ms- d. d.
CLAUSÜLAM D1SSERTATIONIS,
PRIORIS A. 1764, POSTERIORIS A. 1772.
ARISTOTELE
LAUDiBlJS,AT NON
RELIG10S0 CULTU
PROSEQUENDO,
SUFFRAGIO AMPLISS. FACULT. philos.
IN REGIA ACADFMIA UPSAL.
SUR MODERAMINE
flrl celeberr1mi,
TRI
Fi.OQlJ. PRGFRSS. REG. ET GR I).
IM AUD1T. CÄROE. MAR D. XVII. DTCEMBRIS , A. MDCCLXXIV.
Horas ante merid. Solitis.
ad tublicum bonorum examen modeste defert STIPENDIARIUS RÉGTUS,
Johannes Ericus Wallerius
nericius.
UP S AL IiE, Typis Edmannianis.
KONGL. MAJ:TS:
TRO-TJENARE och RÅNTMÅSTARE;
HÖGÅDLE;
NIC L A S
ER R:
orp "jl>l 9
MIN GÜNSTIGE HERR MORBROR;
SAMT
KYRCKOHERDEN,
Uti Askers Forsamling I Nerike,,
FÅLÅREFÖRDIGE OCH HÖGLÅRDE
JJVJ1,
Iekr NILS, L
MIN GUNSTIGE .GYNNARE.
Tär garna ville jag i dag
For Er min halafjålförklara !'
Jog ville lata pennan [vara
Emot naturens drift och lag;
Men kan jag det for/oket våga,',
Och fatta lit på min förmåga ? Nej ! vida af/kild der(fran
Jag hoppas blott> at Edert tycke
Lär anfe fnillets Lårofpän
Som hjertats ßörfta maßerßyeke.
MINE GÜNSTIGE GYNNARES;
6dmju]raf!e tjenare
JOHAN ER. WALLERIUS.
Q<
Prafätionis ergo,perpaucnla h&c diSlajunto.
agnos homines, & heroas, ut ita dicam, Ute«
rarios* infigniora Tibi vindicare honoris fafli- gia, longo invaluit tempore, nec efl, cur ifburti vituperaiione notare iiceat morem, quin po-
tius collaudandum judicemus, utpote flori artium pereru- ditarura, immo exoptatiffims in terris vitae, juflum de- bitumque rependentem prsmium. Quid? qucd experi-
entia commonftrat, non folum vel illo nomine, pluri-
mos, almte virtuti pertinaciflima adhtefifle induftria, fed,
dum antea male feduii, eam defpicaeui duxerint, poft-
roodum frequentafle & fludiofe procurafle, unde nec fallitur Seneca in Epiüol. 71. Unum bomim efl, quod bone-
y ßum efi) cetera falja & adnlterinä bona furlt, Heecfi per-
fvafcris tibi, <b? virtutem adamaveris (amare enimparumeftfi qitidquid illa contigerit, id tibi janflum felixque erit. Qu£
linguia, mihi crede, convincunt requam virtuti, & in- genuis difciplinis confecratam addidlamque prasdicacio-
nera, focietati civili multiplicera & prteflitifle, & prtefla-
re ufum. Efl tarnen heic, ut alibi, illud foienne probe
obfeivandum: Ne quid nimis: Ne quid minus.
§. VIII.
Buccinatores Ariftotelici, quojure, quave injuria, fint audiendi, disquiritur.
Ariflotelis, in orbe erudito latlilime quidem paten¬
te, elogia occurrere quaativis pretii haud difütemur. In medium ergo prodeat Cicero: Ariflotelem, excepto Pia¬
tone, haud icio an re£le-riixerim Principem Philofopho- U- rum. Ad Peripateticos igitur converte te, ex eorum e- nim fcriptis & inftitutis cum omnis do&rina liberalis, o- mnis hiftoria , omnis fermo elegans, fumi potefly tum
A 2 va-
Sb 1' oA- T £p&-
^ J 54 L W
varietas efl tanta arcium, ut nemo-fine eo mfirumento,
ad ullarri rem illutlriorem iatis ornarus pofTit accedere.
