nur cwa Dl SS ERT
ATIO;
DesVERESACRO,
ApudVETERES
ROMANOS,
Quam,Confenfu
slmpliff.
Facult. Pbilofi
inRegiaAcadem.
Upfal.
PR^SIDE
Adm. Rev. atqiie
Celeberrimo
VIRO,MAG.
MAGNO
BERONIO,
Poef. Profess. Reg. ac Ordin.'
PRO GRADU,
Publico examini moäeflefubmittit
Olaus
Deckberg,/
UPLANDUS.
In Audit. Carol. Maj. ad d. 10Jun? A. MDCCXXXIV.
Herrs ante mertdiem folitis.
S:ae
R:ae
M:tis
MAGNAE FIDEI
VIRO,
\Perillufiri
atque
Gmerofisfima
BARONI AC
DOMINO,
D:no
ERICO
OXENSTIERNA,
Regii
Collegii
Militaris
CON-SlLIARIO Graviffimo, Domino
de Harg &c.
M^cenati Maximo.
UT
jimulinomatis
tit dliquodhisce
piipageUls
gratiqueex
dnimiTall
lam grdtiam & beneficia
9 qua
Perilltiftres Majores Tui, in me Atque
tempora, declaraftis : tum etiam propter
guhrem, Max. Rever. atque
Celeber-me devinUUm
t ingenue profiteor j levehoc
teßificationem> cum $e ulterioris grdtta
VobiS) Maccenates Maximi Optimique
Perilluftr. &GenerofiiT. nec Nom.
Cultor
Max. Rever. atque
Ampliffmo
VIRO,
Dn.
georgto
WALLIN,
S+S,Theol.DOCTORI
acPRO-FESSORI Celeberrimo, Vener. Coniiftorii Ecclefiaft. ADSÉSSORI
Gravifiimo, Bibliothecas
Upfal,
PR£FECTO
Adcura-tiiiimo,
M£CENATI
Optimo.
tis Nominibus nltor aliqttü concilietur\ documentum exßet, propter exceifam iU Tu, Generoiiffime Domine Baro, ae
Paternam. domummeam , per multa retrfo
Tua in me mertta & favörer»
prorfusßn-Domine Doitor,
quibusfTibiarftijfime
munufculum i» fubmiff<e ac devota mevtis
& favoris cumque omniprofyeritatis vätet cjferre voluf debut.
non Max. Rever. & ΑαιρΙϊίΠ
Veftr.
1
humillimus D.
Plur. Rever. atfa T>o8<(ßmo VIRO,
DOMINO
OLAO
DECKBERG,
Verbi D:ni Comminißro in
•©άίίηάέ
Fideliffimo, Parenti Optimo,
racro
di fentioquo
damhor
■, quandororeme
mecum per-ρ
erfun*
pendo animum plusquam Pa·
ternum, quem in me, ab ipfis
incunabulis meis·,, in buncusque diem, con-tinuo teftatum fecifti, Indulgentijßme Ρα*
rens* <Qg,ippe cum adverfa
fortuna^»
iicet ipfe conflittatus & laborans, nihilo
tarnenfecius mihimet egeßatepreßo? ß>onte>
VS fupralev'tffimasfacultates Tuas-> auxilia-tricesporrigere manus nunquam deßittfti,
Cumfapraterpageüas basce, omniplane
pre-tiodeßitutas,quod Tibirependam,nihil h4*
beo; easinfignum grati animi, Paternß
Nomint Tuo dicatas, ut benigna fronten
accipere velis,
humiüime
rogo& obteßor,
X)ignetur DE HSfenettutem Tuamdebt-lem jam & pane exhaufiamf P.0.indiei
gratiafua
Utiorem
acjucundiorem
facere9
ut in annos bene multos Te fuperflite not
gaudeamus ,
qui
TutfumustOptimi
Parentis
ObedientiiTimus Filiui
/. Ν.
J.
TheH I.Präliminare.
EX
principiis fluunt hiec religio-veris
atque
infallibilibus
nis naturalis fcita ; Deum ejfe
Amanåum , honorandum , in
] ^ eo ßterandum,
&hU)USgene-ris alia 5 quar ipfa, quanta pietate ad-, verfus Numen , licet falfum, exfecuti
fuerint gentiles , cum ex reliquo
fa-crorum, quac apud ipfos obtinuerunt,
apparatu, tum ex votis conftat , quac
nuncuparint, vel ad gratum declaran-dum animum in profperis ac lactis: vel
adimplorandamopemDivinam in
cre-peris ac dubiis. Atque uti nulli
pro-fano populo magnificentia cultus reli-giofi, & fplendore cerimoniarum,cek
(itRemanui : ita eodem votorum
blico-*' ^ a
ü
blicorum nullus fuit obfervantior 5 fets
pro felicitate
civium
,feu
proarter-nitate imperii , feu pro principum
fa-late, feu pro
magiftratibus
in bellum.»ituris, feu denique , in cafibus ac
pe-riculis reipublicaé,pro fpe melioris fla¬
tus ,talia abiis fufciperentur. Plane,ut
hujus etiam religionis negledu,
fema-nifeftam deorum offenfam
incurre-re , omniaque improipera & adverfä
libt evcnire , putarent. Varia igitur
e varia re nafcebantur vota: ludi
quip-pe , (latuac * porticus *
aedes
facras
>donaι prardae
hoftiuna, facrificia
&vi-klimat j in quibus maxime eminebat
illud,quod ver Sacrumdicebatur:quod
pujusmodi
fuerit,
brevi hacdifferta-tiuncula exponendum fumfimus. Ec
quiahocargumentum, apud
antiquita-tis myllas, non usquequaque
expla-natum deprehendimus, tuum erit, B.
L. ea, quibus, vel per ingenii t
nui-tatem , vel per temporis &
»mpenfa-rum angufliam , deficimus,
eruditio-ße& candore Tuo benigne fupplere.
$. II.
Fuit verfAcrttm voti genus apud
atl-Mquoi Romanos & Italos, quo,
génté malo & neceffitate aliqua publi¬
ca, non tantum ex pecoribus, verum etiam hominibus, proximo vere,
na-ta, numinibus iuis confecrabant 5
pe-cora quidem , ut poft aliquod teropus
facrificarentur; homines vero,
utadul-ta aeutadul-tate , ad novas quarrendas fcdes,
patriae finibus exigerentur.
