li 7

7

D. D.

DE SUPERNATURALISMO ET RATIONALISMO

INTER SE CONCILIANDIS OBSERVATIONES.

f

quas

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.

p. p.

Mag. CAROLUS FR. BJÖRKMAN

s. theol.

li cent. et. ad reg. gymn. geval.

theol.

lector.

in

aud1t, gust. die xv novemb. mpcccxxviii.

horis a. m. solltis.

U P S A L I M

ejlctjdebant regime academl-ie tyrographl.

'

"

'

■ '

.

■ - ■- . . .

. • . *

'

*

T ■».

.

DE SUPERNATURALISMO ET RATIONALISMO INTER SE CONCILIANDIS

OBSER VATIONES.

'A«aX«£«y _riyufActf Int rzs rj/u.trtgzt ngoyorat, ftnitv ^ctno rr/s täten ^kvtuv (potvrufftctt itlct^xvTott, fit/ät ngot uWt/Xxs ittrt%&t9T*s, «XX u(piXottixu( xut ufottrtotrws Ttj" neuget Qtz /(.

ioc/utvxs yvwvtv, xett toivtv Siixtxovris*

justinus Martyr.

Supernaturalismum ^cum Rationalismc conjungere, quan-

tum Theologorum interfuerit, recentiorum in primis, qni fcientiarum fui aevi hiftoricarum, phyficarum et pbi- lofophicarum progresfus, et veterum de fontibus Reli-

gionis doctrinas inter fe conciliare fuerint eonati, nemi¬

nem fugit. Quam mox vero metam contingant optatam

eo difficilius eft intellectu, _quo vehementius tarn Super*

naturaliftae, quam Rationaliftae, hodierni etiam multi, di-

verfos hos fontem veritatis jv divinae contemplan-

di modos, ut pertinaciter opinantur, fibi invicem plane

contrarios, nunquam inter fe conciliari posfe clamitave«

rint. Inceptum tarnen arbitris ex fententia tandem fuc-

cesfurum nos et credere et optare, non eft, quod nege-

mus, fummum tam revelationis, quam rationis intuen-

tes finero. Hac igitur mente, cum in primis inexplica-

tum quaeftionis ftatum vagasque vocabulorum definitio-

nes haud raro ofFecisfe credimus, quominus bona pacifi-

catorum fpes in fidem fit converfa, obfervationes ^quas-

dam exaravimus, rei ad concordiam olim adducendae, ut

opinamur, infervituras. Ipfum fcilicet quaeftionis ftatum«

accuratius determinatum, examinare, complicafcas voca- bulorum ufitatorum notiones evolvere et rationem con- ciliationis expetitae et expetendae reddere in animum in-

duximus. Ad difficultatem vero vel controverfiae, quae dirimatur, vel argumentorum captioforum, quae Tolvan-

tur, nihil eft, quod provocemus, quo a benevolis rei ju-

dicibus juftam tractationis noftrae excufationem extorque-

amus, cum et virium tenuitas et paginarum anguftia,

quae tantummodo curfim rem propofitam attingere nos coegerunt, aequam Tat fuperque nobis polliceantur hn-

manamque cenfuram.

Primos Chriftianos omnem Numinis cognitionem ab ipfo Numine ejusque revelatione atque afflatu pia repe-

tiisfe fide, notionera vero revelationis, in Scriptura S.:

nusquam in artis modum definitae, ulterius determinare

vel ftabilire conatos non fuisfe, fat conftat. Id vero ne mireris, cum nec Judaei, revelationis quidem fupernatu-

ralis ipfi parfcicipes, Ted cuftodes jam caecutientes, nec

Graeci vel Romani, hoftes rei Chriftianae acerrimi, ipfo-

rum quoque religionem ab immediata Numinis cujusdam

revelatione temere repetentes, nec internae disfenfiones

externa temporum iniquitate coercitae, nec major cultu-

rae gradus, qui fubtiliorem rerum tractandarum ratio¬

nem amat, Neo-Chriftianos ad fidem fuain notitiis et i-

deis explicandam provocarent. Mox autem controver-

fia exardefcente Pelagiana, ingravefcentibusque, quas

haec generavit, in dies litibus, multi exftiterunt docti vi.

