ORI SALVATORIS ADMOTA.

(1)

D. D.

DISSERTATIO

GRADUALIS,

de:

S P O N G I A

ORI SALVATORIS ADMOTA.

QUAM,

CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACAD UPSALIENSr,

prjeside

Mag. JOHANNE FLODERO,

Gr/ec. Ling. PROFESS. Reg. et Ord.

P VBLICOEXAM1NIMODESTE

LAURENTIUS BERGSTRÖM,

CALMARIENSIS.

IN AUD. CAROL.

MAJ.

D.

XXX MAJI.

ANNI MDCCLXVII.

H0R1S ANTE MERID. S0L1TIS.

UPSALIiE

Apud Joh. Edman, Reg. Acad. Tyfograph.

(2)

§:& R:m M:tis MAGN/E. FlDEL ViRO.

CALM ARIEN SIS. DIOESEOS.

EPISCOPO.

EMINKNTISSIMO..

PLURIMUM. VENERANDI.

PRjESIDI.

GYMNASIl. SCHOLARÜMQUE.

EPHORO.

ADCURATISSIMO.

REFERENDISS1M0.

S.S. Theologiae, DOCTORI,

DOMINO.

CAROLO.

G U S T A V O.

SCHRÖDER.

M/ECENATl. MAXIMO.

SACRUM.

(3)

A MONSIEUR

MENS! LLFKLOV,

MAJOR .dt Cavalerie et GHF.VALIER ^de l' ordre Miutaire,

et

Å

MONSIEUR. e

JAQ.J. ANKARSTRÖM.

MAJOR d' Infanterie, et CHEVALIER de i.' ordre Militaire,

MESSIEURS,

aiijoiirclhui qik* je puis

fmbliqnenient

Vous ^marquer,

^ MÉSSIEUR.S, In plus refpectueufe vec-önnoiffance ä tou'

tes les bontes U lons les bienfaits^,^aont Vo Lis avez daigne

de ndhonnörer» _{Mais qiie} disje l Je iE ejforce de vouloir dignement celebrer Vos hannes qualifes. Vains ejorts! Je

me trompe. Ce E efl pas en nian pouvpir de ponrfvivre

inre Ji vafle carriere. Ah! le plus beureiix jour de ma vie fi je pourröis liten Vous donner parfaitement ä connoitrc

les fentiniens de man ccetir. Que de joie! One de fatisfa-

Bion poitr mail Mais puisqiie fen fvis- incapablej il ne

me refie, qEa Vous ^rendre treshuviblement mon bommage,

L* en meme teins cR addrejer des vcenx cf des prieres ar- dentes ä IE Etre Supreme, qEil ne cejje Jamals de Vous

combler de fes graces, & de toutes fortes de profperites.

J ai V hann^er d\tre avec autant de foumifion, que de refpeB,

MESSIEURS,

vetre tres himblc & tres ol/eijfatlt ferviteur

Laurent bergström»

(4)

VIRO

Admodum Reverendo &

Praciarißimo, Domino

MM. A. BECKERSTRÖM,

Ecclefiarum, quäc Deo in Liungby & Hofmo colliguntur ^, PASTORI meriti(Timo, nec non

Prsepofico vigilantiflTimo

PATRONO OP TIMO.

p

txSvfj&vTi fxot xjpf ovvzhvTi rrjv sursAr} rxvryjv avbrytatv rob

ZSXVTiS _CVOfXXTl _XVX^WXt XVX&SfAX 7TCÅAx fXSV XAAx fv67tcty]'

cg tt]v bqyriv, yxAt^x Jg hs yvyfyvjv etasÅ&ovTX rx eis éyxv-

rov re t\oy tcv 7rxrqooov clacv viTxqfcccvrx eveqyerriyxTx zts,

Enetyoov

xqx yxqtrxs xXAcv <rqoTCov sktivsiv

x^vvxtxs

^eyoov,

■ocoqcv Zct 7rqca(pÉqcjo ev yxAx As7rrbvy rov rx qc/xxrt rS£<w-

rrjqcs vjfj.&v 7rqc<Jsve%SévTCC vTroyycv, 7:s7Tei(Tyevos 7iqos tbro y.rj cAtyuqxs eyetv 2>, xts sk vsoty\tos Tssqt roov yqxyyx-

rm ecTTTb^cciioToc, Key fxxAx

ctycüqx eqx&evTX

r§ $ix<rx,é\px-

&xt, ^neos Jgi rås 'leqés cvyyqxCpéxs^y ivxvttéuhbs xAAy]Aois (pxvevrxs_I _Q otxAAxPxi. Excov év rkro ro eAxyt^cv rfxpov ^ys-

c Q. ' ~ C\ t rf »\ "> t\~ t »f

veoJxi vttdrjrjy/jv ty\s >jeqc&7istots y.8, sxs xv xttodavxi fxot g£g-

Tt jxsl^ovx ngq x£txv xv ^ev 7Te7rov§x%<xqtv. Tb Aot7tcv evyo- fxxt 7txvtx rxyxScc vitdyyetv Zo;5 obs ro fxev ©g£f 7Tclyvtov

ryjs (puAxxrjs Z&, rås be xvxynxtss Tijs

(pqovrtbbs

ngj gV;- [xeAelxs, obs en) jx't\v.iqov, xncAxvetv.

