Dissertatio de analysi philosophica, quam, venia ampl. facult. phil. Upsal. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu exhibet Petrus Westelius Ostrogothus. In auditorio Gust. maj. d. XXIX Jan. MDCCLXXXV. Horis a. m. solitis

?

D. D. DISSERTATIO , - de

AN

A

LT SI

P

HI

_LOSOPHICA,

QUAM ,

FENiA AMPL, FACULT. PHIL. UPSAL.

PRjtSlDE

Äg.

7)

yl

iV. B

_OÉTH10,

Philos. Pract. Profess, Reg. et Ord.

PRO GRADU

EXHIBET

Petrus

_Westelius

ostrogothus.

In Auditgrio Gust. Maj. d. xxix _{Jan/ MDCCLXXXV.}

HOR IS A. M. SOL1TIS.

U PSALI_AE,

S:ram R:am M:tcm

MAGN^

FIDEI

VIRO,

REVERENDISSIMO atque

NOBILISSIMO

DOMINO,

Dom.

UNONI

a

t

s. s. Theologie

DOCTORI Celeberrimo,

Dioeceseos Lincopensis E

PISCOPO

Eminentissimo, Synedrii Sacri

PRAESIDI

Gravissimo ,

Gymnasii Scholarumque per

Dioecesin

EPHORO

Adcuratissimo ,

MAECENATI

iETERNUM

COLENDO

DE

ANALYSI

PHILOSOPHICA.

<*KÉÉ«42 *&»•?>*•■-'.*•>•' 4

§■

I-Latirantes

_{guere &}

indagare

_veritatem

rerum

, folidis fuperftru£tam

causfas,

veras

a

falfis diftin-

fundamen-tis, ad humani generis ufum & verae _fapientiae

incre-mentum exhibere, nobile illud eft munus, _{cujus parti¬}

bus rite obeundis _{ingenium Sc operam dicare}

Philofo-phioe cultores nullo non tempore honeftum Sc gloriofum

putarunt;

fed

iilud adgrelli, ancipiri adeo uli funt

fuc-cefiu , ut polt tot moiitiones, polt tot labores , ab

incu-nabulis inde _{Philofophiae ad noftram ufque aetatem, pro}

veritate _{fufceptos Sc venditatos, quaeri adhuc pofiit, quid}

tanto hiatu _{rantifque promiffis dignum praeftirerint. Et}

fane, fi eas _{exceperis Scientias}, quae quantitates rerum

perfcrutantur, reliquae fere ornnes tanta laborarunt in-certitudine , totque fubierunt vicifiitudines, ut dubirandi

adelte videatur _{ratio, an lis cognofcendis par fit inge¬}

nium humanum. Attamen videmus de _{quarundam re¬}

rum veritate inter fe convenire _Philofophos

,

cujuscun-que alias fuerint Seftae Sc Nominis, tum demum

difcre-pantes, quando earundem fundamenta Sc inter fe nexum

explicare adgreffi funt; unde concludere fas efi, verita¬

tem _{neque in illis}

, quae qualitates rerum explicare

de-bent, Scientiis, impenetrabili adeo abfconditam efle

ob-fcuritate, quin alfidua inveftigatione vi«, qua res, quae

dudum _{pro veritatibus agnofcunrur, in lucem protra&ae}

funt, ea tandem habituri fimus adminicula, quorum ope

nova indies veritas _{capiat incrementa, veraeque Scientiae}

uberior _{aperiatur campus. Itaque non rerum}

natura?

