COMETIS TATIO

Qc

B,

V,

7

DI SSE R TATIO

COMETIS

Quam.»

Cwfenfit åm^lifimi Coäegii Ph'tlofophic$

in_.

Regia Ubfalenfi Academia^

PR^SIDE PRÄCLARISSIMO V1RO

*M. JONA FORNELIO,

Math. Super. Prof. Ordin.

Pro Honor.

Philofoph*

Publicoexamini

ßubmittit

MATTHIAS jféO/ VetmcL

InJudit,

Guß. ad diem zzJShpxmb. ^ié?2*

Hor,

j* m, confvetts.

HOLMl^r

Typis Joh. Georg.

- — -JL

r/> r

■■ 'c-•'

S: R:Majeftatis

Regniqi Svecise Senatori

&

Thefaurario Magno

Academi® Pernovienfis Cancellarioi

1LLMSTRISSIMO EX¬

CEL

L EIV T ISSI

MOS

DOMINO,

Dn. Sr i: nom

©affigg®/

Lib. Baroni de Korpo,

Domino de

©rdf?bn / ör&oivolm/

Domino få Patrono

Gratioßßimo

lUußr'tßme ro Exceüentif- ßme Domine.

Udum fentis WuftritB.

** meDomine,

(Ii modo

publica negotiaTe pri?

vatis

aliquaado

cogj- h tationibus

relinquutar}

m quafti

fit fuperioris

jux-

ta ac inferioris Fortis hominum pul- cherrimum certamenincolendp Tc,&

redimendo

quibuscunqj demum

offi-

ciisfavore Tuo* Sentisfinedubio. ^no- tari Tetotiesoculis,

frequeniari Forcs

Tuas, ^Tibi

ailurgi, Gratiamq;

Tuam^

^iermone&fcriptis>

nuilo^nonfem-

)(2

pure

pore

follicitari.

Cujus rei

caufamfi

e quaeras, penesTe

ipfum

invenies. Ita p invitatomniumanimos, imo

percellif»

r

v;s arcana

quaedam

virtutisTuae, uu r

quilibet nolci

å Te,

quilibet frui adlpe-

r du

alloquioqj Tuo> vel

cumoffenfionis 1 periculo, acnotatemeritatis, anxiej d quaerat. Nonmeum

eftequidem

jara r virtucumTuarumlaudestentare» qus c

oronemetiamcujusvis facundiam fati- e

gare

potfenr«.

Et nec

indigent illac

ai

proeconio

ullius,

quae tancain lucepo* q fitae, oculis ac

confcientiaetotiuspa- h

triae fefe

ingerunt undiq;.

Vel

illud d dignitatisfaftigium»

ad

quod

eveäus

d

es, admonere

quemlibetpoterit, qui

n fis, quantumq;defide acprudentia Tua

T

Serenifs.

Regi, animisq; civium im-

rt

prefterisfiduciae.

Pariter mihi quoq; tc filendumdceo, quod Te reddidit Te q

ipfotanto

majorem, _quanto Tc

alii* i

altiorem, velnafcendi fors, velTum- t mas animi dotes conftituerunt» Ed e

illudartiumliberalium,

omnisq; fapi* C

entiae

profunda cognitio

quae cum

fa- 1

tisaeftimari, nifi abeonon

poflit, qui f perfedae

eruditionislaudem

alTequutus

r

efti

Ii eft; laudari profedo fatis åtpe noHL,

ta

porerit.qüiobaetatisrationem &iögc-

it> nii, oeadmediocrem

quidem

adlpira-

iü revalui, Huic acceditfelixilla cumj e-

reliquis virtutibus»

^rara? humaniraris

ns Tua?

conlpirario,

qua? cumvel fola ad

Li ducendosanimoshominumconlveve-

m rit efficaxefle, inTe tantovirtutum_*

confortio armata, nonpoterit^noncfle

i- efficaciiTmia«. Me

profedoha?c

omnia

\$ ardorecolendi Te> & deciarandi oble-

0- quiummeum ^>itaincenderunt, ut no a* huic quidem

occafioni

parcendurrL»

ad duxerim>

quin fimul

&

qualecunq; Itu-

us

diorummeorüfpecimen>

&veneratio-

ui nis documentum iiiterem

adfpedui

ua Tuo* _Quodcum å menonfme multa

n-

religione

^> uti^pareil^> nonfiat, prorfua

q; tarnen nonfieretmi

iolignis ille ¥avor>

fe quo privatimniebeare voluifli,

quafi

iis tnjedtamanuduceretraeepjquo me<u

1- mc vota dudum irnpellunt. £xquo

-ß eniro

dignum mejudicaft'i

>

quiillultr-

i- Oxenüierniorum» _quorututelam

geris5

a- üudiis_operam

aliquam comodaremdt'a

111 favilti rebus meis, itaomnesconafus uS t^eoafovifti, utfub ^tanto Patrocinio»

X > no&

/

nonin

pofterumde fortuna

^mea beno

fperarenefas

ducam. Quod ficut ta- ceriåmehacoccafiouenondebuit> ita nuoquam

poterit

^{a me}

fatispraedicari.

Accipe

itaq} exile

hoc

fcriptum.eo vul-

tu, quoom

nia,

quaj a

vereris vel

pra;- fentisaevi

fapientia, vel

tantillum tra- hunr

exciperefoles. Necenimmo

anxiumfacit

argumenti ratio> quod ad

Scholas& umbramdelicati

quidam ho-

niines condemnare fveverunt: ita

amas omtiem eruditionem>

itafapis Iplemet»

ut

etiamea>quibus ingenia

loli

contempidtioni

immerfa acotio

farigantur> adeo

^non

afperneris

»utet- iamcapias

benignifiime.

