Divina Aöfülgente Gratia? folSSERTATIONEM PHIL0S0PH1CAM, De
pr^cipuis
INOENIIPOfcTICI
REQU1SIT1S,
Ex
confenju /4mpli[f.Facult.
Phtlos*
inRegia
AcaäemiaVpfalienfi,
Sub PR&SIDIÖ
Max. Rever. <#*
Amplißimi
FIR1,
Mag.
MAGNI
BERONH,
Äntehac Poefeos, nunc S. S. Theo!.
PROFEss.Reg. &Ord.defigrl* ProLaurea
Philofophicä,
Public# Canäidorum cenjur# fubmiüii
Andreas
Forsius,
HELSINGllS,
η Audit. Guft.
Maj.
die /TJunii
An. MDCCXXXVII.
tiorisy tinte inertdiem, folitis.
Admod. Rev.acPrdclarlßimo V1R0,
Dn.
J O
Η
A
Ν
Ν
I
grise,
Ecclefiarumin ^driuna
&@Dffri5rö
Pa~ßori
vigilantifllmo,
&
adjacentisdiftri-dtus Frapofitomeritifiimo,
Avunculoy
omni reverentia jugiterprü¬ fequendo.
Plur.Reverendo atque Eoftijfimo
VIRO,
Dn.
J
O
Ν
&
phragmenio,
V.D. Comminißro
Söderhamniae
lauda-tiflimo,Fautori&amico
aeftumatiilimo.
fÜTmihi contingAt fublimi
vertice
montis
^Aonidum
, duLeidare
membra
foiuta
fo-pori,
Etmifio Phoebifacratis
vatibus
9 ontProiuere aternis ceiftePermejjidos
undU
}Dum loquorIngenium,quo
fer
turclarus
in
arte,
Phoebeaquefacit
praftantia
carmind
v
ena:
Ipfa mihifidibus
divinis
Mufa
prairet
9Fanderet Citharam dulcem
Rhodopeim
Orphetu,
Adm. Rev.
DodliiT-
&
eultor obfer ANDREAS
TlurIm. Rev.attfiClarijfimoVIRO>
Dn.
LAU
RENTIO
EKEBERG,
Taflori in ^éberahl
meritiflimo
,Ρ
a*trono multis ηominibus
colendo.
VIROSpettatiffimo,
Dn.
ABRAHAMO
Ü K
Ε
R,
ViviStockholmienfi
confpicuo,^p»«r//-li locd quavis obfervantia
honorando.
Quaferafaxatrahit^cantufluviosfc citatosDememiniffefacit curftu : Mihi Calliopeifi
Infereretfacros ignes^quopromeregråtesy
VoblS Patroni, memori de corde liceret,
Etlaudes culto meritas decurrere verfu.
At cum tanta negat tenuis meaPieris, eftc
Contenti, quafo , votis quapeftoregrato
Fundojfacrosq. fero/'roVobisthurisacervos
SupremoDomino:fitVobis
«/^«^Batroni,
Luminecondecoratadies.agataurafecundaVela, necaverfumferiat latus
atraprocella.
SpeftatiiT. Nominum
Veftrorum
vantiifimusÖartßimo
PhilofophkCandida
to,Du.
ANDRE/EFORSIO,
Helsingo,
De
Vrmprn
Ingemi
Poetici
Requißtis,
publice
diiputanti.
<ß^uh"
ßbi
ingenium v.itis bona carmlna pofcant,Quamfo aciemmentis divλ Poeßs ametp
DiJJeri*egregißTORSI:lausamplaßecus^ Auguror,ingemo nafcitur inde Tue*
amicé gratulatur
SECTIO t
Notatio nommh
lngenii♦
5. i.
Pfius vocis lngenii
e-volutionem in limine
hujus tradatiunculae
non inutilem fore ,
exiftimo. Ingenium ab Genio, quem infan¬
tibus, dum nafcerentur, prarficiebant,
atqve is kgeno vetufté, pro gigno,
di-cebatur : qvod vim habere omnium
rerum gignendarum , crederetur ,
quem ut quisque
habuiflfet
> talemet-jam natura fua fote* pütabant. Quo
fenfu Menedemus dicit apudTerenG Heaut. Ad. III. fe. Ϊ.
Ego profefto ingenio egregie AÅ miferiae
Hattu fum,
$.11. Vocis acceptioeil
veiimpro-jpria vel propria. Priori
fenfu
notat* «8 o $♦
intimam cujusque rei naturam,
indo-lem, afFedionem & conditionem cui-que ingenitam. Quo fcnfu non
ho-mini tantum, fed jumentis, feris ac rebus quibusve aliis competit. Pro-prie denotat
facultates
intelle&ivas inhomine, easque yel I:o in genere &
late, memoriam feil, imaginandi vim
& intelleftum purum feu judicium :
quomodo ingenium tribuere etjam folemus iis, qui judicio quidem ex-cellunt, memoria vero &
imagina-tione deftituuntur. Vel II:o in ftecie
&flritte, folam imaginandi virtutem.
