' ** "' '
/ά -
/ hr
D. D.
DE PECCATÖ IN SPIRITUM SANCTÜM
/■
DISSEIVTATIO THEOLOGlCO-DöGMATICA
QlIASt
CONS. MAX» VEN» FAUÜLT. TliiCoL. UFS,
PICE.SJ DIS
CHRISTIANO ER. FAHLCRANTZ
ΡΙΓ» ET Til. DftOIOfiE
TH«0£. DO GM. ET MOH. PH OF K.SSOKK HEG. ET OΠii.
PilO Jal C EN T J Λ T U it A THEO LOG iCA
P. P.
Mac. LAURENTIUS ANTONIUS ANJOU
ADIUNCTVS SCHOGjS OATDECft. UPS.
IN AUDIT, GUSTAV. DIE VJI APRIL. MDCC'CXXXVJH.
H. A. ET Ρ. M. S.
ΡAΗS II»
ϋ Ρ S A L I 2Ey
EXCUDEBANT REGIA?. ACADEiUIA TYPOGHAPHI.
il
(Act 2. Job» \5, 26. 10, 25. ι Cor. 2, ι.ο—ιΐ5. Joel. 5,
li 2. etc.), tum irr vaticiniis et institution# V. T. (2 Tim.
5, ι6. 2 Petr. 1, 21. Es. 5g» 21. Zach. 7, 12. etc.).
- -
δ) Huic obsignationi Sp. S. adscribimus ea, quae in
Ser. S. leguntur de operibus potentiae divinae Spiritui at-
tributis. E. gr. Gen. 1, 2. Job. 53, 4. Matth. 12, 28.
■Es.. 40, 10. Ps. io4, 5o.
4) Spiritus S. obsignavit maniiestationem Dei in carne
s. incarnationem του λογού. Conceptus a Spiritu Sancto (Matth, j, 20. Luc. 1, 55.) in omni vitala Spiritu diyino
ut Filius Dei probatus est (Act. 10, 38. Rom, 1, 4. Matth.
3,17. 1 Tim. 3, 16).
Ex bis concludimus 1) in obsignatione revelationum
divinarum h. e. veritatis coelestis opus Spiritus Sancti ad extra/ quatenus nobis innotuit, totum inesse.
2) Uanc Obsignationen! s. testifioationem esse sanctita-
tem, non essentialem divinam, sed derivatam illam, quae
operibus Dei in genere, et in specie creaturis rationalibus competit, cujus si definitionem, quae scientiam sapiat, desideresj nullam habemus praestantiorem tibi offerendam,
quam esse formale veritatis, divinitus patefactae (s. exsi-
stentiam veritatis), velut sigillum — nisi nimis anthropo- pafhrce loqui videamur — a Sp. S. revelationi divinae
Impressum, quo ea .divinae originis esse agnoscitur et eomprobatur. Haee forma, ut in mediis gratiae per se inest perfecta, sie in omnibus actibus, quos appellant, gratiaej quaten.us. hominem formant, perfecta in initiis
fidei et amoris conterentis> perfectior in incrementis fideir
perfeciissima, formatis sécundum vcritatem voluntate hu¬
mana, moribus, vita h. e. in sanctificatione strictiifs dicta
et unione mystica (αίγιωσυνη, οίγιοισμω et<\ Rom. 6,19. 2
Cor. 7, i. 1 Job. 3, 3. 4, 12. Eph. 5, I7. Joh. i4, 20 etc.
αγαζειν h Ti] uÅrftsioc Joh. 17, i7).