ADMODUM REFEREEDO NOMINI TUO

cultor addiSiißimus.

LAURENTIUS BERGSTRÖM.

(5)

D. D.

§. L

uiDivinorum interpretes Öfaculorum noa fibi fem per conflare omnique ^ex parce

inter fe confentire impie criminantur, re-

fpicere nos, praeter alia, jubent ad illam

facrae hiflorise pericopen, iibi ex cruce

pendentis Sal-vatoris ori admota dicitur ^aceto tin&a

fpongia. MATTHÄUS *} eniin & MARCUS b)

re- ferunt, ciroairiftantiurn ^unum

fycc/xcvTcc

ngtj Kotßovroc ^ancy-

yovj wXyituvtoc rs cfyvs x&f

Tteg&hm

Kcthct/Jta 7tcrl<rcct

dv~

rov, JOHANNES vero c) memoriae

prodidit

eos, qui

circa erant nXnvuvrocs a7toyyov o^as ^ ^vcaoo7rco

TrepSevrcc*

tifovevéykcct ccvtb r&> o/xccri. Quo heic memoratustVaw-

7T0S-fpe&et, quaeftio eft inter interpretes

diflenfionis ple-

niffima: amoigitur enim utrum

hac

voce

indicetur in-

årumeotum,, quofpongia fit ori

fitientis admota,

noa ditfedum ab iilo, quod ceteri

Evangeliftac

vocant

cala-

mura,

ån fignificetur

contufam

herbam vel exprefium

A indc

"ä)

^XXFIL ^4$, l)

Xp\

rf. c) XIX.

2~

111

A

iK

1

i rl

(6)

$

) * c nu

inde fucciim cum aceto fuitTe mixtum ,' an vero deni-

que in mendo cubet locus, & pro vrerca7ta> legendurn 3.

liud huic adcommodatius rei. Quarum pondera fen-

t-entiarum quum breviterexaminare in animum induxe-

rimus, veiiiam imploremus oportet, fi quando, materi-

em in manifeflam lucem protca&uris monimentis de- ftttuti, ultra probabilitatem progredi non valeamus*

. 5. ii.

Priusquam ad noftrum nos fcopum propius

ad-

moveamus, obfervavifle..juvabit, potiunculam illarn,

quse in crucem fublato Meflias data ed, confundendam

non efle ^cum illa, _quam, _ex _more forte recepto, ipfl prasbuerunt flatim, ut in fatalem perdu£tus erat locum.

Sed ^{etiam heic} verbis nonnihil difcrepare inrer fe Ev-

ängeliflas

videmus, nam MATTHÄUS nominat

cfys

fAsrcc fxsjAsyfxévov, MARCUS ^vero e&fxv^vis-fxévov

cl-

vov. Cui ut mederentur diflenfioni, facile fe inquiunt

non nulli induci pofle ut credant, non fcripfifle MAT-

TH./EUM 'cfafed oJt>w} & tanto quidem certiorem hane

dicunt leftiönerrf efle, q

död

au£loritate Codicis Canta- Irigienfis & unius ex Colbertinis fe tueri polTit. Sed ni-

fi fide digniora documenta adtuleris, vereor, ut mui-

torum elicias adfenfum: Obfervaverunt enim Crkici,

Codicem Cantabrigienfem graeca fiflere vario interpolata modo, & non raro obfervari integras Tfegmortus ålitiri-

de alio efle translatas, _atque perplurima, ob Hiflorias claritatern, in unoquoque iibro transpofita d): quum

vero porro hunc inter & Colbertimm illum, ubi civos legitur ^pro o£cs-, egregia fit confenfio, e): haut eft dif-

ficile judicatu, quantum in illo efle debeat moraenti^,

in

d) conj. MlLLll praf. in N. T» n, 1274. e)

ibid.

». 1492.