Ab his Oratores, ab bis Imperatores ac Kerum publica-
rum Principes exfliterunt, item Matbematici, Poétae, Mu- fici, Medici ex hac, tamquam ex ononium artium offi- eina, profecU funt. A) Idem ille ad fcenam veluti, ac
profpeäum populi, introduxit perfonam Ariflotelis, au-
reum flarnen orationis fundentem, cum fapiens Stoicus fyllabitim diccret, & defiperec a). Nec Tullio, in lau¬
de Ariflotelis concelebranda , cedit Qvintilianus: Dubi- to, ait, fcientia rerum , an fcriptorum copia, an eloquen-
di fvavitate, an inventionum acumine, an varietate o-
perum,clariorem putem b). Sic a Piinio vocatur Ariflo»
teles, immenlas fubtilitatis vir, c) qaernadmodum Da-
nieli Heinfio audie: vir divinus, irnmo numen quod- dam, & vis qiuedam roajor fapientiae d). Nec diflen-
tit Joannes Boeclerus, a quo falutacur ftrpius Ttotfx^eyt^o^
h. c. omnibus modis maximus. Profitetur denique Ju¬
lius Pacius Ariflotelem omnium, quos ab orbe condito novimus, facris exceptis, praeflantiflimum efle e). Sunt nihilominus, qui locutiones iftas hyperboiicas faftidiant,
& fale Satyrico perfricare aufint, cum Jacobo Facciolato,
huncin modum differentes/): Grsecorum Peripateticorum rempublicam attingis? Grtecorum, inquis, Arifloteles fa-
pientiflirnus fuit. Macedonas appellas? Magnurn Alexan-
drum inflituit Arifloteles. De Rhetore aliquo menrio hic eflf At Rhetorica prarcepta Arifloteles optime fcripfir.
Ad phiiofophiam tranfis ? Hic vero magna 'cum voce clamat: Phiiofophorum Princeps efl Arifloteles. Nihil
de-
A) Fin. Bon. Mal. Lib V. C. 3. a) Academ. Qv&fc.
L, 11.c.38- b) Inßit. örat L. X. c. 1. c)Hiß. Nat. L. XFIII.
c. 34. d) Orat. XIX. p. 212. e) Hcum. PaciL 7om. 111.
p> J88. f) Orat. IF. pag. 7/.
^ o c i
J V CgQp
denique nec infra lunam, nec fupra lunam norairiéfoist quin ad Arifiotelem & Ariftotelieos lrbros, veris, nolis, citiffime deducaris. Magnum fane no noen Ariftotelis 5c antiqute gloria? farna verenduro, ac pa?ne facrum, fi lo-
co & tempore ufurpetur; ridieulum, fl ad oftentationem
obtrurfatur. Geterum in mempriam redeat illud Cicero- nis: Ego hic pafcor Bibliocheca; Ted mehercule, ut a ce- teris oblefhtionibus voluptatum deferor propter Rem- publicam, ftc literis fuffentor & recreor; maloque in illa
tua fedecula, quam habes fub imagine Arifiöteiis, fede¬
re, quam in felia curuii g), Nec verlara Javénalis re- tieebo:
- perfeSliffimus hörurn eß,
Si qitis Arifiotelem fimilem - - emit, b)'
Sepulcrum vero Arifiotelis,Venetiis,in gazophylacio qu©*
dam, e Pado marmore factum, cum hac infcriptione:•
APISTOTEAHS KAAAI2TOS TX2N
OlAOSO^aN,
id quod jaftari fölet, fuppofititium eiTe i) mölta fvadent.
AH: in viam regrediar , cohortem eorum propius intu- endo, qui Arifiotelem Infallibilem, Invincibile^ Mirneu• cnlum natur£, Avchiphilofophum, Deum Philofophonim, Di¬
ktatorem Pbihfopbicim perpetuum, & Papam eccleficd Philo- fipbica, &c. &c. c^co venerationis & fuperflitioni's abre- pti impetu, proclamare non fint verecundati, undé Gios- fa, omnino ridenda, in A£tis Philofophorüm Heuman- ni, ha?c comparet k)\ „Arifioteies taiito lumine feientias
A 3 erat
g) Aß Atticum Lib.lE. Ep. 10. h) Rib.I. Sai. 2. i) Plexi-
man Pcpeil, Tom. III. pag 83. k) Heum. Acia Philof. part.