Quomodo ingenium χλτ
ad-fcribitur Poetis, quod hi debeant
eile
ivCpanutriu7XTa, h. e.imaginandi
vi
prasceterispoliere,vid. J. Franc.
Budd.
de Cultura Ingenii,conf. Walch.
Lex. Phil, in voce Ingen, atque hancmen-tis qualitatem φύσιν appellat
Ariftote-les, naturam Horatius. Uterque
hanc
arti contradiftingventes. Exqve ea
ευφυείς vocat di&us
Philofophus
Poe-tas, ευφυιαν vero illam apud Gra^cos
nonnulli volunt idem effc, quod
*»-genium apud Latinos.
Differre
tarnenvidentur, quod hoc de
quovis
tig O I» 3 nio y>quomodocunque
fefe
habeat,
il¬
la vero de bono tantum dicaturȤ. III. Jam in Poefi quidem, ut
in Oratoria, imaginationis vis quam
maxime regnat j ita ut
line hac
dote-vix quidqüam digne
fiat
inhis
arti-bus: tarnenin bono Poeta
requirun-tur etjam certa quaedam memoria &
judicii fubfidia, line quibus Poefis
o-mnis fterilis redditur & abiurda. Me¬
moria eil neceftaria propter
dicenda.
Hiec enim ut omnis fcientise
promi-conda eft , ita materiam rerum
tra-dandarum fubminiftrat: absque qua
ea, qu£ fcribantur, nihil aliud erunt,
£)uam verfus inepes rerum nugaque
ca-mra>
Judicium vero carminis tum mate¬
riam, tum elocutionem fubigit,
dis-penfat, ordinat & expolit: fine quo
Poeiis omnis erit futilis ac puerilis*
Immo, quo eft phantafiaevis in Poe¬
ta vivacior, eo folidius requiritur
ju-dicium , ad impetus luxuriantis
in-genii fufflaminandos, eosque inträ li-mites fuos coercendos. Quod
exem-plo principum Poetarum , Ovidii &
Maronis, conftat: quorum ilk
4 »I ο Ρ
res
imaginationi
fuaepermittit
habe-nas, hic vero ita motibus
ingenii
fui
obtemperat, ut
judicio
femper
uta-tur accurato & fubafto. Id
quod
'per omnia,
ad ftuporem
legentium,
; comparet. Necminus
ex eomanife-ftum eil, quod docet
in
ejusvita
Do¬
natus, folitum quippe
Virgilium
re-traftare fua carmina , ita ut ex L
veriibus, uno calore profufis,
vix
X
retinerct.Ex his, qua: di&a
Tunt,
facile
pa-tet, in praeienti hacopella,
nobis id
fore negotii, non ut
requifita Inge¬
nii Poétici, inftri&iori
tantum,fed
etiam latiori omnino fenfu fumta, tbreviffime B. c. D. & favore H. L.
coniideraturi iimus. SECTIO II.
Memoria &
dijciplinarum
cogmtio,ad
exercendam Poeßn, necejfaria.
I. Qua: in reliquo
omni
fei«
bili memoria: eft neceffitas ac ufus, *is, (i non major, eft in
Poeii.
Et ce¬tera: quidemfcientiac ut rerum
cogno-fcendarum ambitu, ita memoria:ufu,
inträ certos limites continentur:
fola
Poéiis, f« o i»
Poéfis, pro
latitudine
objeåi
fui,
dif-fufam per omne genusdifciplinarura
requiritmemoriam.
Quid
enim
vero
eft, quodinrerum
vel
divinarum,
vel
humanarum , vel totius natur#per-fpicientia
verfatur,
de
quo,non
ut
ceteri fapienti#
magiftri,
minuta
&
attenuata dicendi ratione,
fed
gravius
omnino , & majori cum
dignitate
,non Iocuti fuerint Poet#? An
nefci-mus veterum Poetarum.fcripta
fcien-tiarum eile
receptacula,
feminaque
Omnis divin# ac human#
eruditionis
in illis fparfa ? Nonne
vetuftiilimi
Poet# fuerint & iidem primi
Philo-fophi ? Eaque decaufia Homerum
fa-pienti# parentem
dictum
fuiiTe,
no-vimus, quoddo&rinarum
omnium,
ut ait Fornelius, pr#cepta,
ii
nonu-bique
exprefla,
at certeinchoata,
in
ejus
fcriptis
laterent.Sic Maro,
in-quit celeb.
Voifius,
in
dtvine
ALneidos
opere, nunc difer
it
de
DEO
} nuncfide-rum ortus, ß* occafus aperiti nunc
ful-minis, inceniii ALtn&i,
aliarumque
re-rum naturalium , caujfas exponit; nunc
prifcorumgefta enarratj nunc
de
legibus
,au t moribus , agit;
nihil
denique
efl
,6 «3 o gü
iquodHon attingat , immo pene per omnes om ηium Philofopborum fettas
, omniaque
vita genera
, fe dijfundit ·, ut itu melius
fitisfaciat omnibtis, magisque fit
admira-tionL Hiec Voifius 5 & quidem de ,
fola .dEneide? ii Bucolica, & imprimis Georgica , ejus evolvis, num mino-ra fapientis veiligia deprehendes ?