Quod

fuper-

eft,Deum_{precor, ut} Te velitdiutidime

Tuperllitem efle,

ut illud Munus,

quod

nupermagnocum

patriae adplaulu adi-

ifti»majori ejuscumbooo

perfequaris*

Quod fore exfummisTuis virtucibus,

magis

quam ex

ominibusullisaugura-

muromnes. Ira_precor

quifum.»

llikßnßimd Excellentia Tuet

Devotiflimus cliens

Matthias

3ffr-

P

R .£FAT1 O.

E inAuft^na

nobifcum

_age-

re natura njiaetur> cum

admirationemfu-i-, quam ului få

confveiudo

inpte-

rüq; noßrum fopivil,

«0-

rvitate aliqua

refufcitat%

wulosfy noßros,

qui

quolidiana faßtdiunt

pre, _infoiito quopiam

ßeciaculo

in

fe

con- Ver/it, Jtaenimeft:moresfolennes naturne

eonfuetumn^ kultum vifu

in

dies ufurparmcsy

animo aufem få cogitationenunquam

-vel

varoadm^odum adeosadvertimür* Nfemc

Emire totiesacredire ccelum^>få irrequié-

tisciiYjihu<j fatigariyunquam

mirart

frißt-

n?t> Nemo ßatos folts

accejfm receffwsefc

partientis

officio, fua mundo

¹ cum

ßupore Aequoperpend

'ti,

Lunam coüßantem tel-

Ar_{is pe}di

fe

quam,

lucü fax

a

dm ir anda

•vr-

Å

Elfi-

cißitudine

tanta cum

ßde

metientem nobis temporay

quotutquü^eß

^> cjui inluer't järn

velit

paulo Jollkituisi

j Sin vero

mfolens quidpiam fr/pra

^nos micuerits fi incognita

aliq'ia fpecies

jein ccelo

explicucrit»modo

ne-

fcioquottißiac

ommofo,

extemplo farfum

omni umfcrunturocui'h omniumincalofus-

penße cogitationesißupereomnes

^acfeifeita- ri,

o^uidnumßl

i

(lud monßri

>

quiclve

hu-

mano

generiport ndat.

Hijios rei vel

ipfi

documcntum

efje pcßunt fhilofophi, qui nunquamßcra fua

movijse

videntur

inten- tili4,_nunquamincon'jecluras fe

acuiße

cur't-

oßu4)

quamcuminvijum

aliquod

antea

ß- du4,fupercilium

^eorum

perfrinxerit*

Unde

faffium,

ut

vix plura

^cometarum

prodigioa

etther> quam

iüi

opmionumpepererint.

8go

qr-*o<fnon

diffiteory nihil

mihi_unquammajo¬

ri

futffc voluptati,

quam

quid

judicarint de

ejutmodi naturaphanomenis fagaciores ejtts

interpretes,

cognofcere4 Itacp

naclut hanc

occaßone

^,temperare

mihinequivi,

quin

fe¬

igerem

a

Ii

qua>extotveterumacrecentio-

rumideortu cometarumac

interituplacitisy

iß

public

ocommunicarem

mtjp

exponeyem

judicio. _Ne%

non

tarnenperptndi

> quam Jit^nonmodo arduum> etiam

invidiofum

in

inrearleodubia^fremotad

fenßbtts

^> inj

tanta

dißentientium celebyitate

accopia, ire

inparits^j unamcp

eligere

opinionem, quam

fequäre; reliquas

omnes, qua få

ipfa

non

minus

habeantprobabilitali6,authoritatis

et-

\amplus

^, atyo

quaßßgnare calculo

^,£5?vi-

tiiahcujus^acimpejfeciionis

inßmulare.

Mi¬

hi autcrnßj ratio conßat, cur id fece-

rirn, 5? Tuy amiceleBor, curid

excufesy

c an

fas

d^te

ipfo

peierepotes,

haenimßu-

cluare animo,ut

ajfentiatur

omnibus, ne

ufqu

a m

figat fent

enttarn fuam, hominis eß

meticuloß,

£5

mmiuparccntuproprio

fr<o ju-

dicio. Liberiati autem in

Philofophando

Demam dene

gare, n&

illud, ejus eß

> qui

quidßit Philo(ophari,parum videlur

merni-

ni(Je< Tantum

autemabeß, ut in hac

conjeblandi

alca^, egorneputem

affequutum

id, quod

veriffimum

eßj utpotiushabe^am

pro

certißimo

, nihiladhu^c excogitatuma

aquoquam

ejfe

^,

quod poftera ßcula

,

meli-

oribus

ufa

experimentis, non immutaturcLs ßntvel evfiendatura. llnum itacp

mihi

exorandus _es, mi Leclor» ut nimiam me- am in tanta. argumenti

dignitate brevita-

tem,ßj

effufam

ßil't pracipitantiam, com

donare velis

feßinatiemi,

qua

fubterfugi-

A i ens

enstemp&i

redimere coaBus fum,

i

dep

^ms-

mtueorum,

quibut

cum in ulla ^{re re}

frad¬

gan

nefas jit

^>

in hac etiam

incommodunLs

fuit, Hoc ß d Te impetraveroJ

iwti mei

fummam obtinui

^j

Teep

amice leBor va-

lere

jubeo,«? hü conaiibifspro humanitate

Tua

faierc**

Cap.

C

A P.

I.

De nomine Com

etarum_y eo-

rumqp Speeleb m.

Omen Cometae Origine-

graecum efTe,

Sc&ro

X X3- y.ctv,quod comarum

efle,

velcomam nutrire fignifi-

car, redle deduci exiilima-

mus. Hujus£ons

eft,

>

coma,C3eläries. Namcometanobise longin-

quo

adfpicientibus comatusadparet: unde Lu-

canus cecinit lib. i crinem% timendi

fideris.