§. III.
Citra ambages, obfervamusvocem
^<?r9
figtiratofcnfij,
quam figuram Rhe»tores
Metfjjjgffjp
adjunüi pro fuhjettavocant, denotarehoftiam vervo tempo*
re confecratam;
quem in fenfum Ale¬
xander ab Alex, votum
Metaponrtno^
rum capit, quo feruntur auream
arila-tem devoviiTe Apollini > id enim
efi^j
arbitratur, uberrimum &
quarftuofiili-mum annum Deo & Numinibus eon«
fecrari *). Sacrum verodici, non, ut alii volunt α) , quia emifia tali voto Juventus exfecrabilis effet; haec
expli-cantes exServio, ad illud Virgil» b)
- Auri facra fArnesρ
Sedpotius , quod quidquid
ifthoc
ve*re progignerettsr,vel pecorum,
vel ho»
minum, illud omne factum/, hoc eft*
,diifvoto
qtjodam
facratum
&
dicatwt*
4
ί
ö:fföret* Licet enim .SWerapud Latinos, f
quemadmodum apud Grarcos
άγος,
dyig
, ivåyrfi,καΒαγίζω
&
c. & penesHcbr. tfnp > habeant non tantum fan*
BitAtie , verum infoper , per
άί)ίφ(>Α*
σινi aut kvQyptitrpcy , ut Grammaticiloqvuntur , (celeris , impuritatis , exfe*
crationts,abominationis,fignificaticnemj
unde, fecundum Feft. Pomp, facerbo*
mo is eft, quem populus judicavit ob ma*
leficium: & apud
Non^^fcellum
ver*na nomenfuit eorum Jacro ma*
fcerenrur, habirumque provttabili &ma*
lediBo .· tameη cum hare notio non fit 1
^iropria
,fed
impropria
,&
exacci-denti nata, nonaliam, quamquzejam
/ndicata eft» heic attendendam
exifti-mamus. Quare idem Nonius M.
il-lam eorum explicationem referens»
qui verJacrum diBumputant9 utplerun*
que vitabile & execrandum, provocat
fimul ad aliam , & quidem meliorem»
nempeSifennar, ex lib. hift,IV., quait
ver hoc reitgtofum appellat. Ut hoc
de-. mum adjiciamus, in anfturri nimis
co-i hanenomencIationem»q«andounice
ad
juventutem emiflam reftringitur ,
fi-
yquidem verit/Aeri nomine
deban-SS ® IS? f
debantur etiam bruta, nec tantum
ho-mines.
») Gen.Dier. lib. Ill.c. 2i. a) Vid.Ber»
ηβξ.in notis ad Ju/1. Hb.XXIV. e. 4.
b) sEneid. iib.III. v. fy.
§. IV.
Cauflam huius veris cognofcimus
fu-iiTc calamitates publieas , & ingentia
civium pericula: utpotecum
peftilen-tes morbi & contagia depopularentur homines&
pg^cjg, j aut
aeris
intempe-ries fterilitatCTri ac famem induceretj
aut hoftium fuccefTus civitati extrema
minitaretur 5 aut denique
, non
fuffi-ciente vi&u & alimentis, copia
homi-num nimium excrefcente
levaricivita-tem » ipfa utilitas publica vifa föret
fvadere.
§. V.
Vernumtempushuic votofuiflfe
con-fecratum , ipfa nominis ratio indicat:
Mos erat Italts, inquit Feftus
, ut ma»
gnis periculis addutti voverent qu&cunque
proximo vere nata effent apud fe animaIia
ι/ immolaturos c). Tamen non inteljigi
tresintegros menfes « quibus fol
cur-fum iuum per tria figna Zodiaci
abfol-vit, fed duos tantum , Martium
nem-A 3
pe &
Aprilem,
explicatius
edifleritLi-
f V1US d) : Ver facrum , inquit> viderij)ecu* ejuodnatumeffet inter
Calendas
Mar-tias & pridie Calend. Mdias , ubl vides
terminos utrinque claudentes
conftitui
Kalendas Martias & Majas. Quando
igitur Alexander ab
Alexandro
&
Tomafinus f) hoc intervallum
pro-ducunt ad Idus Majas, exiftimamuseos
corruptiscodicibus Livianis
deceptos,
loco citato apud Hiftoricum, pro C
al,
Mart. & pridie
CalerfÄr^ajas,
legiffe
Cal. Mart. & Idus Majasj errorecon¬tra vererem leftionem , ut beneob- f
fervavit SigismundusGelenius^)> qui
jnfuper hinc elicit, non
efle veris hoc
facri fpatium duobus integrismenfibus
amplius.
c) in vocib. Mamertini Ö* ver facr, d) lib. XXXIV.c. 43. conf.Jacob.Gu* tber. lib.IV. c./£. vid. Grav. Torn.^,
f. 199· e) Gen. D.lib.III.c.22. f)
[ cap. IV. vid. Grav. Tom.ιζ.ρ.ργζ, g)
inannot. adcit. loc.Livii.
§. VI.
Fatemur equidem occurrere loca^
apud fcriptores , ita ambigue
de
hoc
, voto loquentia 9 ut putaresfacile»
4 o Ä» 7
iöfam confecrationem non tam bi-meftris , quam annui potius efle
fpa-tii. Sic Sifenna hiltoriarum üb» IV.