ri, qui naturae humanae explicandae omnem impendentes

operam, utrum homini naturalibus viribus et praefidiis

relicto, an foli Dei gratiae fupernaturali Tumma veritas

veraque virtus tribuenda fit, exquirerent. Recentiori-

bus vero in primis temporibus, cum homines intempe-

ftivse in rebus divinis licentiae, Atheiftae, Materialiftae,

3

Naturaliftae et immodeftiores fceptici ipfa fidei Chriftia¬

nae fpeciofis fuis argumentis denuo concutere ^conaren-

tur fundamenta, ad profundiorem tandem et accuratio-

rem veritatis inveftigationem Antiftites rei Chriftianae

funt excitati. Jam non folum quaeritur de Religionis

Chriftianae, fed de omnis de Deo cognitionis origine,

divinane fit, an humana. Ut vero ex re et tempore ac- curatius disfenfionem inter famiiias Theologorum ortam conftituamus, optime quaerendum putamus, utrum mo¬

do extraordinario, cujus caufam in naturae vel externae

vel internae viribus et legibus cognitis ac perfpectis de- prehendere nequimus, a Deo ccv6£i%vic65m homini commu-

nicata, confervata et adaucta fit veritas illa kctrefcoxw

divinae originis in S. S. patefacta, an ^a cognitis folis fa-

cultatibus animi humani ejusque legibus et (ubfidiis na- turalibus, a Deo fuftentatis, i. e. ordinarie fit profecta.

Hane vero queftionem duce hiftoria et philofophia folu-

turi disputationibus plerumque huc, illuc trahuntur

Theologi. Poft igitur tot ambages, in quibus vel ^par-j

tium ftudio dueti, vel mentis humanae imbecillitate fub-

acti tam Supernaturaliftae, quam Rationaliftae diu delitu-

erunt, ut opinionibus fuis confulerent praefumtis, cum

res de _qua agitur in liquidum, quoad ejus fieri posfit, fit perducenda, ante omnia radicitus excutiamus, oportet, quid per veritatem de Deo rebusque cceleftibus et divi-

nam et humanam carumque origines intelligendum fit.

Veritatem de Deo rebusque coeleftibus koctefyyyy

divinae originis dicendam putamus omnem, quae folo vk

rium et fubfidiorum naturalium ufu defiderari quidem et cogitari, non vero fine Deo clarius apparente indagari ee probari posfit. His viribus et fubfidiis naturalibus ännu-

meratas volumus omues mentis humanae facultates, The-

oreticas, Praciicas et iEftheticas fic dietas, mundumque

«

4

vifibilem, uti campum, in quo exerceantur, excurrant

et ad veram fui confcientiam expergifcantur. Univerfis

his animi facultatibus, _quum ad opera divina contem-

planda referuntur, praefide fana ^ratione, idearum matre ac nutrice, ideam abfoluti, ut in dies clarius confcientiae

explicetur, magis magisque intellectu evolvit, voluntate exprimit fenfibusque adumbrat homo. Pofitum igitur fit,

fine fingulari Dei beneficio, fine revelatione fupernatura¬

li homines propria mentis vi innata fenfim ad vera quaa- dam coeleftia cognolcenda excitatos fuisfe, progresfusque

in dies fecisfe majores; omnis tarnen veritas, fi hoc ^no-

men revelatione fupernaturali deftituta mereatur, eo mo¬

do acquifita folis facultatibus confpirantibus nixa et in ad- fpectabili orbe fparfim comprobata, totam fuam convincen- di vim habuisfet, necesfe eft, in ipfarum virium innatarum legibus, efflagitationibus et harmonia, incitante et con-

teftante experientia quotidiana, interna, externa. Ho¬

mo, qualem pofuitnus, in internis folis dotibus, quibus

enucleandis externa fuccnrrunt fubfidia, ^{omnem tum} col- locasfet fidem. Haec enim fubfidia, quibus fenfualitas no- ftra afficitur et intellectus ope ideae infinitae finiuntur, cognitionem tanturo noftri ipfius et naturae adfpectabilis promovent revera objectivam. Dotes vero illae, confci- entia illa in primis Dei a natura mentibus hominurn im-

presfa, idea illa Abfoluti innata rerumque contemplatio-

ne excitanda, turbida illa originarise lucis divinae poft lapfum refidua imago, divinior illa, quae hominum ani- *

mis fupereft potentia, obfcurae illae, quo demum cunque circumferantur nomine, vitae beatioris reminifcentiae, li¬

