• No results found

Dissertationem philosophicam, de præcipuis ingenii poëtici requisitis, ex consensu ampliss. facult. philos. in regia academia Upsaliensi, sub præsidio ... Magni Beronii ... pro laurea philosophica, publicæ candidorum censuræ submittit Andreas Forsius, Hel

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertationem philosophicam, de præcipuis ingenii poëtici requisitis, ex consensu ampliss. facult. philos. in regia academia Upsaliensi, sub præsidio ... Magni Beronii ... pro laurea philosophica, publicæ candidorum censuræ submittit Andreas Forsius, Hel"

Copied!
32
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Divina Aöfülgente Gratia? folSSERTATIONEM PHIL0S0PH1CAM, De

pr^cipuis

INOENIIPOfcTICI

REQU1SIT1S,

Ex

confenju /4mpli[f.Facult.

Phtlos*

in

Regia

Acaäemia

Vpfalienfi,

Sub PR&SIDIÖ

Max. Rever. <#*

Amplißimi

FIR1,

Mag.

MAGNI

BERONH,

Äntehac Poefeos, nunc S. S. Theo!.

PROFEss.Reg. &Ord.defigrl* ProLaurea

Philofophicä,

Public# Canäidorum cenjur# fubmiüii

Andreas

Forsius,

HELSINGllS,

η Audit. Guft.

Maj.

die /T

Junii

An. MDCCXXXVII.

tiorisy tinte inertdiem, folitis.

(2)

Admod. Rev.acPrdclarlßimo V1R0,

Dn.

J O

Η

A

Ν

Ν

I

grise,

Ecclefiarumin ^driuna

&@Dffri5rö

Pa~

ßori

vigilantifllmo,

&

adjacentisdiftri-dtus Frapofito

meritifiimo,

Avunculoy

omni reverentia jugiterprü¬ fequendo.

Plur.Reverendo atque Eoftijfimo

VIRO,

Dn.

J

O

Ν

&

phragmenio,

V.D. Comminißro

Söderhamniae

lauda-tiflimo,Fautori&amico

aeftumatiilimo.

fÜTmihi contingAt fublimi

vertice

montis

^Aonidum

, duLeidare

membra

foiuta

fo-pori,

Etmifio Phoebifacratis

vatibus

9 ont

Proiuere aternis ceiftePermejjidos

undU

}

Dum loquorIngenium,quo

fer

tur

clarus

in

arte,

Phoebeaquefacit

praftantia

carmind

v

ena:

Ipfa mihifidibus

divinis

Mufa

prairet

9

Fanderet Citharam dulcem

Rhodopeim

Orphetu,

Adm. Rev.

DodliiT-

&

eultor obfer ANDREAS

(3)

TlurIm. Rev.attfiClarijfimoVIRO>

Dn.

LAU

RENTIO

EKEBERG,

Taflori in ^éberahl

meritiflimo

,

Ρ

a*

trono multis ηominibus

colendo.

VIROSpettatiffimo,

Dn.

ABRAHAMO

Ü K

Ε

R,

ViviStockholmienfi

confpicuo,^p»«r//-li locd quavis obfervantia

honorando.

Quaferafaxatrahit^cantufluviosfc citatos

Dememiniffefacit curftu : Mihi Calliopeifi

Infereretfacros ignes^quopromeregråtesy

VoblS Patroni, memori de corde liceret,

Etlaudes culto meritas decurrere verfu.

At cum tanta negat tenuis meaPieris, eftc

Contenti, quafo , votis quapeftoregrato

Fundojfacrosq. fero/'roVobisthurisacervos

SupremoDomino:fitVobis

«/^«^Batroni,

Luminecondecoratadies.agataurafecunda

Vela, necaverfumferiat latus

atraprocella.

SpeftatiiT. Nominum

Veftrorum

vantiifimus

(4)

Öartßimo

PhilofophkCandida

to,

Du.

ANDRE/E

FORSIO,

Helsingo,

De

Vrmprn

Ingemi

Poetici

Requißtis,

publice

diiputanti.

<ß^uh"

ßbi

ingenium v.itis bona carmlna pofcant,

Quamfo aciemmentis divλ Poeßs ametp

DiJJeri*egregißTORSI:lausamplaßecus^ Auguror,ingemo nafcitur inde Tue*

amicé gratulatur

(5)

SECTIO t

Notatio nommh

lngenii♦

5. i.

Pfius vocis lngenii

e-volutionem in limine

hujus tradatiunculae

non inutilem fore ,

exiftimo. Ingenium ab Genio, quem infan¬

tibus, dum nafcerentur, prarficiebant,

atqve is kgeno vetufté, pro gigno,

di-cebatur : qvod vim habere omnium

rerum gignendarum , crederetur ,

quem ut quisque

habuiflfet

> talem

et-jam natura fua fote* pütabant. Quo

fenfu Menedemus dicit apudTerenG Heaut. Ad. III. fe. Ϊ.