4 De

Ancilyfi

que

ineptitudini

humani

ingenii tribuimus, quod

tam

exiguos

fecerit veri

Scientia

progreffus; Ted opinionibus

potius ante omnem

veri

invelligarionem

praeconceptis <3c

firmatis, atque pruritui Syftemata

condendi,

qui,

omni

jufta virium

humanae mentis

aeftimatione

pofthabita,

o-mnia fe _{explicare pofle Tibi blandiebarur.}

_{Omiilis igitur}

opinionibus,

Syfteinaticorumque

au£loritate

fpreta,

quae

fit refta ad veritatem via videndurn, & fi inventa fuerit

illi itrenue infiPiendum. _{Quae noftro sevo coli ccepta eft}

Philofophia Experimentalis, novam & ad

ufum magis

adcommodatam fcienriis additura _{formam, re£tum} re¬

bus _{pretium ftatuere docla, non fine ratione , me}

_faltem

judice, veram & unicam

ad

veritatem tarn

indagandam

quam proponendam invenide femer jactare

poreft

viarn, quae cum in Analyii illa in Recentiorum Philofophorum

fcriptis laudata confiftat, operae pretium eile judicavi,

levern illius tradere ideam hac _{opella, cui} , fi

juniori-bus ad _{Philofophiam manuducendis ingeniis utilis} quo-dammodo videri _{poilit, Tuam B. L. faventiorem cenfu«}

ram forfan non _denegabis.

§.

IL

Ånalyfin Philofopbicam verbis definiruri Sc brevb

ter _{defcripturi, quatenus unicam ad veritatem viarn}

comprehendit , varias vocis Analyfeos apud literaros

iig-nificationes, ne confufionem _{parere videantur},

recenfe-bimus. _{Analyfis vox Graeca idem eft ac Latinorum}

Re-folutio; adeo ut compofitum quoddam in fimpliciores

reducendum _{partes femper fupponat. Sic, qui in}

Sy-nopß laborum , quos in Scientiis praeftant Eruditi,

tra-denda _{operam impendunt, Analyfin eorum liftere}

di-cunrur, _{quando, ex compofita operis cujusdam mole,}

praecipua, quae Au£lor monftrare voluerit, rerum

Pbilofophica.

5 menta inter _{legendum ita colligunt, ut fcopus, Ingeni¬}

um Sc mens tam Auctoris, _{quam Operis, in aperto}

col-locentur, Sc fundarnenta, quibus nituntur , le&oribus

fe _{faciliusdijudicanda drtebeant. Quae Analyfis eo minus}

eft _{operofa, quo feliciori naturseque rei convenienriori} ordine fua _{proppfuerit piacita}

_Aueior.

_{Senfus Analyfin} peragunt confufarum Sc compofitarum idearum , quae ex

iimulranea _{plurium qualitatum, in uno eodemque obje£lo}

conjunftarum, in organis imprefiione oriuntur, quando

fingulorum

fenfuum

examini corpora fubjicimus, Sc quid

quisque eorum diftinguir, obfcrvamus. Auri e. g.

colo-rém vifus, pondus Sc duritiem ta&us percipit, quibus

in unum _{conjun£iis exfurgit diftincbior auri norio.}

Phy-fici Sc Chemici, artificiofar _{magis Analyfi, plures adhuc}

diftinguere docent rerum compofitarum proprietates Sc

quod communis fenfuum ufus incepit, arte perficiunt, ad _{limplicillima, quam fieri poteft} , afcendere corporum

principia laboranres. Analyfis denique a Logicis

Scri-ptoribus commendata Methodum in veritatis

cognitio-ne utilem denotat Sc _{opponitur Synthefi, feu}

compofi-tioni, qua viam indieaie volunt , qua a fimplicioribus

ad _{compofiras res progredimnr. Hasc vero Analyfeos}

a _{Synthefi diverfitas, abftra£te nimis a plerisque}

expoli-ta _{, variis reliquit locum erroribus , adeo ut qui nomi¬}

ne eandem methodum fecuti _{funt, ramen}

re ipfa

firpi-us inter fe _{difcrepare potuerint.}

$.