apad Non. Marcel, b) voto> inquit,
damnati fcetum omnem åicuntur ejtts anni
fiatim con(ecraffe\ & Dion. Halicarnaf.^
ait : Jbeo cuipiam facrabant
(άν&ξωπω*
irémgyoyag &paullo
poft,€viuv<rixgyovctg)
quantum bomtnum annm pärer er i) ; itaStraboni votum hoc trog
ϊεξον
voca-fctur
5 Plutarchus dicit Fabiumdifta-torem vovfffe diis omnem ejus anni
capturam fuum , ovium atque boum
fcecuram. &c. t) Quibus procul du¬
bio indudus Do&ifT.Ern.Cyprianus
af-firmat, non fatis exploratum haberi,
an omnia omnino animalia , quar
an-ous integerpareret, an potius ea tan-tum facrata fint , quae tempore verno
ederentur/): Sed tarnen, re diligen¬
tiafpedlata, non dubitamus, quin
an-Tita apud hos fcriptores fynecdothicc
ponatur pro certa anni parte , verno
fcii.tempore ; fiquidem ,
cumDeovo-veretur quicquid nafceretur vere proximoy
vntuf anni proventtu Deo facrabatur; ufc
aitCeleb. Voflius mjy quomodoapud Virgihum »):
$ w ° ®
Nuncfronäent filvλ, nunc formofißimtu
annus:
Formoftßimus annus pro vere dicitur^
& apud Horat, o)
At qvum tonantUannus bibernus Jovts
Imbres nivesque comparat:
per annum hibemum t tempus anni
hi-jbernum intelligicur. Non
infrequen-t! hodieque apud nos locutionej
quan-do ex uno fefto jubilaco totus annus
ju-bilatus j & apud Aftronomos, ex uijo
die bifiextiii , totus annus biffextilis,
denominari folet. Quar fortailisopti¬
ma erit hujus rei explicatio : niii quif
potius ducat, pro ratione
incumben-tis neceilicatis, majoris,
velminoris, ipfos hos terminos ampliores fuifle,
aut ar&iores. Ceterum vernali tempe-ftati votum hoc eo adfignarunt, quod
foecundioritum proventumaxime
pro-generantur & fobolefcunt animaliaj optima enim ,ut Plin, ait, foetura eft poft
Vernum aquinoftiunt. Cumque
ex aO-cillis civium Romanorum vere natos, Vernas appellari docet Feft. Pomp, p)
rationem hanc ftatim fubjicit, quod id tempus anni maxime naturalisfoetura eft, Sic etiam Perottus q) : Verna , ait,
o 9 *ft fervus dornt natut? quodhoctemptu
an-ni ad generandum maximefit idoneum.
h) In vocedamnarei ) dnt.Rom. lib.l» p.m. k) invita Fab.Max. i) Dtf»
fert. philol. de vere facro in feleft. progr p.m. 114. m/ Vojfi. etym.in
vo-ce ver. η) Fel.III. v. si, o) Epod.ll,
ν.ζριΐο. p) in vocevernae q)inUng. Lat.comment. Colum,37
§. VII.
. Quac hoc voto coniecrabantur
,
pri-moquidem erant animantia brutaj de·*
inde vero ad ipfos etiam homines reli¬
gio pervafit. Ver jacrum vidert pettu
quod natum efiettnter Cal, Mart.& prtd.
Cal. Majas , ait Livius Ioco cit. cujus
vero generis pecus fuerit, docet idem
porro diferte r) his verbis: quod ver attulerit exfuillo
j ovillo, caprinogtege.
Nulla caprarum mentione fafra,
quic-quid ex luibus, ovibus & agnis editum föret, hoc voto contineri ajunt Alex.
ab Alex. /) & Tomafinus t). Trino
ifti fuum , caprarum , oviumque
gre-gi foeturam boum addit Plutarchus u),
utpote qui ipfum FabiumDiftatorem
povif-fe, ait. Dil* omnemejus annicttyöHv,trvä(/,
πξΰβατων
και βοώνfoeturam, quam Italiciö SS o Μ
montesplanitiesqueaeflumina Ö*prÅta eA
in regtone educarent, fe mattaturum·
N?c dubium , quin totidem pecudum fpecies complexus etiam Livius in
lo-co noviifime citato; liquidem teftatur
CaroL Sigonius v) in vetuftis Codd. verba Hiftorici ita legi: fuillo , oviUo% caprino, oviUogrege> pro ultimis
VOCI-bus ofiUo grege, legi hic debere boviü9 g'egei non tnjufte fufpicatus; adjicieni
infuper , emendatores
judicafle
itera-tam temere cfle vocem oviUo, atqueomnino repudiandam.
r) L'tb·XXII.c.to. s} L. Γc, t) de
do-nat vet.vid. Grav. T. XII. u) in vita Fab.Max, vid. etiam Strab lib. V· v)
Carol.Sigon.Schol.in T.Liv.L&c. (it· §. VIII.
Vocabanturhaecfacrificia,quaeexTue,
ove, tauro»aut verre&tauro
acarie-te fiebant, fuotaurilia, aHis fuovetaurilia%
«na vocetres fpecies animantium com·
plexa,aliis folitauriliat quaii dicas
folido-taurilia,ab ofca voce folum, i.e.totum,folidum, ut explicat Feftusx).
Grac-efo ολοκαυτώματα,; quo refpeftum
ha-buifle putatur VirgiÜus, cum aiu
Et (olida imponunt taurorutn vifcera-a
flammisy).
inftituta a Tullo Hoftilioi quiprimus
populum&
exercitum,in campoMartio
congregatum, tauro,
ariete & hirco
luftravit: z) quovis deinde quinquen-nio, quod luftrum
dixere, celebrata,
& idquidemmenfe Februario,
qui,»t ultimus veteris anni menfis erat,a)
ita eo ipfo populus luftrabatur feu
pur-gabatur5 quod Sabini fua lingva di-cebant Februari: Ovid. in Faft. b).
Februa Romani dixerepiaculapatres,
Etpaullopoft:
Menfis ab hüdißusy fanfta quia pelle
Luperei
Omne folum luftrant, idque piamen habent. *)Lib, XVII. inprine. eonf. liraquel.ad.
AI. ab Al. lib,V. c. 27. y). /En.lib.
VI. v. 2fj\ z) Dionyf. Halicar. Ant,
Rom. Hb. /. a) vid. Faß, lib. IIv.
b) ibid. §. IX.
lam vero uti hxc fuotaurilia_»,
quae in comitiis centuriatis, poft cen-fum, faciebant Romani> ftataerant & follemnia, adeoque certo, ac ftato temporisdecurfuinftauranda, ita,quod
ad illa, quas fiebant vere facro, fi dc> tempore
Ii K ö η
tempore, quo perfoluta fuerint, quae«
ratur, aliter omnino videtur pronun* tiandumt non enim ftata fuere, fed
fortuita, & ex accidenti nata.· quare
nec defimtum habuere immolationis
tempus$ fed quam primum lactiusfefe ferebant res Roman«, periculis, quo-rum gratia fufcipiebantur hasc vota,
deorum, uti perfvafurn erat, opO, jam levatar, credibile eft fuifle facri« ficatum; non certe multum poft
ipfum votum,putat
Do&iff.
