Dissertatio de differentia inter moralitatem et legalitatem, quam venia ampliss. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu proponit Laurentius Johannes Boræus, Ostrogothus. In audit. Gust. maj. d. XVIII Maji MDCCXCVI. H. a. m. s

DISSERTATIO

DE

DIFFERENTIA

INTER

MORALITATEM

ex

LEGAL1TATEM,

<=».. , =£^

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPS\

PRJES1DE

,1U

DAN.

_BOETHIO,

ETH. ET POLIT» FROF. REG. IT ORD.

PRO GRADU PROPON1T

LAURENTIUS _{JOHANNES BORMUS,}

OSTROGOTHUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XVIII MAJI MDCCXCVI.

M. A. M. S.

■ * • ' 111

U P S A L I JE,

IN

SACRAM REGI AM

MAG NM PID EI PIRO,

D10ECESE0S LINC0PJENS1S

EPISCOPO,

REGII ORDINIS DE STELLA POLARl

ME

M

_BRO,

REVERENDISSIMO

DOM.

DOCTORI

JACOBO

AXELII

LINDBLOM,

SACRUM

I VOLUIT i LAUR. _{$0H. BORAZUS*}

DE

DIFFERENTIAINTER

MORALITATEM

ET

LEGALITÄTEN.

§. i.

Inter

merito

primas,

referimus,

quae

Philofopho

quae in ideis

incumbunt,

diftin&is &

curas

omnimo-

illam

mode determinaris rerum, de quibus quaerere fuum esfe

exiftimar, formandis collocatur. Natura fua non lubens

patefacit myfteria

aliis,

quam

qui

quid,

cur

&

quomodo

quaerendum fit intelligunt.

Neque

in

ea

Philofophiae

parte, quoe ad aftiones liberas

regulis

moderandas

fpe&ar,

feliciter verfaretur ille, qui confufis regularum

quaeren-darum norionibus contentus, parum referre putaret,

qua-lis in _{regulis adlit necesfitas, dummodo qualicumque}

ra-tione easdem commendari _{posfe fibi videre vifus}

_esfer.

In _{ipfa racionis confcientia unicuique}

_{causfa adeft}

diftin-gvendi rnorales regulas a praeceptis

prudentiae,

cujus rei

in communibus hominum _judiciis luculentisfima

occur-runt teftimoniaj haec judicia nifi in partes fuas conftitu-entes reduxerimus , eorumque elementa, eadem fere ac

Chemici utuntur methodo, a fe invicem divellere &

di-flingvere iteratis vicibus conati fuerimus,

fieri

non po-teft, ut do&rinam moralem puram & firmis principiis

ni-xam _{unquam habeamus,} Ejusmodi qualicuoque debemus

ana-4 De differentia intev Moyalitatcm

tnalyfi inculcatam ab omnibus fere pofterioris aetatis Phi»

lotfophis inter moralitarem Sc _{legalitatem diftinttionera,}

Sc notam _{esfentialem, quae per hanc diftin&ionern}

indi-catur^ legis _{moralis, in fundamento poteftatis obligandi}

illi _{propriae quaerendam. Cum vero, me judice maxime} Sc _{religioni Sc moribus interfit, ut hsec dudum in}

gene-re _{agnita diverfitas, charaeterque legis,}

quam refpicit,

farrus _{te£lusque maneat, nec denuo peregrinis mifceatur,}

quod haud raro fieri fölet, notis, meas _qualescumque

periclitari volui vires, in recepta hac diftin&ione ita ll-luftranda, ut quid ad puram Sc non fucatam moralitatis

ideam _{requiratur appareat.}

§. 2.;

Per moralitatem indicatam volumus eam aftiönum

liberarum cum _{lege convenientiam, quam in earundem}

ad _{regulas relatione, nifi revera morales Sc abfolute}

im-perantes fuerint, frußra quseliveris, quaeque in voluntatis

determinatione, a nulla alia re _{quam a lege profeeta,}

con-fiftit. Per _{legalitatem autem eam intelligimus cum lege}

morali _{convenientiam, quae effectus a lege praefcripros}

Tantum _{refpicit 8c locum invenire poteß, quamvis alisc}

quam pura reverentia legis ad eosdem producendos

im-pulerint causfae. Hanc accidentalem, illam vero

necesfa-riam Sc esfentialem _{judicamus. Hsec innocentiam Sc} me-ritum in foro externo 8c coram hominibus , quibus

inti-mos animi recesfus _{perfcrutandi non concesfa eß facul¬}

tas, tribuere poteß, illa fola pretium in foro divino Sc

confcientiae a&ionibus addit. Illam _{ratio, in qua mora»} Iis noftra indoles tota _{quanta fita eß, ut rnetam qua}

ten-dere debemus fixam Sc conflantem _{proponir, quamvis,} an a&iones, quales easdem _{patramus vel patrare vaiemus,} ean~