Ex illa animi sanctitate vel sanctitatis studio persén-
tiscunt homines et venerantur sanctitatis formam omnibus
operibus dfVinis impressam: nemini. autem affulgere potest
veritas alicubi divina, nisi qui eandein in se fuerit éxper-
tus. Omnia mnnda mundis0): coinquinntis autem et inii-
delibus nihil est rnundum, sed coinquinatae sunt eorum et mens et conscientia. Confitentur se nosse Deum: fa- ctis autem negarit, cum sint abominati et incredibiles (in- creduli), et ad ömne opus bonurn reprobi/' (Tit. i, i5
ex Vers. Vuig.). Iir oinni profanatione veritatis est pec- catum: nec tarnen peccati in Sp. S. actualis reus haberi pötest — deforniitas enim originalis est — nisi qui gra- tiae inhabitantis latiori sensu surntae particeps fuerit (Eph, 4, «00). Nemo in Sp. S. peccat, nisi qui laesa conscien¬
tia peccat. Hoc igitur primum requirilur ab ita peccante,
ut veritatem ooelestem agnoyerit et in conscientia appro- baverit. (Conf. Joh. g, 41). Peccatum in Sp. S. est ab- negniio (voluntarie facta) sanctitatis in conscientia manifestatae.
Iieic autem quaeritur, num adversarii, quorum falsa
criminatione hujus -dognjatis proponendi opportunitas facta
xudocpx Tili χ«.}*/«#." Observa Marc. 3, 3o oppositio¬
nein 7ttiV!AXT0S ayau et Ityiv/IAUTOS <Λ*α3·Η£76V,
10
est,· peccatiim in Sp. S. committere potuerint, utpote in
Veteri Testamente constituti, quurn "ουπω j]v το πνεύμα.
dyiQv* ου$επ<ζ> yctg ο Ίησοο? ε^οξαστη' (Joh. 7» 3g). .Quam-
quam nostra plurinmm intersit, quanam ratione ab ho-
minibus christianis committatur peccatum in Sp. S , de hac
tarnen re breviter disseramus. Nullam igitur inier Vetus
et Novum Testamentum, sive temporis rationem consi- deres, sive diversas Ser. S. partes, oppositionem, quod originem et finem attinet, agnoseimus, s. absolutum limi-
tem, alterum ab altero dislerminantem. Neque hoc noö
concedi potest ab iis, qui in Ν. T. codice divinam reve- lationem contineri credunt Hic enim testatur, Deum et- iam majoribus olim locutum fuisse. Si vero Y. Testa¬
mente fuit revelationis auetoritas divinae, in hac sive im- mediate sive mediale excipienda et iide amplectenda infuit operatio s. obsignatio Spiritus Saucti. Metiendae auteni
sunt — ut concedamus, revelationi V. T,, si cum ea, quae in et per Christurn <3)εαν&ξύύ2rov facta est, compare- tur, minus esse claritatis, ratione fi-nis omnis revelationis
Ultimi habita, et efficaciae — efficacia, quam manifestata
Dei voluntas in animos hominum exserit, et Tis resistendi
iis corrpelens, secundum diversam, qua communicatur Spi¬
ritus, mensuram*). Yerbum enim divinum, quantacunque
haec mensura sit, efficaciam suam exserit usque ad gra-
*) Neminem offendat,Joh. 3, 34: ''ου yug Ix μιτξου hiwett ο
το Kvtvy,«." Dens enim dat Spirilum secundum mensuram (»«7«
(xtfgQv) veritalis patcfactao,, sed non modice s. parce (I* ftirgtv s=
ptrgims*). ... .
ι4
(lam, qui vlm resistentiae saperare possit, quam tarnen ipsum — ut negativa»! liberae apprehensionis conditio-
nem — eo usqiie provocat, ut aut deyicta veram libe.rta-
tern anirno reddat, aut, non tollens quidem gratiam, sed
vrm £jus irtipediens et repellens hominem induret. Sive
ölarius -igitur sive minus clare menti affulserit divinae lu¬
men gratiae,. ubicumque Spiritus Saneti partieeps quis
fuerit, ibi peccatum in Sp. S. commiiti potest. Si vero Sp. S. promissiones laetiSsiinas, incarnatione Filii Dei Pir-^
matas, in cordibus iideliiim nondum obsignaverat (Eph.
i-, i3),· certe non. icleo a veritate divina jam antea mani-
festata abfuit (Act. 7, 5t. 5a). Ex qua manifestatione
agnosci potuisset perfectior illa in Christo conspicua san-
ctitatis forma, saltem non ignota tssé, qnae adhuc tem-
po.ra V. T. maxirne referebant, quamvis in summa prae.