XIV. XV. Art. Tribbechov. deDoSlorib, Scholaftic,pag, Gratian. Afchpanus de fuperßitione erudita c, /,
® .3 C SP
."„erat infixu&us, ut fcientias imperfeole ab aliis traditas, 5)ipfe coniummaret, & artificiallter in fcriptis relinqueret
„pofteris, ita quod nullus Philolophorum poft eum luis
„diåis aliquid valeret addere, aut etjam aiiquid dicere, 5,quod ex liijs fcriptis originern non haberec: in cujus
„etjam dißis non potefh inveniri sliqua faUitas: quod fem-
3,per fua elogia firmiffimis rationibus ftabiiiuntur, qui
„propter iliius virtufis excellendam, fuper ceceros mor-
kalium hominum flatus, appellari potius debet DEUS,
3,quam homo, quod in fuis dielis non erravit,quod poti-
5,us eft Divinum, quam humanuni. Sic Erasmum Ro- terodamum, in Encomio Morias, recenfere novimus clas- fes & fe&as Scholafticorum, nempe Reales, Nominales, Öccamiftas, Scotiflas; nec non Monachos, Benedi&inos, Bernardinos, Brigidenfes,Auguflinen(es,Gvilhelmitas, Ja- cobitas &c. quos refert fuifle inanis .gloriolae faftuita ca- ptos, ut titulum, flDiis placet, magmficentifFimum, per
toratn vitam, hunc ßtierint & adamarinc: 'å^^otsåikoWcc
res, ututjamdiu Scotus Subciiis, Bonaventura Seraphicus,
Thomas San&us, unice Magnus Albertus, ac Irrefraga-
biles DoRores alii, Cherubici, Solennes, Solidi, Funda- tifllmi, Illuflratiflimi, Refolutiflimi, Ordinatiflimi &c. in
choro fuorum asqualium, vocitari prregeflierant. Nec ad
rero illuftrandam, verba ex oratione funebri in obitum Max. Reverendi Theologias Profefioris & Doctoris Nicol.
Wallerii, Patrui mei longe defideratiflimi, ucpote digna,
qure noflram hane pagellam ornent , adferre pigebit, &
quidem hunc in fenfum: Vetenikaper åro nåftan fom kläder, moder och fkiften underkaffade, sirißoteles var raonga hundrade år uti rolig befittning af ypperftarum¬
met ibland de lårda. Nitet for honom gick få longf,
at han firades fom en Gudomlighet, och fjelfva Parla¬
menterna i Frankrike gjorde vid JifsftrafFhans fåtfer klan- .derfna. Man maße naedgifva, att Ariftoteles i fin tid ågt
ut-
-r r 0å
^JlS3 J • 2C L C7^'
utmårckfa formender.. Hans dora och vidftråckfa fnille^
bor ock med råtta frikännas för ftörre delen af de fel,,
föm genom efterföljarenas okunnighet dannat på hans^
rakning. Scholadici, dels fordodo de ej fm Lårdoms- bjålte, dels var obegriplighet ett tjenügt medel, att for-
IkafFa både hans och fin egeti högacktning. Men, att pådå defs fel-frihet, var en fölgd af det bidra mörker,
fom infvepte alla Vetenfkaper,anda till iramuti Sextonde
hundrade talet. Månfkiigheten år fig lik. Så fnart DES
Gurtes hunnit fkingra något af Skole~grälet, och vi-nna anhängare, drax fick intet ord vara rått uti alla Ariflo-
telis Ikrifter». Allt eller intet åro vanliga råmärken, Och nåftan på famma fått begrafdes Cartéfius både med godt
och onde, då Baronerna Leibnitz och TVolff vid början
af närvarande hundrade-tal framgåfvo fina Sydemer/).
Qvid multa? F.x hactenus difpntatis, cuivis, crediderim, patebit, prifcam Arifiotdis in philofophando rationem,
per integca fecula, vere barbaro- fcholaßica nominantla,
adeo non perpolitam, nedum (artam teffamque, reman- fifie,ut tota, quanta, fubabfurdis nugis, rixis & quisquiliis
meris involuta, non potuerit non Hierarchie Papali, o- mnia, maxima, minima, nelcio quo fpurio infallibilita-
tis jure, fibi depofcenti, fuccumbere. Hinc factum ed,
ut fpkitum, quo olim noder Stagirita altius eminuerat,
heroicum , inter technas cum clandedinas, tum violen-
tiora molimina difientientium, fenfim efflaret & deperde-
ret. De tyrannide ida fatali, in fcientias omnes nimio- pere fieviente, rede ufurpaveris illud Virgilii:
ConveSiare juvat prcedas, Eff vivere rapto*
Liceat vero nofira de caufla peroranda, provocare ad MegalandrumLutherum in literis, Dodori Spalatino da- tis, /) Hab. ab Ampi. Prof\ Dom. Torb., Bergman. A. rfi'25
ittvAcad. Scient. Stockbolmienfi\.