ApudPhiloftr. Ep. ^19.

wy-frys inveni-

tur,quodcjuafiftella coelefti in

theatro confpi-

citur.

AratoctT^

ttoyectoov

dicitur,cjuia ftellas

propriomotu,luceSc materiaimitari

videtur«.

Latiniimitationegra:corum, cometas

appel-

lant^Hellascomatasvei crinitas.Plin. Hift. Nat.

lib.^i._{cap. 2;.} Cometasgrtecivocant, noftri crint-

tas,borrentes crine fanguineo, &comarum^mo¬

do inverticeh'tfpidas. Cicerolib.2denat.Deor.

cap.j. tum fatibus vifts cceleßibus,tumßell'tsits,

quas Grteci cometas, noßri ciniinnatas vocant.

Ovid. lib.xv.Metamorph, dixit ßeUas coman-

tes. Virg.lib.1.Georg, nec diri

toties arfere-

A $ come-

cometce. SedfaepiustamGraeciquamLatini ab- folute co nieten vocant.

Haecde nomine cometarum fufficiant.

Jamvideamus fpecies cometarum, in quibus

adftruendis eruditinonconveniunt. Nam_»

varii,rationefigurae, in varias fpecies eosdi- ftingvunt. PliniusinHift. na^fiiprä allegato capite,multas ^cometarum fpecies reccnfet»

quasformas Plinianas,Cornelius-Gemmalib.

i.de divinisnaturae charaéferibus,_cap,S.ima- ginibus expreflit, confirmante easLcopoldo tracl.f.de annorumrevolutionibus. Has co¬

metarumfpecies, nobisenumerareplacet,.fé- cutyRicciolum Sc Longimontarium ^, adfcri- ptis graecis charadteribus, ut eorumcuTicte-

yictclarius pcrcipiatur, Sc quibus rebuscom formes fuerint,intelligatur. Primdx^^T^s

ftridte fic didlus, ftellamcircumquaqi crini-

tam,8cRofamdidtam,denotat. Secundum_>

locumobtinet^o)^Ä)i'(c6j barbata, t*

TTMyoov^,barba, cujus inferiore ^ex partein fpeciem barbae longie , promittitur juba.

Äxsvtiuc ab clx$v.tiImjaculor, Sc to axgvttov

jaculum,quia vibraturlonga appendiceradio¬

ruminmodumjaculi,qualisperhibcturfuilfe

Cometaanni1^33,teftibus Milichio inPlin.lib.

z.cap.zy,Sc FracaftorioinHomocentricis lib.

j.cap.23.

£i<^)iö^'enfiformis,cujus

capntqui- demgladii capulum praefé fert,jubarautem_»

breviusinmucronemfalliglatur, dicitq; Pli-

niushuncelfeomniumpallidiilimum,&quo-

damgladii nitore.

Aicicevg

,

Teu JioTco&åqs

difciformis,quia]atarotundicat:cfulgens,rar s inmargineradios

diffundit. Théirrjg dolio fimi-

lis, velut ⁱⁿ concavo jfumidam lucem,8cob- fcurosradiosrecondensinmediofui. Gr-tce

auccm 7ri&(8)v doliumlignificat. Kepfinotg

feu

KZpcj&eidfg

cornutus,

habens

cornu ipeci-

cm>cujusflarnmain

modum litui, vel acinacis

Pcrfici curviflexa intorquetur.

Act^rec^ico;

ftellse _quae fuccs ardentesreferunt.

iorTrevg

^,

repraeientanscquinasjubas,

celerrimi

motus,

atq» in orbemcirca leeuntes. Apyvpox.oyi.iig, quaficrinargentcus,léuargenticomus,argen-

teocrineitarefulgens, ut vix incueri liccar.

Tjutyoeiotjg5,villorumfpecie& jubaaliquacir-

cumdatus,_ncrnpe tcnuillimis radiorum

fibrxs

hirfutus. Aoy^Ttjg,

habens haftae formam.

Hae funtpraecipuaeIpeciescomerarum,

å

crite-

rio oculari, lecundum. Plinium enumeratae.

De his variis Ipeciebus,quid ^nos lentiamus,

fi dicendumföret, cum Seneca dicereuius:

IIbipfotempore,quo apparent,inter

fpeüantes de

habituillorumnonconvenity fed proutcutg,acrfi-

oraciesauthebetior, it^a dicitauthaidioretn :jfe

aut rubicundiorem-, &crinesautinanteriora.de- duftos,autin latera divifos. Sedfivefint ajiqttx dijjerentite eorum,fivenonfint,eademfiant ratio-

A _4. ne

nenecejfe eß cometx. Noftrisautemtempori-

bus, poft ingeniofumScnunquam prodigni-

tatefatislaudandum inventumtelefcopiorum,

quorumbeneficio,corpufculaqu3elibct

parva, Scoculorum fenfui vixobvia, imo tampro-

pinqua,quam remotaobjedba»tamj.unioribus quamfénioribusQnid plane depravato Scob-

coecatovifulaborant)magna,perfpicua,diflin-

dfa, _apparent 8c repraelentantur; eornmq;

ope,(utar verbis magni nommis Mathernatieij triciesvelquadragies propiusqua hadbenusan- tecefforesnoftri, cceloadrnovemurjitautnon

tantumoculinofbriacutioresreddantur,fed Sc Corporaillaaetherea, tam longiflime diffita^,

multo rnajora videantur. Horum inquam-j beneficio, multaadmirabiliaincorporibuscce-