stantia, opera ejus sanctissima (Matth. 12, 28). ·— An
yero Pharisaei, quibus Christus (Matth. 12) verba reddit, peccati in Sp. S. rei fuerint, quum, sive affirmes, sive
negea, neque veritati dogmatis aliquid addit, neque de ea deminuit, ne ad condemnandum praecipites simus, in nie.
dio relinquimus, Attamen fateanlur, nobis e yy. 27, 34.
yerisimilius videri, cos non insontes fuisse.
Alterum peccati in Sp, S. requ.'situm proponitur Matth.
13, 5i. expresso "/3λαςφημιας" vocabulo. Marcus et Lu¬
cas vocant '73λαςφημειν εις το πνεύμα το άγιονΓ Matth.
32. occurrit "ειπείν κατα του πνεύματος του άγιου'r niitigato yocabulo, re non mutata. Accedat igitijr, ne-
cesse est, ut in. Sp. S. peccetur, ad abnegationein verita-
ιδ
tis blasphematio. Qiiac quidc in ipsäiverb is (ξίΖ?η>) facta
dilaeeratio, quum ita peccati criterium eonstiluere nequit,
ut ab animi corrliptione divellatur, non polest mora.lem
suam formam a inorali mentis indole non liabere. Qua«
quum ita sint, quum oris temeritas, ut blasphematio sit,
rnalitiarn cordis requirit, quaerere licet, num, ut realus culpae et poenae sustineatur vel aestimetur, opus sit ut
verbis manifestum fiat peccatum. Aut enim peccatum in?
ternum consummat reatum, aut, si accedere oportet ex^·
ternum, ut augeatur reatus, magis delinqui videtur opere,
quam ore. Prius quod attinet, boc satis apparet, certo
et deliberato inalae voluntatis consilio jam consummalum
esse peccatum (culpam), boc enim determinatam formam
et velut individualem vitam naclum est, ut jam vere sit *)<
Si accesserit extéfnum male factum, bac accessione riee mutatur, nec completur essentialis peccati cbaracter, —
jam in animo deficit anior, perficitur concupiscentia -1-f
reatus antern, ut secundum bumanas leges tum primum obligat, quuni consilium malum e latebra cordis>prorupit,
sie secundum divinam legem non pöteslj quin augeatur i) postquam externam quoque peccatum sibi et in sensus in·
currentem sui speciem objec.it0 effectum loquor peccati',
et desfruetionis ilfius moralis, mal is, quae inde naseuntur, ornnibus, ambitus amplificatus est5 ai) postquaru, tem¬
pore inter consilium formattim et. externam actionem in- tercurrente, velut summam mat.untatem adeptum est pec¬
catum, et ita peccator oblatam poenitendi occasionem
ι * ■■ ·■'■!>— · :
*) Coaf. concionem Chrisli montanani. . : ,·*;■
1β
neglexit, ut non tantum immutata remaneat mala volun-
tas, sed et vires addiderit et iines dilataverit, (Conf. Matth.
5, 523). —· Hoc duplici experientia confirmat hominum con- sdientia, i) eorum, qui malis indulgentes consiliis, si pra·
vam cupiditatem externa actione satiandi offeratur occasio,,
ab ea abhorrent, et pudoris pleni et poenitentes in viatn
melioreni convertuntur, 2) plurimorudi, qui (non corain honiinibus solis pudibundi, sed coram Deo) ob male acta,
quam ob male cogitata, acrius angunt.ur *). — De dis-
crimine peccati operis et oris, ratione reatus habila, hoc
tantummodo, ut res nostra fert, proponimus. Quo magis peccatum sanctitati, sui consciae, nocet, eo gravius est.
(Matth. 10, 28). Peccatum operis mundum physicum
proxime disturbat, nec, nisi hominibus ad imitationer«
allectis etc., sanctitatem anitnorum removet, in quam pro.
xime invadere potest peccatum oris. — Quo sanctius ob- jectum est, in quod peccatur, eo major reatus (Act. 5, 4.
