Dissertatio academica de moderatione studii propriæ felicitatis ad virtutem necessaria, quam ven. amplis. facult. philos. Ups. præside mag. Daniel. Boëthio ... pro gradu publico examini subjicit Johannes Gerén. Dalekarlus In audit. Gust. maj. die XIII Feb

*-s

DISSERTATIO

DE

MODERATIOΝ Ε STUDII

PROPRIO

FELICITATIS ad

VIRTUTEM

NECESSARIA,

QJJ AM

VEN JMΡLIS. FJCULT. _{PH1L0S. UPS;}

PRiESIDE

Mm.

_DANIEL.

_BOÉTHIO,

ΕΤΗ. ET _{FOLIT. PROF.}

REG. ET _ORD.

PRO GRADU

PUBL1C0 _{EXAM1N1 SÜBJ1CIT}

JOHANNES

_GERÉR

DALEKARLUS

IN AUD I T. GUST. _{MAJ. DIE}

ΧΠΙ FEB. Μ DC CLΧΧXVI11.

UPSALI/E,

Tms Direct. _{JOHAN. EDMAN,}

VIRO

AMPLISSIMO atqve CELEBERRIMO

D:HO MAGISTRO

FREDERICO

_MALLET,

MATH. INF. PROFESSORI REG. ET ORD.

REG. ACAD. SCIENT. STOCKH.

NEC NON

SOCIET. REG. SCIENT. UPS.

MEMBRO.

PATRONO SUO PROPENSISSIMO.

Ob ßngulariit

_{bencficict, opellain}

atque

innumera

_hancce,

fere in

_{ecu pigfius}

fe

collata

_menas

gratis/im#, cum

ottifiigcTicc

icf

perennis

felicitatis

adprecatione facram voluit,

debuit.

/

de

MODERATION Ε STUDII PROPRIO

FELICITATIS ad VIRTUTEM

NECESSARIA.

ub vocabulo virtutis _{comple&imur notiones Sc}

proprietates illas generales, qvae adeife debent in omni actione _{humana, quam adprobatam}

laudi-bus _{atque priemiis}

exornamus; Sc cujus au&ores,

natura _{ipia impellente,}

amore Sc reverentia cum be-nevolentia _{conjun&a profequimur. Has inter}

gene¬ rales Sc conftantes virtutis _{proprietates requirimus,}

ut profe&a _{fit ab animo aliorum non fua}

quserente commoda , Sc a voluntate ad legem Summi _rerum Mo¬

derator is non ad _{propria defideria}

atteinperata.

Si-ve naturae five _revelationis

prsecepta rite

interroga-mus, hane voluntatis moderationem a virtute

nun-quam ieparandam esfe erudimur. Sed cum

diver-(x _{interpretationi obnoxium esfe posfic hoc virtutis}

requiiitum, nihilque magis in rebus, qux vitam

mo-derari debent _{humanam, optandum iit, quam ut}

ita _{exponantur, ut, ab aequivoca Sc arbitraria inter·}

$. Ι¬

pre-4 De Moderatione fin dii proprio

pretatione liberats, rectas & ab omni errore & cum humana natura _{difcrepantia immunes ideas animo in·}

generent, meas, quamvis tenues easdehi esfe ingenue profkear, vires periclitari volui in generali hac

vir-tutis _{proprietate brevi commentatione explicanda.} Cum vero nec rerum novitate nec verborum

ele-gantia Lettores detinere queam, fatis mihi erit ex aequo illorum judicio experiri, nie vera & rerum

in-doli _{congruentia propofuisfe.}

§· II·

Qui virtutem deicribendam & commendandam

fibi _{iumferunt, haud raro in unica illius proprietate} oculos ita _fixerunt, ut reliquarum _obliti falfam _& vario abufui obnoxiam illius tradiderint _notionem,

virtutisque detrectatoribus novam fiippeditaverint an(am illius fundamenta _{fophifticis argumentis dubia} reddendi. _{Proprietas illa virtutis, de qua breviter} agere conftituimus, hac ratione a reliquis feparata

perverfis explicationibns prscipue vexata fuit, adeo

ut _{prsceptis humans indoli omnino contrariis favere}

vifa ludibrio interdum res fanctisfimas & faluti

ge-neris humani maxime necesfarias _{expoiuerit. Fuerunt} fcilicet _{qui, pietate forian magis, quam rerum}