"i-♦

Ingenio humano nullum ad incognitarum rerum

no-titiam parere aditum, nifi per ea, qute fibi dudum

co-gnita & perfpe£ta habuerit, concordi voce fatencur

om-nes veritatis _{perfcrutarores; Sc quamvis primum Sc ulti¬}

mum Scientiae humante fontem _{indicaturi, in diverfas}

abe-6 De

_Analyß

abeant fententias, in eo tamen conveniunt, quod a

cö-gnitione

dudum

parta,

& ulteriores perquirendi

occa-liones, & adminicula quaefita inveniendi, petant. Feli-ciora _{ingenia ,}

_ufu

_rerum

_fublevata

_{, in rebus rerumque}

causfls _{jam pridem latentibus in lucem protrahendis cum}

iucceflu verfata fuere, antequam de regulis veritaium

in-dagationi profuturis cogitatum fwit. Succeflum , quo in

ftudio veri ull Tunt homines, obfervando, Sc

reflexen-do ad viam, qua dudum progrefli funt veritatum

utili-um _{indagatores, prima enara (unt praecepta, quae ad ul¬}

teriores ducere debere _{progreflus, eo majori jure Tibi}

polliceri potuiflent Scientiae Studioü, quo certius

adju-menta, quorum neceflitas Se uEilitas exemplis quibusdam indubiis dudum _{perfpeXae fuerint , flngulis ad eandem}

tendentibus metarn _{profutura fore exfpeXandum fit.}

Ob-fervarunt ergo fciendi cupidi, ilios, qui antca

incogni-tis veritatibus fcientias ditarunty ita _{progreflos fuiffe} :

ut vel _{ea, quae dudum cognoverant, meditandoy novas}

concluflones pro totidem veritatibus habendas elicuerint,

vel _{quando quaeftio quaedam altioris indaginis, feu cujus}

enodatio ab antea _{cognitis non flatim pateret, propoflta} fuit, res quaeflione illa contentas penitius perfcrutare cce-perint, easdem reflexione in partes refolvendo 8c

uni-cuique ita attendendo, ur, quae quaerenda fuit illarum cum

antea _cognitis connecfio, _{racilius inveniretur. Illud}

Syn-thefin, hoc Analyfin vocarunt. Inter (cientias, q»uas ambitu fuo _{comprehendere valet ingenium humanum ,}

nulla _{prius ftabilem naXa eft formam , nulla prius novis} Sc indubiis veritatibus nobilis fuit, quam Mntbeßs;

ira-que eultorum illius exemplis viam veritatis eruere Sc

ii-luftrare e re elfe _{putarunt Philofophi, eorumque}

Syn-thefin Sc _{Analyfin ut normam in}

_flngulis

_Philofophiae

partibus obfervandam proponere non dubitarunt.

Ma-thematicorum methodus _{duplex, altera Geometrien, quae}

con-Fkilojophicct.

7

r

conftru£tione Geometrica, altera vero

_Algebraica

_,«quae

calculis _{perficitur. Utraque & fynthetice & analytice}

in inveniendis veritatibus Mathefeos foro _{fubje£tis adhiberi}

poteft, quamvis hane fpeciali nomine Analyfin appellare

recentioribus, placuerit. Logici priorem feu methodum

Geometric-am , praecipue imitandam propofuerunt, Sc ad

iliius normam _{regulas veritaris inveniendi Sc}

perrra£tan-di _{praefcripferunt. Obfervarunt igitur, Geometras}

vete-res, qui veritates Mathematicas primum detexerunt , Sc

in fcientiae ordinem _{difpofuerunt, in veri inveftigatione}

Analyfi ita progreffos fuiffe, ut, propofita re , feu

quae-ftione, cujus veritas aut fallitas, Ii Theorerna, fi vero

Problema fuerir, pofiibditas aut impoffibilitas ignoratur,

id fa&um _fupponant , quod faciendum proponitur, Sc

hinc _{inquirant, quid inde fequatur; fi in hoc examine}

ad veritatem aliquam claram Sc evidentem necefiario

cum re propofita _{connexam perveoerint, verum} effe con-eludunt, quod propofirum erat, ac denuo orfi, ubi fini-erant, illud demonftrant methodo, ut vocanr,

compofi-tionis, feu fynthetica. Sedfi neceffariis illationibus dedu£li

fuerint ad abfurdum, & impofiibilem & falfam rem propo-fitam _{pronunciant a). Hacprogrediendi ratione plerumque} illos ufos fuiffe in veritate _{inveftiganda videntes, Sc altera} feu _{compofitionis in eadern inventa difponenda Sc ad}

aliorum ufum _{proponenda, hane Synthefin, feu ?netbodum}

doftrince , iIiam Analyfin , feu methodum refnlutoriam Sc

in-ventionis _{praecipue appellarunt; quamvis neque}

Syn-thefi fuum in veritatibus _{incognitis indagatrciis ufum}

de-negaverint, fed exemplo Mathematicorum, prout ferat

occafio & materiei _{explorandae indoles, Synthefin Sc}

Analyfin

promifcue

adhibendas effe praeceperint.

