• No results found

Systematum in jure naturæ potiorum analysis sciagraphica cujus particulam primam venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico p. p. Olavus Arrhenius stip. reg. Vermelandus. In audit. Gust. die II Junii MDCCCXXI.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Systematum in jure naturæ potiorum analysis sciagraphica cujus particulam primam venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico p. p. Olavus Arrhenius stip. reg. Vermelandus. In audit. Gust. die II Junii MDCCCXXI."

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

IÜHH

SYSTEMATUM IN

JURE NATURA POTIORUM

ANALYSIS SCIAGRAPHICA

CUJUS '

PARTICULAM PRIMÄM

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL,

PRiESIDE

ΝIC

OL.

FREDER.

BIBERG

PH, ET J. U. DOCT.

ΕΤΗ. ET PO LIT. PROFERS. REG. ET ORD.

REsG. ACAD. LITT. Η UM. HiSTOR, ET ANTLQU. HOLM. MEMBRO

PRO GRADU PHILÜSOPHJLCO

P. P.

OLAVUS

ARRHENIUS

STIP. REG. VERMELAN8US.

IN AUDIT. euST, DIE II JUNII MDCCCXXI.

Η. Ρ. M. S.

U Ρ S A L I Μ

(2)

JN SACR A Μ RKGIAM ΜΑJE.5ΤΑΤΕ Μ

MAGNjE FIDEL VIRO

DIOECESEOS CABOL.STADIENSIS EPISCOPO

REGII ORDINIS DE STELLA POLAR! MKIWBR.Q S. S. TH.EOL. DOCTORi REVERE-NDISSIMO. DOMJNO

OL.

Μ se e e n a t i Su m ixt SACRU YoTuit, d'ebmt

Xn patrem amieitice, in se b

enefi

ciorum

pio memor

(3)

IN SACRAM REGIΑΜ MAJESTATEM

SPECTAT.® FIDE! VI RIS

r AD REGIAM ACADEMIAM UPSALIENSEM

HISTORIARUM PROFESSORI AMPLISSIMO CELEBERRIMD

DOMINO

MAG.

ERICO

GÜSTAVO GEBER

AD REGfUM RET METALLICJE, COLLEGIUOT

ASSESSORI Ν OB I LISSIM O

domiso

PETRO

LAGERHJELM

Fia et yenerabunda mente

J5fc% jQt 35»

O. ÄRRHEHI9&

(4)

HERR

BRUKSPATRONERNA

HÖGÅDLA

HERR

BENGT

E'B.

GEHER

OEGE

LENNARTSON

Tacksamt och Vordnadsfullt tillägnadt

af

(5)

SYSTEMATUM IN JURE

NATUR/E FOTIORUM

ANALYSIS SCIAÜRAPHiCA.

'fROÖΕ ΜΓ U Μ.

l^on

ηίΓϊ per -erroram

divérticula

verum

exquiri

im«

-patientms

jatrväiu,

quam

juftms ingeniu-m

humanuni

con-queritur. Fabulanique

aiii ipsam

phiiofophorum,

imam,

integral«,ludire·!udl

band

absque convicio crmtinantur·:

•aüi necesfariam prorfus, continuatarai, aceesfionibus

no-Tain, asferunt, laudant, excufant.

Multosque affirmandi

verecnndiam prse ie

ferre

putares, xifc

dubifcandi

vei

ne--gandi etiam Irberiora

ipatia

eoncedantur.

Neque,

fi

a

partium

fludio

immunem

in

prceoordiis

menreu?

geilave¬

ris, omnefn omnlno ab inveftigatione redli circuium ab-esfe judicabis. Sciiicet,

ad Auma etiam,

quam, a

mb

ig

uo

-ore Iaudafcaia, fcep-fi relativa contineri

Jargimur,

cogifan-di iTiQcieflia, erroreSP tarnen perfpicere opus mortales ha¬

ben t, antequam vitare

edifcant:

et, quos

perfpicere

ad-laborant, eos vero jain vitavisie quodammodo aut ("altem timtrisie asßrmabnntnr. Quidquid erit, si feria agi credis

icepfique abfolutae

renuncias,

diiFicultatum

in

foro

philo-fophico notioni

cuüibet

conilruendse

oppoutarum

luculen-tisiima in anteadis conflruendi erroribus imago

exhibe-tur: neque iibimet

admodum

confidere illum reprehendas,

qui pie

crediderit,

difiicultates,

quas

accurate

cognove-rit, ex dimidia jam fui parte fuperatas

fuisfe.