Ehr. 10, 20). — Quo longius a sanctitate afiimus rtdabi-
tur, eo auctior malitia. (Matth. 12, 45. Ehr. 6, 4—8).
Nihil autem est sanctius veritate agnita et approbata:
impugnatione ejusdem nihil magis nefarium. Impugnatio
infensissima est blarphemia, vélut supremum vale sanctitati
dictum. Haec, in qua absoluta inest mali consummatio,
est secundum peccati in Sp. S. requisitum.
Tertium praebent verba: "ουκ οοφε^σεται, ουτε gv του-
τω Τω cc ωνi, ουτε εν τω μελλοντι (Matth. 12, 02), ουκ εχει
*) Patet, imputationem peccati non minui, si, non data oeca- aione, a malo perpelrando coacius quis abetinuerit.
17
ηφενιν h> τον αma" (Marc, δ, 29)« Ihdicant, peccatum
in Sp. S. numquam remissum iri } h. e, poenain ejus ne- que umquarn esse defutüram, nec liesituram. Fatet ad
rem declarandam duplex aualogiae via. Altera e gratia
t)ei concludit. Scilicet, ut Deus nullius niortem peecatoris viilt, sed ut resipiscat et yivat (Ez» 18, 23. 1 Tim. a, 4.
2 Petr. 3, 9. Luc. 15, 10 etc:), sie nec mortem hominis
in Sp. S. peccantis ex absoluta reprobationis decreto velle potest. Sit igitur, necesse est, conditionatum, quo re-
probatur, decretum. Conditio autem aut in peccato quaeratur, aut in peccatore. In pecciitore non est, nisi
• '· *
vitam nolit;, neque hoc tarnen valet, nisi semper noliti alias enim ad terminum gratiae peremtorium res revolvi-
tur. Est igitur peecatum irremissibile ob impoenitentiam peecatoris finalem. Locis autem Ser» S. citatis hypothe-
tica non ponitur irremissibilitas, ut non, nisi peccatorem poenituerit, remitterelur peccatum, sed absoluta, ut o- mnino excludatur remissio: excludenda igitur a peccatore
omnis poenitendi potentia. Impoenitentia hominis in Sp.
S. peccantis non tantum est poenitendi non voluntas, sed
etiam poenitendi impofentia, qualem peccatorem soluni
constituit hocce peccatum. Tam igitur absolute est in
hoc peccato mala voluntas consummata, ut mutari nequeat.
In peccato necessario requiritur poeniteri non porse: inde
in peccatore efiicitur poenitere nnmquam velle.
Hinc sequitur, quod in consolatione conscientiarum
arete tenendum est, ubi adsit poenitentia, inde abesse peccatum in Spiritum Sanctum.
C.
ι8
lUustrat rem altera illa analogia, qnae hominis in Sp.
S. peccantis conditionem cum conditione daemoniorum
comparat, Quibuscumque scilicet aliis råtionibus adducti
doctores haud pauei faVorem divinum daemoniis aliquando
esse reddendum existimarunt, vel nialorum saltem iinem
fuiurum esse, satis tarnen constat, loca Ser. S. huc per- tinentia, tum singula, tum in unum argumentum collecta,
aeternitatem poenarnm docere (Matth a5, 4i. 46. 2 Petr.
2, 4. Jud. 6. 1 Joh. 5, S. Ebr. 2, 16. Jac. 2, ig. Joh.
8, 44. 2 Cor. 4, 5, 4). Hoc igitur homines in Sp. S.
peccantes cum daemoniis habent commune, quod pecca-
tum eorum irremissibile est. Inde concludilur, eos ho¬
mines tales esse, qui formaliter velut diabolicam naturam induerunt, h. e. ''qui sponte sua a Deo et regula recti
aversi perpetui facti sunt Dei hominumque hostes." (Hol- lazius).