§■ iv

De

_Analyß

§. IV.

Regulas

generales

in

veritaris,

cujuscunque

fuerit

in-dolis, inveftigatione

profuturas qui

proponere

ftudue«

runt, _praecipue

poftquam,

fpreta

au&oritate

Diale&ices

Ariftoteiicae, utiliori forma ipfam Logicam induere e re

eife duxerunt , indicatam dudum Geotiietrarum methodum

veluti _{exemplum fibi in unaquaque}

_{fcientia imitandum}

propofuitre dudum

obfervavimus.

Itaque

non tantum or*

dinem a Mathematicis in eruenda veritate ftabilitum, fed

8c indolem _{preecognitarum rerimi, quarum cum verita*}

tibus _{inquirendis nexum invenire moliebantur, examini}

fubjicere cceperunt, ut illarum analogia ducti, regulas

rationi _{praiciperent. Ultima in fcientia fua data Geo*}

metrre _{axiomatibus, definitionibus 8c} poftulatis

compre-hendere videbantur; concludebatur igitur, prima &

iim-pliciflima omnis veritatis

fundamenta

in

propofitionibus

quibusdam generalibus contineri, a quibus ultima

Ana-lyleos meta & prima

Synthefeos

principia petenda

eflent; quse opinio, tanto acilius fidem inveniebat, quo

magis opera Cartesianorum

b)

revivifcens

Platonicorum

de ideis irmatis commentum _{pro indubio haberetur; illo}

enim nova, ad veram idearum originem afcendere 8c

di-verfam earurn indolem cognofcere cupientibus, objicie*

bantur _{impedimenta, veritati non minus inimica, quam}

Scbolaßicorum Philofophorum incuriofiras, qui ex

Ari-ristotele _{veritatem, quam} in _{rerum natura, quterere}

ma-b) Prffterire ramen non pofTum, quin hoc loco Cartefianis

Philofo-ph's, quem Logicam tra&aufes meruernnr, honorem tribuem, fcilicct in

eauffis errorum & _{prsejudiciomm eruendis multa} ad ufum vir® apra & fenlui hominum communi congrua tradiderunt. Qui attentius Methodum

Cart/sii ,t Maixebranctie RechercJjes de Ja verité ,Aitern cogitandi.

Rv-DEtjP Exercit. Rat.. Part. IV. Omförnuftsfvek, perlegerit, eosmtiltum in

nritifTima hac _{Logices Parte fucceflores liios, Wolfianos loquor.}

Fbilojbpbica.

9

malwerunt. _{Ipfi, qui}

_{& Analyfi &}

_Synthefi

Mathcma-tica cum fuccelTu uii fuerunt, _parum de caufis fucceffu-um fuorum folliciti, haud raro hallucinabanrur c)y ubi

ipfa idearuuj

indoles, quibus occupari

erant, errorem

non _penirus

excludebat.

Sic

defnitionibus

_{e. g. ea}

ex-plicare tentabant, quae

propofita idearum

geneli, facilius

Sc iine confuhonis metu unice comprchendunrur. Non

iraque mirum, fi, Mechodum eandem ad res

indole

fua a

Mathefeos _{objecto diverfiffimas adhibendo,} parum profe-cerit veritatis _{Studium, Ted ßrpius, forma veriratem}

mentiente, erroribus Sc hypothefibus haud meritam

ad-diderit methodus _{ipfa auctoritatem. Communi receptum}

fuit _{Philofophorum judicio, omnia ab axiomatibus feu}

abftra&is_{principiis deducenda effe, Sc univerfalia}

particu-laribus effe noriora; cum _{itaque quaeftionem quamcunque}

refolverent, alio hoc non faciendum effe confilio putarunt, quam ut rei nexus cum