Quamob-retn nec otia curiofas mentis hifioriaru fcientiae

cujus

vis

phiiofophicae

exercere,

Ted veri

exquirendi

et

materiam

praebere et

formam corrigere

continue

atque

fublevare,

(6)

2

Generalem et philofophicam

juris

notionem

dtfficilfi-mae vel ideo indaginis fubtilisfimaeque disquiiitionis esfe

concipimus, quod,

immenfi quamvis

ufus

et

in

niultas

partes

verfatilis,

fan&isfimaeque

οητηίηο

auétoritatis,

nu-cleo tarnen, qui proprius fit atquefieparatus, aut carere

prorfus aut perexiguo

gaudere

perfpicacioribus

quoque

intelligatur, Unde, quid fibi baec pecnliare habeat et

o-riginarium; quid derivatum et e

fanétiori ibnte

mutuo

iur.tum adfcifcat fibi unoque jubeat corpore confiflere: tiiultum diuque discernere phiiofophorum diligentia

labo-ravit. Qnae iecernendi fecretaque

recomponendi

indufiria

quot quantisque in

juris

notione

primaria

excutieuda

fen-tentiaruno divortiis viam, recentioribus maxime poil

Kan-tiυ μ temporibus, parefecerit, neminem,

nifi

qui in

fui

sevi

philofophia peregrinus

fuerit,

latere

opinaniur.

Et

pri-moquidem nec labori in hac notione

examinanda

paulla-timque refolvenda, nec perfpicaciae

pepercisfe

philofophos

dicas, qui iftius niodi ftudiis vacarent.

Nauo feriam

certe hi et feveram et arduatn agi, agitari,

disceptatio-nem intelligebant: donec taedio rei

confeéti

fequiores

philofophari demum

faftidirent

et

declamare

de

univerfis

antiquamque Pjlatonis, quae fuo Joco fuoque tempore op¬ portuna

fuerat philofophia,

cantilenam

repetere

incipe-rent. Quam, amplificatam quamvis, immenfoque,

qua-lem et ipfi animo defignare quadamtenus

posfemus,

ad-huc ambitu amplificandain, quaefiionis motas in veterem ftaturn reftirutionem , nobis ramen, proveétioribus forte in fenium ideoque morofis cenforibus, neutiquam

arride-re ingenui profiiemur, Scilicet non

refpondere ilfi,

ied

obortam refpondendi necesfitatem arrogantius, quam

veriaS, vitare nobis vifi fuere. Aevum autem, inje&o quamquam femtnefuturarum mesfiumnonignobile,

agimus,

cui grandia etiamnum faepius, quam vera et

diftributa

placent. Qua fa&urn interpretor

morbida

aötatulse

fu·

perbia, ideas amantis, ftudia dedignantis, ut

moleftiarum

(7)

/

ζ

vs sé-^r

difFicuftates, qiias

arguendi acies

fruftra

perrumpere

ten-taverat, fonantiori eas vero pseneque

confufo

verborum

fenfentiaruiuque tionitu

exfuperari

posfe

fibi

prim

am„

mox aliiS perfuadere conarentur.

Et

iftiusraodi

quidem

conatui, quem

perveriiorem

multi

pejoremque

eo

cen-febunt, qui, opera

fruftra

infumta,

exitu

(impliciter

ca·

ret, occurrendum

decernent,

quicumque

fcientiae

jura

tueri geftiant

oihilque,

niil

analyii

confummata,

fynthe-tice abfolvi intelligant.

Itaque docere, an

difcere,

magi«

deceafc

canoram

prae-fentis (aecuii molliciem, aliquantulum

dubitavimus»

In cir·

culos certe difciplinae, quae

exempla

disquifitionura

nu-per laudatarum

protulerat,

redeundum

esfe

integra

men-te atque erudita

fuafo

res

fuimus,

ut

locum

falten^

quo

fubftiterat fcientia,

cognofcere

causfasque,

cur

exfpeéta-tionem

quodammodo

ipfam

et

ifta decipere

disquirendi

tirocinia viderentur, riinari

centingat.

Quac

facilius

ope¬

ra fuccederet, ii fententiarum, quse

juris originem

tan-gunt, potiorum

clasfes

et

discrimina

adcurato

ichemate

comprehenia

primisque

foluta

ftarninibus

confpicere

da-retur. Et tabulam quidem

ifto

potisfimum

coniilio

co-ar&atam, (implicera porro,

concinnam, quantaque

potue-rinrras fide expeditam

condere,

conditam

delineare,

deli-neatam dispicere

prseienti

opella

tentavimutf.