U5 _Legdifatm. 5

eandem _{perfe£le referant in dubium vosari}

_posfet,

_dum

hane e contrario in humanis a&ionibus cernere <Sc

ex-periri licet. Hane clare facile mente conceptam

differentiam

ne ftudio Cdndem diftinctis explicandi noris, in _quo

Phi-lofophia verfatur, denuo perdarnus, illa praecipue

adhiben-da eft cautio, ut convenientiam cum _lege moralitatis no¬

mine indicatam non _{quseramus in a£lionibus} confiliisque

hominum _{quales Tunt, fed quales esfe deberent, nec} ean-dem s rebus materiam a _{pofteriori rationi prsebituris, fed}

a charactere rationali a _{priori iliis impresfo derivemus,}

id enim eft rationi _{proprium ut experientiae limitibus}

non circumfcribatur, fed ultra _pergat, & necesfitatem totalitatemque, in iis quae experti fuimus numquam

ob-viam j requirat & pariat.

§•

i-Ut _{itaque puram a rebus quibuscumque alienis} de-faecaram _{moralitatis ideam proponamus, eandem utut a} forma rationis unice ortam confiderare _oportet,

adeo-que non ut rem a&ionibus bumanis expresfam, fed

ut _{prototypon liberis viribus propofitum, eui}

appropin-quare, non vero atringere & adftionibus perfe£le referre

datum eft. Ut confenfus cur» _{lege, qui numquam} dis-fenfus fieri _{poreft, explicanda eft moralitas, quare ad}

veram illius ideam non antea _{perventum eft, quam} o-mnes alias ad _{agendum moventes causfas ita mente}

re-moverimus, ut fola lex feu chara<fter rationalis legis

vo-luntatem determinarurae _{luperfir. Amice fatis inter omnes} convenire videtur de _{eo, quod morale pretium iis}

tan-tum infit _{acfionibus, quae unice propter re&itudinem}

fu-fcipiuntur. Indicatam communi hoc judicio moralitatis

Rotam _{fequi nobis licebit usque dum ad ea perventum}

6 Di _{dijferentia tnter Moralitatem}

principia, quibus propter

rc£titudinem fa&a omnino ab

iis, quae propter alias

causfas fufcipiuntur, feparata

exhi-beantur. _{Qui a fcelere propter metum ne in lucem} pro-trahatur Sc _{peenam illi fubfecuturarn abftinet, vel}

tem-perantiam aut liberalitatem lucri, commodorum

vel

glo-riae causfa colit, non eum boni probique nomine dignum

habemus,requirimus ut fcelera per fe averfetur,

virtutes-qu® per fe fe&erur.

Eandem

hanc

ratiocinandi viam

ulterius _{profequentes verum}

_morale

_pretium

_iis

_non re-&ius tribui posle a&ion-ibus videbimus, quae aliorum ca¬

usfa _{fufceptae, veram autem originem}

_fenfui

involunta-rio commiferationis Sc fympathiae debent, Quantum i-gitur mihi judicare

licet

veram

moralitatis

ideam

fuis

non asfequuntur explicationibus ii recentioris aevi

Phi-lofophi, qui eandem fartam

te&amque fatis

esfe

purant,

dummodo fenfus fociales ac illos qui ad individui con

fervationem tendunt acque naturales esfe demonftrare

posfent. Nec

fufficere

ad

moralitatem

arbitramur,

ut a lege imperata

a£tio

propter gratum

illam

immediate

confe-quentem fenfum fufcepta

fit.

Quamvis enim nulli

dubitemus, quin lseta bene fa£lorum (ir confcientia,tarnen

ix _{hujus gaudii fenfus is foret, qui}

_{folus virtutis}

_pretium

conftitueret, moraleque bonum voluntati commendaret,

propter id

quod

in

fenfu phyfxce

jucundum,

non propter

id _{quod in repraefentatione legis}

_adeft

_{moraliter re£lum}

agere nobis

praefcribererur,

Sc}

quid

tum

phyficnmamo«

rali bono _{reipfa diflingveret,} me nefcire

fareor.