(7)

&' ) 3 (i»

in emendanda leSione, _qua» vitii arguitur. Re&ius

forte dixeris ßißXioyguCpes, ut permulta alia, ita etiarn

ro cTvov ex MÅRCI hifioria transtulifie inMATTHiEL

Evangelium, ut facrorum concordite fcriptorum con- fulerent: cui tamen fatis fuerit confultum ex recepta le£tione, fi o|c<r interpretemur vappam, feu vinum vi-

tiatum & acefcens, quod Grasei alioquin vocant cj*Ivw Qua vero ratione iftiusmodi vinum & MARCI mos

fafjujqvirphcs, fi quidem dicatur ^efle idem, ^ac jjlv^s oT-

vosy convenire & in una fede morari queant, paulo

forte difficilius fuerit intelleåu» Non ignotum fuifie

olim vinum, quod Grreci vocaverint yco^rirnv rj /uvggivtiv

cfvov docet ex POSIDIPPO ATHENiEUS f): fed cujus

id generis fuerit non liqvido conftat. Quum ATHE-

NyEUS dicat, fxv^rlrris ^v /uv^lvyis, conje£lat CASAUBO-

NUS g) varie illum POSIDIPPI locum fuifie Iedtum, atque iflum auftorem, infolentia dictionis, vocavifie myrteum vinum fxv^!vtjvy quum alias tamen adferat,

vinum myrrhinum dictum fuifie, quod ex baccis ^myr-

ti premebatur, quum myrtum THEOPHRASTUS vo- cet [Aj(>$n/cv. Hoc vero fi ita fit, dixeris alius generis

fuifie fAvggtviTiiv olvcv, cujus meminit /ELIANUSÅ): /uv-

inquit, cTvov [Asyvvvres (fc. ot sXÅtjves ) isroos emvcv x&j v7reg/jvccyKa£ovTo rqv rct&vTY)V vpcccriv, ix»Xe7ro o mos

yv^ivlr*?.

^{^}

Neque afitep/de

^eo POLLUX i):

?v té

ris,

inquit, xcy fuv^lvrjS olvos y.ezfxpévcs. Et fi verum eft, quod fubjungit

POLLÜX,

^rov ^yXvnvv mov sroos xs-

xXrftcti, quodque ^veterum teftimoniis fcriptorum proba-

re nititur PZINIUS k): _nempe myrrhinam non inter

vina tantum fed inter dulcia _quoque nominatum, Hon

A i du-

f) Deipnos. L. I. p. m, 32. g) ammaäv♦ in Athen4

J" 1 c. zy, b) varice Hifl. L XII. ^c. 31. i ) Onomaß.

L. Fl c. 2. k) Hiß. Nat. LXIK c. 13.

(8)

$ ) 4( 'S

dubitare quicfem nos poflumus, quin o hfJtvp>wp&o<;

oV

vos diverfüs fit ^a Grxcorum Romanorumque myrrhina,

quum ad hujus

celebratam dulcedinem nil facere

pute¬

tur ingratus myrrhte amaror.

Fuide

autem

MARC! oT-

vov bfjcvgvio-fjihov myrrha

perfufum facile

^quemque

do-

cuerint vocis natales. Utique eaim heic audiendus non et BARONIUS, exiflimans dvov fafAvgvis-péw dictum fuifle, quod in pocula

infunderetur myrrhina, ad

o- dorem ipfi

conciliandum

faporemque

jucundum.

Cer-

te non pati videtur analogia, ut iiquori

adpellationem

demus a vafe, quod iilum continuerit: quis enim dixe-

rit unquam,vinum vocari pode vctAtv/xhov^aut ygyv^Krue-

y$v quod in vitrea vel argentea

pocula infufum

conti-

netur! /_). Quod fl vero jam porro dicendum omni-

no non ede putaveris, vocabulurn apud MAT-

THÄUM in fignificatu

ufurpari

generaiiori, atque i-

deo _per c£c? fitrci KcAifc /xs/Aiy^hcv ^non intelligi aliud,

nifi vinum acefcens, fellea myrrhee amaritudine tinctum, fi,inquam, hoc dici ^non pode putaveris, aliam ingres-

fus viam dicas, quum, ex more inter Juda?os recepto, vinum vel thure vel myrrha perfufum Chrifto dedina-

tum edet in crucem raox agendo, factum tamen ede

malevolentia militum aliorumve,ut, dum propinandum

erat, admifto feile inficeretur. Hoc fi non difplicuerit, dixeris Evangelidas heic, ut alias, invicem fuas narratio-

nes fupplere &

interpretari. Nempe MARCUS, quid

praeparatum ex

confvetudine fuerit, docet:

MATTHÄ¬

US vero fcelus detedabile militum commemorat. Sed

veroquid nunc praecipue

agendum fit

nobis, meminis-

fe oportet: ad alia ergo properemus.

§. III.

Quum in crucem actus jam animam exfpiraturus

edet

:mm■» ■ " ' 1 ■ ■ ' ■ C*

/) conf.