Sed

uni-cum, antequam rem

ipfam

adgrediamur,

fupereft,

quod

praemoneamus

leftores.

Non

hiftoriam

condimus,

fed

tabulam ex hiftoria

contra&am,

hiftoria

ipfa

fimplicio-rera, ju iieio immixtam,

in

peculiare»,

quem

pragmatir-cum appellaveris

vel

fcientificum,

finem

intentam.

Quaraj

obrem non dubitamus, multos

fbre,

qui

fidem nosmet

diligentiamque

biftoricam

aut

non

curasfe

aut

parum

re·

ligiofe fervasfe

reprehendant.

.

Argumentumque ex eo

qqaerent,

quod

nulluni

fere

fyftema,

nid

quod

Fichtiq

forteoriginem

debuerit,

nominatim

expresfoque

au&oris

(8)

4

fu-ere, & nomitwi denegasfe & plenam deferipHonem ti-·

dgamutf. Quibus omisii5, totarn in fin gula fy ilem ata ju» -t

fijtiam exerceri posfe baud immer ito negabunt

Nem-pe, quse cumuiaca fuerint indifcrkiiinatim, quse fingula^

causfa ηond'am perorata, judicare^ corrnpti hoc vero fe»

ilinantisve judicis esfe< wgebunt.

Objici

år. vera &

gra-via fpotite concederemns, il fyflernata ipfa, non, ut res

e£t,, prima tantummqdo fyflernatuin quorumlibet ilamin a-excutienda nobis propofufsfemus. Iflo autem ea Gonii Ho

exGUtimuSj ut, quid. ad. expiicandaiii

juris

notionejn fin·

*

gula conferant, quo defici'ant raomento, internofeere aliP

edifcant Äpta nempe teréteque corpore rotunda pau» cfsfima in JureNaturse fuisfefy itemara fatermir, quse nnifck licet üotfoni priinarisé ita inhäerereot, ut ex ea fola, nuS»

la aiiunde ope petita, &· exire & evelvi potueriiit. Inte«· grationem vero, principrorum vel permutatioue

vel

con-fufione efteftam, a?ii defcribaht, quf vira fyflemataeadem»

qiie individua

refecant:

disquirafar ridet», utruca

gentiinos-ex taIi auxiiio frnctus, an fjpurios

rejiciendosque,

fyile·

Miatum eonditores tuierint. Nos ad rroflrum inflitutum , ifta parum in prasfenti coflférre

jtidicavimus:

ideoque ex

eircilmfcripta argument!, quod propofuitnus, materia ex»

fulare jusfimus. Quamobrem incuriae, quam ipfi vitupe·

rabamus, fporrte rrosmet & fedulo Sr ex induitria reos

fecisfe, fciant leiftores. Oedentque, qui intelligere nos

quadamténus & examinasfe, qute fcribamus». benevoii-gnasceperint,

candori

noitro negligentia«! ifiram,

tantum

ab'esie, ut ipfi öffieere posfepuréinuä, ut poiius, nifi ob«

fervata , quam bis iisdem verbis indicatam voiuimus,.

abftrahendi diligentia, ne folvendum qtii dem, quod ro» i

gavimus tamen, groblema

decernere*

aut

noihrum

omni«

*

so iacére potuisiemu·?. ■

§·

«·

Discrepare autem eo nobis maxime moment» Juris·

(9)

- 5

iciptinse cum

difciplina morali

aiifc

anxiis

votis

annbive-ri'nt aut dedignari arrogantius atffi fberinrt. Quae dedi-·'

gnandi infolentia

fimple.x fuit, folique,

quantum

noviimis,

Fichtio ihrenu a meute fufcepta nec infaufto fcientias onli¬

ne conlummata. Sed connubii rationem nec unam phi-lofcphi invenere nec

ßmplicem adhibuere.

Nam

aut ne«

gationibus rem conficere ant

pofitionibus piacuit.

Sim-plicem iterurn

negandi

methodum

nnoque

principio

in-nixam invenire nobis vifi fuimus ; pqnendi du plicem &

ex duplicitate

diverfam.