cet fine nutrimento fupernaturali ^altius fpiraverint, licet

io finitis quiefcere ^non potuerint, eamque ob caufam ad

obfolutum, Deum, infinitum fine fine conftruendum fu-

erint perductae, nullain tarnen, extra hoc ipfum defide-

riuin, cognitionem veritatemque, fine fingulari Dei ipfius

5

patefacrione, de invifibili, latebris femper fe occultante,

Deo comparare potuisfent kccts^oxw objectivam et im-

motam. Sic idea abfoluti, mentibus quidein femper ma¬

gis, minus clara occurfans, fed externis teftimoniis pri¬

vata, fine Dei ipfius manifeltiori adfpectu, fine nutri-

mento revelationis fupernaturalis, probabilem tantum de

coeleftibus gignit conjectaram et praefagitionem, quae o-

mnia, tam interiorem, fjtiK?cKo?/ji8, quam exteriorem, /ua- ngoKcsfA8, naturano, uti veftigia Dei cujusdam defiderati

impresfa, uti radios folis cujusdam latentis repercusfos augurando contemplatur. Omnem igitur ejusmodi de coe¬

leftibus veritatem, fi unquam fola exftiterit, proprie hu-

manam dicendam putamus, utpote quae non nifi faculta-

tum animi humani ad naturam fui internam rerumque externam accommodatarum conclufionibus niteretur pro- babilibus; pignusque iilud hujus veritatis certisfimum, quod homines in (ua ipforum natura recte apprehenfa

haberent, mere fubjectivum. Non tarnen eft, quod eis refragemur, qui ejusmodi veritatem de Deo, quam fine fingulari ulla Dei patefactione adquiri posfe pofuimus,.

revelationem quoque divinam dictam velint, vel inter¬

nam, utpote per ideas rationi innatas nobis a Deo com- municatam, vel externam, utpote ad certas epochas per alios homines divinioris ingenii provida Dei cura, ut vi¬

detur, auctam et confirmatam; dummodo ne eandem, quippe quae femper vacillet, certam Deo fidem veram-

que Dei fcientiam gignere posfe contendant; dummodo

ne Deo indignum fuisfe, apertius, 7roKv{jie^cas y.cti 7roÅur^o-

TFüis

manifeftato, clariorem hominibus lucem largiri di-

cant, vel fapientia infipientes, vel fapientiam defponden-

tes. Ne multa; veritas ejusmodi de rebus coeleftibus hu¬

mana, mera principia de Deo nexuque rerum cum Deo,

quae forlan ponere coögisfet ratio revelatione fuperna-

turali deftituta omni, ut animi humani facultates inter fe

6

confentientes rebus externis concordarent, ad defiderium

teftimoniorum vere divinorum, ad veritatem kccts^oxW

divinani quaerendam, ubi fumma fuerit, homines tantum

impulisfet. Fruftra vero hunc hominis datum fingimus.

Efflagitante enim ratione, tefte hiftoria, ad incnnabula univerfi manifeftationem Dei jfupernaturalena in venimus;

quse, amisfa per Iapfum interiori hominis cum Deo com

junctione, gradatim ad ultimam usque, eyacx^xaiv Ejus in Chrifto, eft progresfa. Hinc veritas illa divina in the-

fauro revelationum divinarum fupernaturalium, in Litte-

ris Sacris patefacta ^ac fenfibus quafi palpabilis; hinc lux

lila coeleftis, cujus plus, minus, vel clara, vel agnita in mentibus mortalium femper remanfit imago, cujus ^ra- dii, pauci licet et disjecti, ad omnes emanarunt gen¬

tes, fpecialiori etiam Dei beneficio ad tempus deftitu-

tas. Sic demum ratio humana verae cognitionis ^rerum

extra mundi vifibilis terminos pofitarum principium habuit habetque certum et immutabile. Huic fides innixa, cum

empirica intellectus cognitione confociata fummisque ide-

is conjuncta, veritatem etiam fubjectivam parit ^vere di-

vinam. Quonain vero modo cum horninibus, ks%oc^too- /jievots illis, extraordinarie communicatam dicamus hanc veritatem? Difficile quidern hoc eft: declarare, fed tarnen eft certum, quid refpondeamus. Cum ipfam veritatem Y.otTe%o%r)\> divinam naturalibus viribus fubfidiisque proprio

marte excogitare vel probare nequimus, quo pacto mo- dos gradusque, quibus Deus fe extraordinarie nobis ^co-

ram confpiciendum fifteret vel ftitit definire, declarare vellemus? Immediate, vel, fi mavis, ay^/yiotsos prodit

i. e, coram, tefte hiftoria, fefe manifeftavit arcana regni

coelorum patefaciens, jamque vi verbi divini cognofcen- dus, experiendus. Formas ^vero prseterea, fub quibus

in terris apparuit, large fuppeditat Sacer Codex. Ne

vero feductoribus decipiamur, facultatibus animi noftri,

7

cujus defideria expleret, convenienter loqueretur, opor¬

tet, idem rationis et revelationis fupernaturalis auctor fu«

pernaturalis femper fibi conftans, Sic eaedem rationis

leges, eadem oculi ftructura manet, coelo aut fereno,

aut nubibus obducto. Revelatio igitur fupernaturalis com»

municatio nobis eft veritatis coeleftis extraordinaria

quam per cognitae naturae vel internae vel externas vires, le¬

ges et fubfidia nec invenire, nec probare poteft, quam

veto, fpeciali Dei patefactione revelatam,ut coelefte ide«

arum complementum, ut originariae manifeftationis divi—

nae reftitutionem, Iaeta amplectitur ratio. Supernatura-

lis dicitur, quia caufa ejus proxima in legibus naturae

externae vel internae cognitis et perfpectis deprehendi nequit.

Jam vero ad propria vocabulorum Supernaturalismi

et Rationalismi pondera examinanda progrediamur. Ver-

ba valent ut numi, vulgo recte dicitur. Verborum igi¬

tur bonitas et vis, ut numorum, ex eo pendet, quod

ad rem defignatam probe refpondeant. Verba vero non

folum deligenda iunt rebus bene accommodata, fed etiam fignificatio eorum ita finienda eft et limitanda, ut eadem

fit omnibus. Supernaturalismum plerumque dicunt per-

fvafionem de veritate revelationis fupernaturalis, cujus

notitia, feclufa fanae rationis auctoritate, e folis Sacris

Litteris hauritur; Rationalismum vero, perfvafionem de

recta ratione, providente Deo, omnis veritatis divinae

fönte ac principio unico. Ne vero aliena verborum fi-

gnificatio inveterafcat, multa hic curatius finienda, caute corrigenda. Sana enim ratione opus eft, tam ut notiti-

am revelationis fupernaturalis percipiat, quam ut verita¬

tes patefactas fuas faciat, quippe quae ex innatis fuis

principiis easdem efflagitet, dijudicet et in rem fuam con-

vertat. Provida etiam Dei cura minime tarn arctis Ii-

8

mitibus circumfcribenda. Veterum igitur ambagibus omis- fis et ea tantum, quae de revelatione lupernaturali jam difputavimus veramque, quae verbis femper inesfe de¬

bet, vocabulorum Supernaturalismi et Rationalismi vim

relpicientes, quam litigantes ipfos approbaturos fpera-

rous, ingrediamur definitionem. Supernaturalismus ergo nobis dicendus videtur perfvafio de revelatione fuperna-

turali, cujus notitiam et auctoritatem majeftatemque fana ratio, duce hiftoria, Scriptura Sacra, didicit; Rationalis¬

mus vero, perfvafio de jure ac poteftate hominis omnia,

nomine quovis fpeciofo revelationis licet _ornentur, reji- ciendi, ^quae ope fanae rationis cogitari et vera haberi ne-

queant; i.e. quae faculcatibus animi humani ejusque fub-

fidiis rite adhibitis aperte repugnent

Supernaturalismo et Rationalismo hoc modo defini- tis, litigantium caufa facilis eft et explicata. Nec eft, quod credamus, Supernaturaliftas fubtilioris ingenii ra-

tioni, cui aitandae omnem revelationem fupernaturalem

datam asfumunt, fummum jus revera abrogare voluisfe

veritatem revelatam legibus fuis convenienter _compre- hendendi et in fuam convertendi. Rationaliftas etiam fa- niores nihil aliud innuisfe, pro certo habemus, quam ut rationi, cui providam Dei curam vitam, vires et cultu-

rae occafiones benigne fuppeditare credunt, leges jura-

que primigenia vindicarent. Ratio itaque, qua ad con- cordiam redigantur, in expedito eft. Supernaturaliftse

fan am rationem, quam legem ^a Deo homini latam _agno- fcunt, veritatis cceleftis interpretem esfe vitaeque fpiri-

tualis organon concedant; Rationaliftae contra, efflagitan-

te ratione et conteftante hiftoria, Deum ave^i-^vtoc^ovt quem ordinis naturae auctorem et moderatorem a mundo diftin-

guendum docent, fontem conftituere omnis de fe ipfo rebusque divinis veritatis fupernaturalem. Sic _ptoc fit

7i^ist fi ita vis, Supernaturalismus rationalis.