co-gnitione iniignes, eam commendare virtutis fpeciem

voluerint, qus internecionem oinnium affeQuum

o-mnisque propris felicitatis ftudii requireret, quique,

Quietiftarum _more, omne virtutis decus in iis po-(uerint _{rebus, qus indolem humanam iuam}

ren-Felicitatis ad virt utem _{necesfaria. j} rentem falutem omnino deftruerent. His _prscipue femet _{oppofuisie iibi vifi funt, qui omnia humana} confilia & fafta ab amore fui _{ipiius deducenda esfe}

ftatuerunt, &, in alterum extremum _{delapfi, omnem}

benevolentiam

_{defideriorumque}

_fuorunn

, niii per

individuaiis felicitatis curam , moderationem humanas

naturs _{denegarunt. ΜANDEVILLE famofus ille}

decantats de _{Apibus fabuice Auftor hac}

imprimis in

re _{iophifticum fuum exercuit}

ingenium. Proprium

emolumentnm finem omnium _{appetituum ita}

confti-tuit, ut contendat, illum, _{qui aliorum causia fe} ali-quid peregisfe perhibet, cailidum esfe non _probum,

& ii revera fieri _{posfet, ut virtus,}

quam in eneca-tione omnium naturalium _{apetituum pofuit, unquam}

coleretur, inde necesfario eventurum esfe _autumat,

ut deifrueretur _{omnis hominum fociatorum falus.}

Defcribit namque rempublicam apum florentem

re-busque _{omnibus abundantem, quamdiu quisque} ci-vium, fuae velificaturus ialuti, rebus gerendis occu-patus esfet, miferam vero tk _{inopia presfam ut de} virtute & affefhuum internecione _{cogitare ccepisfent.}

Quibus prsmisiis in eam devolvitur concluiionem,

quod vitia _{privata ialutem efficiant publicam. Qui}

er-roreshos eorumque _{confecutiones rite seftimare fciunt,}

facile _{icopum, quo ipechbit brevis noftra commentatio} videbunt eumque adprobationefua dignum judicabunt.

$. III.

Monuimus dudnm in vera virtutis idea

traden-da _{eonjun&im proponendas esfe illas proprietates,}

6 De Moderatione fludii proprio.

qua: illius efficiunt

indolem.

Hoc

vcro

negotium

ut rite _peragatur, nulla alia _patet via, _{quam ut}

pri¬

ma illarum initia & fundamenta in humana natura

eruantur, quofa&o,

vinculo

haud

disfolvendo unitas

femet animo _{iponte offerunt. Breviter itaque}

mode-rationem ftudii _{proprio felicitatis a primis}

_causfis

deducere allaborabimus, ut appareat,

quomodo

in

natura humana fundata, _nec ab individuali hominum

felicitate, nec a publica falute unquam feparari

pos-fit. Natura noftra omnino contrarium foret eas

appetere res, quae per fe ingratae cum

gratis

nullo

modo _{conjungi posfent. Ab iis, qnae}

_placent,

iin-guli sppetitus, defideria & exercitationes

virium,

quibus prcediti fumus , originem & vim iuam

de-rivarunt. Sed immediata & _{prüfend voluptate}

fo-lum duci non _{magis hominis esie poteft, quam} iis

ftudere rebus , a quibus certam ilbi perniciem omi-natur. Dum hoino a falute individuali folummodo

du&us, prafentes delicias

fpernic,

ut

majores in

poiterum habeat, vel malas, de quibus

eruditus

fu-it, _{prafentis boni confecutiones}

_fugit,

cavetque, ne

affeäuum illecebris iibimet confulendi adminicula

negligat, hae illius a&iones , quas nemo in

humana

esfe _{poteftate facile denegare doteft, dudum}

mode-rationem ftudii _{proprise felicitatis involvunt, quam}

quidem prudentiam non vero virtutem proprio fen-fu vocamus. Illa tarnen a virtute minime abesfe

poteil:, fed illius fundamenta ponit, quippe quas

tum demum nomen iuum _{jufto tuetur tirulo,} quan-do

Felicitatis ad virtutem _neccsfaria. 7

do natura rerum conformis eft. Res defideriis

no-ftris iniervientes varias & diverias habent _proprieta·* tes, fecundum quas ad ufus noftros adplicari