propofitione

quadam univerfali,

qucE vel per

fe evidens

principii loco ponenda effet ,

vel ex _{primis hifce principiis jamdudum dedubla fuit,}

pateret, Sc cum

deinderefolutam

explicarenr,a propofitione

generali

initium

facientes ufque

ad rem demonhrandam conclulionibus Sc _{fyllogifmis properabanr. In id ita¬}

que inprimis incumbendum putarunt, ut prima princi¬ pe feu

propofitiones

generales menti infixas ac fundatas Sc per fe evidentes, quas

fcecunditate

fua omnes

veri-tates poffibiles _continere arbitrabantur _{, haberent. Qui}

itaque Reformatorum noraen in Philofophia ambiebant,

antea _{recepta principia novis explicationibus Sc novis}

quoque principiis pro fua quisque mente, adaugebant d).

B His

c) Plurn Mathematicoruin in methodo hac adhibenda

Hallncinatio-snm _{exempla collettn videhis in Arte cogitandi feu Logica Portus}

Regii Toni, IV. _{Cap. IV. V. IX. quamvis, certa earum remedia ibidem pro¬}

pofita efle, non fine ratione dubiremus.

10 De

_Analyfi

His vero _{principiis traditis ac firmatis, & definirionibus}

terminorum, quibus compofita erant, prasmißis, Scientias

tradandas _{adgrediebanturj quae cum vei res in communi}

vita _{quoridie commemoratas, vel opiniones &}

hyporhe-fes _{Philofophorum compledebantur, parum unde}

pri-mum _{innotuerint, fed quomodo}

cum principiis ita

di-dis _{primis & fimplicibus connedione quadam}

_jungi

_Sc

deinde ab illis inverfo ordine demonftrari _{poflent , foli«} citi eranr _{e). Hinc haud raro accidifTe obfervamus,}

ut definitio rei _{cujusdam arbitraria, locutiones}

methaphori-cae , asquivoca vocabulorum ügnificatio, illis vinculo

in-fervierit, quo res demonftrandas cum _{principiis fuis}

primis jungerent /). Si quis fenfu tantum communi

praeditus Sc _{perveriis Philofophandi Syftematibus adhuc}

non fafcinatus

, haec omnia vel paululluoi

meditare-tur j nullus dubito, quin abfurdam Sc

parum utili

rerum _{cognitoni profuturam ex hac methodo}

oriun-dam efle _{difciplinam ominaretur. Non is Tum, qui}

de

meritis Illuftrium Virorum _{quid detrahere velim, multa}

bona, mulra utilia, nova _erjam a Philofophis hanc

me-thodum _{ufurpanres tradita Sc deteda fuere : hoc vero}

ingenio Sc fagacitati illorum , non methodi utilitati

ad-feribendum _{puto; certiflime enim mihi perfuadeo, illos}

longe alia via in iftis rebus inveniendis ufos _fuifle,quam

illa, quae a _{generalibus incipit; Ted ingenii fui tentamina}

obfervare _{opiniones de Methodo ab uniuerfalibus}

inci-piente vetabant, unde immeritum illi & fe _{ipfos &}

ali-os fallendo tribuebant honorem.

_Philofophi

_Recentiorcs

qui Cnrtefiana de«<omta adfcrt Auftor Artis _{cagitandi. Wolfius}

principia Scholafticae Philof. denuo _{pro foecundis poflibilinm omnium veritatum} genefricibus adfumturus, novo e Leibnitziano _{penu defumto piincipio,}

ra-tionis fcilicet_{fnfficientis, eenim unmerum auxit.}

e) _{Qui Wolfii Logicmn ceteraque illius Scripta Scientific» Philof»}

iCUtioti _{perlegerif ocbio, de veritate hujus affertionis haud}

dabitabif»

Pkilofophica.