Ego profefto ingenio egregie AÅ miferiae

Hattu fum,

$.11. Vocis acceptioeil

veiimpro-jpria vel propria. Priori

fenfu

notat

(6)

* «8 o $♦

intimam cujusque rei naturam,

indo-lem, afFedionem & conditionem cui-que ingenitam. Quo fcnfu non

ho-mini tantum, fed jumentis, feris ac rebus quibusve aliis competit. Pro-prie denotat

facultates

intelle&ivas in

homine, easque yel I:o in genere &

late, memoriam feil, imaginandi vim

& intelleftum purum feu judicium :

quomodo ingenium tribuere etjam folemus iis, qui judicio quidem ex-cellunt, memoria vero &

imagina-tione deftituuntur. Vel II:o in ftecie

&flritte, folam imaginandi virtutem.

Quomodo ingenium χλτ

ad-fcribitur Poetis, quod hi debeant

eile

ivCpanutriu7XTa, h. e.

imaginandi

vi

prasceterispoliere,vid. J. Franc.

Budd.

de Cultura Ingenii,

conf. Walch.

Lex. Phil, in voce Ingen, atque hanc

men-tis qualitatem φύσιν appellat

Ariftote-les, naturam Horatius. Uterque

hanc

arti contradiftingventes. Exqve ea

ευφυείς vocat di&us

Philofophus

Poe-tas, ευφυιαν vero illam apud Gra^cos

nonnulli volunt idem effc, quod

*»-genium apud Latinos.

Differre

tarnen

videntur, quod hoc de

quovis

(7)

tig O I» 3 nio y>quomodocunque

fefe

habeat,

il¬

la vero de bono tantum dicatur»

§. III. Jam in Poefi quidem, ut

in Oratoria, imaginationis vis quam

maxime regnat j ita ut

line hac

dote-vix quidqüam digne

fiat

in

his

arti-bus: tarnenin bono Poeta

requirun-tur etjam certa quaedam memoria &

judicii fubfidia, line quibus Poefis

o-mnis fterilis redditur & abiurda. Me¬

moria eil neceftaria propter

dicenda.

Hiec enim ut omnis fcientise

promi-conda eft , ita materiam rerum

tra-dandarum fubminiftrat: absque qua

ea, qu£ fcribantur, nihil aliud erunt,

£)uam verfus inepes rerum nugaque

ca-mra>

Judicium vero carminis tum mate¬

riam, tum elocutionem fubigit,

dis-penfat, ordinat & expolit: fine quo

Poeiis omnis erit futilis ac puerilis*

Immo, quo eft phantafiaevis in Poe¬

ta vivacior, eo folidius requiritur

ju-dicium , ad impetus luxuriantis

in-genii fufflaminandos, eosque inträ li-mites fuos coercendos. Quod

exem-plo principum Poetarum , Ovidii &

Maronis, conftat: quorum ilk

(8)

4 »I ο Ρ

res

imaginationi

fuae

permittit

habe-nas, hic vero ita motibus

ingenii

fui

obtemperat, ut

judicio

femper

uta-tur accurato & fubafto. Id

quod

'per omnia,

ad ftuporem

legentium,

; comparet. Nec

minus

ex eo

manife-ftum eil, quod docet

in

ejus

vita

Do¬

natus, folitum quippe

Virgilium

re-traftare fua carmina , ita ut ex L

veriibus, uno calore profufis,

vix

X

retinerct.

Ex his, qua: di&a

Tunt,

facile

pa-tet, in praeienti hac

opella,

nobis id

fore negotii, non ut

requifita Inge¬

nii Poétici, in

ftri&iori

tantum,

fed

etiam latiori omnino fenfu fumta, t

breviffime B. c. D. & favore H. L.

coniideraturi iimus. SECTIO II.

Memoria &

dijciplinarum

cogmtio,

ad

exercendam Poeßn, necejfaria.

I. Qua: in reliquo

omni

fei«

bili memoria: eft neceffitas ac ufus, *

is, (i non major, eft in

Poeii.

Et ce¬

tera: quidemfcientiac ut rerum

cogno-fcendarum ambitu, ita memoria:ufu,

inträ certos limites continentur:

fola

Poéiis, f

(9)

« o i»

Poéfis, pro

latitudine

objeåi

fui,

dif-fufam per omne genus

difciplinarura

requirit

memoriam.

Quid

enim

vero

eft, quodinrerum

vel

divinarum,

vel

humanarum , vel totius natur#

per-fpicientia

verfatur,

de

quo,

non

ut

ceteri fapienti#

magiftri,

minuta

&

attenuata dicendi ratione,

fed

gravius

omnino , & majori cum

dignitate

,

non Iocuti fuerint Poet#? An

nefci-mus veterum Poetarum.

fcripta

fcien-tiarum eile

receptacula,

feminaque

Omnis divin# ac human#

eruditionis

in illis fparfa ? Nonne

vetuftiilimi

Poet# fuerint & iidem primi

Philo-fophi ? Eaque de

caufia Homerum

fa-pienti# parentem

dictum

fuiiTe,

no-vimus, quod

do&rinarum

omnium,

ut ait Fornelius, pr#cepta,

ii

non

u-bique

exprefla,

at certe

inchoata,

in

ejus

fcriptis

laterent.

Sic Maro,

in-quit celeb.

Voifius,

in

dtvine

ALneidos

opere, nunc difer

it

de

DEO

} nunc

fide-rum ortus, ß* occafus aperiti nunc

ful-minis, inceniii ALtn&i,

aliarumque

re-rum naturalium , caujfas exponit; nunc

prifcorumgefta enarratj nunc

de

legibus

,

au t moribus , agit;

nihil

denique

efl

,

(10)

6 «3 o

iquodHon attingat , immo pene per omnes om ηium Philofopborum fettas

, omniaque

vita genera

, fe dijfundit ·, ut itu melius

fitisfaciat omnibtis, magisque fit

admira-tionL Hiec Voifius 5 & quidem de ,

fola .dEneide? ii Bucolica, & imprimis Georgica , ejus evolvis, num mino-ra fapientis veiligia deprehendes ?