Ex bis cognofcere efi, Poeta no η
fabu-larum dumtnxat, _/<?*/ feientiarum
omni-um , notitia opus effie , inquit idem
VOSSIUS loco cit. Credibile eil hos
Polyhiiloras, pro multitudine tot
re-rum , quas edodi eifent
, ftupenda
praeditos fuifTe memoria. S.apientiae igitur prseeptis inilrudus ad hane ar- *
tem accedat, quicunque ferio poetari
velit5 fine quibus ingenium idem
eil,
ac iine fernine & cultura vel optimus
ager. i\d hujus Camena; facrarium
nemini aditus patet, qui reliquas Mu»
fas adire Sc falutare neglexerit j haut
fecus ac neminem in
gynasceumPene-lopes venire fas erat, qui
non,pedifl<>
4quis falutatis , aditum per eas impe*
traverit. Et quidem de naturae
hac
dgte, quatenus
in
rerum, quae extra»61 o |9* 7
artem fant, cognitione
verfatur
>ift-hacc didia funto.
§. II. Eft & alius
memoris
ufus
apud Poetas, nec
ille
minor,
qui
ter¬
minatur inträ ipfius
artis
pomreria
&
cancellos. Huc fpedlant tot
regulat,
tot canones & praecepta,
quibus
in-ventionis, difpoiitionis,
exornationis,
«. ceteraque hujus
artis
myfteria, in
Poe-tices parte, vel
generali,
vel
fpeciali,
evolvuntur, iis, qui
ferio
poétantur,
examuiTim nofcenda, edifcenda
&.ob-fervanda.HabetPoeiis fuam,eamque ab Oratoribus diftindlam, Rhetoricam^
habet fuam Logicam &
Grammaticam.
4 im Et quia ügata, quam
profa
oratio,
ma¬joriabundatfermonis
copia,
quotvocti
fynonyma , quot
epitheta
, quotlo-quendi formuls non
funt
coacervan-ds in mente Poets? Loquuntur hoc
tot epithetorum ,
fynonymorum
, phrafiumque poeticarum,qui
paffim
proftant,
theftauri, Agraria,
Flavifts,
Gradus ad Parnaflum, & ceteri id
ge-*
nus eloquentiae ligats apparatus ac
inftrumenta. Quid ficlitia, feu exem-pla fidta, loquar, circa qus
Poéfin
to-tam occupari, nonnullorum
fcnten
I <8 ό ü»
tia fuit, Certe Mythologie ftudium,
Poetis tam neceflarium, idemque
dif-f«iiflirniim , precipuum e memoria
fubfidhim petit. Compleditur enim hoc in iinu fuo fapientiam omnem veterurrij quae maxime fub fabularum involucris condebatur. Illa Dcorum infinita feries & nomina, illa eorüm
in claifesjs familias* propagines diftri-butio, nonne vaftum memoria opus? Adde, quod fapientia veterum
fabu-iaris nexum habeat cum Hiftoria, cu-.
jus partem non exiguam, ii
vetuftiiTi-ina ädfpicias tempora
, hec abfolvit.
Quod idem dicendum de Hiiloria Na*
turali, apud antiquos : nam & hec *
plerumqueRbulisinvoluta fuit. Quot
yero Poete legendi, cum propter res tra&andique modum , artisque
orna-menta atque arcana, tum
propter nu-.
merorum fcientiam ? De metrorum
diverfis
fpeciebu^auid
dicam > Res metrica &quanti?um
doclrina reguhsquidem , iisque non paucis ,
compre-henditur; potior tarnen pars, fcilicet
que nullis regulis adftringi fepatitur, au&oritate tantum cognofcitur &
ex-cmpIis- Ad quod leclione opus & me¬
45 O
gjt
#
SECTIO III.Imagvnatiom
virtus, tanquam pr&cufua dos, adßruituY ingenio Poetico,
< ν.
§, I. Reite dicitur Poetas eifc
debere ευφανιασΊωτας, h. e. gaudere
ea potentia mentis, qua
imaginatio-nes rerum abfentium ita
repraefentan-tur animo, ut eas cernere oculis ac
praefentes habere videamur, φαντασίλ
haec virtus dicitur Craccis, Latinis
ima-ginatio. Obfervamus nihil eile, quod
magis afficiat mentes humanas, quam
rerum invicem fuccedentium
varieta-tern. H?ec enim ut animos
admira-Ί tione tenet
fufpenfos , ita etjam de-»
kitat 5 ex admiratione enim nafcitur deledatio. Poetis igitur, quibus
pro-pofitum eil delecilando docere,
neces-faria eil ingenii quasdam hujusmodi
facultas, cujus ope multiplices rerurr\
abfentium ideas, fpecies, imagines,
animis audientium aut legentium
re-% prxfentando , attentionem apud eos
ardoremque fciendi excitent. Atquc
ha?c nulla eil alia, quam vivida ima*
ginatio Pe£tae.