II qui progreflus ingenii humani

obfervando

fequi

conful-tius _{duxerunt, Principia generalia eo minus}

_principii

lo-co _{ponenda 6c pro fimpliciflimis cognitionis}

_humanas

ftaminibus habenda _{effc, dudum demonftrarunt, quo}

cer-tius _{conftabat, illa non aliud effe quam exprelliones}

fummarias _{cognirionis e conüderatione rerum} particula-rium partse, qute vi omnique certa fignificatione

priva-rentur, fi ad alias res, quam illas, a quibus vel primum

formarte _{erant, vel teque formari potuiflent,}

applicaren-tur. Viderunt iidem nec dubitatione ad mentem

Caä-tesii indituta , nec Philofophorum de definitionibus 6c

fyllogifrois regulis veritatum utilium au£him iri nume-rum, fed

conlilium

Baconis fequendo, qui ipfas ideas

male _{compofitas effe autumans, hane ipfam omnis}

Sci-eh'iice materiam reficiendam _{juflit. Methodum itaque}

jam pridem ufitatam damnantes, novam proponere noa

dubitarunt, Analyfeos nomine denotandam. Antiquam

ve-ro 6c _{Analyfin 6c Synthefin generali nomine}

_Synthefin

appellarunt, ut a fua Analyfi illam diftinguerent g).

§. v.

Philofophi itaque Recentiores ab anteceflbrum

fu@-rum erroribus fapere do£ti, ultimum _{errorem fontem,}

in confufa _{öc parum determinata idearum indole latere}

obfervarunt, adeoque de eo operam navare re£te

infti-tuerunt, ut ideas diftin£tas Sc determinaras haberent.

Mathematicorum axiomata & data _{penitius perfcrutantes,}

non in illorum _{univerfalitate, fed in determinata idearum}

indole, quibus compofitte erant & ad quas adplicabantur,

eorum excellentiam _{inveniebant, Marhefeos enim} obje-£ta prolubitu a mente compofira, certitudine fua gauderent,

quamuis vel nihil iliis conforme in rerum natura exfiftens

B 2

mon-g) Vid. Condillac. Fjfai fur l'origitie des eonnoijfances hutnaine

12 De

Analyfi

monftrari

_potuiflet,

_{nec unquam}

_{dubia fignorum, illa}

de-notantium _{fignificatione}

_fallunt,

_{cum eorum}

_compofitio,

nec a ftatu mentis , quae eadem concipit, neque a

defi-deriorum per res exrraneas mutata

indole pendeat.

Hoc

iraque onus , hic labor , ut

ideae,

reliquarum Scienriarum

objeäa

/fignaque

iisdem

refpondentia,

quanrum

fieri

pos¬ fit, determinata redderentur , idque propofita Analyfi fe

feffé&uros effe fibi blandiebantur. Nullas alias per fe dtftincfas & determinatas ideas invenerunt, omnem fuae

cognitionis mareriem examinantes, quam quae

imrnedia-ra in fenfus impretfione Format® _erant, has itaque pri¬ ma & fola omnis cognitionis fundamenta eile

certiflime

viderunr. Ulas _{itaque pro principiis primis &} fimplici-bus _{Philofophi affumferunt, ad has Analyfi}

_defcendere

Sc ab iisdem _{Synthefi denuo incipere Sapientiae}

Studio-fos _{juflerunt, qua in re nova Sc}

_{proficua ab}

_{illis tradi*}

ta veritates inveniendi Sc tra&andi Merhodus confifiit;

adeo ut omnes veritates, _{quae non} immediate _per fen¬

fus determinantur, tarnen ad ideas fenfuales velut ad

fonrem fuum referanrur, Sc inventa fenfuali hac origine>

ab illa denuo _{genealogiam idearum fequendo , ad ea,} quae a fenlibus remotioia videntur, a/Turgamus.

Adcura-re _{itaque loquendo Merhodus haec ab analyfi Sc Synthe¬}

fi _{compofira eft} , ita tarnen ut Analyfeos praecipue

no-men _{mereatur, eo quod ideae, in quibus determinandis}

occupatur, c'ompo'fitae funt, vel a compofitis oriuntur..

Sic ideas Subftantiarum fenfuum _{Analyfi h) formamus.}

Sic _{fimplices ideae abfira&ce non alio modo, quam ana¬} lyfi a compofitis per fenfus cognitis obje£tis incipiente5

intelliguntur. Sic

modi

quoque, quos Lockius mixtos

ap-pellat, qui obje£la tam artium, quam Fhilofophiae

con-ftiruunt, fignis plurium idearum fimplicium

concretio-nem _{comprehendentibus, ut primum notiones eorum for¬} ma

Fhilofophica

13

matse funt, noftro

infinuantur

intelle&ui,

nec

determina-tam in menre noftra habere poffunt

fignificarionem,

nifi

Analyd fingulae , quae

ad

unam

efformandum

norionem

coaluerunt, ldeae fimplices a

fenübus

primum

ortae,

di-ftinguantur &

causfae

coalirionis

,

ultimo

quoque

in

fen-fibus _{qua'rendce , ad eorum}

_{compolitionem}

_explicandam

adhibeantur _i).