de-bent; Alias entia feniu & intelle&u nobis paria in

nos movent ideas & defideriorum modificationes,

alias res ratione _carentes; ied ii prudentia &

affe-£tuum cohibitio _{refpe&u ad has natura noftra fit} congruens, ad illas quoque ipfa necesfitate

impellen-te _{adhibetur, cum homines, quibus circumdamur,}

longe maxima gaudeant vi, qua obesfe aut

prodes-fe _{posfunt, &}

_fiia

_{poteftate omnibus}

_fere,

_quibus animus rnoveri _{poteit, rebus immixti fint. Defide¬} riis & viribus nobis fimiles ex fenfu noftri ipfius

dijudicantur &, per fympathiam nobis cogniti, ad fo-ciales affe&iones aeque necesfario nos

impellunt,

ac

reliquse res ad prudentiam

individuali felicitati

pro-futuram. Innuunt vero fociales hx affe£tiones,

ho-mini _{naturales, moderationem defideriorum propriae}

felicitatis, five prudentiam a fociali vita temperatam,

quae virtutis nomen meretur ,

quando ad ipfam

na-turam hominis iocialis accommodata, non ea curat,

qnaehac vel illaoccafione a

focietate

lucrumadferunt,fed

quas noftram cum

aliorum

falute

conjungunt &

per-petuum maximumque humano

generi

florem

pol-licentur. Hane veram esfe moderationis affefluum

& ftudii _{proprio felicitatis}

_indolem,

_{commune quo¬} que hominum de virtute

fociali judicium comprobat.

Non illum virtutis verum eultorem falutamus, qui

§ De Moåeraiione _{fiuäii proprio.}

ftatuit, ied qui easdem minoris facere videtur, cui

confcientia reffe faQorum _{pro iummo eft bono;}

qui-que animi voluptatem omni alia deleftatione

fuperi-orem a benevolis & pro _{ialute communi iufceptis}

atfionibus iibi _promittit.

§·IV.

Qii 32 jam attulimus, naturae humanae

conveni-ens esfe fua moderari deiideria tam _reipefhi

indivi-dualis _{quam focialis felicitatis, teftantur. Si jam ad}

Deum, a Quo omnes res ad ialutem vel miieriam efficaces ultimo _{pendent Illiusque voluntatem}

refe-ranrur animi noftri propeniiones, illis modum

im-ponere Dei causfa aeque in noftra esfe poteftate

fa-cile fatebimur, Eft vero hasc moderatio ftudii pro¬

prio felicitatis

ejusdem

indolis ac illa, quae a iociali vita derivata frenum ccecis _{injecit affeäibus; utraque} enim entia intelleflu & voluntate _{prasdita, quae in}

nos noftramque falutem _agere posiunt,

praefuppo-nit, nec non a causfis extra nos poiitis

profeäa,

quarum

proprietates

non

niii

per

fympathiam

ieu

applicationem

fenius noftri ipiius

cognoicuntur. In

eo vero differunt, quod hominum vires & confilia

exa&e _{per virium & voluntatis noftrae juftam}

aefti-mationem determinare valeamus, Dei autem

omnipo-tentis & omniicientis _{perfe&iones pia tantum} vene-ratione _{generatim agnoicere, omnia ab Illo bona &}

perfetfa exipeftare-, ied ad modulum ingenii noftri Ejus coniilia nequaqnam metiri posfumus. Hinc

Felicitatis ad virtutem _{necesjaria♦ y}

Stam «sfe teitancur omnium temporum annales, ut

modo defideriis per agnitionem fupremi Moderato¬

ris _{poiito faepius abufi fint homines, voluntätem Dei}

iis _praetexentes

_officiis,

_{quas vel delirans imaginatio} vel _{impotens regnandi libido fingere potuit.}

_Ex

hoc tarnen, ad infelicitatem humani generis vergen-te, abufu haud concludendum putamus,

regula

o-mnino carere humanam naturam in moderatione

defi-deriorum _{refpeStu ad Deum. Primo enim} reqvi-ritur, ut non contraria fit causfis, ob quas prüden-tia individualis cum fociali conjunSta frenum

evagan-tibus _{injicit afFeStibus*, deinde etiam, ut luculenter} fuam _{prodat vim}

_ad

_eas

_{excitandas, alendas &}

_in

effeStum _{producendas animi propenfiones, quibus}

ilat omnis & _{privata & publica falus atque}

tranqvil-litas. Si _{quaedam Religio vel Religionis explicatio} hisce vel contraria vel inutilis esfet rebus, eandem

a voluntate Dei profeStam esfe, fine erroris _metu

pertinaciter denegaremus.