Simplicisfimum,

quo

Γη

η

it i

di-cebamus negativam five opis rmplorandas five rei totius

conficiencke rationem, principrum ita eoncfucfiiBus:

"qüod-cumque lex moralis nec jubet, nec probibet, id

licitum

esie & originarium juris

iu

Miratumr nulla dein-cep-s, ni» fi quae negationi ipfi infit,

au&oritate, fubjecbo juris

i-pfius vindicandum aut

cnuniendum/' Qui negatione

autem

rem abfolvi posie defpefant poffHvumque ideo ex mo¬

rali fcientia auxiüam quaerunt,

Iiocii,

guantum quantum eil:,

toturn notione oflicii continerr, concludi ftatuunt, Et

eo u-sque confentiunt. Sed in

fubje&um

offieii,

quod

ju-ri fulcrutn arcesfitur, reßexione inftituta·, in diverfa

trä-humtur. Alii enim fubje&ä juris & offieii dispefeunfc &

divifa coniiderant: alii in tinum cogunt jurisgue &

offieii iubjedbum in hac eonfideratione ideni esie

fta-tnunt. lili juris in nno fubje&o fontem &

prima-riam audforitatem atque poßtivam in necesßtate morali

alten", quod huic correfpondeat, fubjedto injunfta lafcere

fufpicantur: hi juris in tino

fubje&o

fontem

audtoritatem-que primariam &i poßtivam ex necesßtate

morali,

ipfi

jili eidem, quod jus habest, fubjefto

injundfa

petunt. Enunciatique fingulos fui fingula afFerre posfe argumenta,

indtibie vera, qtiamvis inad^equata, minime negavero.

Nempe in ratio-cinandi ferie, quam illi adhibent, multa qiianms contra monueris, tarnen fundamentalem ipfam,

five propofitionem falutaveris, five obfervationem, cave*

(10)

jube-6

mus: "juri cuicumque unius

fubje&i

data conceptoque

necesfario officium quoddam in

fubjefto

contra

pofito

cor-refpondere." Pariterque, in

altera

raticcinandi

ferie,

re-fiduam axiomatis fundamentaiis vim, cui fruftra

repu-gnare tenfcaveris, caventes, ne

nimis vel

admittamus

vel

dubifeemus, ita interpretamur:

"offieii

cujusvis, quod

in-jundhim tibi agnoveris, plenum

tibi

exeroendi exfequen*

dique jus eodem, quo

injungatur,

momento

jam

conces-iuin esfe/'

Sciagraphiam, quam promifimus, analyticam,

fimp!*·

cisiimo notarum discriminumque intervallo diftintftam,

dedirnus, delineavimus. Et mirabuntur quidem nonnulli, in tantam elementorum conftituentiuin anguftiam tot tanto·

ruinque nosmet

fyftematutn,

quae

plena

tarnen

naultis

carne turgefcere vifa fint, initia

coar&asfe. Definent mf-·

rari, qui callida ratiociniorum

concateoatione,

apta

prin-cipiorum, quae fingula

fufficere defperaveris,

compofitio-ne, argutis demum in re

praejudicata filentiis,

tenuisfi-mae etiam femina fcientiae in juftam corporis magnitudi-nera exerescere posfe intellexerint. A nobis autem,

qui

iftam principiorum, five

ieorfim

adhibeantur,

five,

quantum fieri potuerit,

conjun&a,

fupelleétilena

parem tarnen fyfteuiati jufto

condendo

vix

aeftimabimus,

quaeret forte quispiam,

expofrtis

jam jufto ordine

fa·

clllimis discrinvinum exftantium fignis; an corarauni etiana

aliquanotula

fyftemata,

iftis

potisfimumfontibusprofefta,

ita

contineri infignirique posfe putemus, ut genus

quoddatn

iimul fumfea conftituantfuperius, ab alio, aut rarius

ha-ftenus exculto, aut in pofterum certe

explicando,

fe-gr-egandum.

Diffictlem

defignavimus

quaeftionem

vix in

anteceafum probandam, cautius etiam

tali loco

folvendam.