§* II. Exfcrit vero fe harc virtus;
maxi-»si O Ii»
maxjme per imitationis & fidionis in-duftriam. Per imitationem heic arti-ficium illud intendimus, quo, per in-geniofas rerum defcriptiones,
perfo-narum charaderes, adionum , mo-jum & afFeduum repraefentamina,
i-pfam naturam , quantum licet,
ad-fcmbrare & exprimere ftudent
Poe-ta\ Imitantur autem Poétae cum res
alias , tum actiones humanas. PriUS
fit per naturs rerumque, quse
pailim
occurrunt, defcriptiones amcenas Sc
ingeniofas: utpote cum coelum, Hel¬ las, (iderum ortus, occafus,
revolu-tiones, pluvias, tempeilates,
fulgura>
tonitrua, maria & eorum vaftitatem,
horrores, cellus, terrarum tradus, fitus, plagas, montes,
fontes, faltus,
nemora, pafcua, pecorumque iis
in-errantium greges, & id genus
alia,
•qu£epermundumhuncafpedabilem
fé-feofferunt,itaapte
defcribunt,vividisqi
depingunt coloribus, ut
legentes Öc
audientes naturam in iis, cum
admi-ratione, agnofcant; nec tam
audien-do, autlegendo, quae proponuntur,percipere, quam potius oculis
fpeda-re, & cotam intueri, Gbi videantur.«§ o §g» II Sicuti in Pollione fuo laudat hoc
arti-ficium Horatius, (Carm,Lib. II. Od. I.)
quaii belli tumultum ,
praelii
ftrepi-tum , clangentium &
increpantium
tubarum minas ac terrorem> ducum
denique milites incitantium Λ
virtu-temque acuentium, voces,
ille
tam graphice delinearet, &veluti ob
ocu-los poneret, ut, qui legerent, rerum
atrocitate mentem concuti
perfenti-fcerent, non fecus ac ii iis, quae
nar-rarentur, ipii intereiTent.
Jam nunc minaci murmure cornuum
Perftringis aures: jam lituifirepunt:
Jam fulgor armorum fugaces
Terret equos, equitumque vultus■,
Audire magnos jam videor duces
Non indecoro -pulvere fordidos:
Et cunffa terrarum fubafta,
Praeter atrocem animum Catonis,
Finge te cum Chromide & Mnafylo
una adfuilTe in antro, cum Silenus
ille Virgilianus, fecundum
Fpicuteo-rum fapientiam, nafcentis
mundi
ex-ordia , carmine divino
panderet
ac fxpromeret.Idamque canebat, uti magnum per inanc
coaffa
Semi-ii «β ο ρ·
Semina^ terrarumque animaque marisquo
fuiffent,
Et liquidiJimtil ignis: utbisexordiaprimis Omnia , & ipfe tener mundi concreverit
orbts:
Tum durarcfolum , & difcludere Nerea
ponto
Coeperir,tf rerumpaullatimfumereformas:
Pfamque novum terraftupeant iueefcerefo~ lemf
Aldus atque cadant fummotis nubibus im-bres:
Jncipiantfylv<e cumprimumfurgere,cumfc
Raraper ignotos errentanimalia montes.
Hine ? lapides Pyrrha jablos,
Saturnia
regna ,
Caucafeasque refert volucres, furtumque Promethei. Numquid
hic
nonftuperes
vivacitfi-mam phantafia: vim in vate
ilio
&
fu-tyrorumantefignano? non
perciperes
tefqmrria
diflferentis
Poetas,naturam-que in
narrando
tarnpreiTe
imitancis,
perfundivoluptate?
Cujus
rei
hxc
eil
cauflfa, tradente Ariftotele,
quod
o-mnes deledationem capimus ex
rebus
imitatione expreiHs j
ita
quidem
,Ut etjam libenter intueamur earum
*1 o fa» 13
rerum piituras , a
quibus
alioquin,
dum oculis cernuntur, natura
abhor-remus. Ut adeo
cognofcairtus
ad
Poétam pertinere, ut
fit
iuCpavmriot*
τος, quod antea
diximus,
III· Confiftit porro
imitatio
non tam in charaderibus morum ,
quam potius
in
repraTentatione
adio-num, cx quibus tarnen mores
illi
fe
manifeftant, non aliter ac ex
pidura
vultus latentes animi inclinationes& affeftus exfplendefcunt.
Fröns
in
rugas
contrafta,
&
nubes
fupercilio-rum, & ardentes
oculi5
vel
contra,exporrefta Facies,
&
vernantesoculi,
& mite fupercilium,&
osrenidens,
ceteraque,quae
callidus
artifex
in
effi-gie elaborat,
internum
mentis
habi-tum, motusque vel ad iram,
vel ad
indignationem, aut
etjam
laetitiam
ce-terosque
aflFedus, in
eo,qui
pingi-tur, egregie
oilendunt.
