quantum vires} afFe&uum

fuerint infra<ftas; tantum vero fen-

tire languoris, quanto laxiores ha-

benas vitiis eorumque illecebris permittit. Cumque occurrit

obje-

<ftum _, circa quod ^, agendumne-j quid ^, an non fit, inftituenda eft

deliberatio; intelleåus ^{, ex} prava voluntatis difpofitione,ita quafi lu-

mine fuicus non raro exiftit, ^ut,

non prout in fe eft, fed proutcce-

co appetitus blandimento repras-

fentatur,obje<ftum apprehendat. Un*

de in mente hominis feie offerunt

ftupiditas, ignorantia,errores,pras·

conceptas malas opiniones & pras-

judicia; quas quanta mala volun-

tati humanas fvadeant,

quotidiana,

quas optima rerum eft magiftra-*, experientia teftatur. Quod itaque

<Je ira iatis rede dicitur,

quod

^a·

nimi

^ jo rm i9 him! aciem in judicando facit he-

betem , id de omni vitiofo affeélu

merito dici poteft: quocirca inL··

hane rem eleganter diflferit Sallu-

flius b) ; omnes, inquit, bomtnes ^, qui de rebus ditbtis confultant, ab odio,

amιcitia, ira atque mi)ericordiavacuos

e[fe decet: baudfacile animus verum

providet, ubi illa officium. Ec mnx;

ubi intenderis ingemum, valet; β lu~

bido poflidet ea dominatur ^, animus mb/l valet.

&) SaUttfl* Zfc/7. Catilin,

§. X.

Vifis nunc breviter i _qua? in_*

genere peccata qua?cunque comi- tantur, poenis; ad ^{eas, qua?} certis

vitiis naturaliter annexa? funt, fpe-

ciatim difpiciendas, nos

ducic

or- dinis ratio. Non conftituimus tå- men fingula vitiorum genera per- Currere, fed quaedam duntaxar, un*

de de reliquis

judicium

eritfacile«

Sicut itaque impietas mäter eftcu«*

juseuncg

}© r gg > ο (frΜ

juscünque

demum vitii, omnium-

que

graviiltmum,

utpote

quod

contraobjedum

nobiliflimum

com·

mittitur; ita quoque

quicquid de·

mumeft mali, immenfo quafi or- dine fecum trahit. Interim tarnen exiftunt pra?terea

ipeciales

pcena?,

ex natura impietatis

immediate-»

proßuentes

;

peffimi videlicet er*

rores, opinionumqj

de Deo

cceet

vanitates, quibus demum animus

ita pervertitur, ut vix ac ne

vix

quidem in ordinem

redigi

queaf.

Hoc eft , quod Apoftolus

dnertis

verbis oftendit,

quando

dicit;

Ad

„TüTOffeil, avb"ων την

άγάπην

^τηςαλη-

bί[ας ix εΡέζαντο ^>

πέμψει άυτοΐς

ο Θεός ενεργείαν πλάνης, εις

τό

πιςεν

σαι αυτός τω ψέυάει i). Et

alias; $

χα$ώς ^, inquic,

ix έΰοχϊμασαν

τοιι

Θεόν έχειν έν έπιγνωσει, π

Λυτύς ο Θεός εις άδόχιμον ^νουν, ποιεβ

τά _μη χ#$ηχρν1α k). Hinc

etjanii

,

joh.

Arndius rede ac pie

agnofeit,

.tam intelledus ccecitatem, quam-.

►■· volunta·

' ϋ) o ( si

voluntatis perveriitatem, impieta-

tis horrendam eile _{poenam , quae}

gentibus, propterea

quod

lumen»,

•illud rationis & confcientiae di&ata concemferunt & fuffbcarunt, im- miila eft /). In primis cruciatus illi, & coniciefttia? morfus, inter¬

ne affligentes impium, in ipfo mor¬

tis agone, tanquam in centro, con·

currunt, & inextricabiles miferias,

ceu cEternas comites, repraeientanr, mentemque defperabundam undi-

quaque difcruciant ^; cujusfmodi

horrenda exempla apud hiftoricos paflim deprehenduntur.

i) 2. Thejf II ii. k) Rom. 1. 28.

conf. v. 26. ejusd. cap. 1) de ver.

rel% Chrtflian. lib. 1. cap. 7.

§. xi,

Defcendimus ad avaritiam, in- explebilem habendi cupidicatem,

quae calamitatibus quot quantisque obnoxia iit, ipia indicio eft; ut»·

enim taceam mille pericuia ^, qui-

( · bus