Ex bis cognofcere efi, Poeta no η

fabu-larum dumtnxat, _/<?*/ feientiarum

omni-um , notitia opus effie , inquit idem

VOSSIUS loco cit. Credibile eil hos

Polyhiiloras, pro multitudine tot

re-rum , quas edodi eifent

, ftupenda

praeditos fuifTe memoria. S.apientiae igitur prseeptis inilrudus ad hane ar- *

tem accedat, quicunque ferio poetari

velit5 fine quibus ingenium idem

eil,

ac iine fernine & cultura vel optimus

ager. i\d hujus Camena; facrarium

nemini aditus patet, qui reliquas Mu»

fas adire Sc falutare neglexerit j haut

fecus ac neminem in

gynasceumPene-lopes venire fas erat, qui

non,pedifl<>

4

quis falutatis , aditum per eas impe*

traverit. Et quidem de naturae

hac

dgte, quatenus

in

rerum, quae extra

(11)

»61 o |9* 7

artem fant, cognitione

verfatur

>

ift-hacc didia funto.

§. II. Eft & alius

memoris

ufus

apud Poetas, nec

ille

minor,

qui

ter¬

minatur inträ ipfius

artis

pomreria

&

cancellos. Huc fpedlant tot

regulat,

tot canones & praecepta,

quibus

in-ventionis, difpoiitionis,

exornationis,

«. ceteraque hujus

artis

myfteria, in

Poe-tices parte, vel

generali,

vel

fpeciali,

evolvuntur, iis, qui

ferio

poétantur,

examuiTim nofcenda, edifcenda

&.ob-fervanda.HabetPoeiis fuam,eamque ab Oratoribus diftindlam, Rhetoricam^

habet fuam Logicam &

Grammaticam.

4 im Et quia ügata, quam

profa

oratio,

ma¬

joriabundatfermonis

copia,

quot

vocti

fynonyma , quot

epitheta

, quot

lo-quendi formuls non

funt

coacervan-ds in mente Poets? Loquuntur hoc

tot epithetorum ,

fynonymorum

, phrafiumque poeticarum,

qui

paffim

proftant,

theftauri, Agraria,

Flavifts,

Gradus ad Parnaflum, & ceteri id

ge-*

nus eloquentiae ligats apparatus ac

inftrumenta. Quid ficlitia, feu exem-pla fidta, loquar, circa qus

Poéfin

to-tam occupari, nonnullorum

fcnten

(12)

I <8 ό ü»

tia fuit, Certe Mythologie ftudium,

Poetis tam neceflarium, idemque

dif-f«iiflirniim , precipuum e memoria

fubfidhim petit. Compleditur enim hoc in iinu fuo fapientiam omnem veterurrij quae maxime fub fabularum involucris condebatur. Illa Dcorum infinita feries & nomina, illa eorüm

in claifesjs familias* propagines diftri-butio, nonne vaftum memoria opus? Adde, quod fapientia veterum

fabu-iaris nexum habeat cum Hiftoria, cu-.

jus partem non exiguam, ii

vetuftiiTi-ina ädfpicias tempora

, hec abfolvit.

Quod idem dicendum de Hiiloria Na*

turali, apud antiquos : nam & hec *

plerumqueRbulisinvoluta fuit. Quot

yero Poete legendi, cum propter res tra&andique modum , artisque

orna-menta atque arcana, tum

propter nu-.

merorum fcientiam ? De metrorum

diverfis

fpeciebu^auid

dicam > Res metrica &

quanti?um

doclrina reguhs

quidem , iisque non paucis ,

compre-henditur; potior tarnen pars, fcilicet

que nullis regulis adftringi fepatitur, au&oritate tantum cognofcitur &

ex-cmpIis- Ad quod leclione opus & me¬

(13)

45 O

gjt

#

SECTIO III.

Imagvnatiom

virtus, tanquam pr&cu

fua dos, adßruituY ingenio Poetico,

< ν.

§, I. Reite dicitur Poetas eifc

debere ευφανιασΊωτας, h. e. gaudere

ea potentia mentis, qua

imaginatio-nes rerum abfentium ita

repraefentan-tur animo, ut eas cernere oculis ac

praefentes habere videamur, φαντασίλ

haec virtus dicitur Craccis, Latinis

ima-ginatio. Obfervamus nihil eile, quod

magis afficiat mentes humanas, quam

rerum invicem fuccedentium

varieta-tern. H?ec enim ut animos

admira-Ί tione tenet

fufpenfos , ita etjam de-»

kitat 5 ex admiratione enim nafcitur deledatio. Poetis igitur, quibus

pro-pofitum eil delecilando docere,

neces-faria eil ingenii quasdam hujusmodi

facultas, cujus ope multiplices rerurr\

abfentium ideas, fpecies, imagines,

animis audientium aut legentium

re-% prxfentando , attentionem apud eos

ardoremque fciendi excitent. Atquc

ha?c nulla eil alia, quam vivida ima*

ginatio Pe£tae.