Ex bis collectis tritam fere et antiquitus usitatam in Theologia Ecclesiae Evang.-Luth. peccati in Sp. S. defini-
tionem via minus trita investigare contigit. Vindicato lo- cis, quae vocabuluin rei imposuerunt, dogmatico chara-
ctere et enucleata rei veritate, jam videndum est, num adsint alia Ser. S. dicta, quae doctrinam confirment vel
illustrent. Adesse autem non negant, nisi qui Matth. 12, 5i. 52 et Marc. 5, 28—5o ad rem, a religione Christiana alienam, detorquent. Primum citari solent Ebr. 6, 4—6 cujus loci tanft perspicua est cum doctrina de peccato in Sp. S. convenientia, ut nulia probatione egeat. Mentio-
nem enim facit veritatis agnitae et approbatae (v.v» 4. oj
et blasphemationis (άνασταυρουντας eccvrcis rov Ctov rov Seov
και 7τ<ζρα$ειγμαηζο\τοίς). Irremissibilitatem illustrant ver- ba: "cc^wcctov ctvctKccivi&tv hs μετανοιαν , de impoenitentia
finali expresse loquentibus, — Leniter objurgat Scriptor
S. minus, quam oportuit, in religione ob discendi tardi-
tatem proficientes (5, 11. 12). Hoc cavendurn esse, et perfectionem quaerendam, ne negligentes eo usque defi-
ciant, ut jam in melius mutari nequeant (6, 1—6. conf.
Matth. 26, 29 et loc. parall.). Terram, quae pluvias de-
scendentes imbibit, bonas segetes et utiles ferentem Deo placere, vepribus autem et tribulis feracem prope abesse
ab ultima imprecatione, qua facta, nihil reslat nisi con- crematum iri. Inde ut caveant monendos esse. — Vim igitur nativam reu ccovvoorcv (v. 4) illud iyyvr ν.οοταραδ se-.,
quentis comparationis (v. 8) non infringit.
Eadem fere ac locus nuper citatus continent Ebr. 10, 26—29. Quid sibi velit ro εκουσίως (v. 26), satis de-
clarat y. 29.
Iis, qui utroque hoc loco bominum a religione Chri-
stiana deficientium mentionern fieri docent, non refraga-
mur*). Satis autem indicant ipsa dicta, qualern defectio-
nem describant, eam scilicet, quae simul oranem redeundi
yiam occludat. Ponunt enim poenitendi impotentiam (4,
4—6) et irremissibilitatem (10, 26), quas ad peccatum
in Sp. S. requiri vidimus, cujus peccati indoli cetera et-
iam conveniunt. Quamvis autem defectionis speciem, cui
*) Ad 10, 26—29 quod attinet, probabile redditur a γ. a5 ct 28, coli. Deut. 17, 2—6.
so
rrroTicfliaiio pateat, nullibi mrmorat haec epistola, In de
tarnen falso conclucliluf, tulem his locis* hyperbolico di~
cendi genere propositam, innuij neque eriim hoc patitut
sana exegesis, nec res desiderat.
Citari denique solet ι Joh. 5, 16, cujus tarnen loci
tam diificilis est interpretatia, ut ad rem illustrandam vix
auihiberi possit: rie inventa quidem aliud illustrat, quam
quaestionem, ad ipsüni dogma minus altinenlem, quam ad Theologiam Moralem, orandunme sit pro liotnine in Sp.
S. peccante, nec ne: ipsa autem quaestio Iiuic loco ori- ginem debet. De eo quid nobis videatur, breviter e con-
tcxtu ipsius epistolae explicare liceat: quam tarnen rem
non sine haesitatione adgredimur. — Quisquis natus est
0 Deo, non peccat (5, 18). Quisquis ergo peccaf, non
est e Deo natus. (Ό ποιων ty\v άμα,ξτικν εκ του ό)χβολα>
εστίν. 5, 8). Omnes autem peccant (ι, 8 2,1). Tenen-
dum igifur, omnes, quatenus non peccant e Deo natos
esse; quatenus vero e Deo nati sunt, non peccare, Pec-
catur autem aut ad mortem, aut non ad mortem*). Pri¬
ma loci difficultas inest in definiendo, utrum heic innua-
tur mors spiritualis, an etiam aeterna. Huic sententiae
fovet oppositum, ζωη ccicovioe, qua gaudet, qui Filium Dei
habet (5, 11. 12. 3, 14). Illam sustinet 5, li (conf. Joh. 5, a4); ubi qui non amat in morte manere dicitur, qui autem
amat fratres, e morte in vitam transiisse. Ergo mors eo
*) ΆμΛξτι«. πξο! SocvKTov, peccatum, quod ducit ad mortem. (Vid.