Cypriane).e) in diftert. de vere Sacrop. ijfr
§. X.
Sane quidem ver illud , quod Q« Fabio Max. diftatore> Cn. ServiIio& P. Fiaminio CoiL Praetor M. ^EmiJius
voverat, d), annis demum poft uno vigintifaftum fuit, quamvotum: e)
UD-de initio in ea opinione eram,
refer-ri hoc debere ad juventutem anteanos
adultos non emilTam: atcum
perpen-derem, nec hoc Ioco, nec reliquis,
ubi quidem apud
Hiftoricum
deFabr-ano hocce voto agitur, foetus
huma-ni dedicationem aliquam fa#am> f) hinc dicendum arbitror, voti hujus Co·
lutionem, per exori^ntes identidem
m o m t,
aliof atque alios belli Punici tumul-ttis» fuifle interroptam, donec, per· afto hello, confulesL. Valerius
Flac-ens & M. Porcius Cato, cultum &
de-bita facra, ex pontificum fententia.,,
diis perfolvcnda ducerenf.
d) Liv L. XXII.c%10. e)Liv-l b XXXllI.e.
\f0. cf.L.XXII.c.p. f)Cf GlareaniLori' thi a ηnot. ad Liv. lib% XXII. C. 10.
§. XL
Alias ubi per felices fuccefTusma·
turare licebatfacrificium,vixante bien-nium fuiffe im.nolatum, putamus; fi. quidem pecudes, cum bim* effenr, facrificio maturas habitas, notatAlex.
abAlex,g) unde etiam bidentes7
qua-fi biennes diftas vuit Servius ad illud
Maronis:
* - mallant de rnore bidentet. fr)
Idemque fentiunt Non. Marcel. ») Gellius k) & Macrobius, /) quam-; quam vifum aliis, ut Fffto, «?)&irn*
primisScaligero η) a binis
eminentio-ribus dentibns, aliis a binis dentiurtj
ordinibus, ita vocatas. o) Sed res eo^
dem recidit: nam Servius/»), qui &
hanc etymologiam non reipuit,
no-tanter addit, dentes illos non niii
*4
B
*Ü
circa bimafum apparere; to
ipfo
acta·tern) qua aptittidinem
ad
facrificiaha«
bcrcothoftiac> rurfus indigitansi
ξ)
lib.
Ill.C.
12.h)
JEn♦
7/7.
7^.
P.f7«
/) depropr,Serm. in Tit.Ventor.pro* priet. fö/. /24,?. 7)
ΛΤ.
TV.&
/) Saturn, lib. 77. f. *»)
//£.
7.Vöfö bidentes'») r» Conjettan. 15in
Ctrin o) vid. Vojf. Etpm. invoce
bi-dens p) loco ett. §. XII.
Quicquid hujus
fit»
tarnenetiam
certum veris folvendi tempus non-nunquamdefignari
folitum,inde
etiam
Colligi poteft,
quod
verFabii
Difta-tatcris, fupramemoratum, voveretur
inproximumquinqttenniumq)$
ludosvero
magnos, tum fimul votos,
Di&ator
Manlius, T.QuintioCrifp.&M.
Clau¬
dio Marcello Cond« non ita multopoft fecit. r)
q) Liv.I.XXII.c.to. r) IdJiUXXVlLc.tf.
§. XIII.
Obfervabantur inve refacrocertac qua:-dam cerimoniar, quarumalias circaVo¬
tum nuncupandum , aliae circa
idem
fa-ciendum, confiderari poflunt.
Quod
ad prius: ver non poterac
voveri,
ni*
fi ex au&ooitate collegiiPontifkum*
^ O V
deindé fenatus confulto, ac denique
i ipfius populi juiTu. Cläre hoc docer.
Alex, ab Alex, bis verbis: Quod β ver facrum in magnis reipubt. cafibtu Votum
Ρ ovendum föret , illa infixa religio animis
fuit\ ut ntfi auftoritatecollegii Pontificum
Votum fieret, non votum, (ed inconfultaa
polli itatiorenferetur. Hoc enim antequam emitteretur, patnbtu reountiari, ßf
po* gud luiju) lonfulto fenatus ,
arbitra-tuque Pontificum fieri debebat\ aIiter rite
fafiumconceptumveefjeminus cenfuere-,
il-tudque a prstore Ρet confule, aut
pontifi-cemax emirtiperperam. /) sn llluftri
VO-to,quodQ_F b, diftatorenuncupatum
erat» omnia fecundum hunc ordinem rite pera&a confpicirrms: magiftratum
quippe iniens Fabius a Diis orfus,
vo-cato fenatu, patres edocuit, quantas
populus Rom. negligentia ceremonia¬
rum, Deorum incurriiletiras: plus ea
re a C. Flaminio Conf. quam
temeri-täte atque infcitia, peccatum cfTe: ad
Pontifices, quorumeratde facris leges
condere, fenatus retulit: quonianu Fabium belli cura occupatura eilet, ex
collegii pontificum fententia, M.Aimi-lius praetor facra jufcereturcurare. Et quia
16 Η o
M-quia
injuflfn populi
voveri
nonpofiet,
L. Corn.Lentulus,Pontif.Max., con-fiilente collegio
pontificum,
omnium
primempopulum
de
verefacro
coniu-lendumcenfet; ut tradit hacc omnia.*
jufta ferie Livius r)>
eademqne
ntc#tunc obfervata
fuifte,
inculcat porroin lib-XXXIII. u) hisverbis: ConJulesy
frtusquamab urbe proficifcerentur, ver
fa»
crumexPontificumjuflufecere,quodC.Corn.