§* II. Exfcrit vero fe harc virtus;

(14)

maxi-»si O Ii»

maxjme per imitationis & fidionis in-duftriam. Per imitationem heic arti-ficium illud intendimus, quo, per in-geniofas rerum defcriptiones,

perfo-narum charaderes, adionum , mo-jum & afFeduum repraefentamina,

i-pfam naturam , quantum licet,

ad-fcmbrare & exprimere ftudent

Poe-ta\ Imitantur autem Poétae cum res

alias , tum actiones humanas. PriUS

fit per naturs rerumque, quse

pailim

occurrunt, defcriptiones amcenas Sc

ingeniofas: utpote cum coelum, Hel¬ las, (iderum ortus, occafus,

revolu-tiones, pluvias, tempeilates,

fulgura>

tonitrua, maria & eorum vaftitatem,

horrores, cellus, terrarum tradus, fitus, plagas, montes,

fontes, faltus,

nemora, pafcua, pecorumque iis

in-errantium greges, & id genus

alia,

•qu£epermundumhuncafpedabilem

fé-feofferunt,itaapte

defcribunt,vividisqi

depingunt coloribus, ut

legentes Öc

audientes naturam in iis, cum

admi-ratione, agnofcant; nec tam

audien-do, autlegendo, quae proponuntur,

percipere, quam potius oculis

fpeda-re, & cotam intueri, Gbi videantur.

(15)

«§ o §g» II Sicuti in Pollione fuo laudat hoc

arti-ficium Horatius, (Carm,Lib. II. Od. I.)

quaii belli tumultum ,

praelii

ftrepi-tum , clangentium &

increpantium

tubarum minas ac terrorem> ducum

denique milites incitantium Λ

virtu-temque acuentium, voces,

ille

tam graphice delinearet, &

veluti ob

ocu-los poneret, ut, qui legerent, rerum

atrocitate mentem concuti

perfenti-fcerent, non fecus ac ii iis, quae

nar-rarentur, ipii intereiTent.

Jam nunc minaci murmure cornuum

Perftringis aures: jam lituifirepunt:

Jam fulgor armorum fugaces

Terret equos, equitumque vultus■,

Audire magnos jam videor duces

Non indecoro -pulvere fordidos:

Et cunffa terrarum fubafta,

Praeter atrocem animum Catonis,

Finge te cum Chromide & Mnafylo

una adfuilTe in antro, cum Silenus

ille Virgilianus, fecundum

Fpicuteo-rum fapientiam, nafcentis

mundi

ex-ordia , carmine divino

panderet

ac fxpromeret.

Idamque canebat, uti magnum per inanc

coaffa

(16)

Semi-ii «β ο ρ·

Semina^ terrarumque animaque marisquo

fuiffent,

Et liquidiJimtil ignis: utbisexordiaprimis Omnia , & ipfe tener mundi concreverit

orbts:

Tum durarcfolum , & difcludere Nerea

ponto

Coeperir,tf rerumpaullatimfumereformas:

Pfamque novum terraftupeant iueefcerefo~ lemf

Aldus atque cadant fummotis nubibus im-bres:

Jncipiantfylv<e cumprimumfurgere,cumfc

Raraper ignotos errentanimalia montes.

Hine ? lapides Pyrrha jablos,

Saturnia

regna ,

Caucafeasque refert volucres, furtumque Promethei. Numquid

hic

non

ftuperes

vivacitfi-mam phantafia: vim in vate

ilio

&

fu-tyrorumantefignano? non

perciperes

tefqmrria

diflferentis

Poetas,

naturam-que in

narrando

tarn

preiTe

imitancis,

perfundivoluptate?

Cujus

rei

hxc

eil

cauflfa, tradente Ariftotele,

quod

o-mnes deledationem capimus ex

rebus

imitatione expreiHs j

ita

quidem

,

Ut etjam libenter intueamur earum

(17)

*1 o fa» 13

rerum piituras , a

quibus

alioquin,

dum oculis cernuntur, natura

abhor-remus. Ut adeo

cognofcairtus

ad

Poétam pertinere, ut

fit

iuCpavmriot*

τος, quod antea

diximus,

III· Confiftit porro

imitatio

non tam in charaderibus morum ,

quam potius

in

repraTentatione

adio-num, cx quibus tarnen mores

illi

fe

manifeftant, non aliter ac ex

pidura

vultus latentes animi inclinationes

& affeftus exfplendefcunt.

Fröns

in

rugas

contrafta,

&

nubes

fupercilio-rum, & ardentes

oculi5

vel

contra,

exporrefta Facies,

&

vernantes

oculi,

& mite fupercilium,

&

os

renidens,

ceteraque,quae

callidus

artifex

in

effi-gie elaborat,

internum

mentis

habi-tum, motusque vel ad iram,

vel ad

indignationem, aut

etjam

laetitiam

ce-terosque

aflFedus, in

eo,

qui

pingi-tur, egregie

oilendunt.

