CLAUSOs TEMPLO

vT 7.

O F F Q S.

DISSERTATIO · ACADE MICA,

1ANI TEMPLO

1 CLAUSOs

QUAM Confenfu tslmplijj. Senatus

S R & S I D Ε

V 1 R 0CELEBER

Mag. Ρ Ε T R 0

EKERMAN.

Eloquent. PROFESSOR Ε Reg. & Ordin.

'Publicer udit orum cenfuré modefie fubjicit,

OLAVUS _ostr.o LANGELIUS,

-

gothus,

iq Audit.Carol Maj/ ad d. XXIX. M^Anni MDCCXLIi.

Horis , ante meridiem, einfielis.

UPS AHSE impreiia.

'fes*'? ^e 77

Admodum Reverend'is ataue

D:no JOHAN NI Ζ ERL,

PASTORI in Egby & Rinna adcuratiffimo , nec non vi»

cini diftnftus PRTTOSITO longe digniffimo,

PATRONO omni obfervantia colendo.

Ρ lur. Rev ev endo

D:no JAGOBO

V. D COMMINISTRO in

fideliffimo, ADFINI &

umanitatis Se. officiorum illa reeordatio raulto jucuadiiTirna, qua nimos, me utique adduxit, in gra t i (Ti τι se mentis refleram, halcc

nim quoties praeclara, quaz Tua eft, eruditiouis fupellex,in me- fidem di&oram dicendorurrrve ad Meditationcs Taas iäcras,pu-

liccbit. Accedit, quod coinraodo meo in dies fingiilos, ^an ho-

eximium iilum favorem, tmlio non tempore, >ie agnofcana, precibusque pro Mitifice quoque laetor, quod Tibi, JnduIgentiiEme PARENS, quan- delicet, _{quantum eurse} Tuiedebearn, probe quidem μπιη , quo vero pa-

poflc Te uberiores paternse Tu« gratias fru Aus exfpectare, Se jurc quodam

ger, quem mavimo coluit ooere, & ia'ga confevit manu, annonam reddit

innumcris mihi declarafti nodis teftatur id mfantia, teftatur puericia, aec debitos facere _potuerim pragreiTus , fecundui» DEUM, Tuae libcraiitati ^ac- defiftar», velit DEU5 ter O. M. Te omni felicitatis ctmaulo matftatuna red*

gamus vitam.

Amor etjam (incerus, quo Tibi, ADFINfS Optiaie, addi&iffi-

forc, ut Janum hunc cUttfum pro more, id eft, vultu eandido accipjas.

me«, chcuj rniic», aimiuna petculium, divtno folatio erigcre queas, Per-

Aimodum Reverend. Praclarifftm.

€ultor Se

OLAVUS

Pr<echr>(Jimis Vtris ac Dommif ^,

D:no JOHANNI RYDBERG,

Ecclefiir, qua: in Waed'rftad & Harftad Deo colligitur,

PASTOR! vigilnmiiilmo, PARENTI ut optimo, ita

qua vis pietate ad cineres ^usque profequcndo.

atque Doät flum,

DANIELI WULFF,

Vånga Öftro ^- Güthorum

Fautori diledtiifimo.

©rnniim Tuorum, Admodurn Reverende Dn, PRAEPOSITE, Tibi devinxifti a*

ftudiorum raeerum primitias Tibi dicatas Sc confecratas ut traderem, Ete-

tneriam redit, toties ländes Tuas celebrare geftit tenuis mea Minerva, la

blicis typis jam diu editas adque colioquia Tua perquam dofta provocarc

ras

coniiliis Tuis faventiifimis vclifieari falito adlaboraveris ftudio. A t Tua falute, fuprenuim invocabo Numen,

tulumcunque hoc ipeciminis exhibere hodierno mihi contingat die. Vi-

fto juftas pefiolvam gratias, non asque video. Neque fum ego nefcius,

modo expoicere, ied non iempcr agrieol« ex voto cedit meiTis interdum a.

impenfis minus refpondentem Amorem Sc adfeftum Tuum loquor, quem confkeri mea recufabit unqaam adolcfcentia, Verbot quo^m literarum ftudiis

ccptum refero» Votis igitur, nihil aliud cum habeam, contendere nunquam

dere

quo fub patcrna Tua cura laetam , immo laetiffimam, Tui oranes a-

mus vivo, fvadet jubet^ie, illum hic publice teftatum ire. Itaque confido

Faxit DEUS, ut peftus, prsematur« obitu conjugis Tu«, ibroris γer®

manebo, quoad vixcro,

atque Dofiifltmorum Nominum Veflrorum

films humillimus

LANGELIUS·

Lruditisfimo Dom, sfÖQΊΟΙΙΙ,

sfmico lntegerritno*

omulei proceres ut JAN! iänfta bifrontis

Limina ftcuro ciaulerunr objice

pacis

Innoenae quotics peragebasc otia laeti,

Nee tam HiTus erat rnucro, neque tela Tolabaatt^

Id Tua, L In GEH

dofto condira lepore, psgiua rite docet. Sua quippe Iibi atria Divae

Panöerunt Salides, fuaque atria pandir Apollo.