MamulaPratorvoveratdefenatus[ententia% populiquejußu. Sacrorumautem
omni¬
um, Π perperam
fa&a
efiTent,
inftau-ratiopenespontificem
erat:ende
cumverfacrum , M,Porcio& t.ValerioConf.,
tion effe reffe faffum, P. Licintus
Pontif,
Max. collegioprimum, deinde ex auffori*
tåte coliegiipatribus renuntiaffet9 de inte
gro faciendum arbitratu pontificum, Pa¬
tres cenfueruntx). Et quanta
fuitfum-mi pontificis in
hisce au&oritas,
exeo ctiam apparet, quod, in
caufla
in-certae pecuniar, moram
publico
votoattulitLic.Pont* Max./). Sane
icare-ligiofe hunc morem fervatum
perfen*
tifcimus , ut quac inconfulto ienatu,&
citra au&oritatempopuli, nuncupata
Μ ° §8 *7 fed teneretur ConfuI aut Imperator,
qui vovifTet, de
manubiis,
vel hoftiumipoliis, aut, ίϊ non
fufficerent,
fuaimpenfa exfolvere ζ): quodipfumcum
damno utique fuo expertus P. Com. Scip'o
Naiica,
qua de re videasLivi-um λ),
j) Lib. III.c.22. f.«7. 403. t)Lib. XXII.
c.9·&10.u) c.30. χ) Liv.Hb'.XXXIV» C.41. conf.Jac Gutherus üb. I.e. 21. Gr<ev. Tom. V. y) ibid. z) Alex,ab Alex.Hb.III.c. 22,p, m. 403. a)Lib·
XXXVI. c, 36.
§. XIV.
Vota vero quando ederentur , ex
tabulis feriptis, proutverbis follemni-bus erantconcepta , publice folebant»
praceunte Pontifice, recitari; in quoid
maximecavebatur, ne qua vox in
pro-mulgando practeriretur, autdiceretur quidquam pratpofterej quem in finem
datum fuiiTe cuftodem, qui attenderet
legentij alium vero prarpofitum* qui juberet favere linguis, tibicines quo« que, ne quid aliud audiretcr,
cecinif-fe, dilucide exponit Plin. b). Hinc,
autore Livio, legimus Diftatorem A.
Poftumium Tubert. prxeunte A, Corηe«
18 ti o
lio , Pontlf.MaxAuåos magnos,
tumul-tus cautfa, voviiFec): in bello
Macedo-ntCOIodOS VOtOS praeunte LicinioPontif.
Max,d) in belloadverfus Antiochum,
eodemPontifice^) 5 inde formulär
lo-quendi apudveteres,
pr*ire
vota, nun· curare, concipere vota,& hlljus
gene-ris alicE.
b) H.N. IXXVIII.c.i, eonf.Alex.ab
Al,
lib.III.c. 21.p. 40ji c) Lib.IV.c.z-j.
d) lib. XXXI.c.9. e)lib.XXXV1,cA* §. XV.
Porro, fi de verborum,
quibus
vota concipiebantur, forma
quar-ras, habebis hane apud laudatum
fae-pius
Hiiloricum
f),fufiilime
expofi-tam hunc inmodum : Velitis , juleatu* ne hocfic fieri &c.quamquam non
igno-ramus, hoc etiam rogationem
eifc*
pontificis ad populum de voto
hoc
veris fuscipiendo. Sed votii quod rnbellocontraAntiochumabAcilioConf.
nuncupatum practverat
LtciniusPonttf.
formula talis erat: ft dueUum, quodtum Antiocho rege fumtpopuhu jußit &c.g)*
f) Liv. lib. XXII. c. lo. g) Liv.
lib,
XXXVI. c. *°
?p §. XVI.
Juxta vcro etiam ludi & ardes
fo-crac Diis voveri, votisque nuncupatis,
fupplicationes fieri, & leåifternia
ha-beri, fveverantj prout hacc omnia ex
pracicripto ac prscceptionibus librorum
Sibyllinorum eruta, perfeciife Fabium di&atorem, Iegimus apud Hiftoricurn loco jam faepiuscitato b). Sedquid
his-ce uberius diducendis immoramur,
quibus ver [actum a reliquis votis ni¬ hil habuit^ ut opipor ,
diflorme>muI-to minus ritus facrificales explicaro
hicneceiium.-quiutin verefacronon
fu-ere diftindli abaliisfacriiiciis,ita
diftin-<ftam heicnon requirunt enarrationS» h) Lib. XXIL c. P 10,
§. XVII.
Non vero bruta tantum, verunu
etiam homines, hocvoto
abforbeban-tur. Verfacrum, inquit Feil, i) voven»
di mos fuit Itaist} magnis enim periculis
adduftiy vovebant quacunqueproximo ve-re ηata efjent apud [e animalia immoU«
turoSi Sedtum crudele videretur pueros
acpueüas interficere> perduflos inadultam
atatem velabant> atque ita extra fines
fuos exigebant, Icaque atjftorc eo-dem
ίο 41 ο tu
dem *), hoc facrum origmem dedit Genti Mamertina!, quae Samnitium fuit juventus, votis parentum dicata,
uti patriis fimbus rehitis, novas
iedes
quasreret. Haec proinde Sicilia: oram invaiit, ibique,Taurominium
aliquam-diu infedens, Mefianenfibus auxilium tulitj poftmodum ab iis in avium cce-tumrecepta, oppredis veteribus
inco-lis? urbem imperiumque occupavit,
Mamertinorum nominefibi impoiito/)
Pari modo, veteres Italicincolar, Ab'
origines, natos fuos ab utero mater«
no facratos, cum primum virilem
atti-giiTentartatem , colonos miferunt alio, ci τΰς γιχελχς aycvjtg τε (c φεξοί^ες
jWe*
λαν &C. qui Siculorum res agere atques ferre non defliterunt , ex quo pdtriam re~ iiquere, ut refert DionyC HaJ. ™) &
in lib. II.de i ρ(Ts Aboriginibus idettL·
ita loquttur : Hi fuerttnt quadarn Dtis facratajwientuspatrio ritu α parent'dus
emijfa, ad tncoléndasfedes} quas foriuriA
daturaeßet. Ad hunc morem adludens
Juftinus») Gallos ait abundantimulti*
tudine, cum eos non caperent terrar» quac genuerant,trecenta millia
homi-num ad iedes novas quacrendas, ver
Hå o 11
\ ver
ftcrum miiiife. CauiTa hujus inftr
tuti, vcl ex allatis cognofcitur,
fuif--fe partim religiofa, partim civi¬ lis. Quod ad priorem, quaeritur:
4fi eo immanitatis provefta unquam ccecd
gentilium (uperftitio, ut qua rarione
bru-ta
, eadem etiam prolem fuarn & natos,
vere boccefacro necandos voverint ? Ita quidem hunc ritum in libro fuo
dere-p-ubl. explicat Bodinus ·, ac Π
facrifica-rctur, absque difcrimine, quicquid feu hominum,, feu beftiarum, illo anno natum eiTet. Et fatendum fåne, va-f rios gentium mores exquirentibus im-pios quam maxime cultus, atque
in-fanda facra , apud perplurimas
natio-nes fe offerre: ita ut exftitcnnt
ferif-iimi mortalium» qui humanis etiaitL. hoftiis aras & templa fua funeftariot, exiftimantes, ne quidem religioneriLi
coli poiTe, mfieam ipiam prius
fcele-re violarint o). Sic Scythar in
Tauri-ca Cherfonefo advenas
Dianarimmola-ban.t Ovid. />):
Sacrtfici genusefi, [ftt inßituere priores)
ddvena rirgitieo cafu uten[c cadat.