PariterPoe-ta a&iones ita imitatur, ut mores
fi-mul hominisconfpicuos reddat. Vir-gilius reprasfentans
vEneam
,facrar
Deorum, parentemque
fuum
hume-ris fublatum, eTrojae ruinis &
incen-dio deportantem,
quid aliud,
quampieta-*4 üf o fü»
pietatem vifi Principis declarat } A*" chillem adfpice , apud Homerum , propterinjuriatn ereptsiibi Brifeidosj
deferentem caftra Graecorum : ex
o-mni aftu, geftu, fermonis vultusque
habitu, animum durum> fsvum,
im-mitem , inexorabilem deprehendes j
ut qui nec muneribus, nec precibus,
lacrumisque, ad fuccurrendum
Grs-eis laborantibus, tiedi potuerit. In UlyiTe mores agnofee vafros, timidos,
callidos, aftutos. in Medea animum ferocem, vehementem, impotentem,
crudelem & immanem. Ovidius de
Medea loquens, quamvis in
minutis-iimo carmine, non negligit hoc
arti-ficium :
Confcia percujfit meritorum pecioraColeb
AuJa atque aufura multzi nefandamanu;
Et , quam quam fupereß ingens audacia
menti,
Vallor in attonita virginis orefedet.
Ergo ubiprojpexitvenientia vela$ tenemur,
ftpater eftaliqua fraude morandus, ait.
t>um quid agat, quarit, dum verfat in.
omnia vultus,
Adfratrem eafu lumina fiexa tulit.
*8 o fe· ij Cujus ut ob Uta, cfi prafentia j
vincimus
inquit.
Hic mihi mortefua cauffa falutvs er
it.
Protinus ignari , r.ec quidquam
talc
ti-mentis;
Innocuum rigidoρerforat enf? latus,
dtque im divellit, divulfaque
membra
fetagros.
Bißipat in multis invenienda locis*
Hac autem ratione moratam efficere
adionem ac fermonem, non leve efle
phantaiiac negotium
pervidemus.
Ne-ceffe enim eft obverfari ante oculos
icribentis, tot adionum formas, tot
morum infinitas fpecies, quas
Poétae>
Ut probe imitetur,
examuftim
cogni-tas effe oportet. Unde
Horatius
in
Arte :
Refpicere exemplar vita morumquejubeto
Doffum imimtorem.
^
IV.
Huc
fpedat
univerfa
illa
μανία, & ίχςασ-ις , uti vocatur , qua
Poetee extra fe velut rapti, fuique
im-memores, alienas perionas induunt, earumque fada, fenfa, dida &
äffe-dus repraffentan tj quae omninoium-mx imaginationis opus
effe
novimus.Eft enun hic furor nihil aliud> quam
vehe-*6 m ° »·
vehementior ipiius ingenii& phanta-iia: motus ac concitatio 5
quippe qui
a genio
, naturali modo , velut ex
cauiTa fua elicitus, ab eo, tanquant principiatum a principio , diiFert ac
diilinguitur.
§. V» Exferit vero fe ingenium poéticum omnium maxime inFittione^
in qua, asque ac in imitatione,
con-fiftere ajunt animam Poefeos. Non
autem difcrepant imitatio & fiftio r
niii quod illa ad id attendit, fecun-dum quod facimus, haec vero ad
il-lud, quod fit: iicut Lyfippus verum Alexandrum fculpendo imitaturj fa¬
cit autem non verum Alexandrum,
fed ejus fimulacrum. Imitamur adtio*
nes veras,fingimus veroiimiles. Pro-prie itaque fingere nihil eil
aliud»
quam repraefentare res & adliones
fe-cundum veroiimile, quales videlicet fuerunt, five funt, vei quales viden-tur dicunturue, vel quales eile opor-teret, ut ait Ariiloteles. Imprimis Poetse, in hoc munere occupatio
fe-dlantur τοχ,Λ&ο'λα, quod ait idem
Phi-lofophus. Nempe effingunt Heroas, non femper quales revera
fuerunt,
&.
48 O 101 17
muitos utique fuftinuere
defedus;
fedquales efte poterant, aut
debuerant:
quod in Dramatico
pariter
acmixto
genere imprimis locum habet.
Sic
Homerus lllyffi, Achilli,
ceterisque
Heroibus fuis; Virgiltus, dErieae,
A-fcanio, Achati* Anchifa:, Turno &
aliisj multa prakter veritatem
hiftori-eam attribuunt j quae tarnen,
fe-cundum verifimilis leges , inveni-unt fidem , fiquidem Poetis
propofi-tum eft fimpliciterpulcrum
&perfe-dum reprasfentare. Jam vero ideam hane univerfalem pulcherrimamque /anirno primum fuo indere ac
effor-mare, deinde vero etjam aliorum
menti contemplandam Öftere, utique
vivacioris eft labor phantafiar.