leftibus,olim^a-utplaneincognita, au-t confufe

obfervata, cum nuda aciesoculorum,nuliis adjuta adminieulis, erroribus plurimi&obno-

xiafuerit,deprehendere polTumus. Ita_quoq>

nosejufdemtelcfcopiiauxilio, vcteribusven¬

orem faciem velfiguram ^cometarum, ha¬

berej eafq; figuras quas hodie infigniores

Mathematieiobfervationibusfuisinferuerunt,

priftinisaccuratiores eile, falvo ^tamenvete¬

rumhonore, arbitramur^ Ariiboteles lib. U Meteor, cap.7.ex cometarumfiguris,duaspo-

tiflimumeorumfpcciesfacit, ^unamcrinitam,

quaehabet circa fe^comamundiq*inorbent-»

fpariam^j alteram barbatam,quaeverfus^unam

tan-

tantum partem,jubam redarnaut inflexam_>

porrigic. Communior divido eile^o-rum qui

eomctas in crinitos barbatos 8ccandatos di-

ilingvunt. Nosmiflos facimus illos, qui ra-

tionedgnrae, primunionvnium in fénfum in-

currenus, cometas in varia genera dividunr,

& intimiorequadameiTentiae racione, ^eos in^

fixos&errantesdi-fting«imüs,quod quoq,Epi- gcncmfeciiie videmusapudSenecamlib.7.qq.

nar.cap.6. Duo inqutt Epigenes, conieturum generafunt. Aliiardorem undifaefjnndunt, ncc locummutant: aliiin unampartemignemvagum in m&dumcomxporrigttnt &flellos preetevmeant.

Fixos illosappelio, non reiperfll) primimobi¬

lis,quo

diurno motuinorberaredirevidentuc*,

bedrefpetftu ftellarumfixarinn,quaecoeioquali

affixaeconilantiilimo ordine incedunr. Tales fuiffccometasannoif/Z.inCaffiopea,160^j in cygno,^1604 inSerpentario,rcfertAmbroii9

bhodiusintraElatude cometa vifö _per Boo-

tem i^ig. Errantesdicuntur, quod curium.J fuumocnlisnollrismodointend'ere,modore-

Hiittere,modoetiam inhibere, ac filiere, ^an«;

deniqv

prorfusretraherevidentur.

Caput. II.

Uhi de

^ortu natura

Cometarum.

Diclu-

Di&uridehorurnortu & natura, pri-

mum varias Clarilfimorum virorum opinio-

nes ,circaintricatiffimamhane Sc maximimo- menti materiamrecenfeamus. Res autemtam

ardua, plurimas, multis retrofeculis,inter Philofophos diflentionespeperit, utpauciad-

modumfint,cjuieandem amplexi lententiam.

Senecalib.vu.qq.nat.capipreducit has opinio-

nesad criacapitahifceverbis: ErgoquidAmnul¬

leteffecometasexißimant, [edJpecies illorum^per repereußionem vicinorum, ßderumy autper con- junäionem eelmrentiumreddi. Ouidam ajunt ejfe quidem ,fed habere^cur(tujuos, &poßcertalu- ßrainconßeäum mortaliumexire♦ Ouidameffe

quidem, fednonquibusfiderum nomenimponits:

quiadilabuntw, ^necdiu durant, & exi°uitem¬

porismoradißipantur. Ricciolus infuo Alma- geftonovo dicitJoh. Cottunium, inledlione

32 iniibi.Meteor, opiniones vigintiquinep

de

cometis,coliedlas åFortunioLiceto

,redegilTe

adtriacapita,juxtatresgeneralescontroveriias,

videlicetdeloco, materia & cauda cometa- rum. Haecrurfumfubdivilaapud praedidUim

Ricciolum videripofiunt. Longomontani diilributionembenevölus ledlor habet, inejus appendice, de adfcititiiscceliPhaenomeniscap.

2. tgoduas hoctemporedeortucometarum fententias celebratiores vigereexiftimo.

Uua

eftillorum,quiquidemgenerationem

illorum

ad caufasnaturales, Tednonomnespari

modo

A s tele.-

rcfsrunt. Altera cometas, velconfhntein- deabexordio mundi durationeexftitilTci vel miraculafeac praeter naturam a-Deo humano generi oilendi ^, incj> firmamento cöllocari,

adferit.Qualisfuitgladiusignitus,qni perinte- grumfereannum Hierofolymitanisinaéreim- minebat, tefteJofepho lib,7.bellijudaici.

PriorisfententiaefummusSc facile prin- cepsaffertor eft Ariftoteles,cum fuis Ic&atO- ribus. Ill.eénimlib.i.Meteor, _cap.6, re u tatis aliorumopinionibus & repudiatis, ftatuitc. 7,

ejufdemlibri,cometasnonconiWenaturacce-

lefti, led lubiunari, ejufcpmateriamelTé^me-

famterrcftrium exhalationum copiam^,_eamqj pingvem^,craflam, ab initio vel fucceiliveag-

gregacam,fomitem leu pabulum flammae Hip.

peditantem, confumptoq^,quo palcebantur,

«limento,diljolvi. Et Connimbricenlesajunt bujufmodicopiolammateriamfiammamcon-

Clpcre,conceptamq;diu fervarepofie ^j li vero

paucafuerit, facile diffluere,6c exllingvi utre-

^juaeignitae

concretiones.