Hodemque
crimineii 48 o i*
- Pritannos bofåitibus feros ~9
vocat Horatius q)
Cimbros & Germanos humano
fangui-ne aras cruentafTe, iegas apud Strab.r)
Dionyf. Halic./) Corn.
TacitumO
&
alios : Gallis, att Lucanus »),• - - iwmitU placatur fangmnediro
Jbeutates borrensque feris altaribus Hefus: deiisdem Carfar r/): -pro viftimi*
honli¬
ne s iwmoiantf pub/iceque ejusdent generis
babent infiituta facrtficia. &c»
3uis - »
'«» iUaudati nefcit Bufiridu aras χ).
Et fuere apud Siculos
Palici
Dii,
quibus
Jiumano cruore btari folitum, undoapud Virg.
quemadmodum
·» - placabilu
ar a Diana9 y)
ita ctiam
- placabills
ara Paliciz)
dicitur: & apud Sratium,«):
- » - - Siculosq3licebit
Exorare Deos ·
Mirum fano
fuifife aliquando, cum hxc
fuperftitio
dementarit etiam transverfosqueege-rit ipfosRomanos,
fapientemalioquin
populum , & viétorem gentium, qutKl O i» *5
fvevÉrat; ut pofl: cladem
Cannönfem*
humanis vidimis Deorum iram placar*
poife crederent;
meminit
hujus
icelc-ris Livusb) ; Ex fatalibus libris* inquit»facrtficia aliqua extraordinärta fatfa, in»
ter qua
&c-An ignoramus tetris
hujusrnodi
ritibus gentemnoftram hyperboream» ethnicis temporibus , indulfifTe c) \ Immo eousque barbariem hane apud
Paganos iacviifle deprehendimus, ut
nequidem renellis fcetibus innocuarq;
setati pepercerint truculentiiTimae
Λν-Βζούττο&υιπας mancipia. Quanta
im-manitate idololatrac Judxi >
vici-narurn gentium fceditatem
feen-Si, fubolem fuam, in valle jHinnom,
inter idoli Molochici candentia igni
brachia 5 torrendam
concremandam-que obtulerint, ipfa etiam
oracula«.
Divina loquuntur dy De Carthagi-nenfibus Silius Italicus*):Mosfuit in popuUs5 quos condidit adve·
na Dtdo
,
Eofcere cade Deos veniam, ac flagranti*
btu arls
(infandum diclu) parvos tmponere natotm
Urna reducebat miferandos annua caftu9
Sacra Thoantea ritusquc imitata Diana.
*4 © fa*
i) invoce ver\ *»
Mamertini.
/) ibid.conf.Cluv. Geogr. Hl·,III.0.41.
de SiciL m) lib.I,c.iz.p.m.ι3. n)Ltb.
XXIV. c. 4. o) Cicero in orat. pro
JM. Fontejo. p)dePonto lib. III. c.3. q) Carm. lib. III.Od. 4. r)lib,VII. i) Ant. Rom. lib /. t) de moribus Germ, u) Hb. I. v)de bell. Gall. lib.
VI. c.16. χ) Virg. Geor.lib. III. j.
y) ÄLn. XII. ρ64* ζ) ib. lib. IX.
fSr. a) Theb. lib. XII. /;j. l·) lib. XXII. e.sy. c) vid. Job. Μ. Gothi
Hiß. d) 2 P^ralip. XXVIII. v. 3. conß. Jerem. VII.30. XXXII. 33. e)
Bell.Pun.lib.4.
§. XVIII.
At enimvero, ut infinitis aliis
fu-perfedeamus exemplis,fäcrohoccevere,
aRomanis, vel Graecis,uti bruta, ita
infantes, publico nomine , fuifie
tru-cidatos, cum laudato Cypriano /)>
nunquam probari poile exiftimamusj
imrao potius fervandar juventutis cre-dimus fuiiTe cupidiffimos. Sit,
quod
immitia aliqua oracula tamhorrenda
facrificia injunxerint: tarnennimium
quantumYelu&ari heicvifa fuitfemper
ϊ«ξγη\8ί
naturalis afie&us inprolerru
,•a o B· ij
quominus parentes,
fcelerataquadam
religione, tam
diris
Numinum fuorum juiTis obtemperarint. Hinc eft quodlegimus apud
Fefl:.
Pomp. Cum crude» le videretur pueros 0"puellas tnter{icere^>y perduclosin adultam atatem velabant^at» que ita extrafinesfuos exigebant,f) in Dijfert»cit.
§. XIX.
Quinimmo ipfe etiam fortes
cuj-torum iuorum contumaci tergiverfa-tione velutvi&ae, in mitius demutib
fencentiaj afperitatem mutarunt;
qua-re Apollo,
cum, affligentepeftilentia, aSamnitibus confukusrefpondidet, non eße perfolutum ab iis votum ( veris feil,
facri) quodhomtnes immolati noneßent:
mox priori abolito, novo, fed
cle-mentiori, obligat pra:cepto; nempo fiexpuli(fent> certefore , ut ea clade It be*
rarentur. Itaquejußipatria decedereg).
g)Pomp. Fcfi. invoce Mamertini.