§· VI. Quid de iis porro fabulis
dicam ^ quarum tota fubftantia eft fi-da? Ut illaj quae comminifcitur Ma¬
ro de Aineae ad inferos defcenfu. Quae
de Circe , Harpyis, Profcrpina , &
fimilibus, referuntur j quorum ma¬ gna pars
Mythologie
featet.Quid
dicam de ornamentis fabulofis aliis?de allegoriarum , comparationum ,
iimilium elegantiis > De artificiis
idolo-18 o gl
idolographicis,
topographicis
? qu£ omnia foecundioris phantafiae pera-moeni funt foetus. Infpice leviter a-moris, furiarum , invidiac, famae >Mufarum , virtutum, Regiac folis , y
Regiae fomni , ceteras id genus
mi-randas fpecies, quas excogitant prs-ftantiffimi Poetarum. Sane Poets,
ut placeant, non contenti funt ve-nam fuam exercere fuper his
omni-bus, quae inträ finum fuum
conclu-dit vaftifiima hsc natura : etjam ea
formandi, quac nufpiam exiftunt,
li-bertatem imaginationi fus
impertiun-tur. Ergo chimaeras, centauros &
monftra, nefcio qus, nova
quadam,
*ut ita dicam, creandi poteftate, pro-ducunt, ut fpeciebus his
extraordi-nariis admirationem moveant. ßßßd
fabuU, inquit Boxhornius, nifi com-mentu rerum , qua nunquam exßitere?
ßjuod facere poße, omnino cceleße, ac
prope divinum, ille omnis dottrina &
in-genii princeps Pluto exifiimabat. Immo
hac parte IbEum exprimere Foetus &pro*
xime imituri aßferebat. Ghtemadmodum
enim DEI eß creare, creatio autem re*
rum
5 qua nunquam cxßitere j itu etjam
tfi§ · $· rf
Poets ex nlhtlo altquid condit, (Quem
fucum 3 fed eruditum , falladas, fed in~ nocentes , non ftne cauffa appellamus.
Quanti enim ingenii efi, fcire, qua non
V fuerunt? Quantaautem innocentia, /V00
aliosfallere, ut de iis bene poffs merert? Proinde foli Poeta extra ccelum in terris
DEum hic amulantur, /<?// /»ΧέΤ
homi-»fx habent (fi ita dicere LiceatJ creandi
poteßatem. Creantfua inter homines
ex-t ra homines, dum crectoanimo, vi arden·»
tiffimarum cogitntionum deferunt quafi
cor-pusj infe recedunty de fefecuri? (l ut
loquuntur veteres, five D£0, y/p<? divino quodam furore complentur. Creant
au-tem, qua legimus quident, fednon vide-mus. Legimus autem expofita ingenio-rum monumentis, /# #/«»» noftrum , & ,
«0/ exceptura efi
^ fera pofteritatis.
Quam rationem fcctus exponendi
damna-tam non invenio in libris JCtorumt Z.
Boxh. Orat« de Fab. Poet·
§. VII. Huc fpeélat deniqueuni. verfa di&ionis Poéticie ceconomia & apparatus.
Exferit enim
fe
officium
imitationis non minus in verbis,qvam in rebus;
quia
rebus
ficffcis
fi-Cu convenit di&io. Unde eft, quod,
ίο «ef <y Ρ·
apud Cicerönem , Poétas alia loqui
lingua dicuntur.
SECTIO IV.
Poetam debere acri &
exqu'tfito
pol*.
lere judicio·
§> I. Vulgus inaperitorum exi-ftimat, ad Poeiin non requiri
Judi¬
cium. Nam quum vident tot
tan-taque hac in re tribui imaginationi,
nihil putant reliquum fieri illi
men-tis facuitati , qu# rationum lance
trutinatur omnia & expendit. Sed
hi fetme funt, qui de re iibi ignota,
ut coeci de coloribus, ferunt Judici¬
um. Non jam de eo disquirimus,
an qui benignioris memoria? ac
phan-tafiar dotibus excellunt, aequepolleant
judicii acrimonia, aut contra :
quaqui-dem in re
> ut in ceteris artibus, ita
etjam in Poeii, certos quosdam gra-dus & infignem fepenumero ina:qua-litatem deprehendimus ingeniorum. Id certe pro indubitato habebunt
o-mnes, qui rem po£ticam penitius
norunt, nullam efié artem, qu£ illa maturius , folidius atque
exquiiitius
requirat Judicium j id quod praci-pua
4| o $» 21
-pua
partium
,quibus
conftituitur,
momenta leviter
percurrenti
facile
patebit.
§, II. Carmen
pangenti
prima
oc-currit cura
difpiciendi argumentum,
ingeniiviribus
aptum&
idoneum,
fecundum illud Horatii:
Sumite materiAm veftrk , qtti
fcribitis,
Aquam
Viribus , & verJAte
diu,
quid
ferre
re-cufentt
Jguid vAleatit humeru
cui
lett
λpotenter
erit res,
Nec facundtA deferet hunc , nec
lud*
dus ordo*
Ingenii iilam
diligentem
exploratio-nem rem eile judicii plenam,
often-dit Poeta , cum jubet
materiam
hu-meris diu eife verfandam , &
foten-ter (Kct^vvctpiv )
legendam.
Poe-matum funt genera > quae peraeque& fpiritum
fublimiorem,
&
ftupen-dam eruditionem depofcunt.