Hae Ariiloteleae argumentationes,etil litis fpinofae&plaufibileslint,&-totfeculisinterdo- dositainvalucrint, utquideiis dubitent,pauci ädmodufint: abiisdéveroquideficere velint,

e0ammelioribusforteadmonitiTundamentis,

adhucpauciores

^{; tarnen}conjedtursepotius_opj.

nabili innkuntur,quamcxperientite,aute^com-

pecentib2 oblervationibus dedudlaedemonllra- tioni

tioniGeometrie«,ideoq;apud eosqui rationes plurisquamopinionesiaciuntapprobationem ^zo

nonmerentur. m

Quamvis ad hanc opinionem refellen« _qU dainpiuribus ^nonopusfitargumentis,quam.. au qu«olimNobililT:Tycho Braheus infuis Pro- fct

gymnafmar.Aftron. adverlusAriilotelempro- _^ duxit; adducam tarnen in mediumrationes m

CeleberrimiHeveiii, quae in ejusprodromo ^m,

Cometico inveniuntur. Nullus cometa ae* _un reus cumfixaquadamcui^tunc

imminet,fimul

Q pctell oriri Scpcciderej tum diftantiaminter {jj

Cometam Sc fixam interjacentem debite Jjj]

conlervare; Ted fubito Sc continuo inmo- an meneumcoadluseil, velaugendo vel diminu- un endoeamvariare. Hoc probat ^ex Cometa na anni1S64., qui^cumomnibus fixis,cum quibus y!c exortuseft,etiam fimuloccidit. Namdie¹⁴ | gr Decemb, cumRoilro Corvi:1.Jan.cum

ftellu-

^ la äprimo flexu Eridani. fjan. cumMandibu-

^

la Ceti,ortuseilScoccidit. In aérepr«terea, re

necefiario, brevilTimo temporisIpatio,mira- ^{^} bilesScadmirandi laltuscometarum darentur,

Utlempertortuoius, vagabundus^, reeipro-

cus motusconfufaordineabfipomni lege, Sc _^ proportione deferiberetur. Accedit

quod

^ nulluscometa,dintiusinactedoabusharisdu- ^

praHorizontemcommoraripoilit, fed

quod

et

intantillotemporisfpatioSc oriri Scoccidere, _p(

Cum oportear, Pieriqj enimComet«,seque

ies dincumfixa,cumcjuå oriebantur,fupraHori

in zontemmanferunt,donec^iterum occiderent,"

maneufcpfoloritbatur,vcfperi ^{vero tam} diu,

quamlocus fixae idpermitteret. Interdum_,

^ ! autem cum EcclipticamCometa 1664tran-

0<

fcenderet,moram iz vel ij horarumexhibuit

°"

quamvis inconftanti & admodum inaequali

cs motuferretur, adeouroccafionempraebuerit

10 multisftatuendi duosåcdiverfoscometas,licet

lt^* unusidemcp deprehenfus fuerit, ut oftendit

Clariflimus Jonas Fornelius de Academia

:er Upfalenfi bene meritus ,inliteris fuis ad Nobi-

te lifTNicolaum Heinfium3quasiile ad Sranisla-

amLubienietztranfmifit, &"impreflaeinveni-

lU"

unturinTheatroejusCometico. Verbaita fo-

:ra nant: PrioriUea 7Decetnb. ad12ejufdem,^j vide-

uS litetdiebusiogradttsconfeciuhoceßqualibet die2

^ gr, A 12 Decemb.ad21 ejusdemcum bic pofterior

u"

apparereinciperet,(unt9 dies,dißantiaverointer

u"

locumprieriscomettzdifcedentis& poßerior'tsappa<~

:a' fentisefl ultra 100gradm.Hcec niotusinxqualitas

a~ votierevideturrundemnoncffecometamTantam ir' enimmotusintequalttatem, intino eodemq,cometa

°"

nunquatndeprebenfam legimus ^, utquiquamdiu

^

^{typarebat, 2jaltem}gradm quolibet die

abfolve-

5 bat,novemdierumßatio, quibm a nodro confpe-

u"

ftuabfuit, ultra100 gradmconficeret. Nullüm

} etiam cometam in aére exiftimat poflfe fieri

c*' perpetuaeapp«ritionis qaiodinmultis cometis

deprehcnlum^> praecipuéincomctaanni i£p:, tu qui accedens ad _caput Medufaepernoxfactus

eft. Idem ccrtiflimé evinciturex parallaxi- nc bus,quodnunquam ralisdiveriicas ädfpecltus S11

litdeprehenla,qualem

in aerereferrent.Exhöc' ri regio & planeindilIolubiiiargumeto,linequo ]P!

ardua hxcquaeltiointerMathematicosScPeri- co pateticosha<ken9difcepcata,plenedirimihaud

M

poteft, Arillotelicisdemonftratur,cometasin tai aetherc,&quidem multoakioresLunaexiliere, gi NamejufinodicorporaquoHorizontifunt vi- tu ciniora,eomajor etia fit parallaxis^jquoautem S1 remotiorapunctumzenithverfus fint Phaeno-

mena,eoparallaxis minor evadit, donectan- ga demin lineaverticali, omnino exlpirer, I«

quoqjParallaxis Planetarum inApogaeomino-

fil

res,mPerigaeoautem multo majores, prora- te

tioneluae ä terra diftanciae, deprehendunturn

(<

Nonlicetmihiinhocangufto tempore, circa

fti

examen hujusopinionisprolixion eile, itaqi pergoadeos, _qui cometas eileaggregatum->

di

quidexplurimisftellulis opinantur, °1 Cgfiegiu Jefuiticü,quodParifis eil,denatura

Sceffectucometarum dilputationem lnllitu-

C1

ir,m _quo Paterde Arrovis

duxitagmen,pri-

&

mustpfuam edixit fententiam,Cometas

nihil fti

aliud efie_quam congericmmultorumminu-

corumfiderum, quorum motus quoniamin-

H

sequaiisfit,neceffumeilevenire, ut

aliquando ßt

«ccurrantfibiinvicem,velfe ^rnutuo aflequan-

* tur,

y2, tür,acunionc

ifta fiant vifibiles.