s§ ) 2« ( #
tis, A. 1519t Audio Åriftotelis leftionem non felicem eile. Attuiit Dofter Joh. Heflus ex Italia Theologiam
Ariftotelis myfticam, nuper in Syria (ut fcribunr) reper-
tam h, e. per fycophantam aliquem fomniatam, ut ego i.cnrio, quo nobis hunc hoftero Ghrifti iiluftriorem ta- fturn fpeciofo titulo adverius Chriflum diutius alanf.Tes- faradecada rream nondum fcio, an edam,,praiertim la- tiney cum id genus (criptionis., quod Chrifturn fapit,So- phiftis fit odiofiffimum. Audio, Doftorem Jodocum Ifie- nacerftem, ErsforgÜsp, evivis exceffifie, timeo& mecaus»
(am accekratse fux mortis fuifle, tantum asgritudinis
fuit animo ejus ex meis, ut dicitur, prophanitatibus
& temeritaribus., quibus Seholailicam Thaologiam do-
luit incredibiliter contemni m). Alibi de placitis Ethi-
cx vulgaris, ex Arifiotele petitis, ita habet idem Luthe-
rus: „O nur weit mit folchen Büchern von allen Chri- fien\ DarfF mir niemand aufliegen, ich rede zu viel o- der verwerffe., das ich nicht wiefi, über Freund, ich Weiß wohl, was ich rede, Anftoteles ifb mir fo wohl bekant, als dir und deines ?gleichen, ich habe ihn auch gelefen und gehöret., mit mehrern Verftande., denn S.
Thomas, oder Scotus, defs ich mich ohne Hoffart rüh¬
men, und wo es Noth ifi-, wol beweifen kan n). Robur
dicendis conciüab'it tandem Judicium H. Cocceji 0j non
ntique fpernendum; „Dum a leftione Sacrorum Biblio-
rum longius receffiflenc Scholaftici, & Arifiorelis Phi- lofophiam ad Theologiam tranftulifient, perutile doftri-
narum 8c literarum fhidium fere aboleverunt, indeque
Pontificias tradkiones invefta? (unt, adeo ut in fcholis
nil nifi argutia? ineptiores, 8c quasfihones, tenebricofiffi-
wx fuerint audicae.
_ __ §.3
vi) Calle61. Bitddeana,p.10.n) Operitm LutheriTom. J, fol. fop
cfr,Thcatr.Reinhardtp. <fj8>0)CommjnGrotium.Proleg..p.jp
# ) 29 { #
■■§. IX.
Formuhm jurisjurandt de Ariflotele, tamqaam [cientiarutil anteßgmm promicondo unico , publice privatimqüe dejenfitando, tangit.
Vidimus auåorkatém Paptram usquequaque, Sc prte- cipue, in (edes literarias rnajeftaticum, ne quid gravius dicam, nimiutn diu exercuille imperium, unde (ub iftius-
modi clypeo, an fervili jugo, non potuere non Arifto-
telis dogmata, five veritati effent confentanea, fivefal*
da, faltera oblcuritatum & tricarum farragine refertiffima, principatum tenerc. id quod de Academiis, Parifienfi,
Colonienfi. Wittembergenü3 Lipfienfi, ceterisque memo¬
ria? prodidere vetufla annaüum monumenta. Audiatur,
ut Scriptorum fere agmina taceam, Sleidanus, mentem fUam ita deckrando: „Theolegi Parifienfes, primum to- tius Europa? locum in eo genere Tibi vindicant; Duo
habent Coilegia, Sorbanam Sc Navarram, eoque con*
flusre folent .ex omnibus prope gentibus, doftrina? per- eipiendte caufta. Candidati hujus profelHonis, qui vul-
go dicuntur Baccalaurei, per totam teflatem, multis ex- ercentur difputaticnibus, Sc per horas duodeeim argu¬
menta omrriium refpondeant, oportet. Hic rnira? funt digladiationes , ac pierumque de rebus auc frivolis, aut
qua? captum humannra excedunt, maghis agitur ciamo- ribus, Sc certamen fere Ünitur auditorum ftrepitu, cum
ex difputatoribus alter veiinepte, vel nimiurn agk. Fo«
ris per cancellos aufcultant Theologi Doftores, qui ma-
giftri nofiri dicuntur : Hi funt omnes do&rinae cenfores,
Sc plane regnum poffident§ nam rei Theologicte nemo
quidquam audet evulgare, nifi de ipforum permilTu, ple- rique vero feåantur otiura, eoque videntur ad gradum
illum adfpirare^ ut fvayiter vivant, & aliis imperent/>)•
B Nec9
p) De Statu Religionis Commentar. p. 6p.