Qui

hanc _{experti jucunditatem eam aliis}

_voluptatibus

prae-ferrent eandem _{fequerentur, aliis vei*o vitio vertere non}

posfent, fi jucundam fatis

fibi

esfe

fine illa vitam

puta-rent, Sc fi eos erroris arguerent, illum

inrelle£bus

non

voluntatis esfe fimul concederent. Quamdiu fundamema

Sf _Lvgalitatem. 7

jttdiciorum advoluntatemdirigendam formatorum, a

ftnfu

immediato _{petimus,ram diu quoque eodem jureomniaper}

fe bona vocaremus qufe fenfui, live exrernus fuerit ille

live internus auE _{intimus, placercnt, Sc quamdiu aliud}

ra-tioni non _{relinqueretur} officium, _{quam uc} hos fenfus

in-ter fe collatos ad jucundum totius vir« fenfum referret

& _{particulares fenfus, ab effe£lu ad perpetuam & maxi»}

mam beatitatis confcientiam dijudicarer, illos _non

qui-dem per fe seflimaret, fed nullam,nili omnia me fallanry.

admirrerec differentiam inter felicem & felicitate

di-gnumj fanitatem corporis, indolentiam Epicuream,

iis-dem ac virtutem commendaret _argumentis.

§•

4-Puriorem line dubio moralitatis ideam _{proponere Sc}

tueri voluerunt _{illi, qui proprer legem & re£litudinem}

fa£ta utut Dei vel glorioe divinae causfa unice fa£ta

ex-plicanr. Neque refragandum esfe exiftimo , quin eadem fignihcetio utrique huic loquendi formulae tribuenda lir.

Sed cum fieri _{plerumque fölet, ut ideam Dei Illiusque}

glorise aliunde quam a fola boni moralis idea

determi-natam menre teneant _{homines; pauci iadmodum funt,}

qui non alieni quid Sc puritati idese moralitatis inimici huic ad _{agendum motivo mifceant. A fan£lione legi} per Divinam omnipotentiam fuperaddita, non ab inter¬

na _{juftitia Sc fanftitate prasceptorum iisdem obediendi}

necesfitatem fibi _{injungunt, fpe Sc metu, praemiis Sc} pce-nis non re&itudinis & _{juftitiae reverentia agitantur-}

San-cita _{utique funt omnia re&a a Deo, fed non a fan£tione}

re£litudinis idea formata nec necesfitas, _{qua in} volunta-tem vim exercere _{debet^ex eadem orta eft, Si, ut}

Phi-lofophos decet, ad ultima principia rerum afcendere

vo-8 Be differentia inter Mornlitatem

yoliimusi facile erit vifu, ideam moralis necesfitatis prio-rem esfe idea _{Dei, hancque ur illi fuperftru£tam}

expli«

cari debere, ne _{Religio ad} verae moralitatis amorem

a-nimis inftillandum & firmandum data , in fuperftitionem

convertatur, quae ficta omnia prius tentare fölet ad De-um _{placandum remedia, quam ea, quae ad dociles} hu-meros officiorum _{jugo fubmittendos unice}

juvarent. De hujus rei veritate perfvafi, curae fibi esfe voluerunt

Phi-lofophi, ut motiva ex lege Sc re£litudine defumenda ita

explicarent, ut idea fan&ionis a Deo legi fuperadditae

priora esfe viderentur, Sc cum in hac _{explicatione id} praecipue agendum esfe animadverterent, ut necesfitas

officii a necesfitite _{prudentiae nota quadam conftanti}

di-ftingveretur, eandem fe invenisfe putabant, illam ad in«

ternum virium a£tivarum ftatum Sc _{gaudium ab} earun-dem libera exereitatione 8c harmonia _perceptum

refe-rendo, hane vero externa commoda, lucrum Sc volu-ptatem tanrum refpicere contendebant. Vereor autem ne eaedem, _{quas ad finem §. praecedentis attulimus,} dif-ficultates hane _{quoque explicandi rationem}

premant,

unde eriam _{illi, qui eandem adoptarunt, fi} confequen-tias _{principiorum, quae in judicando feeuti fuerunt, rite}

aeftimare _{didicerint, fponte fatentur, officium Sc}

pruden-tiam ubi ad ultima _{utriusque fundamenta perventum fit,}

confundi,

§.

Huic vero eorum fententiae obftat a _confeientia

ra-tionis _{unicuique ingeneratus fenfus honeftum ab utile}

di-ftingvens; Sc ni omnia me fallant, flatus quasftionis de

qua heic agitur, fubreptionis vitio in hac explicatione

commutatus _{fuit, non enim quaeritur, an harmoniam Sc}

exer-Zf _{Legalitätem.}

exercitationem viriura ab

officiorum

obfervatione

deri-vatam _gratus comitetur

fenfus

vel

an

ab

iisdem

major

minorve felicitaris humanas pars pendear,

Ted

an non

huic fenfui _prius Sc ab

omni

felicitaris

idea

independens

in _{lege ipfa fitum}

_{fit motivum,}

quod

nifi in

voluntatem,

per fe efficax

fuerit,

omne

morale

evanefceret

pretium.