§- vr.

Plurimis _{gaudet haec}

_{methodus meritis,}

_quorum

in-iigniora breviter

nominabimus:

1:0

Ad utiles veritates

in-veniendas re£la ducit. Veritates enim ab idearum nexu

oriuntur, hic vero nexus in

idearum

genefi omnino

la»

tet, illam itaque indagando

quaeritur

veritas ,

&,

illa

in»

venta, haec femet fpectandam

praebet.

2:0

Ea,

quce

in-venit, fimul demonftrat; nexus enim

idearum,

qui

indi-cara earum geneti _patet,

demonftrationem efficit.

His

igirur non tantum

Scholafticorum

de

invenicndo Medio

Termino _{proecepta, Ted tota quoque}

_{Logicorum de}

_Arte

Syllogiftica do£trina e

Scholis

Philofophorum releganrur.

g:o Limites certos Sc indubios

perquifitionibus ingenii

humani _{ponit. Ubi enim}

_{fenfus materiam cognirionis}

tradere deficit, ibi etiam Scientiam humanam hnire

ju-bet, cum, abfolute eompletas & effenriam realem rerum

exfiftentiun? _{explicantes ideas nos nunquam}

_{habituros efle,}

certillime evincat. _{Quo pra?cipue meriro iili anrecellit}

Philofophiae, quoe ab

univerfalibus Sc

abftra&is

incipien-do, quid fufti»neant humani ingenii vires,

quid ferre

re-cufent, nunquam fatis exploratum

habebat.

Qiii debira

attentione Sc Scholafticorum Sc Cartesii Sc Wolfii

illi-ufque Afleclarum labores in

definiendis

limitibus rationis

B ₃

hu-i) Conf. Diflertanoneui, fub. Mod. Pradidis mei. n Vetr. Rfitiqutft

edi-tam, ubi _{analylis haec ad determinanda» ideas Morales adhibenda de»}

De

_Analyß

humanae meditarus _{fuerit, facillime mecum fatebitur, in} hac _(altem, (i in ulla unquam alia re , vacillanres fuifie

eorum _{opiniones. Quid quaefo, de Libero Arbitrio, de}

Origine mali, &c. dilquifitiones, tanti in eorum

Philofo-phia momenti, aliud funt, quam indubia fenrentiae _hujus

teftimonia_{? 4:0 Abftra&is ideis realem tribuere}

exfiften-tiam _{prohibet, illarum geneün indicando, Sc hoc}

ipfo

eo _{magis commendanda eft,}

quo certius finem tricis Sc

inutilibus _{Methaphyficorum quteftionibus}

imponit, &

im-menfa illa _{Syftemata confuüonem & errores}

fpargentia,

perpetuae & bene jneritae tradit obfcuritati _k). 4:0 Er¬

rores _{corrigit, (i enim acciderit, ut ideis}

analyii

forma-tis obfcuri _{quid Sc incerti adhaereat, facile hoc defe£hi}

admonemur, analyün non re£te, Sc qua decet cura per-actam e(Te _{; illam itaque denuo inchoandam «Sc}

majori

attentione _{perficiendam efle}

, paret /).

§. VII.