"I nOj r tSSar
*m 1 3v L w
Kec, jocoflus licet agatr ifta ludicra ac frivola admo-
dum ccttamina filet Auétor libelli de Epiftolis Obfcuro-
rum Virorum,Londini editi3 a. 1742* de induftria, tåte¬
er, ufus ed:, ad morem feculi, ftilo barbarie Latini-
tatis intoleranda fuperblente ica quidern, u-t: cum Ho¬
ratio prxfari oporteatr
SpeSlatum admiffi rifunr ieneatis amicL Recitantur, inquam, hoc ordine, pag. 16«.
Qui vult legere boereticas pravitates,
Et cum hoc difcere bonas latinitates
llle debet emere Piirrhiftenfium aSlay
Etjcripta de Parrbißa nitpsr facla«
P- «*.-
Qui eft bonus Catholicus\ debet fentire cumParrbißlenfibus7.
Quin illud gymnafium eß mäter omnium Umverfitaturn..
Deinde ColoninfanSla3 qu<£ eft infide Cbriftiana tantay
Quod nullus debet contradicere,,veL meritopoenam liierc».
R. 23>
Sunt Moguntice duo indifcreti bufones'
In magiftros noftros irreverentiales nebulones\
Qui audent reprehendere magiftros in Tbeologiar ! Quamvis ip/i nan juntpromoti in Philofopbia„
Wec Jciunt in fcboIEformaliter difputarey
Et ex una conclußone multa corollaria formarer Ut docet fundamentaliter DoSlor fubtilisy,
Qui contemnit eumveft vmltum vilts:.
Ut concludunt quodübeta DoSloris irrefragaliUs<h Qui eft in jcientiis norr expugnabilis:
Et nonfciunt quid eft DoSlor Serapbicus3!
Sine quo mllus fit bonus Pbyficus [ Et qui veraciierfcribit DoSlor fanSlus^
lin Anftotde & Porphyrio tantus
i it r rf®?
J 31 L ^S1
Quia folits expomt quinque univerfalia,
Qui dicuntur etiam quinque prcedicabilia.
0 quam breve contimiat libros prcedicamentales.*
Et fumit Ariflotelisjententias morales.
Tandem aliquando in lucem prodeat forVnuJa ipfa Jci-
risjurandi ad Academiam Lipfienfem, indar tacras anco-
vx, frequentata.: „Ego N. N. optimarum artium Magi fler,
„quemadmodurn flipulata manu Decano,Vice-Cancclla-
„rio & Examinaforibus promifi, cum nobis candelai of«
„ferenda eflent, me noiie docere, quod alienum etTet a
„Philofophia Ariftotelica & doårina recepta, ita & id
M,nunc repeto3me deinceps celebratiflimam Philofophiam
„Ariflotelis in hac inclyta Academia receptam, non mo«
„do non damnaturum, Ted etiam tum in prade&ionibus
„tum difputationibus, publice privatimque, auditoribus
„ut veram, utilem, & difcentibus neceflariam commen-
„daturum, oronibusque, qui novandi Fludio dodrinam
„publicam convellere aufi Fuerint, pro virili refliturum:
„Ita me Deus amet. *)
Reflat ex Frid. Chr. Baumeifleri Oratione/Lipfia? im- preflaÅ.1741,de nimioantiquitatis&novitatisfludioin phi-
lofophando, pag.24 25. ut fequentia decerpantur: Antiqui-
tati & Ariflotelis maximseauåoritatitantum leculis fuperio-
ribus tribue batur, ut ultra Ariflotelem fapere velle, nefas
haberetur , magnumque omnino piaculum exifliraaretur.