PariterPoe-ta a&iones ita imitatur, ut mores

fi-mul hominisconfpicuos reddat. Vir-gilius reprasfentans

vEneam

,

facrar

Deorum, parentemque

fuum

hume-ris fublatum, eTrojae ruinis &

incen-dio deportantem,

quid aliud,

quam

(18)

pieta-*4 üf o fü»

pietatem vifi Principis declarat } A*" chillem adfpice , apud Homerum , propterinjuriatn ereptsiibi Brifeidosj

deferentem caftra Graecorum : ex

o-mni aftu, geftu, fermonis vultusque

habitu, animum durum> fsvum,

im-mitem , inexorabilem deprehendes j

ut qui nec muneribus, nec precibus,

lacrumisque, ad fuccurrendum

Grs-eis laborantibus, tiedi potuerit. In UlyiTe mores agnofee vafros, timidos,

callidos, aftutos. in Medea animum ferocem, vehementem, impotentem,

crudelem & immanem. Ovidius de

Medea loquens, quamvis in

minutis-iimo carmine, non negligit hoc

arti-ficium :

Confcia percujfit meritorum pecioraColeb

AuJa atque aufura multzi nefandamanu;

Et , quam quam fupereß ingens audacia

menti,

Vallor in attonita virginis orefedet.

Ergo ubiprojpexitvenientia vela$ tenemur,

ftpater eftaliqua fraude morandus, ait.

t>um quid agat, quarit, dum verfat in.

omnia vultus,

Adfratrem eafu lumina fiexa tulit.

(19)

*8 o fe· ij Cujus ut ob Uta, cfi prafentia j

vincimus

inquit.

Hic mihi mortefua cauffa falutvs er

it.

Protinus ignari , r.ec quidquam

talc

ti-mentis;

Innocuum rigidoρerforat enf? latus,

dtque im divellit, divulfaque

membra

fet

agros.

Bißipat in multis invenienda locis*

Hac autem ratione moratam efficere

adionem ac fermonem, non leve efle

phantaiiac negotium

pervidemus.

Ne-ceffe enim eft obverfari ante oculos

icribentis, tot adionum formas, tot

morum infinitas fpecies, quas

Poétae>

Ut probe imitetur,

examuftim

cogni-tas effe oportet. Unde

Horatius

in

Arte :

Refpicere exemplar vita morumquejubeto

Doffum imimtorem.

^

IV.

Huc

fpedat

univerfa

illa

μανία, & ίχςασ-ις , uti vocatur , qua

Poetee extra fe velut rapti, fuique

im-memores, alienas perionas induunt, earumque fada, fenfa, dida &

äffe-dus repraffentan tj quae omnino

ium-mx imaginationis opus

effe

novimus.

Eft enun hic furor nihil aliud> quam

(20)

vehe-*6 m ° »·

vehementior ipiius ingenii& phanta-iia: motus ac concitatio 5

quippe qui

a genio

, naturali modo , velut ex

cauiTa fua elicitus, ab eo, tanquant principiatum a principio , diiFert ac

diilinguitur.

§. V» Exferit vero fe ingenium poéticum omnium maxime inFittione^

in qua, asque ac in imitatione,

con-fiftere ajunt animam Poefeos. Non

autem difcrepant imitatio & fiftio r

niii quod illa ad id attendit, fecun-dum quod facimus, haec vero ad

il-lud, quod fit: iicut Lyfippus verum Alexandrum fculpendo imitaturj fa¬

cit autem non verum Alexandrum,

fed ejus fimulacrum. Imitamur adtio*

nes veras,fingimus veroiimiles. Pro-prie itaque fingere nihil eil

aliud»

quam repraefentare res & adliones

fe-cundum veroiimile, quales videlicet fuerunt, five funt, vei quales viden-tur dicunturue, vel quales eile opor-teret, ut ait Ariiloteles. Imprimis Poetse, in hoc munere occupatio

fe-dlantur τοχ,Λ&ο'λα, quod ait idem

Phi-lofophus. Nempe effingunt Heroas, non femper quales revera

fuerunt,

&.

(21)

48 O 101 17

muitos utique fuftinuere

defedus;

fed

quales efte poterant, aut

debuerant:

quod in Dramatico

pariter

ac

mixto

genere imprimis locum habet.

Sic

Homerus lllyffi, Achilli,

ceterisque

Heroibus fuis; Virgiltus, dErieae,

A-fcanio, Achati* Anchifa:, Turno &

aliisj multa prakter veritatem

hiftori-eam attribuunt j quae tarnen,

fe-cundum verifimilis leges , inveni-unt fidem , fiquidem Poetis

propofi-tum eft fimpliciter

pulcrum

&

perfe-dum reprasfentare. Jam vero ideam hane univerfalem pulcherrimamque /anirno primum fuo indere ac

effor-mare, deinde vero etjam aliorum

menti contemplandam Öftere, utique

vivacioris eft labor phantafiar.

§· VI. Quid de iis porro fabulis

dicam ^ quarum tota fubftantia eft fi-da? Ut illaj quae comminifcitur Ma¬

ro de Aineae ad inferos defcenfu. Quae

de Circe , Harpyis, Profcrpina , &

fimilibus, referuntur j quorum ma¬ gna pars

Mythologie

featet.