_Hocutper-'

j-us fvadeathis maximcTjgitrationibus. Primum

ixi- non poÄc negari, in vaiiiilimo hocfpatio,

fcuS quod(uoamplcxumundusfinit,_vagaricorpo-

iöc quorum conlpedtu

longinquitas

fpatii,Sc

■uo ipforum exilitas nos defraudet, Dcinde in

;ri- confefToiliudeffeapud omnes, multo magis

iud illorummotusinaecjualeseilc, ideft,quaeda^tii_,

:in tardius,C|uaedam velocius^curriculisfuis defun-

re, gij itacp mirumnoneffe,fi coeli faeies ^varie- vid tur, novaq, ejufmodi oftendat phaenomcna,

em quaeproutfidcra illa,étjuorum conjun&ione

no- exiftunt,majore vclminore inaequalitatemotus

an- gaudenc,durant diutius ^velbrevius.

Ita Ejufdem quoqjopinionisaliquos^exvete-

10-

nbusfuilTedeprehcndimus.

Ariit.lib. i. Me¬

ra- teor.c,6.Anaxagorosigitur&Bemocritusajunt,

ur.' (cometasfcilicet)ejfe coapparentiatnerrantium

rea ßellamm,cum exeoquodpropc reniunt, videan- aqi tur(etängereinvicem* Eralio loco paulopoft,

ii_j dicitAriflotelesDemocritum concertafTe_pro

opinionefua,aitenim apparuijjeydiffoluw^come-

jra tu,fiellas quasdam. Idem de illisⁱe&rtlUutar-

tu- chuslib^.de Hacit.PhiJolbph.ci.dfecométis:

ri- Anaxageras & Democritus, diurumpluriumve

hii

ßeÜarumSynoduymutuo

^leillufirantiv »/.Zenon em iu- Suocjjnon alienum ab hac opinione fuifTete-

in- ftacurSenecalib.vai. cjq.nat, c.15?. Zenon,no- do ßet'inilla fememU eft:1ongruerejuHeatfielLu&

in- ur>

radios

radiostnterfe commitUre : hacfocietatelumiriu, exiftereimaginemßellcelongior'u.

Haecfententia^cur minusplaceat. Eini¬

gemficiitinficiarinonaufimin capaciflimis il-

li-slpatiis^, quaevifibilia mundicorporaafe di-

rimunt _mutuo, fluitare ejufmodi fteliulas,

quaeScpropriumcentrum, Scpeculiarem ha-

beant motum,omnemveronoilrum vilum_j»

ob diftantiamvelparvitatem plane efFugiant, Itaquoq,

nulla

ca«

fa eft,utinducaminanimuin

natu ram rerum, ufq; adeoejufmodi planetas ubiq; delfeminalFe, ut quotiego videoq*^co*

metas, tot exilium quorundam aftrorum-.

agmina confpicarimeexilHmem. Libens et-

larnilludconcedo,fiiit tantaerranrium ubiqi copia, qnantaab hujus fententiae authoribus fingitur.non improbabileefTe, illorum mo-

tus,variealemutuodifFerre, id fvadenteni- mirum analogia ipfa. Neq; enimulliplaneta¬

rum,quinobiscogniti funt, communemha¬

bere peromnia motum,depre-henfi flint. Sed

eademquocpjubet analogia, utcredam, ficut

motus illorum invicemdiffimilcsfunt,itafui

eosfemper fimileseile; quodcumitafit, cur nonftatis Vicibus conjunguntur Sc lejungun-

guntur planetaeifti? cur noneorum focietas, certalegecrelcit,certa legedecrefcit? De-

inde cum etiamccmetae integrum femeftre pari magnitudine adparuerint,valdeilludco- a&uinerit credere,fidera, quae in continuo

motu

motu femperfunt,

t'anta fide haefilTe

una

in_,

eodem loco, &quaftob

fodalitatem ceftafte

cundbabundos,_quo minusfcniim

diftraberen-

tur, &eormn ünira lux citiüs evanelceret.

Illud quoq*

quisfinatperfvaderi fibi

tanta

in-

duftriafemper

coireftellasillas, utaliquae

Ca¬

rumconfiuant arcbius, &capitis cujufdam_, pribeant Ipeciem*

alise rariusfe dilponant,

ut

caudam quandam

velcomarum imaginem.,

mentiantur? quodautempraecipuum

eft,

cum

nolirum hoc jfecülum, inftrumentis optici*

tantopére polleat, ^ut etiam

infinitus illcftel-

latum fixarumnumerus, quiGalaxiaecandcn• tes'tra&uslongelateq;in

coelo dtfcribit,

^accu-

ratedifcerni p oflit, &abdq$ luminis

confufio-

nefeorfimdigeri atq> dinumerari5

exiftima-

bit nequisquam

incometis,quorum plerosq,

Saturno deprelfiores fuiffe

credibile eft,

non potuifte feriemillam ftderum

inccnfufam

te-

lefcopiis animadverti? Itaq;

hos

^egoplanetas

»que fabulofosefte exiftimo, atqi

illos, qui

circafolemvolitare, & inducercilliumbras

credunturaquibusdam.

Ineodemcolloquio

Robervallius Clarifs.

Geometra, fuamquocpfententia expoluit,quae talis eft; fcfte cometas nihil aliud,^quam ex- halationesquasdamfphaerae

elementaris,quae in iongiflimosfé

porrigentcs

trådbus

eo

padbo

ac- cenduntur,utalteratradbuumcorum

extremi-

ß tas

tas concipiatignem, ignisautcmconfumendo (epromoveat,tendatq* verfus extremitatem al¬

teram, &cmigratione ifta faciat

adparere,quafi

proprium quendam ^motum Cometae* De

motuautem diurno ita judicat^j efteeum ad-

parentemj fentire enim fe ^cum Copernico,

terram 24 horis circafuum axcnivolviinori-

cntem,quidquidautemfiipraeamfit, firnfuum

noftrorumarbitrio, videricontrariomotufer- ri,quamvis^reveranullustalismotuseis infit.