§. XX.
Introducka igitur necefktate colo-niarum, coeperat hoc votum publicac
etiam utilitatis caufla infhtuij propter !■ colonias quippe educendas & exone-randammultitudine nimium crefcente
civi-ι6 tg§ o gg*
civitatem. More quodam,
inquitegre-gie
Dionyf. Halic* h)
amultis
tamGra*cia quam barbaris recepto, quoties
vulgi
multitudo in altqua civitate nimium ex* crefceret, nec alimenta domiorvnibusfuf* ficerenti aut aeria intemperies Ufa terra
fruges proferret pauciores fo/ito, aut
alla
talis civitatem occuparet calamitas, five_>
bonumifvemalum, cogeretminuimultitu*
tlinem, Deo cuipiam facrantes quantum~» hominum anntu pareret, emittebant armis inßrublos e fuis fint btu.
h) Lib. I, p. 13. conf.
Richard.
Streinii
prafat.vid»Grav Tom. 7.§. XXL
Cumque durum
eifet
parentesIi.»
beris, liberosque parentibus
orbari,
prudentiffimi
rerumpubl.
ftatores,
pia
quadam fraude, primum
inducendam
judicarunt neceffitatem
fortis
Divinar»
qua: evitari non
potuiflfet:
tumdeinde
fingebant, colonias pertinere
ad
pe-culiarem curam Deorum, qui
ipfarum
fortunas 1 arma, Victorias, confilia»
fupra fpem humanam, effent
profpe-raturi; fuco fåne aptiilimo,
ad
Ievan-da parentumdefideria ,&
iimul
ad
te*
viciiH-m o 17
vicifiitudines, quasiubituri
effent
de-voti.
§. XXII.
Dedicati igitur fuere infantes in_» lucem prodituri certo alicui Numini >
quod ipfis credebatur perpetuo deinde
adiiftere. Quomodo Samnitium pubem in Martis patrocinio fuiiTe, ex Mamer-tinorum,quod fibi lmpofucranr, nomi¬
ne, haud obfcure colligimus.
Ma-mers enim veteri Sabmorum lingva
eft Mars Γ. Mavors. Coloniis quippe
exDiis, queis dedicabantur, nomina
farpenumero adhacfere; quod, ut alia
taceamus exempla, Heracleas,
Bceo-tiorum in Ponti regione colonia?,con. tigit ; quae, patria peile iaborante ,
oraculi juiTu emiffa, ab Hercule,
patro-no ac turore Deo, nomen traxerat/)4
Cofjf. Jufiin, lib.XVI.c.
§. XXIII.
Feminas etiam ad hoc votutrL»
pertinutfTe indicare videtur laudatus farpius Sextus Pompejus, cum ait, cru-dele vifum pueros ac puellas
interfice-re. An vero uti mares, ita puellsepa¬
tria finibus re vera expulfae ? de eo få¬ ne quodfidenter dicamus,fatemurnos
ex-rS 4 o κ»
exploratom non
habere,
prater'id^
quod dicitMarcell. perdubios
( puerosicil & puerilas) *» adultam atatem
vela·
batit arque ita extrafines Juos
cxigebant,
$. XXIV.
Ex quibus verbis pariter
cognofci-mus, tempus emiifionis
fuifie
adultam
atatem; quoto veroprarcife
aetatisan-Ho, expreiTum alicubi vix
deprehen-des. NecenimDionyf.Halicarn.hunc
morem defcriberis alio nos juv.it, quam quod dicit kf\
dvfycaSitfäf
ατοί· χ'ιΐχσι τύς παώας ΐκττς σ<Ρί]ίξας. QuodΠ ex inftiiutis dife iρhη ae militaris
apud
Romanos res decidenda foret: annus
crederetur feptimus
decimus,
an¬te quem non folitus vocari
miles
ad
arma l·. Id enim a^tatis erat, quo, ut,
«Jepofita praetexta puerili,
virilis
toga fumebatur; ita bellicis Jaboribusad-fvefcebant tyrocinia.
• Primauofore juventus
Exercentur equis domitantquein
pulveren
. currus,
dut acrestendunt arcus^ autlentalacertu Spicula contorquent, curfufy iciuque
lacef*
funt*»]♦
€2 ° §8· 2P i) 7. /) Wz?/. R. lib. X. c 3.
/ilex. ab /iL lib. Ii. c, io. m) Pirgm
An. lib. VII. ρ. ι6ι.
$. XXV.
Colonis exeuntibus tnagiftratus
& curatores aufpicato dabantur,
qui, comitus tributis creati, coloniam,
tanquam exercitum , fub vexillo
edu-cebant, ut ex Appiano oflendic Roii.
nus»). Signa hasc antiquis nummis
impreflfa hodieque cernuritur, erant»
que vexilla, aquilae, aratra, &
impri-mis colonus jugum boum
agens, de quibus videantur reinummariar
fcripto-res, inque his omnium inftar
doftifli-mus Galiiac antiquarius Job.
Vailiari-tius9 in egregio opere, quo
coloni-arum nummos illuftravit o). Aut his rltibus> aut forte non multum diftan.
tibus aliis, ver facrum emiilum fuiXIe, veroiimile ducimus.
η) Lib. 7. c. 47. o) Conf\ in campend, Ρ. Robert,fciencede medaiUesex verC.
Germ.p. m.6g. [eq. it. Rieh. Struvi't
Biblicnh. Num% anticj.ρ. qg, zu.feq
q.
§. XXVI.
Id proprium & peculiare
habue-runt Vem* * quod adulti veiarentur,
&ve-5° 41 o g»
& vclati exigerenturextra patriae
fines
ρ). Idque ad moremviäimarum:
fo-lebant quippe vittis
&
tamiis
viåimac
caedendae velari, undeVirgil, q).- Stans hoftia adar as
Lanea dumnivea circumdaturinfu la vitt a,
nec bruta tantum, verum homines
etiam,velfupplicio,vei
voto,ma&andi:
Sinon apud Maronem:
- mihi faera ρarari
Et falfa fruges & circum tempora vittar)t
de Iphigema Lucretius:
Cui fimul infula virgineos circumdatA
comtusj
Ex utraque pari malarumparteprofufa efl.