Ncc n-oraj pulrra bievi Tibi fana reeltidet Honoris

Talks amica, Tibi vnidcm nexura corollam,

adplaufit

EDW. J. AMNELL,·

Ufl.

hl Herr AUCH OREN,

För ^Nar alla Tempel reftes Gudars Gud var up åt många ei nå'n kyrka hedna bygder, dygderj

När Afgud, låibmGud , vart hedrad och berömd»

Och ftumlla Bild blef i et präktigt Tempel gömd»

Vårt MANNAHEM, ibm ock måft uti mörker famla,

Sit Guda fäte haft på SALA högar gamla.

Der man til ODfcNS tienft, til THORS ©ch FRIGGAS pris

Sin blot och ofleT giort på hedniikt fåt och vis.

Det giöres ei bchof at andra Italien nämna ,

Bad' ASERS, GIRKALANDS med flere vil jag lämna J

Til MECCA fke ju än Valfärder jämt och tätt Af et vidflccpligt folk, fom dyrka ΜΛΗΟΜΕΓ,

Nog af Ert värk, min Van ^, det förer våra tankar

Långt bort til Staden ROM, der något dylikt vankar»

^Och fxildrar vackert af det ftålta JAN! Slått,

Som flutit uti frid, i krigstid öppet flått.

Når ] med fådan flit bektifven JAN! heder,

Så banas afvenvål til äran väg för Eder;

Och fåfom ]ANUS nu af Er ny fägring får;

Så onkas, at ock J må lefva JANI år,

ANDREAS NOBERG,

I. Ν. J.

§. ι.

IP maxima & ftupenda Divinae Bonitatis

argumenta referre non dubitamus fua- viffimam Pacis auram, atque quietem

illam publicam,cum omnis generis fe-

licitate conjunitam. Etenim pergran- de hocrerum humanarum Fulerum non

facra modo Oracula nobis identidem rommendant, dum vel jn illos acerbe invehuntur,

ar ofceig c t néht \κχίαι al μa , και tå ef εΐξψης hx iyvce*

trav a); vel exprefie docent: a iVtv άκατατασ-ίας eQecY,

αλλ' εΐξψης: t) Ted ipfa etjam natura, quoad ejus fieri

poflit, confeftandum fuadet. Eft hoc, quod perquam egregte probat Tullius: Si fu erimus% inquit, adfefti)

rtt propter futim qutsque emolumentum fpoltet, aut violet alterum, difrumpi neceffe eft eam ^, qua Maxime efi fecun*

dum naturam, humant generis foeietatem. c) Ecqua erit

ergo caufla, cur homines iefe invicem orrni immani-

tatis genere dilacerent? cur tot horrenda bellorum ma¬

la , tot fa&ionum incendia, tot terrarum regionum- que vaftationes, tot urbium excidia, tot civium inter- neciones, infcenam producant?Triftiori fuodocumea-

A t®

% «gl )°f0»

to fatis Cxpérta eft cum Athenarum urbs, alter quon·

dam Grseciac oculus & Mufarum prope domicilium, tum Roma, Jtaliar flos&decus, terrarum gentiumque do- mina, _quantum dira Bellona, Sc fernen difcordiie fe-

cum ferat calamicatis, quantumque inde capiat detri-

irienti Respublica, (i vel optimis iit legibus prafclariäi-

me fundata. linde nihil obftat, quo minus Mantuano

adfentiarrur: d)

Nulla quies homini, nulla eft (me Pace voluptas ^t

Nullus amor _, nullum religio»i s opus.

Vax urbes , Vax regna ligat, Vax congregat orbem,

Fiat ut e multis urbtbtss una domus.

Et his rationibus dudlos fuifie legimus gentiles,

Ut ilmam Pacem non tantum facram liabuerint, eique templa, &aras, & pulvinaria dedieaverint, fed variis

illam fymbolis expreflerint, nempagricolarum fpicis y ramis oliv*, lauro , roßs, cadueeo, cornu pleno copia , im-

mo ipfo Jano claufo. Videlicet voluerunt ^{aurea >} dequi-

bui mulra commenti funt eorum Poétar, revocare fe»

cula, & ferreos ac degeneres veluti mortalium animos,

ad meliorem mitioremque frugem reducere. Quod inflitu'um, ut in fe pietatis habuit multum, fic fpem

illorum non omnino fefellit eventus. Quidquid ergo per Rgesj quidquid per Confules; quicquid denique

per Triumviros in Rempublicam Romanam decoris eft

introdudlum, id fummo cum ftudio incredibilique cura adauxit Caifur, cognomine Oäavius, feu Oftavianus ut- jjote primus nomine & omine vereAuguftus Impera¬

tor, adque augufta quzehbet natus, ältus, educatus.