Examenhujus fententiae. Primum mi-

rarifatisnequeo, curreponatnobis Roberval- lius, crambentoties reco<ftam,efte cometas elementares exhalationes. Cum enim a Ty- chone, Kepplero

aliisqj

tam lit evidenter oftenfum,Cometas^nonmodofupraLunam8c

Saturnum,fedetiam interipfas fixas

adparuif-

£é. Taediofum eftaudire, tantamcxhalatio-

numcopiam,quaeipfius terrae magnitudinem etiamlonge fuperaverint,tamalte afcendiffe»

tantumq,

coelioccupalTe

Ipatium. Deinde ut concedamus Cometas infra Lunam nafci &C moverij ut concedamus etiam terramuna cum atmolphaera,diurnarevolutioneinfecir-

cumagijQuae ratiotarnenabullo reddipoteil,

curexhalationes,utpartesterrae, nonfequan-

tureundemmotumfuitotius? Nihilenimve*

rifimiliuseft,_quamut quemadmodum,fiter¬

ra movetur, motum illumånaturafibiinfi-

tum»

tum, amitterenonpotefH ita^quoq;

fingulx

partesterrae,quemcunq;

in locum transferan.

tur,exucreeum necpoflintnecvelint,dummo-

dointraiphxram

fui

totius manere

credantur.

Sinautemexiilimat Robervallius illas exhala-

tionesegredi

atmoiphxramj

terrx,

& fupra

confiftere,adeocp fui juris

fieri Sc liberari

a

motuillo,cuiomnespartes, qux

telluri

^quo*

cunqj

modo adhaercnt, obnoxix funt. Pri-

moconvellit folennemillamnaturx legem_,,

utomnespartes

amiciilimc conlpirent, ad

coniundionem Sc confervationemillius cor¬

poris,cuitanquaprimario,naturaeas

alügavit,

neqitemere

ab

^eo

diililiant, nifi vis aliqua

ac- cedat,&netumquidemillud

deferant,& ad-

fedenradilludreditum quam breviilima via

Sc motucelerrimo. Quiautemdicere non_,

•dubitat,quasdampartes

velfpontc, vel nefcio

qua

violentia,relinquere

ac

negligcre compofi.

tionemfui totius, ac in propriamquandani-,

feadfererelibertatem, ille _quo padocumna¬

tura

ipfaredeat

in gratiam,

equidem

non

vi¬

deo. Porronon minui,non collabafcere ali- quando^terram

debere,

tanto

exhalationunu.

impendio,

ejufmodi profedo efl,

ut

miracu-

lisaccenferi debeat.

JefuitaquidamGrandavius, dicit

come-

taseile partescceli, vi Sc actione

aftrorum

con-

» denfätas,_quaepartim

refledentes, partim

rum-

B i pen-

pentes etiamradios

folares^audaecujufdarrL,

6ccapitis praebcant imaginern, Motum illo- rumproprium regiabaftris, quse fequuntur:

deftrui eos autperaeftionem alterius alicujus

lideris,autceilacioncm illius, cui debeacori-

ginem.

Miruminprimismihi videtur, tribui hic aftrisvimcondenfändi, cum rarefacianc _po-

tius : quoe enim aftris adfingiatftio potefl,_prae¬

ter illam calefaciendi> Calorisautem omnis

conatus eft,ut^extenuet_{corpora,nonutcogat}

&confarciat. Deindcquae ifthaec inconveni-

entiaeft tribuerealiisaftris condenfändi, aliis deftruendivirtutem? Addo etiamfi_aptus ef-

fétaethercondenfari, Scaftra condenfareapta

efTent,ubicp

fulgerentcometae,cumhacratio-

ne nullum fidus otiofum dici poflit. Sed

concedamus fåne aetheremquandoqj ficeon-

glomerariac conftipari, jam explicarc unde

fit illc Iucidus capitisglobus, unde capillitii

illiusexpafTa moles^* eritidem^acnodumGor-

diumfolvere, Dici Scilludpoteft, ficom-

primaturineummodumsether, necefTum erit,

utminoremquoq, occupet locum 6c vaftos

circaférelinquathiatus: quaenam ergo mate¬

riaerit,quaeexpleat iftas _voragines, nenatu¬

rapatiaturvacuum^,quod Praeftantiflimiquiqi Philofophi é mundo profcripfcrunt,

Ampliflimus 6c obfervatiorubusexquifitifli-

mis

mis coeleftium corporum Sc^motuumCelc-

berrimus JohannesHeveliuss in fuoProdro-

moCometico,Cometas moveri fupraLunam

ait: argumentoetfeParallaxinpraecipue quam- vis Sc alias addat rationcs hicnönexprefias.

DicitParallaxin Horizonralem cometae,quem

anno 1664ohfervavit,arguerefuißeeumipfo

Sole ^{a terra}remotiorem, Scabfuifle anobis Jooofemidiametros terrae ^,hoc clb juxtaejus calculum, _4500000 milliar; Gerrtv» unde

concludit diametrum cometae, triplo terrae, Sc Lunae, diametros, fenis vicibns fuperalfe.