Canjänboni Exercit.

ad amales Baroniu

(9)

&);(«*

©fet Meffias, tin&am ^aceto fpongiam cri

ejus admovis-

ß ex circumftantibus unum memoria^

prodiderunt

Ev- ar.geliftac. Quam

Evangelicse relationis pericopam me*

ditantes nos diu fuspenfos non

detinebit ab interpre-

tum non nulli-s raota quseftio, cujus

generis & unde

eflet ^vas iilud aceto plenum, de quo

meminit JOHAN¬

NES i pias ne mulieres

illud fecum Hierofolymis extu-

liflent, ^an in loco ifti proximis

aedfbus, alios in ufus

paratum, eflet repertum

?

neque

multum laboramus, ut

eauflam inveniamus, ^cur undecunque fumtus

iiquor il-

le iflo ftmc in loco ad manum eflet. Sive enim,

quod

tarnen non facile quisquam

nobis perlvaferit, ideo in

iftius modi locis _paratum

fuit

acetum, ut erumpens ex

vulneribus fangui.s eo

fifteretur, five

ut a

cruciariis hau-

ftus mortem acceieraret, five quaecunque alia

fuerit

caufla, cur eum fibi profpexiflent liquorem, certum

tamen eft Chriflo dc fiti conquefto

datum ad

potum fuifle per ludibrum. Quo magis

miramiK potuifle BA-

RONIUM m) inepte admodum

comminiici,

ex

fpon-

,gia, aceto &

hyflopo, inter fe miftis, concinnavis-

ie miiites medicamentum, in quo

flftendi fangvinis

vis ir.eflet: profedlo videtur

ille

aut non

(atis obferva-

te & curiofe inlpexifle Evangeliftarum

verba,

aut te-

rnere fibi fumflfie licentiam, in quem ipfe

voluit fen-

lum, fecra

torquendi oracula. Quid enim ha

c narra-

tionis ferie manifeftlus efle poteft? Chiiftus in

Cruce

pendens alta voce

inclamabat, Sitio^ ad hane auditam

vocem adcurrebat circumfbntium unus, &

impletam

aceto fpongiam

impofitamque arundini ori ejus admo-

vebat, non certe ut fangvinem

fifteret,

ut

qui

non ex

ore fed vulneribus, ceteris quas

inflidla

erant

membris,

manaverit, verum ut fiti, de qua

querebatur, mede-

A 3 retur,

m) Cafaiiboni Ex,

ad annat, Baroniu

(10)

& )<*( £

retur, id quod dubium non efle finunt Evangelidse,

MATTHÄUS & MARCUS, adhibentes vocabulum Tfori&v, quod exnativa notione ed potum dare Quum

ergo manifedillimum fit, voliwde hujuscsau£tore$ of- ficii, ut aceti, quod fpongia ccmbiberat, fuotu de- festas fiti vires reficeret Medias, quxritur porro quo lid indrumento

fpongiam

adpiicuerint ori.

§. IV.

MATTHÄUS & MARCUS auclores funt, fpon¬

giam fuide irnpoiitam _jcaAupop. _Quo loco ut monea- mus parum forte e re fuerit, non intellexide facros Scri- ptores calamum, quem PLINIUS vocat odoratum, atque pretiofum dicitrefle Arabiae foetum n): majori enim

Eretio

omini, viiis

putaatur

Indrumentum

illum exteri mercati,

rei qua?renti,

quam ut

ad

gregario

rnanum eile potuiflet. Relpiciamus ergo potius oportet ad vul¬

gares Calamos aquaticos, quorum varios ufus enarrat PLINIUS o)z generatim dicens ^eos eile belli pacisque

inftrumentis necedarios atque etiam deliciis gratos:

uo quidem elegio quum ad tibiarum, quas infläta elefant, tum fagittarum ulum eum refpexifle docent fequentia, quibus tradit orientis populos confvevide

bella conficére calamis, qui ipfis fuerunt pro telis. Hu- jus generis indrumento fi eos dicamus ufos fuide, qui

potum minidrabant Salvatori, genuinam videbimur fe-

cuti vocabuli hujus notionem. Sed neque repugnabi-

mus, fi cui videatur pode vocabulum xocActpov genera¬

tim intelligi de virga quacunque & indrumento ob¬

longe. Huic five arundini dve virgae cujuscunque generis circumpofitam fuide Ipongiam docent _Evange- lidaj,

») Htß. Not. L, XII ^c, 22. o) Hiß. Not. IXVL

(11)

$ ) 7 ( »

lift#, ufi id fignificante

verboEt

quum

hoc

etiam ndhibitum a JOHANNE legatur

(TrA^o-avr«-

o-woy-

ycv , y&j vaacü7tfo 7is^ivres), neque tarnen

liquido

eonflaret, an ufquam terrarum vffcra>7tos

in

eam excre-

fcat magnitudinem, ut inde

excidi poflit bacillus, fpon-

gi# inferviens ori

pendends admovendar, variam in-

greffi funt interpretes viam, ut hunc

fcriptorem

cum

ceteris in gratiam

adducerent.

$. V.

Horum complures mendi

fufpeåum

Iocnm

habue-

re, cui emendatricem manum admoturi alii conjefta

verunt, fcripfifle Evangeliftamvmairov* atque,

facris

pa-

riter ac profanis Icriptoribus non

infrequente, sAAétyet,

le&ori reliquifle cogitatione

fupplendum fubftantivum,

inftrumento inferviens defignando, utplena ex illorum

mente fieret fententia: ttfrvjtrocvres artoyycv cfyss x&j v<r<x«-

7tov tfegiSevtes

xocXcZjjiu,

fpongiam aceto

impletam £? byßb-

pum circumpofnerunt arundini:

quafi indicatum föret

hys- fbpum fuiiTe fpongi#

circumvolutam,

atque hane ae- inde ifto cinctam integumento calamo apeatam. Ut

vero nos daremus pofle illam, quam comminifcuntur, ellipfin quadam ex lingvai

analogia defumta ratione fe-

fe tueri, religloni tarnen nobis utique erit vel

levifli-

raa mutatione, omnium fide codicum damnaca, facrum

reconcinnare textum. Quod fi ^vero licere tibi _puta¬

veris efle in facris corrigendis oraculis ingeniofo,

di-

cas potius inveteratum errorem

manavifle

ex primo-

rüm incuria ßißhioyfccQw, qui, unius mutatione litte-

rae, pTo Crcrd)7T8 fcriptitaverint

tJcro-aV«,

atque

efle illud,

w-ouVa, referendum ad antegreflum participium

wA>f-

tretvrhs, hoc ferme fenfu: fpongiam impletam aceto Sc hyflopo circumpofuerunt

arundini.

Si vero ifla fats?

jufto cuiquam

videatur infolejntior, is

moneri fe

patia-

tur, r

(12)

KU ) « ( »

Hr, ufii venire Öraecis Scriptoribus

frequentifSme,

^ist

per

figurana,

quam

Grammatici

vocant

b <W JuoiV, duo

fubftantiVä eonjungantur copula, quoruni alteruna ha¬

best fignificationem adjundti illius rei, quam

deiignat

alterum: ut non inepte, ^aut praeter Grarcis foiemoe a loquendi _fnorem, dici _{q urea}_t, ro tsKyogci oiroyyov c'^zss

-n&j uW'i« idem eile, ac ?rA#a\»/ wFcyyw c%m>' vsxepw~

pévn vccroo7ra). Neque ifia leciio omni prorfus deiHtata

eft autoritäre; obfervavit enim VETSTENIUS in a- no Codice, qui Latinte verfioni juntum textum grx*

cum fiftit, legi iW&Vs. Sed vero licet Iic fen bis fiat planiffimus: ad eduam falvatoris voeena , adcur-

cit quidam & impJevit fpongiam aceto, quod miilum

erat hyflopo vel fucco byflbpi, ^non ideo tarnen adfe-

verare aud'emus fuifle hanc JOHANNIS autographi fcriptionem, fed, quod metricam Evangelii hujus me»

taphrafm NONN! ANAM ledlitantibus nybis in ^mentein

verrit, id verbo tantum aperuifTe haut abs re fore exi- ftirnavimus. Scilicet, _quum ita NONNUM videremus

hanc pericoparn1 1 reddere,

> \ ->y\ ■> t

- a - »

CCVYJg ÖS TIS C£v£ OtKÜ<TX£j

?L7royyov vixcßqvy}®)/

ccÄvtoov ßkctm/xet

BuKcc<rotf£

BÄ>J^C6£

fytfjlVrOCTOIt

7TCT& /{gj

J/VpflétW

OCAfXtJff

ISv7rc(j& KDCÄotfjta iroc^oc viiocrw axqcv igettrccf Slgeyev va-creoTM nenefcccpbov c^os cAs&qa

illico indu3i fumu's, ^ut crederemus, putavifle illum verba

ErangeUftx

&

legen da efle

&

exponenda

modo,

quem indicavimus.

BARONIUS

quidem etiam opina-

tur, hyflopum

fuifle

aceto

miftam,

fed, ut alterum illum Chriåo propinatam potum, ita etiam hunc cre¬

dit in medicin« ufum fuifle paratum p)^: atqtie eo qui-

dem difbedit a CHRYSQSTQMO & THEOPHYLA-

cro,

■"i ' ™ ' - Ml 1

g)

conf. Cafitvhni Exercit.

in

anal, Baroniu

(13)

3K ) 9 ( »

CTO,

quibus.perivafum ..fuit,

ob

quamdam,

qua

hys-

Fopus infamis eilet, venenatam

facultatem,

illa

herba

conditum fuifle acetum,

§• vi.

JOACHIMU3 CAMERARIUS, quum

perfvafilTi-

mum haberet, ro 7regt$e7vui heic, uti apud ceteros Evan- geliftas, aiio nbn pofie

referri

quam ad

fubftantivum,

defignans vehiculum vel inftrumentiim, quo

fpongia

fit adplicata Chrifti ori,

ifta

vero, quam

fupra tetigi-

mus, eliipfis rS kccåujuo* aliquanto

videretur infolentL

or, alio gladio hunc nodum efie

fecandum putavit.

Quid /?, inquit, liceat fufpicari in

archetypo fuijfe:

vacu

7t(j07te$&svTss^, nt fit, fupra pilupz fpangiam

ibi -circumda-

tam JEfiu fuijfe oblatam: nam pilum Romancz militiß pe-

culiare fehim Graci vocarunt vacrcv. Hanc conieituram adeo fibi non dilplicere indicat HEINSIUS, ut palam potius

profiteatur,

pofie illi aliquantum plus

probabili-

tatis accedere, Fi quidera ^ro ^veaw ^mutetur in va-a-oorä, quod unica tantum litera difret ab Ccgwtr&>, atque

adeo

potuerit, facillimo Librariorum lapfu, hoc in illius

lo-

cum migrare. Elle autem dicit vvacarov ab vcro-a, uti a Åoyxq

ert

AoyxMtcir, & notare pihim aut haftile acumina-

tum, cujus acumen dici puta t a NONNO

dxgov

velarcv,

atque ipfi

adfixam fuiffe Fpongiam

aceti

plenam. Equi-

dem putavero fore neminem ,cui ignotum

fit Roma¬

norum pila vocari a Orxcis

Fcriptorifeus tio-rasade

quo»

rum forma hare habet DIONYSIUS HALICAR NAS¬

SENSIS q): ravra

ßkKq ^oopdicav d

^crvvtcvre?

hs

%«7-

gas

l£«*ovr/<fao"«, £vha

7T^ojJLYiKV\ re x&f

%ergidv

^gjg

yjrrcv 7i6$oov cßeAirras eypvra, 7lfia%ovras, rar evBslav era- reg# töüv drgooVj

[xerfiois drcvrlois

*i<ra avv r&>

afitjgot;

^Pie-

B nius

q)

Antiqv. Rom, h. F>

^c,

(14)

& ) 10 ( jK

nius POLYBIUS r): ^toov va-croov, inquit, l/c/v c/ /u*V tt#-

c i Aenroi, & quum de utroque genere non ni¬

hil difieruidet, haec addit: irgoerigyosctt

f

ev.ccqcis ß-iKcs

<ti$t]g8v

styxisgootov , '/crov"g%cv ro yir^os rtls £våcis. Adeo

ut certifiimum fit, fuifie in Romana militia non inufi-

tata tela, dicla vo-crx?, an vero illa etiam vocata fint a«

lia forma £avaro), adfeverate non ego quidem dixero,

quum in nullo dum auftore gra?co id legerim vocabu-

lum. Sed fi vel maxime concederem, vel ufurpatum

id olim fuifie, vel potuifie faltim ab Evangelifta, non invita analogia, formari ab iWaes, & fi praeterea etram darem nihil obftare quominus dicamus, exfianti ^e ligno

ferreo äcumini potuifie ipongiam adfigi, tancisper ^ta¬

rnen ab illa CAMERARII & HEfNSII emendaoone adfenfum cohibuero, donec argumento confirmetur cer-

tiori, _quam quod unice nitatur conje^ura & pofTibili

IJbrariorum lapfu. Neqne ad veritatem propius acces- fifie putabimur, fi quidem in locurn r# 'vreooTra fubfti-

tuererqus Csccra, quamvis id NEUMANNUS s) dicat

"sd Gra?corum idioma

magis accedere,

quam Heinfia-

nurn vaaooToj, atque huic iatis aptum elfe ioco, quum declaret

fpongiam

extremo Calami acumini (vtara m*

Åaya) fuifle adfixam. Gerte, _praeter exignam vocurn

aäfinifaterri, nihil eft,

quod

iftam commendet fenten-

tiam: qua?, fi cetera defuerint, nullius moment! ratio

perfvafit etiam non némini pro ^vc av 7/v fcribi pofie

«www», atque indican lånarn fordidam fpongi-a? cir- cumyolutam fuifie ; tfta-wros enim & _crsv7tY\ fignifi-

cat ro roov (jv7ie&^oov 7T(>cßoj?äv e^icv, vel fördes feu fi-

mum ovillae hnx adhserentem; quomodo PL1NIUS t)

quin iftfce fördespecudum

fudorque

feminum & alariim ad- haren-

r) Hiß. L. FI. c. 21. s Primitia Dijfrtationum A-

cad. Pijfert. I. f, /5. t) L. XX/X. ^c. 2.