Quid

dicam de ornamentis fabulofis aliis?

de allegoriarum , comparationum ,

iimilium elegantiis > De artificiis

(22)

idolo-18 o gl

idolographicis,

topographicis

? qu£ omnia foecundioris phantafiae pera-moeni funt foetus. Infpice leviter a-moris, furiarum , invidiac, famae >

Mufarum , virtutum, Regiac folis , y

Regiae fomni , ceteras id genus

mi-randas fpecies, quas excogitant prs-ftantiffimi Poetarum. Sane Poets,

ut placeant, non contenti funt ve-nam fuam exercere fuper his

omni-bus, quae inträ finum fuum

conclu-dit vaftifiima hsc natura : etjam ea

formandi, quac nufpiam exiftunt,

li-bertatem imaginationi fus

impertiun-tur. Ergo chimaeras, centauros &

monftra, nefcio qus, nova

quadam,

*

ut ita dicam, creandi poteftate, pro-ducunt, ut fpeciebus his

extraordi-nariis admirationem moveant. ßßßd

fabuU, inquit Boxhornius, nifi com-mentu rerum , qua nunquam exßitere?

ßjuod facere poße, omnino cceleße, ac

prope divinum, ille omnis dottrina &

in-genii princeps Pluto exifiimabat. Immo

hac parte IbEum exprimere Foetus &pro*

xime imituri aßferebat. Ghtemadmodum

enim DEI creare, creatio autem re*

rum

5 qua nunquam cxßitere j itu etjam

(23)

tfi§ · $· rf

Poets ex nlhtlo altquid condit, (Quem

fucum 3 fed eruditum , falladas, fed in~ nocentes , non ftne cauffa appellamus.

Quanti enim ingenii efi, fcire, qua non

V fuerunt? Quantaautem innocentia, /V00

aliosfallere, ut de iis bene poffs merert? Proinde foli Poeta extra ccelum in terris

DEum hic amulantur, /<?// /»ΧέΤ

homi-»fx habent (fi ita dicere LiceatJ creandi

poteßatem. Creantfua inter homines

ex-t ra homines, dum crectoanimo, vi arden·»

tiffimarum cogitntionum deferunt quafi

cor-pusj infe recedunty de fefecuri? (l ut

loquuntur veteres, five D£0, y/p<? divino quodam furore complentur. Creant

au-tem, qua legimus quident, fednon vide-mus. Legimus autem expofita ingenio-rum monumentis, /# #/«»» noftrum , & ,

«0/ exceptura efi

^ fera pofteritatis.

Quam rationem fcctus exponendi

damna-tam non invenio in libris JCtorumt Z.

Boxh. Orat« de Fab. Poet·

§. VII. Huc fpeélat deniqueuni. verfa di&ionis Poéticie ceconomia & apparatus.

Exferit enim

fe

officium

imitationis non minus in verbis,

qvam in rebus;

quia

rebus

ficffcis

fi-Cu convenit di&io. Unde eft, quod,

(24)

ίο «ef <y Ρ·

apud Cicerönem , Poétas alia loqui

lingua dicuntur.

SECTIO IV.

Poetam debere acri &

exqu'tfito

pol*.

lere judicio·

§> I. Vulgus inaperitorum exi-ftimat, ad Poeiin non requiri

Judi¬

cium. Nam quum vident tot

tan-taque hac in re tribui imaginationi,

nihil putant reliquum fieri illi

men-tis facuitati , qu# rationum lance

trutinatur omnia & expendit. Sed

hi fetme funt, qui de re iibi ignota,

ut coeci de coloribus, ferunt Judici¬

um. Non jam de eo disquirimus,

an qui benignioris memoria? ac

phan-tafiar dotibus excellunt, aequepolleant

judicii acrimonia, aut contra :

quaqui-dem in re

> ut in ceteris artibus, ita

etjam in Poeii, certos quosdam gra-dus & infignem fepenumero ina:qua-litatem deprehendimus ingeniorum. Id certe pro indubitato habebunt

o-mnes, qui rem po£ticam penitius

norunt, nullam efié artem, qu£ illa maturius , folidius atque

exquiiitius

requirat Judicium j id quod praci-pua

(25)

4| o $» 21

-pua

partium

,

quibus

conftituitur,

momenta leviter

percurrenti

facile

patebit.

§, II. Carmen

pangenti

prima

oc-currit cura

difpiciendi argumentum,

ingenii

viribus

aptum

&

idoneum,

fecundum illud Horatii:

Sumite materiAm veftrk , qtti

fcribitis,

Aquam

Viribus , & verJAte

diu,

quid

ferre

re-cufentt

Jguid vAleatit humeru

cui

lett

λ

potenter

erit res,

Nec facundtA deferet hunc , nec

lud*

dus ordo*

Ingenii iilam

diligentem

exploratio-nem rem eile judicii plenam,

often-dit Poeta , cum jubet

materiam

hu-meris diu eife verfandam , &

foten-ter (Kct^vvctpiv )

legendam.

Poe-matum funt genera > quae peraeque

& fpiritum

fublimiorem,

&

ftupen-dam eruditionem depofcunt.

Afra,

quae

amceniore

tantum vena

&

deli-catiori ftilo ledtorum animos

demul-cent fibique

devinciunt.

Anacreon

placet per

nativam

fimplicitatem:

Martialis per fua

äcümina

5

fecus

(26)

y. o

forte, fi tubam Homericam aut

Ma-ronianam inflare fuftjnuiflent hi vä¬

tes. Forte Tibullus & Nafo non bo¬

nas compofuiflent odas

, nec Pinda-rus & Horatius elegias. Debet

igi-tur Poeta, ne quid invita

Minerva,

&

repugnante genio, temere

aggre-diatur, ingeni i fui habitum folide &

cum judicio examinare.