Paulopoft in{iioProdromo Cometico, circa

obkrvationem cometae anni nSfZjOftendit

hunc Cometam7dieJan.diftaffcaTerra82,77

Semediametrosterrae, &ejus ^veram diame-

trumfuille10560femidiam:terrae, ideftdecies majoremdiametroterrenå. Eosquoq,argu-

it,quiexiftimantcometas,adéxitumufq, pau- latimreiplä mole decrelcere, donec inmhi-

lum redigantnr i Sc contrarium potius ex Omnibus aliis Sc praecipuepraediddo Cometa demonftrat,dicenscometae materiamultimo dum decrefcit apparcnter, magis magifcpiru

diesdifgregariScdiflipari, atq*ita paulatim„,

tenuiorem Scpallidioremreddi, donec pläne.

diffiuatj pari modo ut abexortucongregata, condenfåta,coagulata, minorqjquoad diame¬

trum redditaefti fic uttandem exiftente irt,».

B 3

fiimmoroborea cdenfirate,cometa etiam mi¬

norreveraexiftat. _{De qua re}prolixe fe egilTe

fatetur in lib. vi&vn fuaeCometographiae, quaefiadmanuseftet, nulli dubitamus, quim.

exilla multa alia circahancrem egrcgiahabe-

remus. Exhifceliquetadquamimmenbsni-i»

imo admirandam cometae excrefcant magni- tudinem_„

Materiam Cometarum creditelfe exba- lationem Planetarum,ScipfiusSolis,undcinL»

ccelo formentur cometaeadeumniodumJ., quoinnoftro aére, ex evaporationibusterrae

creanturmeteora. Opinatur quoqj Planeta¬

rumScterrae materiameandemefie,necpquid-

quam diffcrre aetherem ab aére noftro, nifi unohoc,quodrarior fitSc fubtilior. Lumen

eorumadventitium efte air, Sc adnosper re-

flexionempropagari: mutareautem colorem

prout illae éxhalationes vel condenléntur^ma¬

gis

vei

rarefiant: adnafciitem illis caudam-.

ex refra&ione Sc reflexione radiorumSola¬

rium-..

Ad illam féntentiam haec dicipoffunt.

Primoquod fupponat aetheremnihil differrea

noftroaére, praeterquam eo, quodfitfubtili¬

or, reseftquaeneq$ probari omnino a nobis

neqjcoargui poteft^j cuienim mortaliumhoc exploratum eft? Sed quod dicere videatur aetherem, itafefiabere ad aftra, atcpléhabet

aernofteradterram, in co Judicium Magni Virijure requirimus. Dicitaetherem e!le re-

ceptaculumeffluviorum quaemanantabfideri- bus, quemadmodum terteftrium exhalatio-

numaér. Cur ergoipfeinSelenographiafua,

tribuat Lunae atmofphaeram ? & non hane

tantum,fédetiamreliquacorpora Planetarum

fuas peculiares habere adférat atmofphaeras?

quae atmofphaer» eftaltitudo exhalationunL.

Huentiumcircacorpus fuum primarium. Si itaqt adhaerent corpori

fuo

primario, jaraim.

aetheremnonaufugiunt. Egregiaevideturna¬

tura

profpexifTe

magnis Sc primariismundi

membrisineo, quidnihil illispereat, fedo- mniacontigua, omnia ad illorum cohaerenti-

am ar&iffimamnaturali quadam. contentione

ferantur. Hinceftquod inmagnitudine&nu- meroaftrorum nihildefideremus, fedfemper

fibipariafint, quod fverinon

pofFet,

fi,ita teme-

re tantaexhalationummoles ex illis prorum- peret, Sicitaqvconcludo, fingula quideni_»

mundi magna corpora fua emittereeffluvia,

fediibecconfiftere^inträmodum atmofphaerae

eorum,neccurfumalio meditari, fed quaerere reditum ad fuum totum, quemadmodum-.

partesterrae adterram. ^therem autem

eile

corpus,quodnonminuspertineatadterram-., quamadfidera,& ambire illorum atmofphae- ramjquemadmodumcingit atmofphaeramter

B ₄ ra

irae* itaut_aequefruftrafiderum effluvia ^quae-

ranturinatthere,atq, terraeeffluviaineo aqui-'

bufdamfupponuntur.

Accedotandemadeos,qtii cometasnori internovacoeliPhaenomena, fed «terna Dei opera anrtumerant. Ita Seéfa ItalicaPychago-

raeorum, dequibusAiiftotelesüb:i.Meteor,

cap.6. ait; Italicorum atttem quidaifi, vorato- rum% Vythagor&orum,dicuntcometamejfe ttnum

erranttumStderum, fed ^non apparere nifipoft

multum tempus nec nifi parvotempore.exftare-

Hocquoq*de iliis fatetur Plutarchnsin de PJa-

cit: philöfoph: üb.$.c. z. Pythaqorteornm qui-

dam,cometampiitanteffeftellam, ex eärum nu-

mcYQ,qu<x nonJen/per vide^antur>fedßatotempo¬

refudrevoltmoneexorUntur.

Theon AratiSchoÜafies ad lllumverlum

Mqcféiev

Kct&v7rep&w

loivsUquq-eceg ctiet.

enumeratvariasveterumquorundam PhiloTo-

rum de cometisopinionesj interquasrecen- fetetiamPythagoraeorum.hiifceverbis; Come-

tos Pytbagorcei fiellü errantibits annumerarunt,

pofilonga*temporumrcvolutioncs herum _attp he¬

rum adparentes: Suppofuerunt autem unum ad

Boream extra Zodiacum & Pbcenomena (per

Phaenomena intelügit.

^cvhudfjipLu^/ci.)\\hi

nugatut Theon,cumarguithanc iententiam-»

aontradidfionis. Neqjenim,ait, fimul&Pia-

neueeilepoflunt^ Sc extra Zodiacumverfari.

Nos