(15)

?Å ) « ( £

bereutes lanis (eefypum vocant) innumeros prope uftis ha¬

bent. Has Sc, fi _qux fueriar, hujus generis plures con- jefturas fibi habéant, qui, fi

quid

in divinis oraculis

obfcurius diTum videatur,

quidlibet audendi fibi

pu¬

tant eoncefTam facultatem«

§. vir.

Quod fi ergo, quam

confentienfes

Codices omnes ad noftra transmilerunc ternpora, leclio temere iolici-

tanda ^non eft, quseritur nunc tandem, cui ufui infer-

vierit hyflbpus, pro

inftrumento

ne fuerit, quo fpongia fit Chrifto admota, an ipfi tantum hyflbpi fafcicu-

lus fit impiicatus? Verbum vregt&elvm, quod JOHANNI

cum ceteris Evangeliftis commune eft, ^eo induxit in¬

terpretum non paucos, ut crediderint, quum MAT¬

THÄUS & MARCUS generalioris fignificationis vo- cabulo ufi dixerint, fpongiam adfixam fuiOe caiamo

vel arundini, JOHANNEM fpecialius definiviiie cu¬

jus generis fuerit^ nempe ex hyflopo refecfom. virgam

vcl bacillum: Sic enim patere exiftimant viam facilii-

mam, qua ad ftabiiiendam fcriptorum concordiam ^ea-

tur;

quomodo

CASAUBONUS u): omnino, inquit, fi

e tot

generibus byffopi

aliquod fuifje probari poffet panUo magis grandefeens

&

attoUens fe altins, ut ex eo virgcemit baculi potuerint fieri, plantar., facilior

Ü5

certior ejjet expli»

catio. Fuere fcilicet plantse complures, in Max. Rev.

D DocL OLAVI CELSII Hieorobotanico x) enumerafse, quas pro

hyflbpo

Venditaverint quum Rabini tum ä- lii fcriptores: ex bis nos plerique jubent heic oculos conjicere in Libanotidem feu rorem marinum, quuna

ex ilio, in montibus Hierofolymitanis arborelcente, fi-

B 2 eri

u) Exerc. in Baronium _L% c, x) Pars 1. p. 407. de

an«.

(16)

.

$ )

"

C &

eri potuifTe fuftis

videafur,

ifU percomnaodus ufui,

Sed obfervavit Laudatus CELSIUS, olim quidem, rériun botanicarum

ignorantia, factum fuilfe,

ut

nyflTopi ad-

pellatio circa plures vagata

fit

plantas, fed recentio»

ri tempore vagari ^eam defiifle, poftquam inquirentium

induftria imperltorum detexit hallucinationés. Quin e-

nim in V. T. fcriptis celebratus 3^ idem fit ^{ac gra:-}

corum vT(?öi)7t9£, dubitare nos nec ilnunt gratci Meta- phrafta:, qui illud Vocabulum hoc femper reddunt,

nec Apofloli auftoritas, qui, in Epiftola ad Hebraros Cap, IX v. 19. nominans

tW«7rcv,

relpexille videtür ad

illa V. T. loca, in quibus celebratur ufus tS aijj* in

luflrälibus facris. Jam vero, quod dudum probavit CELSIUS, ita DIOSCORIDES, quinue eum lequunfur,

PLINIUS & Scriptores Arabes, delcribunt

hyffopum,

ut liquido conftet, & fuilfe iliam herbam diverfam ab iilis, quas in ejus locuru fuppofuere nonnulli,& humi-

lem adeo efie & teneram, ut inde excidi ^non potuerit pertica vel bacillus Ipongiae ferenda: inferviturus.

Dicendum ergo eile videtur, qui, in orientalibus fal»

tim plagis, eam arborefcere diftitarunt, partim ccxnje-

ftandi licentiae fuide oblecutos, quo faciliorem fibi

fternerent viam ad verba JOHANNIS explicanda, par¬

tim in errorem abdu&os efle, a non fatis intelleftis il-

lorum verbis (criptorum, qui in arborum claflem ^con- jeciHe videntur

hylfopum. Neque huic fententiac quid-

quam

praslidii conciliaverit celebrata foli fertilitas,

^qua-

fi illic laetius fuccrefceret hylfopus in fruticis altitudinem,

uti, qua: in

noffcris plagis humiliores lunt, plantas alias

iffcis in oris arborefcere nos docuere fcriptores: ^nam*

que ut, quod fide non

indigni

Auftores de aliis

fpecie-

bus memoria: prodiderunt, in dubium vocare fas non eile putamus, ita

quod de hyflopo refertur

pro conje-

ftura tantisper

habemus, donec in medium prodeat,

harum

(17)

« ) 13 C &

harum peritus rerum, qui illam

arborefcere fidem

^no-

bis faciat. Id autem ad fua _usque tempora öbfervavis

fe neminem non improbandus audor eft CELSIUS.