Inter omnes, _{qui hac noftra} aerate _Philofophiae

ope-ram navare fluden t, _{optitne quidem convenire videtur}

de _{principiis cognitionis humanae a particularibus Sc}

fen-fualibus ideis _{petendis , nuliamque aliam ad inveniendam}

veritatem, quam _{Analyfin jam indicatam, patere viarn}

,

fed an ad veritatem aliis _{proponendam Sc in Scientiae} formam _{redigendam aeque fufficiens Sc}

proficua fit,

ma-gnopere dubitatum fuit, atque an non heic _principia abftra£fa & _{generalia majoris forent ufus Sc commoditatis}

di-k) Vid. Conuillac examinantem _{impium illud Spinoza Syftema.} Trnité des _{Syftemes. Cap. X.}

/) Plnra de methodi hujus praeftantia videte licet _{Ejpii fur Vorigine}

des _{connoiffances humaines par Condillac Part. I» Sect, II.}

Cap. 7. dt

Part. II. Se£t. II. _{Cujus de} vera merhodo judicia eo _{magis commen¬}

danda efTe putamus, quo praecepta ipfe fuo exemplo optime

illufiraverir,

Qui üb. cit. Part. I. Sed. II., qua par eft attentione, perlegerint,

invenient-Philofophica.

difceptatum.

Ipfe

Lockius , qui primus errorem eorum,

qui ab univerfalibus principiis deducendam elfe ornnem

Scientiam _{crediderunt, argumentis omni dubitatione}

fu-perioribus in aperto pofuit», de axiomarum ramen

gene-ralium ufu in _{proponenda veritate Si aliis tradenda non}

fans adcurate fententiam fiiam _{proponit m). Quanquam}

autem ab antecedenribus _{patere arbitramur, quo in}

lo-co _{ponendae fint propofitiones illee generales; illasque ad}

particularium veritatum certitudinem vel inveniendam

vel confirmandam parum conferre, nodram tarnen de

eorum in _{proponendis Scientiis ufu fententiam} explica-bimus. Si vel maxime _{concederemus, propofitiones ge¬} nerales & _{principia, communiter ita dicta prima, a limi¬}

ne Scientice _{cujusdam polita, ad traclandas veritates}

in-fervire _{pofle, ordinem ramen, eorum ope inventum, ab*}

firaftum adeo &z arbitrarium elfe _{credimus, ut nova}

di-feendi _{cupidis pariat impedimenta, & fi ad aliorum}

opi-niones memoria? mandandas _{ufui elfe queant, ad folidam} tarnen & veram Scientiam aliorum animis inftillandam

eo minus conducunr, quo certius conftat, veram ide3rum originem, eorum ufu, no£le & obkurirate, a

mediocri-bus _{ingeniis vix penetranda} , involvi. Qui alios docere

vult, per e^ndem eos ducat necefie effc femiram, quam

ipfe calcavit, cumque nulla ad veritatum utilium _Cogni¬

tionen! ducere _{poreft, nifi quee per Analyfin, a} fenfuali-bus_{inceptam, paret, proponendas elfe veritares eo}

ordi-ne _{quo natae} funt, _{vel falrem nafci potuiflent, pro certo}

habemus. Si autem _{propofitiones generales ad hunc}

in-veniendum ordinem conducere _{quis dixerit, libenter cum}

eo faciemus, fi _{hac fua fententia indicare voiuerit, id}

q.uod intelligibili magis loquendi forma exprimimus,

quando a Scienrias

Magiftris

fufficientem rerum, quas aliis

i6

De

Ann

lyft

Pbilofophica.

proponere

ftudent,

requirimus

cognitonem.

A

vero

e-nim _principio

_{ipii inicium}

_facientes,

particulares

ideas in

clafles fecundum earum cognationem per

anaiyfin

notam

diftinguere,

&

fummariis

expreflionibus

comprehendere

difcunt, idque eo facilius, quo

majori

ftudio

(ingulas ideas,

ad Scientiae, quam tra£tandam

fibi

propofuerunt,

circulum

perrinentes,

Analyii

examinaverint;

haec

enim omnia

oc-caiionem _{praebent &}

_habitum

_firmant

_ordinem

_natura:

rei & difcentium ingenio

maxime

adcommodatum

inve-niendi & adhibendi, adeo ut genefin idearum

fequendo,

quae prima

Sc

fundamentalia

Tunt primum

tra&entur,

'Sc

qlue eandem

habent originem,

fecundum

veram

fuam

affinitatem collocentur, ut fenfim Sc univerfum Scientiae

campum Tibi apertum

videant difcentes

,

Sc

tandem

ipfum Scientiae

ordinem ipfi

dijudicare