Is ficuti mirabili ardore ad gloriam totus ferebaturj fea, ut in _pacato & florentiflimo ftatu omnes ejus di#

tioni fubjedli viverent, nationem bellicoiiffimam ab

Jarmisadftudia humaniora avocare geftiit,tar toquecum

fucceflu idperegit, ut poft cum vix reperiatur ulJusi

ful

μ ve? ι

qui tanta tanti herois conamina pari felicitate exfequi ^,

ne dum fuperare potuerit. Mihi, de exercitio quodatn Academico elaborando cogitanti, non ab inftituto a-

lienum videbaiur, nec prorfus injucundum, ^ex hifto-

ria gentis, per orbem ^{terrarum ,} longc Iateque trium*

phantis, aliquid feligere, circa quod ingenioli met

qualescunque periclitarer vires* Itaque de Jani T em»

pfo claufe, paucis B. ^c. D diUerere animus eft.

a) Rom III, ty. 17, b) 1 Cor, XIV, 3$. c) L* 3 Offic,c,f*

d) ι Sy i v, Eleg. 6, 17.

£. II.

Janus » Deorum habebatur antiquiffimus, quafiEa»

nus didtus ab eimdo, uti Ciceroni, Gronovio & aliis

placuic, a) quod januis praefideret, unde traofitiones perviai, Jani foresque in liminibus profanarum ^atdium, januae nominabantur, & Janus ipfe Βνξαιος vel Sv ga»

ςος, quod janitorem vel januas cuftodem notati pailim

vocabatur. b ) Hute primum in omnibus facridciis Sc precationibus pofteri fupplicabant, velut parenti,&a

quo rerum omnium fadum putavere initium. Quem·

admodum nec illud reticet Martialis: _c)

Te primum pia t bur λ rogent, te vote falutent, Purpura te felix, te colat omnis honor,

Hinc peculjari cognomento Pater item adpellabatur s

quippe quod culturn & venerationem fummam nonpo-

tuit non fignificare. Cognomina vero Jani, quoniatn

varia & permuita illafuere, praecipua nos tantummodo tangemus, reliqua, uti Confioius, Junomus ^? ClavigeryCu·

rat tus &c. ficco) quodajuntj pede prastereundo. Hacc

iriter agrnen ducit Janus £)uirinus, quaii bellorum po·

tens, nomine ab hafta, qus Sabinis Quiris vel Curis

dicebatur , perito. Geminus ^, Bifrons ^, Biceps, Biformht

Graects ΛμφπΓξΜαττος, &πξ€<τωπΰζ, &κίφαλος diftus, quia

χ-ξο κ<*ι οπίνω ante & poltvidit: (ingebatur enim vir>

A i omni

4 «6 ) o ( B»

omni prudentiae laude confpicuus, futura _praevidens

& praeterita adcurate refpiciens. linde non male exi- ftimat Vofiius in Theologia fua gentilium, Janum Bi- fro _item, nihil aliud fuiiTe, nifi Regis fymbolum ,

cujus eft noiTe praeterita, ut inde multo ante profpiciac

futura. Sunt tarnen alii, qui Geminum _propterea di-

&u η contendunt, vel quod diei iit dominus, at ge- mina ficie, hac nempe örtum fpeftante , illa occafum, qua'i qui exoriens aperiat diem ^» occidens vero clau- dat: vel quod in bellum profe&urus , de exercitu fal«

vo reducendo cogitare debeat. Q.uid ^, quod creditur Jano primum Bifronti iiinulacrum erigendum curavif-

fe Romulum & Tit. Tatium, Romanorum & Sabino-

ru n Reges, cum foedera inter fe pangerent, duorum popalorum in unum jam coéuntium imaginem, hac potiiiimum ratione , indicaturi. Patulcius tandem apa- tendo vel patefaciendo, & claufius, feu, ut aliis pla-

cet, Clufivius, Clufiut a claudendo falatari fuevit. Fufe hacc perfequitur Ovidius, interque alia ita Janum*

de fe Joquentem> inducit d):

Prafideo fonbus c celi, cum mitibus Horis?

Ιί _{, re} dit ojfici» Jupiter ipfe me» ,

Inde vocor Janur. ^-

Homrna ridebis modo namfa Patulcius idetn,

Et modo facrtßca Clußus ore vocor.

Seilte et alt er no voluit rudis illa vetuftas

Nomtnt div er fa t ßgnißcart viees.

a) Gronov. thefaur, _{Antiqitit. Gracarum Vol. 6p.} i$ti.

& Vol J.ptt?7· Cub.lit. C. b) Lib. a. dg ^natura Decr.c.zj, t) Ltb. S. eP*S?· d) L, /. Faß or Λ a. v. /aj. & feq.

$« in.

De Jini Templo heic quidem fermo erit, atj'uxta

tarnen monendum, Janos olim Romae alios fuiife. Quip-

pe

4M ) o ( Η* i pe Jani ftatuae tres numerabantur, ad unam illarum

creditores & foencratores paflim convcniebant, vel

ad reddendum, vel ad locandum foenus. Janos vero

a Jani templis eo diftinguere liceat modo, quodnem-

pe Jani traniitus fuerint, in quibus negotiatores alii-

que confiftere & colloqui inter fe potuerunt.· templa

autem Jani, acdes, fuis foribus claufac. Verum enim- ve-ro, tria etjam fuiife Jano drdicata templa & facel-

la conftat· Horum primum erat omnjum fanftiflimum,

a Romulo conditum in foro Jani, & variis auri argen- tique ornamentis refertum: quod poft pacem, cum Tatio Sabino initam, Jano Bifronti confecratum fuif- fe, modocft ofteofum. A t, qui in locum Romuli fuc*

cefierat, Numa Pompilius, publico edi&o imperavit,

ut duac ejus aeneac portar in pofterum toties aperiren-

tur, quoties bellum gereretur 5 tum vero clauderentur,

cum pop. Romanus ^pace dulciitima perfrueretur. Hec templum, tertia urbis porta Janalis vel Janualis diee- batur, tantaeque erat amplitudinis, ut integram Jani ftatuam aeneam quinquepedalem caperet, tefteGraevio m\