Qui vero recent.iori tempore orientales perreptavit o-

ras, Dominus

HASSELQÜIST

& vidit &

defcripfit

Sa-

lomoneam hyflopum, atque oftendit non

Luide illam

nifi mufcum, atque ideo diverfifilmam ab illa herba,

qUte in noftris pharmacopoliis

hyftopi

nomine

vendi-

tatur. Hujus etiam rei nobis fidem fecit NobilifJimus

Archiater Regins c? de flella polari Eques, Dom. DE LINNE', cujus audoritas plus valet, quam mille alio-

rum. Ita autem ille y): Hierofolymitana> inquit, rudera

muros tegit hic mufcus (Mufcus flelkris minimus),

ut undique viridia confpiciantur, tefle autopta FR. HAS¬

SELQÜIST. Differens itaque JapientiJJimus Salomo, de plantis, ab altiffimo cedro montis

Libani,

inmimitiffimam byjfopum e pariete nafcentem,

hune

mufcum inteUexiffe

du-

bium vix videtur. Quin etiam ^nos benigniffime

do-

cuit maxirrtus ille naturas Myfla-, ejusdem generis

fuifle illam hyflopum, cujus in luftralibus Juda^orum

facris ufus commendatur in fcriptis V. T. Quod fi er¬

go & eadem fuerit illa, qua; a JOHANNE nominator,

manifeftiflimum eft turpiter errare illos, qui inde

fibi

videntur pofle excidere bacillum, cui imponatur fpon*

§. VIII.

Sequitur nunc, ut paucis indicemus, quomodo JOHANNIS verba explicari queant, ita, ut nec quid-

quam detrahatur Evangelifiarum tuendse concordiae,

nec lcriprorum, quos nde dignos

judicamus,

auTori-

tas infringatur. Nemini latere exiftimamus, non con-

B 3

fvevifle

y)Flora Smeka.

(18)

& > m C tu

IVevifTe fingulos Evangeliftas, quce remdefcribendam circumftant^r^res fin- gulas referre, Ted quod in alterius defueric hiftoria, id nrceffi ex al¬

tera debere a LeSoribus. Sic LUCAS neque de fpongia , neque de

ealamo aut hyfTopo quidquäm meminit, breviter & fummntim dixifle

> /.? tw > ~ > c ~ ' ■*

«ontentusr, w&?Tcu&v os ocvtco ycy ot ^^ocricarcc; H£/

ffincle percenfent res fa&um hoe circumftantes: nam MATTHÄUS <Sc MARCUS docent aceti receptacnlunj fuifTe fpongiam 6 calamum illud inflrumentum, _quo potus fit propinatus:JOHANNES vero, quod cete*

.ri reticuerant omnes, addit fuifTe potum hunc amaritudine hyffopi tem- peratum, &, quod per fe quisque facile iutelligeret ac difci praeterea

poflet a reliquis, filentio praeterit* nempe arundinisvel virgae inftrumen-

to ufos futiffe, qui potum miniftraverinf. Itaque, fi fingulae ifht TTegl"

^oiusis in unam referantur fummam, hic prodit fermonis contextus;

quutn de fiti conqueftus effet falvator, adcurrunt milites 6 fpongiam replent aceto, quam hyfTopo circumvolutam & perticae impofitam per iudibriurn ori pendentis admovent. Sive enim dicamus hyfTopum fuis-

fe primum fpongia involutam, & hanc deinde, iinplicatuin hyfTopi fa- fciculum in medio fui continentem, atundini adfixam,five fiatuamus ad extremam virgam adligaviffc illos hyfTopum, atque arumini deinde iffa herba conveftito circumpofuifTe fpengiam, non advei-fantem deprehende-

mus facrum textum , qunm neutram explicationem recnfet ffiorts, 7Tsm

qföelvut ^(TTtcyyov ^Ad pöfteriorem fenfutn trahit C ASAU- BONUS %) verba haecce: quod, inquit, JOHANNES airde fpongia,

ygfj v&CCtiTTb) TTg^i^EVTSf) poßquam illatn hyjfopo circutndedijjent, ex MATTHiEO explicabimus, ut monet AUGUSTINUS, 6z ita acci-

piemusquafi dixiffet JOHANNES^, aptaverunt fpongiam hyfTopo, quod

erat fummae arundi.fi adligatum: itaque & fpongiam 6c hyfTopum con- einnarunt, ut, poftquam extremum arundinis ori Chrifti effet ndmotum,

quidquid fugeret liquoris, abrotoni amaritudine magis magis-

que inficeretur.

i) Exereit, ad Baronii annaler,>

TANTUM.

# # &