\Vahlii Clavis Ν. Τ. et Winer Gramm. N. T.). — Conf. Joh. 11, 4.
.xvStvt1« qvk lern ^eevecτον.
21
\
sensu sumitur, ut inde Iransiri possit in vitam, quod de
inorte aeterna non valet. Alia in 5, 16, nisi absurde vo- cabulo nude posito non attribuitur vis. Mortem igitur spiritualem significat*). — Omnes autem preces hominis
fidelis, si secundum voluntatem ejus precetur, Dens exau-
dit (5, 10. i4). Fundat oportet fidelis (ecclesia) preces
—« quod requirit mntuus amor — pro iratre, non pecJ
cante ad mortem, et dabit ei vitam, li. e. Deus propitius
eas preces ita exauditurus est, ut peccatum condonet, et
vitam ejus languescentem excitet. Sin vero quis ita pec- caverit, ut vita ejus spiritualis exstinguatur, ''non pro tali
homine dico (praecipio) ut öret,'' Eae preces non sunt
secundum voluntatem Dei, neque ad vitam peccatoriredden-
dam suffieiunt. In hac altera diificultate laböralur, scilicet,
utrum dissuadeat Apostolus talem deprecationem, an plane
interdicat. Prius nobis magis arridet. Non praecipit, nee propterea vetat: in medio relinquitur. Confirmare no-
stram sententiam videntur loca Ser. S., ut Matth. 5, 44.
1 Tim. 2, 1—5. — Ne adferas pro contraria parte Jer.
7, 16 etc.;, ibi enim prophetae intercessio pro populo
conversionem nolente interdicitur: qualem indolem non
memorat noster locus, quem igitur peccatum in Sp. S.
specialiter respicere dubitamus.
Miretur forsan aliquis, quum iisdem, quibus esse pec¬
catum in Sp. S., dictis Ser. S. etiam probetur peccatum
in Filium Hominis, atque aretiori quodam nexu inter se
" '
#>
*) Hoc non proliibet oppositio ·<>;/? utu-vtov. Vita aeterna est
fruiturus, si scilicet in vita remanserit.
D.
22
cohaerere liaec dogmata videantur, nos in tota disputa-
tione b'üjus rnentionem plane omisisse. Causa omittendi fuit, eadem hujus dogrnatis explicationem obscuritate la-
borare: alterum igitur alteri, nisi enucleatius propositum,
lumen non affundere. Quid autem nos adduxerit, ut in explicando praerogativam peccato in Sp. S. deferremus,
e praecedentibus elucet. Hoc solurn de altero illo do- gmate indicamus, ad id illustrandum conferre loca Ser. S,, qualia sunt Matth. i6, i5—17. 11, 27. 'Job. 1, 1—18.
Col. 1, i5—20 etc, veritatis autem ignorantiam yel abne- gationern respicere. Exposilionem rei et demonstrationen*
alii, si Deus dederit, occasioni reservarnus.
Unum addimus; nobis minime probari eorum rationem, qui juxta peccata in Sp. S. et Filium Hominis tertiam peccati speciem, in Patrem scilicet commissi, in Matth.
15, 3i. 52. et Luc. 12, 10. subintelligi volunt. Hoc
enim ingeniosius quam verius dictum videtur. Ne litera qui dem haec species significatur: Patrem autem manife-
stari nisi per Filium non credimus (Matth, 11, 27. Joh.
1, 18).