Refponfum tarnen

adferre

conabimur,

probabile

faltim

et

fimplicisfimurn,

rnultae

quamvis

forfan

ex

fequentibus,

ut

(11)

r-f

<$F^S=?* /

lavimtrpi, comir.uriem.getveriqne ipfi fyftematuro

ha&entis

deferiptorum adj.pratam, quuu»

muitas

difpiceremus,

con-venientisfimam tiigere i obis vi Π fuimus iequentem : ''ut

offieii, ita et juris menfwam primitus ptimam ad legem

aliquam, quaBCiiinque demurnconcipiatur, revocanriam

es-fe." praefumtam certe iitiusmodi opinionem tantum

di-cas in fingujis horum fyi.tttinat.um pomisfe, nt etiam

fine

ratione audfcoritas valeret. Dauma disquifitionis ipfitis

vel caridori vel funplicitati exinde il1ata vjx emimerabis. Dubins autem notae, quam attulimus, communis ambi-tus vidcbitur. Keqüe enini syftemata, quae ex nega-tivo fonte negativum, ex pofitivo pofitivum colorem t»

a-hunt, aequali poteftate afbcere, neque totam denuim rem

conficere put3bitur. QuoS in fequentibus tarnen

dubitandi

fcrupulos, probando necesfaria aut

fupplendo,

removere tentabimus.

§. <2.

Sed fingulo^um antea, quae diftinximus, fyftematum

momenia fuccindte expendere juvabit, ut vires

unius-cujusque experiamur. Incipiendumque ab iis monemus »

qua3 moral; vinculoconnexa tenentur. Ea vero ii univerfe

lumantur, cave aut luo temere exiftimes autjnfto etiarti

fundamentocarere. Juftum nempe dicimus, quod piis,quales

has inprimis frientiastra&are decet, manibuset removereet

fubmovere religioni erit. Hojus autem fi vim explicatam

de-fideras, accipe univerfaiisfimum

proponendi

argumentum:

'juris ne cog tariquidem notionem posfe, nifi in

fubjedto

ra-tionaii, finibus morali loco conceptis, vel

practica,

ut re·

centio.es Joquurttur, defiinatione

devinfto/'

Quod adeo

nos verum disquifitioni juris cuicumque oracuium

fub-flernendum expofcirnus, ut Fichtium etiam,

quod

negii-gentius quidem ex noftra fententia, quam pro rei

digni-tate, ttjusdem au&oritati confuluent

confulendumque

o* niniuo esfe putaverit, aeerriine

repreJbeudamus.

(12)

nun» intet* hsec iyitemata id nofeiv occnparc vifom, quod

•negativum concepiimisr. Scilicet debiii hoc prse ceteris

quidem pede incedere exinde arguirous, qdod nec lon¬ ga.'» progredi nec din fine fulcro aut comite

fuftineat-Quamobrem implicare etiarn faepios reliqaorum fyftema-tum principiis fua et veluti abscondere, quam fronteni ex»

porrigarepropriisqiae crefcere aufpiciis multis judicabitur.

QLi00 tarnen nen itnpediet ratio, quominus,

cadacaquam-vis aliisque immixta, hujus quoqne fernina feorflm excu-tiamas* Refiqua nempe, qcae foedefa dtfcipTinse moralis

auibiunt, fyfiemata fundaniento innid, ίϊ non adasqaafö 5

afc vero tarnen et ftabili, jam quadamtenas concesfimus;.

hujas autem, quod in diseeptationem voeavimus, principii

ex3äam quoque ex menfiura philofophica viritatem ita deesfe muiti fufpicabuntur, ut, mufcum quamvis ? quod

ingenui fatemur, fenfui comnumi arrideat, rigidisfimis tarnen philofophis ne inani's quidem conceptos Vitiumef-fugére posfe videatur. Tangifc autem hsec qumftio non ineeiebrem recentisfimis maxims temporibus

controver-flam: "cuendane in moram difeipfina, an penitus

defereu-äafit liciti, id efi vero, indifferentπ cujusdam moralis notio."

Quam multis, ipfique, quantum novimus, Iyantio pro¬

batem, toleratam dein pauflatfmque inflexam, adeotandem confregere acerrimi quidamaFichtio ineipientes

philofo-phi, ut exftinguendo ccnfecisfe etiam exitlimes. Neque in

offenfiam vuigi, cui ampla fatis iftiusmodi quoqne licito

fpatia pätere

videbuntnr, fi

opus

fuerit,

ineurrere

adiuo-dum phüöibphia detrectabit: quamquam inimicitias, qnaS

cauta ftimulat, placare eadem et optime noverifc et

pru-denter inftituab Argumenta, qua? ad hane litem vei

transigendam vel confopiendarn celeberrimi dolores

ad-tulerunt, ne prolixiores fimus, tangere aut explicare

References

Related documents

ria paullatim forma ftringitur nihilque pro lege agnofdi- tur, nifi quod cum anticipata boni objeitivi idea cobae- reat, Quamvis antem progresfu philofophise.. =====.

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&amp;uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam , necesfa-. riam,

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem &amp; quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem. recidebat,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil