D. D.
DifTertatio Gradualis,
Sidens
EXPLICATIONEM
DiCTIONIS JOHAN NE AE
C. VIII. v. 25.
Trjv dffxyv, o, tt Kgy vf/tv.
Quam,
Conjent. Ampliff. Facu.lt.
Philojoph.
In Regia Acailemia Upfalienli,
Prsellde
MAG. JOHANNE
FLODERO,
Gr.ec. Litt, PROF. Reg» et Ord,
Publice Fentilandam Siftit
FREDRICUS THEEL,
Stockholmen/is,
In Auditorio Carol. Maj. D. XVI. April.
A. MDCCLXXIII.
Horis, Ante Meridiem, Solitis.
UPSALI&,
Apud Jon. Edman, Reg.
Acad. Typogr.
Clariflime Domine
CANDIDATE,
Åmice exoptatißime.
Jptximium
hoc alterum eruditionis Tu« fpecimeti, quoi jam in lucem eåis publicam, non potefl non maximam mihi aåferre deleSlationem ; cum amicis,fi modo verafint indo- lis, utraque Jors foleat efje communis. Ego vero non idago, ut laudes tuas, licet mcritißimas, extoüam; quodfane infignis, qua polles, modeßia non permittit: fed ut publico
hoc
alloquio
oftendam, me Tuis Jucceßibus, amicum de-f , maximopere latari, perpetuam Tuam florentern
felicitatemfemper in votis babiturum atque deliciis. Feie.
Christianüs Fred, Fick,
D D.
ngä&2ås>
§• i
Non
coeptaheri
ed querela deprimum aut
obfcuritatenudius tertius ja<dari
fcriptorumN.T. jam enim inde a remotiori antiqui-
IMJS
tate fuere' dixerint occurrere illic lo-ca non pauca, e quibus vix ullo artificio commodus fenfus erui queat. Et licet diflimulandum
non efTe videatur, permulta ede &j<rvofirct9 maximam ta¬
rnen illorum partem, disje&is nebulis, in claram lucem prolatura iri fperamus, fl ad ea rimanda quis acceffe-
rit fufficienti indru&us fubfidiorum adparatu. Accidit
enim non raro, ut in quorundam explicatione locorum hcefitemus, propterea, quod.in ignoratione verfamur pri- fcorum, quo adluditur nonnunquam, rituum, hidorise
veteris atque ecclefiarum & gentium flatus priflini. Nec minima halucinationis atque hsefitationis ratio inde repe«
tenda ed, quod interpretum nonnulli prtefermiferint fcrutari profanorum fcriptorum fontes, eo confilio , ut inde haurirent notitiam genii Lingvo Grxcx, Id enim fl fieret, non dubitamus, quin infperata lux adfundere-
tur permultis loquendi forrois, quae in N. T. videntur effe obfcura?. Sic fuerunt e Pontificiorum turba, qui in-
ter alia argumenta, quibus inpa&um Scriptum Sacrae ob-
A fcu-
@
)
2 I @fcuritatis crimen probent, adferunt verba Johannis C.
VIII. 23 > ryv cZ^vjv ort Åc&Åoc vjuTv* quorfum enim illa
valeant ditficile ajunt ene intellectu : neque mirum ka
illis videri,qui graeco, neglecto tonte, limofos fedantur
Latinorum rivulos. Si vero grarca conlulatur veritas at- que in lubfidium dmul advocentur alii Auftores Grae- ci, evanefcent tenebrx, quibus obdderi arguitur didio illa. Noder ergo in eo verlabitur la bor, ut primum va- rias varioruni interprerum explicationes recenfeamus, &
quse nobis commodidiiiia videatur efle breviter deinde explanemus.
§. u.
Prinsqtiam ulterius progrediamur, e re nodra efle
exidimamus perquirere, quoruphci fenfu ro,, rfjv dcpx'P'
in prolanorum fcriptis ufurpatum occurrat, quum de e-
jus in verbis Johannis notione in partes
abiilfe
interpre-tes deprehendamus. Primo ergo obfervandum ed, ica
lilas vocnlas in quibusdam locis ufurpari, ur non incom-
mode reidi latine pode videantur, pror[us vel ommno, Sic enim, ubi Cambyles,, apud XEN OP HONTEM //),
docet Cyrum quam illum oporferet curam gereie falu-
tis miiitum, his iilum adfatur verbist mediet; conferri
non immerito poflunt laceratarum vedium farcinatoribus;
jmedenturenim bominibus, quum in morbosinciderunt;
ro; ée, inquit porro, rérs uryccÅcTr^eTreqfyot estxi v\ Tijs
vyeiccs t8 ydq rriv /jer, v.dfx\siv to
tst8 (Tci. ()e7 påÅsiv. e,. operam dare debes ne prorjus in mor-
los incidat exercitus. Eodem fenlu d cic XKNOPHON alio ioco b . id peculiare habere Perfarum leges, quod
sTriy.tKcTToii ows rrjy ct^xriv p.r\ Tci8rot eeovroc; ci 7sc\lrai^
to^e 7Jcvij%8 twcs *(>yH: v\ eCplséjoctut proifus non du-
can-
H) Us^i ffudelXSL L, J, p. 66, v\ luu. L% i, p. 7».
egg3 ) 3 V
cantur lilridine pravi alicujus jccdiqne faeiner
is. Sic
etjatüro 8öé TPst^dvToti cifxrjv, apud 'I
HUCYDJDEM, exponitur
a STEPHANO: ne tantulum quidem conantar.
& apud HE-
RODOTUM, t&to Je8K ivcisKcjucci rrjv ccgxnv,
efl, hoc
pror*fns non admitto. Sed nec minus frequenter
redditur
rrjv dq%rtv ab initio, olim> quondam: ut apudISOCRAA EM c)'.
JéJöWOS TKTl Jo^ii) 7ie(H T8T8 jUCSAAoV
(T7T8$CC&IV
, 7J 7SS$l Y\S rjv d^rjv vTreSéfuw,vereor nequidam putent mede hoc
magis laborare quam de ea, de qua ab initiopvopojui, (c.
me ver*ba faclurum efle. Etiam, ubi ISOCRATES d) diflerit
de Deorum cultu & fru&u, qui nafcatur ex metu poe-
narum ab illis inflieendarum, dicic: A ty\v dpyyv rev (poßov
/ £r a/ / -v \ n jw $
7]fåiv sqyucccy.evoi T8Tov ccitioi ysycvctct t8 [avi tjyjqauocps öioC' relcBoii 7rqos aAAjfqni ab initio
hunc nobis
timoremin-
jecerunt, in cauf]a faerene befiiarnm more viveremus.Quin
etjam Graeci V. T. interpretes reddunt Hebrajorurn
n^nnD
& 113WD, r>jv d^v- Sic dicitur AbrahamGen.
XIII. 4. ex Aigypto redux contendifle in locum,
ubi
ex- flruxiflet altare rrjv d$%riv, quod idem efl, ac, inverfu
antecedenti, ro tT^dreqov. Et macilentas
Pharaonis boves,
devoratis pingvibus & bene habitis, aeque foedse
fuerunt
adfpeåu, ac fuerant rr,v dgxpjv Gen, XLI. 21.Quomodo
etjam Gen. XLIII. 18- Joiephi fratres, quum in illius cedes inducerentur, dicebant fecum,
hd
ro d^yuqiov ro cc7rt-sqotCph h tdis fxoi^7i7s7io(S y/jiZv ti)v dqyj\\
iiaccycfAeScc.
§. i".
Fuere quum ex antiquioribus tum recentioribus in- terpretibus non pauci, qui ad priorem §. 2. memora-
tam notionem refpiciendum heic efTe aiant. Illorum in
numerum referimus primum CHRYSOSTOMUM,
A 2 THE-
c) Laud. Hel. />. 5 02. d) Laud. Bufir. p. j3<f.
w ) 4 c m
THEOPHYLACTUM & EUTHYM5UM: fed admodum illi contortam fecuti rationem explicandi, eilipfin fingunt plane infolentem. Perinde enim efie ajunt, ac fi dixifiet Salvator: cåojs- dvoi^ict lare czKbetv yyjrt ye ycc&e7v 'osts h/d
wyi, vel, Treglegyov Ist Akyetv osts lyd ityt, indigni eflis audire, vel fuperfluum eft omnino dicere, quis ego lim,
quum non veritatis difcenda? animo, fed, ut calurnnian-
di anfam ex verbis meis adripiatis, id queeracis. Quo- modo vero ifta explicatio confentiat ipfis verbis, diffi-
cile efl intelleclu. Nec minus contorta & abfona fuit aliorum ex antiquiqjribus, APPOLIJNARII & LEON- TII e) methodus exoonendi conciCam Chrifti diSIionem.
Hunc enim plenum efie fenTum fingunt: propterea con- temtim interrogatis, o~u ris et* ert rtjv dgxrfv A«Aoo vy7v, quia vobiscum loquor, vel, quia vobiscum loqui fo-
leo. Fuere etjam, qui verba haecce non referenda efie dixerint ad proxime sntegreflam Judzrorum quaeflionem,
fed ad anfecedentia Chrifii verba, quibus mortem mi¬
natur illis, qui fide ipfum excepturi non efient: Idv, in.
quit V. 24. y?l t*<ifvrtjre, ort lyd hyt, duc^uvehSle Iv rodis uyocqrtocts tydv, Has minas confirmare eum ajunt v.
rrjv dqyyv ywwercti c ng) ÄccÄoo vy7v, ommno even- turum eft, quod dico vobis, nempe morituros vos es- fe in peccatis. Sed fic ad quaeflionem Judaeorum re<
fpondetur nihil5 quod tarnen non credimus Cfirifium praetermittere voluifie. Recent'orum interpretum pleii-
que HEINSIUS, GLASSIUS, WOLFIUS, STOLBER- G1US, ceteri, iflam quidem etjam voci huic notionem efie tribuendam dicune, fed paulo tarnen ahrer efie in¬
tegram diStionem exnlicandam : rerinde enim efie a;t HEINSIUS , a c fi dixifiet, cojufjv}ecjuttjvfc. 11jul, o, rt A ccågo
vy.7v, omnino fum id,quod & loquor vobis, feu,quod
vo-
e) vid. Stbihergii Exerc. PbiloL 1/i c. 1.
I ) 5 ( f
vobis adnimtio & inculco, nempe lux mundi. Ut vero negandum non fit, ifto fignificatu ufurpari adverbialiter
rqv v,quod etiam exemplis §. 2. oftenfum eft: obfer- vandum tarnen eft quam in iiiis, qua? a nobis adiata funt, tum in aiiis, qua? a laudatis au&oribus ad ipforum
confirmandam fententiam adferuntur, & quae practerea
paflim a nobis inter legendum obférvata funt, habe e
vocuias iflas fibi adjedam particulam negativam, g, vel,
éf/.,aut å$éi atque efle&Tj?V ci$%yvy vel iäs rijv dg/fy pror- jus non, nequidem, fvetice dixeris, icke ens, icke en gäng.
Perfvafiffimum utique nobis efl, vel nusquam, vel per- quam raro, re, rrv fl nulia adjiciatur vox, quae
negandi vim habeat, ifto ufurpari fenfu, quem ipfi in
verbis Johannis vindicatum volunt laudati Philologi.
§. IV.
Eqrum in numerum, qui primam & propriam rqs ugyjis notionem deferendam non eile cenfuerunt, referi-
mus primo Vulgatum Interpretern: ita enim ille reddit verba haecce: Principhim, quiU3 loquor vobis. Qus quor- fum valeat explicatio non ipfum credo intellexifte, qui ejus Auctor fuit: (atis fe Metaphraftae officio fecifte au-
tumatus, fi in textu occurentibus grscis vocabulis fingu-
lis totidem adcommodaret latina, fenfus inde emergeret commodus an fecus, parum habens penfi. Ncc nos qui-
dem divinare poflemus, quo fpeciet, nifi in illa enodan- da fuam collocaviflent operam, qui latinam Metaphra-
fin iilam quantivis efte precii judicarunt. Ab Ulis ergo didicimus voluifle Chriftum hac refponfione indicare fua? dignitatem perfonce & natura excellentiam, quod fit
omnium rerum principium a Key «?. Tu quis es^qu^runt Judsi, & Chriftus refpondét: principium, fe. omnium re¬
rum; quod etjam loquor vobis. Enim veroy (1 Chriftus
A 3 dix-
®
)
« (®
dixiftet: v etfxv, fuiftet, quod in iftam
explicandi
viam aliqnem inducere potuiftet: quum ver»dicat,
incafii
quarto, rv\v oc$%rjv, non
equidem
video, quoartificio ide
inde fenfus extorqueri queat. Quod enim ad
tuendam
expofitionem illam & in gratiam cum gra?co textil ad-ducendam adfert AUGUSTINUS, id vereor ut iemui-
tis probare queat; dicit enim refponfionem Chrifti con- formatam efle, non ad externum habitum, quo quxftio
incedit Judseorum, led ad fenlum; perinde enim eft,
ac fl dixiftent; Zu de nvoc aeotvrcv Xsysts', ad hane formam
fermonis refpiciens Chriftus dixic: rrjv dqxw Ic. Aeyoo ps
sivotiy vel, trt^ivsrs fjie i7vat rrjv Mirum
profefto
eft, in iftas ineptias delabi quemquam potuifte:
fed
ma¬gis etjam mirandum,
fuifte
qui hoc argumentovulga-
tam verfionem tueri fint adnixi, quod, quum ro, rrjv dg-
%»jv, in graeco textu ambiguum fit, oportuerit fidelem in-
terpretem aeque ambiguo vocabulo id reddere:
quaft
boni fit interpretis rem
obfeurare,
non explicare.§. V.
Recentiorum etjam interpretum nonrtulli dicunt, Chriftura, dato Judaeis refponfo, indicare eeternam fuse
natura divinitatem: fed rem tarnen paulo aliter, ac ve-
teres illi, expediunt. MAJUS /) enim ita fuper hoc ar¬
gumento commentatur.
Quasrentibus
exfalvatore Ju-
daeis, Zu rk u refpondet: (xurd) rrjv xgxw (?V0 ® Tt
y&j XocXd vfXiv jam ab initio fum vei fui quodcunque
vobis loquor, vel locutus fum. Locutiis autem fuit
Chriftus de a^ternitate fua, atque ideo fcitantibus nihilo*
minus quis eftet, exaåius refpondere non potuit, quam
ad
confiderationem rijs d^s remittendo,
unde
fatis cogno- Icere poffent, quid do aeternitate ejus eftet judicandum.Ne«
f) Obs• Sac. p, /.
@
)
7( @
Nec proeul ab bac explicandi via recefTerunt FECH-
T1US £) & SFB. SCHMlDiUS b). Et funt profeao
iftae commentadones pia? & veritati congruentes: fed du-
hito tamen, an quadrent in hunc locum. Videiicet dis-
feruerat Cbriflus de fe, dixerat feefle (pac ra x,oafxa v.
12, fe miflum efle a patre v. 16, atque efle sk rwv
diot
ax ek ra y.ca/xa rara. v. 23. & denique v. 24» sciv /m} m-
*»eu<rt}re, on lyd »VcSteveTcöe sv rocts dfxcc^rlocis v/xdv.
Ha?c cum non incelhgerent Judari, fcirantur;
St) t)s
er*quafii dixifTent: dicebjs, nifi credatis, on syd ti/xi morK
emini; dicas ergo, quis fis, ut credamus & mortem
ef-
fugtamus* Quod fi ergo Chriffus refpondiflet: ab ini-tio fum quod dico me efle, non refpondiflet ad quse-
flionem, fed fufpenfis animis locum dtdiflet ejusdem i-
teranda? quadlionis: quis ergo es? Neque prseteiea quum
& tunc & alias frequenter habicus ab illo de fe fermo
eo terenderit, utdocerer etle fe MefTlam, quem exfpecta- bant, non video an commode fatis dicere potueric efle fe rrjv d^xnvy ab initio vel ab aeternicate,* quod fe dice-
ret efle:.
vr.
Äd principri not'onem refert etjam BENGEL1USi)
vocem, led aliter ramen calculos fubducit: dicit enim verba hasccc^ rrjv dq'y/iv on yjd} ÅctÅoo vjjuv, cum fe»
quenti commaie 26. unam cooflituere periocham9 atque
ro, rrjv dq%Yiv perrinere ad verba in v. 26. occurrentia ,
vckkd £%<x> k. t. A , hoc inde emergente fenfu: rrfv prineipio, or/ x&i AaA<£ u/xiv,quum etjamnum loquor vo-
bis, de me, rempe, quis lim , ut credatis & falvemini,,
TTcAAoti 7ie%) v/xdv KocKelv x^lvetv, habeo multa loqui
Bc judicare de vobis, quod fciiicet, tot licet de me au- di- g): 7bes,. Bibi., b) Lbs', m b. I. i) in Gnom.
'
@ ) 8 ( @
dieritis tcdimonia, tamen non credatis: «AA« o nejets
fjis ccAvi&fe ist, fed quamquam usque adeo non credicis,
ut incredulitas vedra maximam prtebeat caufiam, cur vos judicare poflem: tamen is, qui mifit me, verus ed, ipfi-
us fidem incredulitas vedra non tollit, kayoo oc weet
vröcg tzvTX ToivTci Asyoo, quse ille ad falvandos vos, non
Jüdicandos, mandavit, hsec dico unice non alia, qute ad
vos judicandos pertinerent, quorum fumma ed, me ab Hlo-cfle miftum. Summa expofitionis hsec ed, ut au-
<dor infra declarat; initium (ermonis ab judicio infideli-
tatis vedras nunc magis, quam antea, jure pofiem face-
re, priusquam cetera promam, fed non tam tridia de vobis, quam falutaria de me condanter dico. F.ft, fa-
teor, hasc explicatio admodum ingeniofa, &, nid alia fuppeteret fimplicior, quasque ad quasdionem Judasorum magis diredam panderet refponfionem, non invitos ad adfenfum perdueeret. Prseferenda utique mihi videtur illi, quam fvecus Mataphrades fequitur: ifa enim ille:
a/dra forfl jag,fom talar med eder. Quafi fenfus eilet:
principio? id ed, primo loco, refpondeo
me eum elFe, qui vobiscura loquor. Eft profedo illa explicatio 5ecoada & frigida: ut de co nihil dicam, quod a gr^co textii recedit: non enim ibi legitur, es vel, *gtis ,fed,rcTi.
Ut \7ero iftarq ledionem fequäntur, non minus tamen
ineptum fingunt fenfum, qui fic explicant: pr/ncipio i i
lum quod & dico vobis i. e. ut BEZA explanaf: non ftatim vobis indignisexpüco quidquid (um: fed hoc pri-
mum dico, vel hoc primum teneatis, donec ceteris nu-
diendis aptiores fiatis, nie ede miffiim a patre, quod e-
tjam dico vobis. ERASMUS connedit hare verba cum
fine antecedentis orationis Chridi, solv ^vj msevwre k.t.K
perinde quafi Chridus, negleda refponfione ad interve-
nientem interrogationem, continuaret fermonem fuum, hocfenfu: nifi credatis, moriemini, tijv dqxw
Aa
• ) 9
( m
AS vfxTvy primo ob hoc ipfum, quod h#c loquor vobis.
Pro eo vero, quod fubjici oporcuerat fecunda & tertia ratio, dicit ERASMUS Chriftum adderein genere, ttsA-
Aa i%(a kctxeiv, k. t. A. fed feries verborum fubjun&aque Judreurum quadtioni Evangeliftaz verba: y&fefaev duross, fatis indicant, non referenda efle verba illa ad antece-
dentes minas, fed ad quaeftionem ipfam. Quo ecjam accedit, quod, ut fupra obfervatum eft, ad fidem pro-
num non fit, voluifle Chriftum, fpreta interrogatione,
adeo loqui obfcure,
§. vn.
Propius ad veritatem acceffifle videtur NONNUS:
hunc enim dat verbis hifce metricum habitum:
TisZu 7tsKeis\ Xgiqos oo/#%cV} e, rrt jte% v/jw
cocgi&v - - -
Nimirum ert non heic efl adverbium, fed pronomen per
v7ic8ioc.<;oKy\)> Icribendum, 0, r/, atque explicandum, quafi
collocatum eflec ante rvvd^%rv, hoc modot si/j) o, ti rriv
x<?XVv fum quod ab ioitio, jam pridem dixi. Non
equidem ignoro LUDOVICUM DE DIEU adverfus i- ftam explicationem monere, quod ifta vocum traje^bo jufto videri queat durior, inutilis evadat particula atque inepre denique ro AaA&J ufurpetur pro Keyca. Qui
vero in aliorum ponderanda fenten.tia nimis videri vult oculatus, is fe per imprudentiam ipfe induit in laby- rinthos, unde haut faci;is dator egreflus.* Dicit enim particulam ort pofle heic habere vim interrogandi ,
atque fic nafci hunc verborum Chrifti fenfum: primum
ne eqam loquor vob s? Vos interrogatis quis fim, qua¬
fi id nunquam anrea a me edoåi efletis. Non quidem
nos ptaeterit interrogativ® oration-i addi nonnunquam
B par-
@
)
10( ä§
particulam hancce, vel folam, vel
antecedence
t;, ut Luc. II. 49. rl en, i&TSiTspe, quid erat, cur quserererisnie? & Marc. IX 28. eTrr^ooroev clvrov ymt lölotv ort r\y.ets éx rjuvfån/jiev hßaXsTv civro. Neque minus, inprimis fi qusftio fuent indireTa , ufurpatur ifto modo a profanis:
fic enim habet ARISTOPHANES k) ort pclXif l\r]Kv^ocs
K&ystv , oportet dicere, quam maxime ob rem huc
veneris! Et LUCIANUS /): tütov rov ovov &k o7^ ort
ßoewfxev, nefcio cur alamus afmum hunc. Conficitur
hinc nullo negotio, oft idem in oratione interrogativa
valere ac, $tc& rt, atque defignare caüflam impellentem,
latme reddendum, quare, quamobrem. Videat ergo ipfe
De DIEU , an genius lingvcs patiatur, ut latinam fen-
tenciam hanc , primumne loquor? ita gr?ece efferam: er;
rrjv d$%r\v A«Aa>; Nec quiciquam fuit caufTae, cur vir e- ruditiffimus tarn contortas explicationes ampledleretur, improbata Nonnianä ifla, ob leviufeula incommoda, qute
ipfi adlinere non dubitat. Quod enim ifla adtinef, ita
illa diluerunt BEZA primum, atque inde ejus vefligia
premens ST OLB ERGIUS m), ut quod objiciacur amplius
ehe videatur nihil. Quod fi nihilominus infies, metathe- fin iftam effe duriufculam & voculam ^ inepte pofitam, gpapi te liberabis fcrupulo, fi ad rrvcl.^%rjv ex fequenti ad- das, Ä&Ådfiyitfcc,hoc modo: rrjv AeAeeA^a, 0, r; AoeA&j, ab initio, vel,jam pridem locutus fum, vel, dixi,quod e- tjam nunc dico. Dixeris enim eile ol7rcaif.7rria-iv, incitate lo- quenttbus
familiärem:
quomodo Chrifli animus adfeclusfuifle videtur, quum toties idem ab illo quaererent»Judaei: fancla, inquom, animi commotione guum dicere debuifiet, ÅeÅccÄYiKOC rt]V die it
eoneife, rrjv ccqyfv 0, T; y&) AaAco9 atque fic fit refponfio , qua fenfum eadem, ac alias Joh. X. 25. dedit idem ferme feitantibus Judaris:
U7C0V vjJ-7v H&f 8 7TJevers, Hunc fenfum fvethice exprefleris: Jag hafver ifrån kurjan, vel, jag hafver förut fagt, det jag ock nufager.
k) in Plut, /) inafiuo, inj Ex, Phil. IV. c, 2.
5? j? 5?