Afra,
quaeamceniore
tantum vena&
deli-catiori ftilo ledtorum animos demul-cent fibiquedevinciunt.
Anacreon
placet pernativam
fimplicitatem:
Martialis per fuaäcümina
5fecus
y. o
forte, fi tubam Homericam aut
Ma-ronianam inflare fuftjnuiflent hi vä¬
tes. Forte Tibullus & Nafo non bo¬
nas compofuiflent odas
, nec Pinda-rus & Horatius elegias. Debet
igi-tur Poeta, ne quid invita
Minerva,
&
repugnante genio, temere
aggre-diatur, ingeni i fui habitum folide &
cum judicio examinare.
§. III.
^
Vulgo
dicitur inventionipoéticas eüov quoddam ineife , ac propterea nullas ifti negotio pracfcri-bi pofle regulas.
- Νdm
quos DEus adjjpicit dquus,
Sajte fuis fttbito inveniunt accommoda re¬
bus.
Tarnen live materiam ab aliis , vel
Poetis, vel Hiftoricis, mutueris, iive
novam confingas,
utrumque arduum
erit, & periculofae plenum opus a-lear. Num ut in illis debes
famatn fe-quiy i.e. oculos ab exemplis priorum
vatum indivulfos tenere ; ita in no¬ vis cudendis difficile
eß proprie cowmu-nia dieere, ait Horatius.
Jam in
en-thyroematis & incidentibus poeticis
cautio-m o 23
cautione multa & dele&u utendum, liquidem
Hoc amety hoc ßernat promißi cArmini*
siuttor.
§. IV. Porro inventis gratiam, decorem , harmoniam conftituere >
per congruum ordinem & refpe-dum mutuum totius & partium : illud enimvero judicii res eil extra-ordinarii. Poterit etjam mediocre ingenium 9 modo imaginandi vena non plane deftituitur
, rem
excogi-tare vaili propofiti: Ted vero omnes illos
conceptus, judos intra limites
coercere , fuis
quaeque fedibus
ad-aptare , cum totius , tum partium,
aequam defignare proportionem, ita
denique omnia ordinäre ac
difpone-re, ut nihil iit deficiens, mancum nihil
&hiulcum, nihil abundans &non
ne-cefiarium, nihil confufum & ατακ}ο»$
fed iingula ea fymmetria &
confor-mitate per omniaconcordent, mutuo-que confpirent, ut
Prima non medium
, medio nec
difcre-pet imum.
Ut
ditßmplex quodvU duntnxat &
unum,
)
24 <8 ο
Ρ»
ut unus per ornnia
fpiritus
regnet,?c , velut in
circulo
linese
concur-runt in centro, ita, quat
afferuntur
in pofimate,
five
resfint, five
orna-menta , fingula ad unam metam
&
/%,
jfcopumcolliment3 in bis, inquam,
rite
veriari, nonniii
ingenii efie
arbitror,
quod
omnis
pulchri &
decori
leges
Sc
arcana, fingulari quadam
judicii
faga-citate Sc
άκξίβεία}
perfpexerit.
Idem
de eo eftdicendum, ut
io-fabula
te-xenda, inter tot alias a&iones, qua:
per
accidens
intercurrunt,
una
ta¬
rnen fervetur , qua:
denomina-tionem univerfo faciat
poemati
3 qusque partesita
connexas
habeat,
nj¬
ut, una pofita ,
necetfario
&
vero-iimiliter fequatur Sc
altera
3 unai-tem fublata, fabula: pereat
ftru(ftura.
Ut narratio iriitium Sc
progrefius
ca-piat
fe-cundum leges
ordinis
poetici,
qui
artificiofam
arnatcrypiln
Sc
par¬
tium inveriionem concinnam.
Pra:-cipue ut
in
narrando
perfpicuitas
Sc
J
modus probe obferventur,
ad
exem*
plum
Horner!
,qui,
Meiea-ι® σ §8» i;
Nee gemitio bellum Trojanum orditur ab
OVÜ,
Tum quoque ut
Epifodia
apteinfe-rantur fuis locis, & cetera. Et cum
magna fit cura Poetae
in
Jéru
, ma¬jor fane in λύσ-u
fabulae
requiritur.
Qua res majoris eft judicii, quam
i-maginationis,
dicente Rapino
5 tan-tamquediligentiam
,prudentiam
&
induftriam depofcit, ut
optimi
quan-doque Poetae, cum fe aliter
expedire
nequirent, adDEum aliquem
, permachinam devocandum , confugere
neceiTum habuerint. Quod
occafio-nem dedit proverbio : eecj dsro
fiy-TC&vvfi, de rebus pérplexis & dubiis.
§. V. Sunt quoque mentiendi
certae quaedam leges & fines,
£)uos ultra citraque nequit confißere re«.
IIum.