Cum vero frcomnia extra legem polita

removerimus,

ni¬

hil aliud _{fupereft, quam ipfa}

_{legalis forma,}

_feu

conce-ptus generalis, quo

quid

ad

fanciendum idoneum

judi-catur, qui a chara£tere

facultatis,

quam

proprie

ratio-nem appellamus, menti

impresfus, voluntatem

movere debet, ut convenientia cum lege, quam

moralitatis,

a

le-galirate

diftingvendo nomine

infignire

folemus,

oriatur.

Sedideaemoralitatishac ratione determinataeobjicitur,quod

duram adeo Sc _{fublimem ponat moribus regulam, ut}

ho-minibus datam eandem vix crederes. Verum me

judi-ce fufficit, ut negare nequeamus ideam

hanc

rationi

ne-cesfario _adhaerere, ut eandem ad noitram

moderandam

viram datam esfe _{agnofcamus. Si a ftatu virium,}

qua-les _{quisque fuas esfe animadvertit, obligationem}

metire-mur, vereor ne longe infra eam, quam attingere

potu-isfemus _{perfe&ionem, fubliftere'mus3 nefcinliis quantum} libertate valere _{posfumus, ftudio, graduni fiftere}

_nefcio,

laborandüm eft, h@c enim rationis illiusque facultati

ad-nexae libertatis _proprium eit, _ut in infinitum

tendat,

nullisque temporis Sc loci cancellis fe cohiberi

patiatur.

Scire non _{posfumus, an purum} «Sc quäle

moralitatis

_a

nobis ftabilita idea _{poftular, morale pretium alicui}

no-firarum a&ionum rribuere audeamus. Ultra _legalitatem

continuo _{gresfu ad moralitatem adpropinquantem}

_optimi

cujusque meritum numquam adfcendere poteft. Sed

tanturp abeft, ut hinc animum defpondendi quasdam

fO De _{äiffersntia inter Mor diiatcm Levditat}

em

^

o •

nobis _{fuppeditata fit anfa, ut}

potius ratio moralitatetn

injungens hinc cavere jubear, ne _{nnquam fecuri otio 8c} quieti nos tradamus, & fic in virtutis via _{rerrogrediamur.} Vinns humana non eit _{posfesfio rei qutefiirae, {'ed fa}

ti ga-ri nefcium ftudrum in _{quaerendo pofirum. Eft voluntatis}

bonitas in continua _{pro moraiitare pugna Sc ad illam}

rendentia confiftens. _{Obje£lionern}

quoqtie centra

pu-rarrr moralitatis ideam _{peti posfe, nonnulli forfan fibi}

perfvadent, ex eo qirod om nes rcfnoverimus, ab actione

cui morals _{competeret pretium, mo-ventes causfas,} quas

tamen nifi naturam _{ipfam enecarer, exchidere nemo}

va-leret. Sed _{perverfe omnino moralitatis ideam a nobis}

in-culcatam _{interpretaretur ilie, qui eandem}

naturae hu¬ mana: ita _{opponeret, ut nifi haec penitus evanefccret illi} nullo _{modo fatisfieri posfet. Quarnvis enim fenfus}

ju-cundos five in rerum fruitione five in viritim ufii

pofi-tos _{per fe bonos ratio habere}

nequeat, eosdem tamen,

quatenus eorundem defideriurn hominis adha?reat natu¬ rs, non _{majori jure per fe malos reputaremus; bonum}

vel _{malum, de quo ut moralitati fatisfiat quaeritur,}

ex

libero volendi adtu _{qui vel legem primam & ultimam}

a-gendi causfam, vel jucunditatem illi oppofitam aut illam a _{fupremo, quod teuere debuerat,}

imperio dejicienrem

elegeritjderivatur.Facultatibus, quas hominibus natura

con-cesfit, utendum eft,ut inftrumentisvirtutiscausfa datis3quae-cunque in fenfu aut viribus inveniri posfunt, quae viam ad

moralitatem _{expeditiorem jucundioremque reddere}

pos-fiint, adhibenda funr, nec _{aliquid de} vero morali _pretio

derogabunt, dummodo ultima, cur in fubfidium _vocantur,

causfae a voluntate _{pura legis reverenria}