Ceterum nondum ad liquidum eft ^res perdudla de pri-

mo conditore acdis in honorem Jani, ^ceu indicis Pa*

eis & Belli exftruftat, ^utrum Romulus, an alius quis- piam id egérit. Macrobius ante Sabinum bellum e-

am locatam efTe adfirmat. Ovidms autem ^cum Servio conBrmare videntur, puliis Sabinis, aram & facellum

confeilim poiitum. Plutarchus & Livius fufpenfum hetc

tenent julicium. Nos cum Åu&oribus fide dignis ar- bitramur Romulum ^inter bina illa fora, boarium _puta

& pifcarium, templum Jani exftruxifife ad infimum Ar-

giletum, extra portam Carmentalem ,juxta theatrum Mircelli, fub radicibus Capitolii, & de hoc, in _prar-

fenti _, loquimur templo. De altero tempio Jan|

guAdrifrontis &c« ne c non de tertio ad forum _.olitori-

A _{} un»}

6 )of I#

um, defcribendo, perinftitud rationemrnobis langte»

ribus eile non licet.

a) Antiquit, Rom Tom, II pp, icf, ^84*

§. IV.

janum apertum indicium fuifTe belli , civitatemqj

in armis efTc, clatifum ^vero pacis argumentum fuilie,

fatis fuperque conftat. s. Operas vero pretium erit hti- jus infti ^tut i rationes audire, cum a diverlis diverfae ad-

ferri foleant. Cur aperiretur ^, cum m armis degeret populus ^, hane nonnulli interpununt cauiTam, quod 9 dum Romulus in ^eo eliet, ut a Sabinis, tum acerrime dimicanribus, devinceretur, calidaaqua, praeter omni-

um opinionem ^, ex hoc eodem loco eruperit. Hoc fa-

fto, terga dare coeperunt Sabinorum ccpiae, & hinc

mos poftmodum invaluit, ut Romani, in bellum abi-

turi, illud referarent templum, fimile förlitan a Diis 'quafi exfpedaturi fubfidium, an prodigium a)% Datur etjam alla ratio. Etenim, ficuti dierum & temporum vices Janitoris tribuebantur moderamini; ita varias quo- que rerum mutationes & exitus Janum ^componere,

nec praepoftere hariolati funt: 8c, hoc pafto, templum ejus aperiebatur» ^quo cuique conftaret, omnia jam bello ardere ipfumque Deum contra hoftes quafi ex-

cubarej at ciaudebatur, ut indicaretur urbem tum de pace & halcyoniis libi poile gratulari V)* Graevius infu- perhanc addit cauflfam, praeterquam quod belligerantes

reverfionemad penates folicite optant, ideo, exorto bel¬

lo, aperiebatur Jani templum, ut unicuique aditus pa-

teret ad vota, in eo concipienda ^, pro publica impe-

rii pace & fecuritate, quum Pacis & Concordiae pra:·

fes, Deusiilorum Janus venditareturr). Nec filentio for¬

fan praetermittendum, in incomparabili Atlantices ^opere

demonftrare noltrum Rudbeckium, templum veteris l\it

i^faUacgentilitium,Thoron:idcdicatumaforma&ftrudwra

' ipla a

*m μ t

ipfa a Jano Romano haud difcrepalle cujus portae, furen»

tc bcllo, paterent^ quo undique circumfpiceret &

rebus opcime cotiiuleret Deus,· pace ver o reftituta ^>

clauderentur, uf negotiis domefticis tum eo magis in- vigilaret: quemadmodum Janum facit nomen Gothi»

cum, quod noftro ^ex aile refpondeatJon9Jan,Jun &c. d)*

Sic oftendit Virgilius, acutiffimus ille Poeta, Janum ^, folenni more, claufum & apertumi fuiile, cum canii e),

Sant gemina belli fort* i ( fic nomine dicunt^) Relligione facrx ^, fä/vt formidine Martis j Censur» aret claudunt vettet, aternaque ferri

Robora : nec cuftos abfiftis limine Janas*

Has, tibi csrtd fe de t patribus fententia pugna ?

Jpfe , G)uirinali trabea ⁹ cinttuque Gabino

1

Infignis, referat ßridentia lim 'wa Conful.

Huc etjara digitutir intendit Lucanus f):

-

Pax mijfa per orbem

Terrea bdligeri compefcat limina JanL

a) Grav. Tom. XI. pp. 7^7. 966. cum Rofino & Pornaa*.

^b) Alexandri ab Alexandra Geniales Dies L. 1. p. 11 ym c) I.e.

Gronuv. Vol. VII, d i c fr. Atlant. Tam. II. p, 149, it.

Enberg in deferiptione Up faIi a Cap. XL e) Lib. 7. AEneid.

Ρ. 6ογ. & I Aßneid« n. 293. &c. f) Bell. civ. Lib% I. v.di»

§ V.

Sic ^morem aperimdi & claudendi Janum incul- cavimus^ quoties autem id acciderit vel ante y yel goß 0£avium, adhuc fubjudicelis eft. Non deiunt, fa-

teor, Viri doöiilimi, qui omnem heie fibi eximere vi-

dentur fcrupulum , dum omni atvo» ter tantummodo Janum claufum fuiiJe, praefrafte contenduntprintum

ab ipfo religionis Romanac inftauratore, Numa Pom«·

pilio,poft urbem conditam, qui huncinßituit morem,

ut Pop. Romanus, cui tranquilliifima fecuritate & o*

'ίίο frei ^nunc contigit, ad Deoruna cultwjn ^curamque

t ) o( %&

fefe converteret; erant vero, hifce temponbus» Jani

portac per annos XLIII claufae: demde a T. Manlio Torquato, & Μ. A11 ί I i o Balbo II CofT. poft prirrum

Funicum bellum, cum ad Aigades infulas navaii proelio pugnatum eilet, & vidoriam contra Carthnginenfes

feliciter reportaflet Ludatius Catulus, ^anno ab ur-

be condita DXIX: tertio t andern, poft confedum bel¬

lum dttiacum, Antonio & Cleopatra vidis & prefliga- tis, anno urbis conditae DCCXXV , confulibus Augu- fto & Sexto Apulejo: unde ex hac vidoria redux fa- dus, gloriofiflimum illud Augufti nomen adfumiit.

Patroni hujus fententiae funt Livius, Florus, Vellejus Paterculus, nec non alii rerum Romanarum fcripto-

res. Ad Livium quod adtinet, in hujus rei explicatio-

nem quid ille contulerit operis> exponamus* bis poft

JNuma regnum , inquit, Janus claufusfuit: femel T. Man*

lio Co» fule t poft Punicum primum perfeHum bellum j iterum quod noftra atati Dii dederunt, ut viderewus, poft bellum

ASKacum ab Imperatore Cafare Augufto, pace terra marifc

parta a)♦ Neque hinc abludit Florus, qui ita hac de re

profitetur: Sic ubique certa ö* continua totius generis hu-

τηαηι aut pax fuit, aut paUio. Aufusque tandem Ca/ar Au*

guflus, feptingenteftmo ab ur be condita anno, Janum Gemi-

num cludere, bis ^ante fe clufum fub Numa Rege, & villa primum Carthagine b). Vellejum etjam audiamus, qui femel fub regibus ^, iterum T. Manlio Confule, tertio Augu·

fto principe, certa pacis argumentum Janum Geminum ^c lau*

fum dedifte arbitratur c)t At, quamvis ambabus, quod

dicitur , manibus concedamus hofce Audores cla- riffima fuifle fui arvi lumina , quippe quod graviflima

eorum ingenii fpecimina, in hunc _usque diem, in ma¬

gno pretio pofita & ponenda, teftantur, illorum tarnen fententiam non poftumus nos non tueri, qui diften-

tiendi ftbi veniam hoc in argumento funt ftipulati.

Nempe

)of B» ₉ Nempé pronum eft colligere tertiam, _quam mojäo in- nuimus, Jani χλίίτιν, non ultimam, _neque unicamhb Augufto fuifle, ied primam fub ejus imperio ^> _{adeo qui-} dern, ut vel illq foius fanum hoc ter clauftro cohi- buerit. Sic fecunda per eundemCacfarem, quarto tarnen

poftconditam urbem, erit ab urbe condita DCCXXiX*

Cof. ipfo IX. & M. Junio Silano,poftquam ex Cantabrico bello, _per quinquennium afto, _totaque Hifpania, cum

quadam refpiratione lafiitudinis, relufta, Romam red- iiflet. Tertia denique, anno imperii XLII, avi&oria Adtiaca XL, cum nafceretur Rex & Pontifex ille fum- mus, Pacis arternac princeps atque adfertor, JESUS Na*

zarenus, confecftis belhs civilibus, pace, per univer-

fum terrarum orbem _, poteftate & ordinatione quadarn Divina, jam vindicata^j Qujbus omnibus ducftus _argu¬

ment« , non vereor ego ftare ^a partibus Pauli Orofii, qui pracclare, ut multa, ex vetuiliilimis monumentis

hauijtea, quae librofuoVLc.ii.de Augufto habet:

Anno db V, C. D CCXLII, Cafar Augußus ab Oriente in os*

tläentem ^, a feptentrione in rrieridiem, ae per totum oceani circulum _, cunttis gentibus ^una pace eompofitis, Jani _portas,

t er tio ipfe tunc claufit, quas, avo per XII, fere Annos , q ute*

tijjimo femper obferatas otio, tpfa etjam rubigo conftgnavit:

nec prius unquam , nifi fub ^extrema fenettute _Augußi, pulfa*

ta CT Athenienßum feditione & Dacorum commotione pa*

tuerunt. Quid ergo mirum ^, ίΐ fuperiori anno elaufus Jinusnondum fuerat apercus? Non enim aperiebatur,

tiiii graviffirna fubeftet caufta. At quis dubitabit ingen-

ti pacis voluptate & dulcedine fubinde flagralJe morta- les: ^tot prariidiis tarnen munitam feculi feJicitatem fub- vertere, undique fumrno adlaborabatur ftudio, unde afrocia exorta funt diifidia &bella; quare in Corn.Tbciti

fjragmento hatc leguntur verba: Sene Augufto Janus patefa*

Mus, dum apad exteros terrarum terminos, novη gentes Jappex,

B mfu

Μ

ufu & aVquando cum damno quarun tur, ttsqtie ad Vefpafia*

7ii duTAvit imperium e). Janum igitur neceftario iterum iterumque claufum, iterumque apertum fuifte, quis»k quaefo, non videat: Augufto äußern deincepsnon licuit

quiirtum Jani claufi felicitatem ^aevo fuo polliceri, quod

faaud obfcure indicat Dio: decretum eft, inquit, ut Ja·

ni G e mini temtlum _, quody bellit exortis, apertum fuerat,

Iis jam comvofitis clauderetur ; verum id ne fieret Daci ob- fiitere, qui Itlrum ^, frigore concretumt transtpreßi , rebel-

Hon cm fecere/). Altum vero deinde eft filentium ^de Jani portis claufis, apud hiftoricos, manfifte tarnen con- fuetudinem _antiquam, immo fub ipfo Conftantio Au¬

gufto, auftor eft locuples Am?tiianus Marcellinus, qui in

hiftoria rerum geftarum Conftantini Carfaris & _regurn Italiae, mentionem facit claufi, juflu ejus, Jani, id-

que poft vicftas Magnentianorum legiones, ipfumque

Magnentium Auguftum, fublatis omnibus tyrannis»

cum Romarn, afylum totius orbis terrarum, imperii virtutumque omnium larem, ut is eam vocat, triurn- phantis more ingrediebatur ^, & ^unus ille Romani im¬

perii dominus evafit g),

Λ) L. / e /p. h) L> t. η ξ. 64. c) lik. 11. c.SS*

§3. d) L* 7 ti. 20, 22, e\ Cfr. Orofium L. γ, c. 3,

f) L. 54- b S4$· i) L· b l* & Ltb. //, ce.

i, to«

£. VI.

Ad perfequendam & ftabiliendam noftrap vérita*

tis telam , facit effatum Suetonii, qui in vita Augu- fti Oftavii defcribenda ut adcuratiftimusj ita de eodem

difertis proponit verbis : Janum Jguirinum femel atquo iterum a conäita ur be , mewiriam ante fuam claufum, in tnulto breviore temporis, fpatio, terra tnariqne pace parta,

tsrtlufit4 a) Movent, fateor, dftkntientes heic omnem

lapi-

«!§i Μ θ» ι*

Iapidem, ut locum hunc, ceu claflkum in pfaefenti ne-

gotio, fufpetfum reddant, cum pro re confefla & ^con- clamata habeant, Janum non ter> fed femel tanium

claufum ab Augufto ^, idque poft Adtiacum bellum.

Sie ad Horatium provocant, qui multis ^annis poft An- tonium devidtum cecinit : b)

*

Tu a , C a far, Ätas

Truges (T agris rettulit über es >

Et figna noßro reßituit Jovij Diregta Parthorum fuperbis

Poßibus : (f vacuum duettis

Janum Quirins claufit, ^- -

Ovidium _quoque teftem compellant) liquidem Co-

rum opinioni favere videatur: c)

Frondibus Attiacis comtos redimita capiüos,

Pax ades _i & toto mitis in orbe mane.

JDum defunt hoßes > deßt quoque taußa triumpbi.

Inprimis vero heic nominandus erit inter Beigas Langius, qui cum Henrico Glareano, in annotatio- nibus fuis Criticis ad Suetonium , fummo labora-

vit opere> verba illa: in multo breviore temporis fpatioy

exSvetonio ut tolleret & exploderet. Quippe fernen-

tia Glareani, _quac haec erat cum Beroaldo: terth claufit, hoceft, bis ante Augufti aevum claufum Ja-

num, ter tio, id eft ultimo, claufit ipfe, nifi id fieret, radicitus exftirparetur & fubverteretur* Verum enim

vero, fcyllam folicite vitare cupientes inciderunt in

charybdin ^, gravem fentiendo jadturam : quantum er¬

go triga illa virorum a veritatis aberraverit tramite, paucis fignificabimus. Nempe Suetonio adjungimus graviftimum quondam Graecum fcriptorem, Dionem Caftium , qui ter Janum ab Augufto claufum, nie·

Β ι mcnae

i t <m ) o ( w

ntöri# prodidit, nempe poft A&iacatn pognam, in qua

ja venis erat Caefar, ^ita : ex emnibus deeretis nuüum ei

majori füit voluptati, quam quod por t <e Jani ab ipfo>

t lauf a funt, quafi ömnibus belli i confeftis: d) iterum ^, vi- jjtis Ca η fahr is, de quibus idem CaiTius: e) Augußus ,

btllis ad hune mocium confeäh , Jani templum ^, quod propter hac beüa fuerat referatum, claufte. Denique , gentibus omnibus, terra marique compofttis, quod etjam vi-

dere licet ex infcriptione lapidis Emeritae Auguftae inHi- fparia & aedibus Ferdinandi de Carra, ab Onuphrio

Panvinio & Jano Grutero exarata, quae ita habet:

IMP. CÄS. DIVI. F. AUG. PON*

MAX. COS. XII. TRiBUNIC.

POTEST. X. IMP. VIII. CRBE.

MARI. ET. TERRA. PACATO.

TEMPLO. JANI. CLVSO &c. f)

Quis ergo impugnaverit aufpicatum Pacis Augu-

flar indicium, fuiile nempe Janum tertium ab Augufto

claufum Ϊ

a) De Oftavfo Aug. e. ι ζ. b) Lib. 4 od. ^ij. ad Aug. laude i v, j. c) Lib. r. Faßor. ν. γιο. d) L.jt.

ρ 4j*7. Lib. jy. p. fij· /) Onupb. Panvtnius in faflis. J. Grutt in vafto infcriptionum volum. p. 14p. Diφ

ρ, j/a. & Juß. Lipf. Elett. L. I. in Ollar, Aug. c.iz.

§. VII.

Praeter fcriptores haåenus nominatos, in fidem Jani, ab Augufto tertium elaufwadduci folent nummi, qui circa ejus tempora cufi inveniuntur, (qualem in fron¬

te diflcrt.deHneatumdedimus), hoc emblemate* OB. PA- CEM DIV. TURBATAM.TERRA. MARIQ. PARTAM,

vel TERRA.MARIQUE. PACE. PARTA. Quid, quod praebet Alex. Appiaous nobis auratarn ftatuam pro ro·

Jim* quae decreco fenatu$> ad veram effigiem expreila

«§? )°c Bf» _»?

cft hoc titulo ϊ «b pacem poß diu tum λ beUa terrs m£«

rique redditam a), Sic oftendit Svetonius in vita Nero- nis Janum fub Nerone fextum claufum eile Fe III &

Valerio MeiTalla Coi Janum ^uirinum , inquit, cUufit

tam nuüo _quam reßdut beüa b). Nec movere 1105 de*

bct Taciti locus, quem §. V.-induximus, quaii Janusil·

le Geminus fub Nerone nunquam clauderetur; fiqui- dem, prxter Suetonium , in robur fententiac nummi etjam Neronis aerei luce clariora nobis fubminiftrent teftimonh. Notabiiis vero eil hazc infcriptio: IMP.

NERO. CLAV. CdBSAR. AUG. GER. Ρ. M. TR, P«

V. Ρ. P. a tergo PACE. P. R. TERRA. MARIQ. PAR- TA. JANUM. CLUSIT. d) Scheuchzerum addimusj

qu< hu ic nummum defcribit: PACE. R. TERRA. MA¬

RIQ PARTA. ^JANUM. CLUSIT. f.c.item: NERO-CAE¬

SAR. AUG. GERM IMP. PACE. P. R. UBIQ PARTA.

JANUM. CLUSIT f. c. e) ßegerusidem fere de Nero¬

ne: NERO. OES. AUGUSTUS. JANUM. CLUSIT.

PACE. TERRA. MARiQ. PARTA. /; Alios ut taceam.

Ex didis itaque conftare opinamur, r^tiones iJIorum

minus firmo niti talo, qui pro unica Jani claufionet temporibus Augufti fadl», _tantopere propugnant. Mo-

nemus infuper tempus eflfe infpiciendum, quo in gra- tiam amici iui permagni ^, i. e. Odlavii literts configna-

vit hiftoriam fuam Livius, poil fcilicet viftoriam A·

itiacam, nondum viilis Cantabris; eandem etjam in- greift Tunt viam Poetx, Virgilius, Horatius & Ovrdms,

quorum carmina praeclariiftma quidem fint vetéris fa- pientiac fpecimim, heic tarnen cum grano Talk aceipi*

enda, quibus, inde ab A&iaca pugna, finitisque Bel¬

lis inteftinis civilibusque, ad fene&utem· usque Augu¬

fti, aurei feculi Felicitas, tanquam nuilis bcllis, in·

fortuniis nullis interrupta, perennatura ferie dedoci-

tur. Veritas _tarnen, eaqueimmota ^, in noftram pro·

E $ pea-

u ίη )°( m>

pendet partem, qua: au&critate Suetonii, OroiH, Di- cnis & ^lexandii ab Alexandro innititur.

a) Rom. hißer, de beü'ts civil. L. f» b) Vita Ne ron.

c. iß. c) Antiqu. iettion. L. i.e. β. ά) Lipf.l. c, c fr. Ca·

fauhen. & brtßon. c) In thefauro Numi/matum antiquo*

tum Hollandriano ρ. $ß /) Tbefaurnr Rrandeburgitus fr*

te bi us f. gemmarum (d numi/matum Gracer um p* 62}, &

numifmat, Imperdior.

§. VIII.

Sed Plutarchum regeris fententiam de Jano>

ter ab Augufto dauio, funditias evertere. Mentem in (vitaNumac ita ille fignificavit: Jani templum hello aperi- ri, & claudi pace compofita ^, folenne efi: quod quidem dtf- fi ti Iis exempVt eß & ^rar i ^, quia p< rpetuo ob latitudinem tm·

plicatum eß imperium hello, dum cum circumfußs undique

barbaris nationibus coüuftatur. Tandem Cafaris Augußi a*

vo, tppreffo Antonio, fuif claufum & ante non diu Μ At- tilio & Tito Manlio confulibus ^j fed ^mox fuit, armis motis9 referatum. Numa regnante nunquam vifum eß patuiße, fed

XLIIl Continuss annos manfit occiufum. Refpondemus Grae-

co huic fcriptori nec animum fuiife, ^nec propofitum cxplicandi, quoties Janus ille Geminus clauius eflet,

liquidem per astatem, qua vixerat, illum fugere haud potuerit, Janum non tantum iub Augufto, plus fimpli·

ci vice, claufum fuiiTe, fed etjam poft illius _tempora fae»

pius 5 adeoque ad prsfentem, de qua agitur, ^contra-

verfiam dirimendam nequaquam valere.

Ceterum DivinafTuar providentiae curaTuoq; benignis-

Emo, o fumme Deus, munere,qui Pacem illam Augeftam

toti olim orbi conceflifti, hane eandem dulciflimae _pa- triac, ubi Tuar vifum fuerit fapientiae, redde quantocius,

11c graviffimi$BelIon*furoribusnimium _quantum con-

cutia-

«S Η _ff

cutiatur. FacS ut Reges cxtcros , vel vi armorum pa*

catos, vel amicitiac officiis fibi devinötos habeat, _quo fub Clementiilimi noftri Regis, FRIEDERICI vere Pa- cifici, vere Augufti, utinam diutißmie florentis / _au-

fpicio v pie & tranquilie vivamus. Et fi t, in tetio-

rem fiatunn poftquarrs erunt cuncla rédaéta, ut Janas nofter Sucanus, nunc licet apertus, omnium cum

feihv.s aiclamationibus, brevi fit cjaudendus, GLO*

RIA IN EXCELMS DEO , ET IN TERRA

FAX, HOMINiBUS BONA VOLUNTAS.

TANTUM.

Amantilfime FRÄTER.

I τι ^omnem Veliens baberi, qui in collocaiunt operam, adfequmda liberal! neminem, vel tim tantillum edoÄum, artium do&rina

fugerc pcicft, Etenim, quanto cum delidetio vetcres, neicio

quo pecuhari adflatu , in ßudia, Jibero homine digna ^, in-

«ub^erint ^, vel inde cuivis conftat', quod inveniebantur plurimi, qui al-

ternis difcqndi docendique vicjbqs,. indefefla quadam adfiduitatc, vitam

confumlerunt totam. Quid, quod apud optimos, quo demum ^cun-

que oculos converterc Kceat, laudi ducitur, opibus ingenii gloriamquae-

rcre, eaque vtrtutis incedere via, quae clara & astema habetur. Non

tamen deiunt, fateor ingetiue, qui magis corporis, quam animi bonis ccufulunt; verum hi barbari & immanes; hi monftra/& non dccora ho- jiiinum

jure xneritoque audiunt. Qufppe non perpendunt, quam di¬

vinum fit & cueleÖe depoHtum mens noftra, quam virtutum diiciplina-

Timquecapax, dum ingenium, quo niW^maius ipTis DEUS ^, χ t erna il¬

la Vernas, concefOi, focordia & ignasi%V ^foedum utique diftu, torpe- Icere fint? Cöhtra" autem, OTfTuprawulgus fapere licuit ^, is animi pul-

«ritudXiem

omhium*vfrtutum cateiva ftipatam, perftudioie quxrit, &

taatum in hac palxilra defudat, quantum ad id iätis eft, ut inertix nun-

•quam vcl iplum, vel patriam poenitere queat. Talis fuit Demofthenes,

alias ut taccam.qui tempus illud, quo artificum antelucatja ^opera fue-

«t viflus, acerbe lugebat, Sed quorfum hxc? Diurnas pariter ac no- ÄurnasTuas curas, quas in optimatum aitium cultuTam impenderc foles,

A. F. vel hac data oeeahone,pluribus celebtarem, nifi arftius, quo jun- gimur, neceiTitudinis vinculum, ^tuaque modeftia id prohiberet. Nec ingenii Tui dotes commemöro, cum de his abunde loquatur prxieti«

Jhxc Tua diflemtio. Mei itaque id erit muneris ex toto peßore voverc»

velit iupremum Numen Tc prxmiis, Tua in Muiärum caitris fedula ^nava~

opera digniilimis, quantocius exornare,

%··*·

\

Cokstans Rydberg,