Quin etiam Philofophiam docluri Fummosque in eadem
honores indepturi, fide jurisjurandi interpofita, polliceri
jubebantur, Fe numquam feceflione ab Ariflotele Fadla,
novi quid machinaturos. Atque haec obfequi: religio,
qua Arifloteli addi£li erant ejusdem fe&atores, nonnul-
los eo adduxit, ut ipfam Ariflotelis Ethicam coram con«
B 2 cio-
_
* ) Cfr. GentvÅen, Hiß. Pbilof. p. 164, Item Lilientbalii MachiavellifmusLiterär, p, zj.
cf© 1 jo r cssb
«ät? J 3> L =as=
cionefacra aliis .interpretandam, exiRimarint.4 Propone
tibi innumero-s illos . fpilläeque moiis Commentarios in Ariftotdis leripta confeåos, confideca tot Logica, totque
Metaphyfica Volumina, Ariiloteleas prarceptlones com-,
plexa, cumulsttius intelliges, quo loco quondam ha*
bjtus fuerit Ariftotel.es. Nemo intelligeatipr förlitan elf, quin refpectu temporis, quo vixit Stagirita, miretur eun-
dem, ejusdemqtie acumen totus obftupefcat, at tanturrr ei tribuere, ut ejus aqétöritas rationis irnperio potior lify
id vero liberaljoribus ingeniis prorfüs indigoum habea-
tur. Eant itaque, & fe Philöfqphös appeilare erubefcanty quotquot antiquifatis ninoium/ihidiolinon fapere,. nific
cum Ariftotele fibi videntur,
§, X.-
Ar'ißoleli of divinitatis, Sv5 Chvidiwnfmi gloriam, qua no°
bilitariJveverat, denegandam ejje urget contcnditqiie.
Éamde Ariftotele foyerunt opinionemTheologiCoIo- nienles,una cumlonga praeeuntium&fequaciumcaterva,ut tamquam pro aris&focis pugnando, mordicus tuerentury fuifTe illurn Chrjfti prascurlorem in naturalibus, quem- admodum fuit Johannes Baptifta in gratuitis; myfterium
S. S. Trinitatis eidem innotuilTe,, adventum Chrifti ex
quadam Homert lenfentia eum prrefenfiRe, regulam &' exemplar ill.um. extitifle, a natura inventum, ad demon- (trandam ulrinuam perfectionem humanam, creatum &
datum di vina Providentia, ut fcirent roortales quidquid
fejri pollet■& deberet. Verbo: pro Deo polendum q) Ariflotelem, ejusque leripta pro totidem oraculis haben- da &c.. En! fomni'a delirantium, qure nos, utpote me-
liöra edo.cti, deteftamur, En! eredula; antiquitatis prar-, ju'«
q) Pajcbins ds Novis Inyentis c,q.p, 6q, Grat. Afcbpanas
C*;:i. §. //.
Ü ] 33 C #
jndicia, digna omnitio, quas Morboniam abire jubeanfür.'♦
En! maniteita■ phrenefis, minime gentium toleranda.- Nos, brevitatis. ftudioR, praeter teiHmonia facri codicis, acqui-
efcere confultum duckßus judicio La&antii ejusmodii
„Quod nobis Deus revelavit, conjefturis non affequi-
„raur., féd 'tcaditione ccelefri, quare certo appäret, nec
„vidifle, nec comprehendille paganos Philofophos veri-
jjtateno, fed ita levicer cdoratos, ut tarnen , unde eos
„odor iile fapientire tam fvaVis, tam jucundus, afflaret,
„nullo modo- fenferint r\ Ceterum, congratu!emu r fas effc
Camenis noftris, Upfa-iienfibus illam temporis felicitatem,
qua cum■Ariftotelis, tum Andftitum recentioris revi, fo-
brie philofophandum, Syftemata, nimirurrTalm» veritatis,
usquequaque-eonquirenare, fubfidiaatque inftrumenta bel- Iiftima,pro re nata,iicest confulere,adamare, veneraii, ita * tarnen, ut fequenti Diplc mati Regio obtemperatum fue- •
rit & .cumulacillime fadsfadtüm,
CARL med Guds nåde im. m. Vår fynnerliga yn- -
„nefl, och nådiga benägenhet med Gud alsmågtig, Tro*
,3man, vårt Råd och Pr^fident, och vår Academies i Up.