§. III.

^

Vulgo

dicitur inventioni

poéticas eüov quoddam ineife , ac propterea nullas ifti negotio pracfcri-bi pofle regulas.

- Νdm

quos DEus adjjpicit dquus,

Sajte fuis fttbito inveniunt accommoda re¬

bus.

Tarnen live materiam ab aliis , vel

Poetis, vel Hiftoricis, mutueris, iive

novam confingas,

utrumque arduum

erit, & periculofae plenum opus a-lear. Num ut in illis debes

famatn fe-quiy i.e. oculos ab exemplis priorum

vatum indivulfos tenere ; ita in no¬ vis cudendis difficile

eß proprie cowmu-nia dieere, ait Horatius.

Jam in

en-thyroematis & incidentibus poeticis

(27)

cautio-m o 23

cautione multa & dele&u utendum, liquidem

Hoc amety hoc ßernat promißi cArmini*

siuttor.

§. IV. Porro inventis gratiam, decorem , harmoniam conftituere >

per congruum ordinem & refpe-dum mutuum totius & partium : illud enimvero judicii res eil extra-ordinarii. Poterit etjam mediocre ingenium 9 modo imaginandi vena non plane deftituitur

, rem

excogi-tare vaili propofiti: Ted vero omnes illos

conceptus, judos intra limites

coercere , fuis

quaeque fedibus

ad-aptare , cum totius , tum partium,

aequam defignare proportionem, ita

denique omnia ordinäre ac

difpone-re, ut nihil iit deficiens, mancum nihil

&hiulcum, nihil abundans &non

ne-cefiarium, nihil confufum & ατακ}ο»$

fed iingula ea fymmetria &

confor-mitate per omniaconcordent, mutuo-que confpirent, ut

Prima non medium

, medio nec

difcre-pet imum.

Ut

ditßmplex quodvU duntnxat &

unum,

(28)

)

24 <8 ο

Ρ»

ut unus per ornnia

fpiritus

regnet,

?c , velut in

circulo

linese

concur-runt in centro, ita, quat

afferuntur

in pofimate,

five

res

fint, five

orna-menta , fingula ad unam metam

&

/%,

jfcopumcolliment3 in bis, inquam,

rite

veriari, nonniii

ingenii efie

arbitror,

quod

omnis

pulchri &

decori

leges

Sc

arcana, fingulari quadam

judicii

faga-citate Sc

άκξίβεία}

perfpexerit.

Idem

de eo eftdicendum, ut

io-fabula

te-xenda, inter tot alias a&iones, qua:

per

accidens

intercurrunt,

una

ta¬

rnen fervetur , qua:

denomina-tionem univerfo faciat

poemati

3 qusque partes

ita

connexas

habeat,

nj¬

ut, una pofita ,

necetfario

&

vero-iimiliter fequatur Sc

altera

3 una

i-tem fublata, fabula: pereat

ftru(ftura.

Ut narratio iriitium Sc

progrefius

ca-piat

fe-cundum leges

ordinis

poetici,

qui

artificiofam

arnat

crypiln

Sc

par¬

tium inveriionem concinnam.

Pra:-cipue ut

in

narrando

perfpicuitas

Sc

J

modus probe obferventur,

ad

exem*

plum

Horner!

,

qui,

(29)

Meiea-ι® σ §8» i;

Nee gemitio bellum Trojanum orditur ab

OVÜ,

Tum quoque ut

Epifodia

apte

infe-rantur fuis locis, & cetera. Et cum

magna fit cura Poetae

in

Jéru

, ma¬

jor fane in λύσ-u

fabulae

requiritur.

Qua res majoris eft judicii, quam

i-maginationis,

dicente Rapino

5 tan-tamque

diligentiam

,

prudentiam

&

induftriam depofcit, ut

optimi

quan-doque Poetae, cum fe aliter

expedire

nequirent, ad

DEum aliquem

, per

machinam devocandum , confugere

neceiTum habuerint. Quod

occafio-nem dedit proverbio : eecj dsro

fiy-TC&vvfi, de rebus pérplexis & dubiis.

§. V. Sunt quoque mentiendi

certae quaedam leges & fines,

£)uos ultra citraque nequit confißere re«.

IIum.

Imprimis, ut

Fiela voluptztum caujfiafintproxima verit·

Qvare Stentor L alios clamore sc-quans: naves in faxa , vel in mari¬ nas

Nymphas converfae:

virgulta

ex

cadaveribus

propullulantia

: ramuf

aureus ex arbore progerminans,

&

commenta hujus generis plura, e

(30)

phan-<*§ β V»

phantafia principum Poétarum,

Ho-meri & Maronis , prognata ,

vitio

vertuntur Alis audoribus, tanquam

άτοπα & abfurda. Ut de co nihil

dicam? quod profani Poets non

dH-νατα tantum, verum etjam impia, &

exemplo

noxia,Deaftrfs fuis

adfcripfe-re. Nec minus fingendi licentia

ab-ufi multi recentiores Poets , a

qui-bus fubinde,

- - velut Agri fomnia9 vana

Xinguntur fyecies,

quod in.

Taffo,

Ariofto

,

&

aliis

3

pridem

notarunt

eruditi.