Imprimis, ut
Fiela voluptztum caujfiafintproxima verit·
Qvare Stentor L alios clamore sc-quans: naves in faxa , vel in mari¬ nas
Nymphas converfae:
virgulta
excadaveribus
propullulantia
: ramufaureus ex arbore progerminans,
&
commenta hujus generis plura, e
phan-<*§ β V»
phantafia principum Poétarum,
Ho-meri & Maronis , prognata ,
vitio
vertuntur Alis audoribus, tanquam
άτοπα & abfurda. Ut de co nihil
dicam? quod profani Poets non
dH-νατα tantum, verum etjam impia, &
exemplo
noxia,Deaftrfs fuis
adfcripfe-re. Nec minus fingendi licentia
ab-ufi multi recentiores Poets , a
qui-bus fubinde,
- - velut Agri fomnia9 vana
Xinguntur fyecies,
quod in.
Taffo,
Ariofto
,&
aliis
3pridem
notarunteruditi.
§. VI. Mores
unicuique stati,
fexui, nationi &
vivendi
forti
ita
at-tribuere, ut in eo τοκα&ηκον,
natu-ramqueducern,
nondeferas,
res eo majoriseft
judicii,
quomagis
ab-diti Sc occulti funt mores, nec fa-cile fub fenfus cadunt, ni(i adionis vel fermonis indicio. Eft proinde
fummi ingenii adionem
&
fermonem
ita inftruere, ut inclinationes ac
pro-penAones
animi
, totumquevivendi
habitum in perfona ftatim
agnofcas.
Requiritur
ad hoc
Angularis
perfpi-cacia judicii, ut
fagaciter
explores
natu- 1
Ο ο gfc ty
naturam morum,appetitionum animi,
& afFeftuumhumanorum. Quam
do-<ftrinam nervofe comprchendit
Ari-ftoteles, cum jubet tria prascipuc in
A tf&eo-i effe fpeéhnda, nempe, ut fint
(ύξμίΐτοηα,
cy,oict&
ϊμαλ<£. conf.
quae egregie hac de re diflerit Horat. deA. P, a. v. 10g. ad v. 120. '
§. Vli. Elocutio in carmine de* bet effe congrua, perfpicua, nativa,
excellens, numerofa, & uno verbo,
poetica. Huic adverfanturcum in
ver-bis, tum in loquendi forirulis, impro-pria, impura, barbara, antiquata, for¬
dida, humilia, tenuia, obfccena,
tu-k
mida,perplexa,obfcura,
affe&ata,
vul-garia. In quibus dele&u opus,hoceft
judicio. Utuntur Poetar peculiariqua-dam phraii. habent fuasvoces, fuos
ex-primendimodos ab Oratoribus,Hiftori-eis &aliisfejun&os.Nofcenda igitur
lin-gva & di&iopoetica:nofeendae virtutes
&vitiafermonis: difeernendi chara<fte-j res
dicendi,
fublimis,
tenuis
&
war*,neve invicem hic confundantur, pro¬ be eftcavendum, fiquidem
faepenumero
InVitium ducit culpa fuga, fi caret arte,
i»4 eft, judicio.
iS ·δ§ o $S»
§t VIII, Sunt denique in unoquoquc
carmi-num genere certte qusdam virtutcs feftandce, cerrå
qutcdam vitia fugienda; de quibus Poetices pars
ipecialismonct, Quid compofitionisdodrinam
corri-mcmorcm, qua: membrorum juftam menfiiram &
ambitum* numcrorum concinnitatcm, pedumque
inceiTus, pro re nata, nunc tardos, nunc celeres,
fccundum pulchri & decori principiä, dimetitur ac
definit, Infinitum eft omnia periéqui, Sufficiat
dixiflei Poefiu eile artem, non natura: tantum
be-neficium, Artis eil: norfnam feqüi, quod üt ritc
fiat, judicio opus, eoque accurato, exa&o, exqui-iito· Idem exercitationis munia oftendunt. Quaé
cum potiflimüm in imicationeconfiftant: haec
vero
tiiplid admodum via obtineacur, legendo quippe»
&ad eorum, quoslegerimus, exempla noihiet con-formando, denique ea, quaefcrip/érimus,
emen-dando, aliorumque de iis cognofcendo judicia; iti
iiogulis hiice momenta occurrunt confideratione di-gniifima, & iatis oftendcntia rem poeticam fummi
cflc judicii» Nam Sc qui legendi, & legendi
modus examinandus, Tum explorandae ingenii vi¬
res , & videndum quibus auftoribus exprimendis
natura apti fimus. Diipiciendus porro
imi-tationis modus, maximeque cavendum, ne Ht ille
fcrvilis, anxius, morofus & puerilis; ied ingenuus,
jibcr & virilis, In Emendatione curam fuprä
mo-dum exquifitam adhibebantvetercsj Utpote quibus
Carmen reprehendebatur, - quod non
Multa dtes, multa UturΛ cotrcuit, atque
Ferfetlum dectes non cafttganjtt ad unguem,
Nccinpropriaacquieicebantlima. Carminain acroa-teriis,ad aliorumetjam audicndas iéntentias, publice
trccitabant, Qu$ omnia, ut brevitati litemuSi fatis dcclarant Pociin fubaåum requirere
Judicium, Nunc manumdetabula,