Ε

contrario autem,

fi

hanc

virtuti fociali amicam nunquam non prodit vim, ex prxceptis, quorum

causias &

nexum

ratio

humana

fibi

ipfi reliSta

asfequi nequit,

ad illius

veritatem

denegan-dam nullum valere poteil argumentum- Erraret

pri-vatus, qui de ftatu

&

nexu

totius

reipublicx

minus

inftruStus _{leges a fummo Imperante fapienter}

_latas

_fux

ignorantix

causfa

iusque

deque

haberet> & hunc

pro-pter errorem

jufte pleSleretur.

§. V.

Moderationem defideriorum ad virtutem neces-iariam a veris fuis causfis deduStam huc usque

fcri-ιο De Moderatione fludii proprio

fcripfimus, illiu'sque indolem eam esfe extra

dubium

ponere voliiimus, ut nunquam a fine a privata fa-lute cum _publica conjuncfca petito feparari

debeat.

Ad hanc confirmandam veritatem brevis expoiitio

regul-ae, ad quam rerum pretium humana natura, prteconceptis non disturbata opinionibus,

dijudicat,

eo _{magis facere} credimus, _quo certius virtiuis _no¬

mine eas tantum _{compleöimur a&iones &} confilia,

quae in magno, natura ipia jubente,

habentur

pre-tio. Non _{asftimamus, niii} ea, quae utilia funt, uti¬ le vero homini non tantum id eil*, quod privatam

ied _{quod focialem äuget felicitatem. Ad verum}

i-taque rerum pretium

conilituendum

utraque

hie

c

concurrere debet. Res vero utiles non tantum _pro

utilitatis _{gradu, perpetuitate & cum necesfario, in} quo collocati fumus, ilatu convenientia·,

ied etiam

pro diverfa earum indole, hoc eil,

diverhs

faculta-tibus & _{agendi modo dijudicamus. Homines}

_homi·

nibus utiles esfe _{posfunt, Ted fimul confcientia}

fua-rum a&ionum gaudent & confulto _agere

valent,

eam _{itaque non e fa&is eorum nobis}

pollicemur

u-tilitatem, quae cafui non voluntati debetur, neque

ea content! fumns, _quam hac vel illa

occaiione

fcien-tes & volentes nobis adferunt, _ut lucri quid &

pri-vati commodi inde _{ipfi hauriant; Ted illam} pofci-mus, _{quae ex perpetua conjun&ione propriae}

felici-tatis cum _{iis, quae hominum conducunt focietati,}

pro-iiciicitur. Homo enim tum demum fuam fecundum

naturäm uti iis falutari _{poteft, quando}

_habitu

_felici

Felicitatis ad virtuiem _{necesjaria. n} fuam falutem cum _{publica utilitate ita copulaverit,} ut _easdem

, quantum humanas ferunt vires,

nun-quam disjungi patiatur. Hoc virtutem a coniilio animique propofito aeihmandam esfe docet, fed

ii-mu! confirmat coniilia _{propofitac.ue ab utilitate}

pre-tium omne _{accepisfe. Ad finem itaque incomtae}

no-ilra properantes opellie, concludimus omnem ftudii

propriae felicitatis moderationem a hne humanas na¬

tura conveniente _{dijudicandam esie; quod, fi ab} utilitate _{fepararetur, fieret, ut loco virtntum} iuper-fritiofam illam affe&uum & defideriorum haberemus

enecationem, quas jejunia, flagellationes, fan&itatem

monachalem, _{ftylitarumque infanas erga iemet ipios}

fae-vitias _{prasciperet, hominesque & iibi ipiis &} focietati _{providendi redderet}

ineptos.

TANTUM