§. VI. Mores

unicuique stati,

fexui, nationi &

vivendi

forti

ita

at-tribuere, ut in eo το

κα&ηκον,

natu-ramque

ducern,

non

deferas,

res eo majoris

eft

judicii,

quo

magis

ab-diti Sc occulti funt mores, nec fa-cile fub fenfus cadunt, ni(i adionis vel fermonis indicio. Eft proinde

fummi ingenii adionem

&

fermonem

ita inftruere, ut inclinationes ac

pro-penAones

animi

, totumque

vivendi

habitum in perfona ftatim

agnofcas.

Requiritur

ad hoc

Angularis

perfpi-cacia judicii, ut

fagaciter

explores

natu- 1

(31)

Ο ο gfc ty

naturam morum,appetitionum animi,

& afFeftuumhumanorum. Quam

do-<ftrinam nervofe comprchendit

Ari-ftoteles, cum jubet tria prascipuc in

A tf&eo-i effe fpeéhnda, nempe, ut fint

(ύξμίΐτοηα,

cy,oict

&

ϊμαλ<£. conf.

quae egregie hac de re diflerit Horat. de

A. P, a. v. 10g. ad v. 120. '

§. Vli. Elocutio in carmine de* bet effe congrua, perfpicua, nativa,

excellens, numerofa, & uno verbo,

poetica. Huic adverfanturcum in

ver-bis, tum in loquendi forirulis, impro-pria, impura, barbara, antiquata, for¬

dida, humilia, tenuia, obfccena,

tu-k

mida,perplexa,obfcura,

affe&ata,

vul-garia. In quibus dele&u opus,hoc

eft

judicio. Utuntur Poetar peculiari

qua-dam phraii. habent fuasvoces, fuos

ex-primendimodos ab Oratoribus,Hiftori-eis &aliisfejun&os.Nofcenda igitur

lin-gva & di&iopoetica:nofeendae virtutes

&vitiafermonis: difeernendi chara<fte-j res

dicendi,

fublimis,

tenuis

&

war*,

neve invicem hic confundantur, pro¬ be eftcavendum, fiquidem

faepenumero

InVitium ducit culpa fuga, fi caret arte,

i»4 eft, judicio.

(32)

iS ·δ§ o $S»

§t VIII, Sunt denique in unoquoquc

carmi-num genere certte qusdam virtutcs feftandce, cerrå

qutcdam vitia fugienda; de quibus Poetices pars

ipecialismonct, Quid compofitionisdodrinam

corri-mcmorcm, qua: membrorum juftam menfiiram &

ambitum* numcrorum concinnitatcm, pedumque

inceiTus, pro re nata, nunc tardos, nunc celeres,

fccundum pulchri & decori principiä, dimetitur ac

definit, Infinitum eft omnia periéqui, Sufficiat

dixiflei Poefiu eile artem, non natura: tantum

be-neficium, Artis eil: norfnam feqüi, quod üt ritc

fiat, judicio opus, eoque accurato, exa&o, exqui-iito· Idem exercitationis munia oftendunt. Quaé

cum potiflimüm in imicationeconfiftant: haec

vero

tiiplid admodum via obtineacur, legendo quippe»

&ad eorum, quoslegerimus, exempla noihiet con-formando, denique ea, quaefcrip/érimus,

emen-dando, aliorumque de iis cognofcendo judicia; iti

iiogulis hiice momenta occurrunt confideratione di-gniifima, & iatis oftendcntia rem poeticam fummi

cflc judicii» Nam Sc qui legendi, & legendi

modus examinandus, Tum explorandae ingenii vi¬

res , & videndum quibus auftoribus exprimendis

natura apti fimus. Diipiciendus porro

imi-tationis modus, maximeque cavendum, ne Ht ille

fcrvilis, anxius, morofus & puerilis; ied ingenuus,

jibcr & virilis, In Emendatione curam fuprä

mo-dum exquifitam adhibebantvetercsj Utpote quibus

Carmen reprehendebatur, - quod non

Multa dtes, multa UturΛ cotrcuit, atque

Ferfetlum dectes non cafttganjtt ad unguem,

Nccinpropriaacquieicebantlima. Carminain acroa-teriis,ad aliorumetjam audicndas iéntentias, publice

trccitabant, Qu$ omnia, ut brevitati litemuSi fatis dcclarant Pociin fubaåum requirere

Judicium, Nunc manumdetabula,

References

Related documents

ne, aflerto Dei concurfu ad maias hominum a&amp;iones, aliqua peccati culpa in Deum redundet: Dei enim aåio , qua concurrit, eft illimita-. ta &amp; indifferens, homo veroillam

ne reéle uti; ac proinde decernunt, Logicam, ut artem ratione rede utendi, etjam tradere debere di-.

dona, quam Elias: quod ipfum y polt Rabbinos alios,. notante hrc Kirnchio, &amp; Abarbeneiemf

gor &amp; poenaruni feveritas perditorum civium immi- net cervicibus, donec ad meliorem frugem atque fimul ad veram ac beatam innocentiae &amp; beneficen- tiae libertatem,

alium quam Hawiibalem, qui urhem. tueretur, fuperejje, h) Iegatos

nön inferviunt, filentio prae- teritis, quae de prima Monar- chia, ejus ortu atque au£tore. träduntur,mihi

14. Idem quum primus apud nos hane Ctefias Monarchåm

(4) Interdum idem eft atque AUGMFN- TUM PRETII, quod conftituitur