Geftabant igitur hareveJamentavernas
noftri, ut iniignia effent &
fymbola,
quibus oftenderetur eos propatriaef-ie devotos.
p) Feft.Pomp, & Alex. ab AL Hb> c. 22,
q) Georg. Ii b. q, v. 48ό, r] Virg.
JEn, lib. 2f i}2.
§, XXVII,
Örtum ac natales fuos debet hic
facrificandiritus, & veris facri celebra¬
tio, Sabinis, tefte Marcello.·. Quondamt inquit, Sabini feruntur vovitfey
ti o fp 3 ϊ
facrumfattuross) , cui robur adfertioni
addit Plinius, cumait.· Quinta regio
Pi-riw eß^ cjuondam uberrima multitudinis
CCCLXM. in fidem Rom. pop. venere, orti
funt a Sabinir, voto vere Sacro t). Sabl-ni, qui a religione Deorumque cultu
adpellati, teile eodem Pliru u)
Lace-dxmoniorum erant colonia,
adeo-que e Grscia in Italiam hunc
mo-remfecum traduxerej morem inquam,
non Gnecis tantum? verumetiam Bar¬
baris,receptum, tradente Dion. Halic. r) Habuerunt iterum & Gra:ci,&Bar¬
bariet multa alia, itaforte hoc facrum, ab Ebrads , penes quos peculiaria
de votis, itemque de primogenitis Deo offerendis, novimus fuiiTe
ftatu-ta5 queis ulterius explicandis cumjam
vacare non licet, heic pedemfigimus« Miffis itaque hifce facrihciis ethnicis 9
optamus,utDeoTerOpt. Max. facrificia
pergrata femper vovere & offerrc queamus. Namy o Max. DF,US 9 non delcftarüfacrificioi ut dem: holacaufittm
non vis. Sacrificia autem Detfunt
Spiri»
tusfraftus$ animum fraffum fif
contri-tum y oDEUSy nonfpernü. Pffi.v>ig.ip» s) deDoilor, indag, t) Hb.jt c,tl* u)ib9
f. iz.v)Lib. /.
Så
»5>6gidrt>C ξ)(Χϊ
Candidafen,
OLAUS
DECKBERG,
θίίί önbra £drDoaiä prof i
itufet
fraingaf/
0ffJ be Romares
ideliga
XX)al)V.
|||S55ftmdnba
rått
fm
(ib
a(
Funna
i
boFroett
οφ
^ ^
feber
/©om plagarbogt finadltTorc f?cb$upbringä
(ill
f>et>cr:
2lf fäfina fa ben 11ηfltga fafi fom Pallasbon
ffidncfer/
Sbcr nicbi;on mafiernafmfnfibarltgcnolfib
befidnFer.
£0 ufϋπ nrbefoφflijt manfattnaqot
enbefia
finna/
ιSlit meb mbba οφ ftpett man mdfFebar
tvdrfma
οφ
minna.Setta;min £errcandidat,3 aftba'n noga
be>
(ταφίοδίι
^mcrfore^
bcrbmbmarbaecfnn
bianb
rodrtf/ fommånevna triitra
3utiblir
liufriοφ(αί>(;
fratm
gifmen:Dep beriRomaresfjcliga mabrmebfntlie
befTrifmen/
-ötfar jnflnrltgcnutbroabarbet*οφ
flttmdttbegtora;
®erfore Daphne, bpgbeneimoo/ flfoltill(£ber
föra
ovtaniicn/ fom pidr af tdcfafle blab οφ lagrarna
_ .
Ftipföé
/
©fint utPalladis folcffbrorbcie belcé
οφ
bpfaS.
©ift mittbferfa nu
n?ili
ionlTcn
ftg pffraοφ
foba:
»ptmmelen
jtelfsbartmdrfmcbalfftonälpcFa
ntdprpba;
^Inieitg
SBarbantebfen'
narbfmmdfTt franf* uti3
bl
'n
af
jorbijLi
dror.eélefncben
ottfebemötter.
trotfer/
iénfFabeé beffa ef ,
$oslari>e
candidat
tiQ ett
dntttgt
flut bett fatta min*Äv tren
ffrtber/
2Bi(t langtan bmar man bar titt mårenS
liyfma itber/
SDå blommor
fägring
få/ bå traben gå i f napp/£>φ
dnfitg
få fult låffrån fiamtillbåg«fia täpp. i)ur (ufii^t ftdgba % båutigrånaparefer
5llt luften*
pdDev-fa/
οφ bturfring alla
tnarcfer i
JJbtupan
gtål ty mtttbåtfffen mera biff; Sitten uti brufanb' jiråm fin lu{ifprång
låter ft; i
€t fåbant tal om mår mitt aΠa* (tnnen nåija5
$tten
3/ $err Candida*, en annan mårmånb roi/a
iiti Srt (drba ma'rcf/ berffrif* ombelig
SDSår/ S>å fotbom $ebna marib 5åb'fiutari
fijb οφ fåi)r
Sffgubom
eftrat
fjar/ep
fTotiat barnen
fpabaj
0m |Tåté/De mdfte ut/ til
frammanDMaW*
Der trdDa/
•01eb merafom ^drftnö pd lårbenfatt
οφ
·»
. » Wljtf
2Cntefnat/ wacferfalt/ <£i>r
fteif
tdliof
οφ priftf.
SDlenfom t arbei'
bafft
fik
warenοφ
ftort
tpcfe/
©åfpår
jagat
bonwtjlSbr
dtnnar något
fmpcfe:0ii? reban frambracbt bar b^n
fttona
(agcr*blab /
$mt tid bon drnarDem/ fnart
wifaf
i
wår fkb.
3a waren Pallas
fteif
barupwäcft/
få
bort
Dansar/ $?er ftna fpflraré chor $*I Jtrltgtbinöa
fransar
2lten Deraf tid lön SrtbufwuDfaitia
på:
®ij få blir bebrab Den på bpgbeiréwtfjj
will gå. φαen befldmbantib t
ftidna
Junii Dagar
0falffiten bdrltgfdjl DenPallasnu
tilagar/
Sn fdft meD nipcfen flat tiU
frögD
Den
tdera tropp 0om på Parnaflen Då
Apollo
biubeP
opp. Johannes Ifrael