.,fala Cantzler. Vi hafve i nåder varit fororfakade, at * 3,förordna en fårdeles deputation utaf det verldJiga och v
„andeliga ftånd, i bokliga vetenfkaperne valforfarna, tii
,,at fkårfkåda och noga ofverlåggia den vid Vår Acade- ,,mia i Uplala fvåfvande ftridighet, hårrörandes af den
„Ariilotelilke ochCartefianifke Philofophie, hvilken De¬
putation efter et vederbörligt öfverlåggande af alt det
„fora til detta ärendet hörer, ånteligen med fitHbetån-
kan- '
r) Lattant* Lib. VII, p._
3ft> ) 34 ■( @
^jkande hos Ofs i underdånighet år inkommen. Nu fåfbm
^,Vi billigt vele hafva den ftnderande Ungdomens förkof.
„ring uti alleloflige böklige konfter och öfningar til det
»båfia befordrad, altfå kunne Vi ej heller annorledes
»ån aldeles gilla den förbemålte Deputationens mening
»och betänkande, Pbilofophiens råtta bruk och öfning
»vid Academien beträffande , nemligen at ingen lådan
»frihet derutinnan må vara tillåten, fom i någon måtto
„folder emot wår Chrifteliga Tro och låra, eller det,
.„(om den Fleliga Skrift derom innehåller; fåfom ej heller
„hvad eljeft uti Bibelen omrores, under någon Philofo- .„phifk critique låtteligen må dragas; emedan det fom .„utöfver den -Chrifteliga Tro och Låra i Bibelen forma- ,,les, merendels år ikrifvit, Guds Undervårck och All-
»magt, eller Guds folks härlighet til at vifa och beteck-
,,na; men, i det ofrige och utom den Helige Skrift och ,,den Chriftelige Tro och Låra, efterlåtes Philofophiens
„frie Bruk och öfning Binningen med goda ikål och
„experimenter at utleta och ftyrka, femt alle loflige ve-
„tenfkaper att föröka, hvarvid dos k Lårarne, få vålfom
»Difciplarne och Åhörarne fkole vara förmante, att id-
„ka fådant med en tjenlig modeflieoch höflighet, få at .„icke någon iilvillighet, tråtfamhet och ogrundad enfin*
„nighet at holla vid de gamle dogmater, eller nyfiken¬
het, at opfinna nyheter, må löpa derunder, famt ono-
.„dtge kif och förargelige ordetråtor, med förbittringar
»emot hvarandre deraf opvåxa, hvilket aldeles länder
„det hålfolamma opfåt äffludiernes förbättring til hög-
meen och förderf, och af Ofs ingalunda lårer tålas,
;„der
\ <y ? r dS2j
^s3 ) yr v <3#
„der nagotr befinnes dg: derutinnan fårbryta;. Det år
»fordenlkul til Eder härmed vår nådeligc vilje-r attJve-
„derborande y enkannerligen Profeflforerne och Lararne5
„der vid Academien , detta Vart nådige godtfrnnande'
„meddelen och förehållenv hviiket de fig til behörig ef-
»terråttelfe {kola fbålla, hvarmed efterkomnes- det Ols til
»nådigt behag lånder, octx VI befalle Eder Gud Alsmåch-
»tigfynnerligen; nådeligen; Stockholm d, ig April i689<*
CÄROLUS.
C PIPF.R,
Laus Deo> Patri maneatt perennu\, Filium gentes celebrent in eevum»,
Spyitus SanBi vigeat per- omney Gloria- tempisB
iPraeftöntiflimo Domino RESPÖNDENTI,
Amico Integerrimo.
?\Jon ■p°jTmn» QU*® viaximo afficiar gciuåiot quum
*- *
comperi Specwien quoddqvi Academicum abs TV,
in lucem e'dtiUm iri. Latijjime mihi jam patet cam- fus in Tnas excurrendi laudes, fed fcio, luam
deftiam meum non•defiäerare pracvnium, hoc tarnen dicere voto, Te Candida morum integritate, preccel*
lenti litterarum fcientia, ingeniique dotibus pr^edi-
tum effe, Un.de facile efl colligere, Te, otii inutifi¬
ter conjumendi caußfa, tanto minus delituiffe, quo certius conßat, ftudiorum Tuorutn progrefjus eeta*
fem fere fuperare. Gratulor itaque Tibi ingeni 't fii>
peUeailetn haud vulgarem, cömtamqne oris facun-
diam. Q&öd fupeieß, Deitm Optimum precor,
conatus Tui incepti magisflorejcant, prcemia
& digni honores ajßduis Tuis ftudiis, pro r*-
fpondeant, jufio contingant tempore.
E» FLODMANc
