• No results found

De præcipuis in historia philosophiæ epochis. Dissertatio, quam cons. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico, p. p. Andreas Frænell, a sacris, In audit. Gust. maj. d. XI Jun. MDCCC

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De præcipuis in historia philosophiæ epochis. Dissertatio, quam cons. ampl. facult. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico, p. p. Andreas Frænell, a sacris, In audit. Gust. maj. d. XI Jun. MDCCC"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DE PRECIPUIS in \6

HISTORIA

PHILOSOPHIE

EPOCHIS. d i ssertatioj quam

CONS.AMPI.PHILOS.FACULT.UPS.

T PRiESIDE

mag.

DAN.

BOETHIO,

\ . ,

KTH# ET POLIT. PROFESS. REG, ET ORD,

PRO GR A DU PHILO SOPHlCO,

p. P.

ANDREAS

FRENELL,

A SACRIS.

i 7

in audit, gust. maj. d. xi jun. mdccc.

ÜPSALIiE,

(2)

* ÖFVER

forssa och högs församlingar,

HÖGÄREVÖRDIGE OCH HÖGLÄRDE

herr

PEHR

NGRBELIUS

OCH

PROSTINNAN

HÖG ÄDLA FRU

HEDVIG

ULR.

NORDELIVS

pödd

Tillegnaclt

af

DERAS odmjukaftc tjenare

(3)

L-DE

PRASCIPUIS in HISTORIA

PHILOSOPHIE

EPOCHIS.

In

rnomenti,

omni

Hiftoria

ut pro rerum,

pragmatice

quarum

enarranda maximi eft

fata & procesfus de»

fcribere nobis propoficum fuerit, diverfa indole, infignio-res illae obferventur & notentur causfae Sc converfiones,

quae faciem illarum prsecipue mutarunt Sc novum ab in» tegro quali earundem ordinem inchoare videntur.

Epo-chae vocari folent, quae attentioni, rerum fata percurren»

ti, non tantum eundem praeftant ufum ac commodse via-tori ftatiönes, ubi fesfas cuiTu vires paulifper reficere no-vumque ad id, quod reftat itineris, oonficiendum adquire-re poteft robur; fed etiam mentem ad variatam rerum fcenam, quae ulrerius properantis oculis femet offert, ri* te contemplandäm & dijudicandam praeparant.

In bis epochis apte conftituendis &

definiendis fe«

licisfimö fine dubio verfaretur ille, qui indolem Sc fines

rerum, quarum converfiones Sc progresfus

defcribendi

esfent, optime fibi perfpe&os haberet, nec

åeri

poteft,

quin arbitrariae, vacillantes, Sc «fui, quem

adferre

debe-rent, parurn infervientes ftatuantur in

hiftoria

cujuscun-que rei ftationes , nifi ab ipfa ejusdem natura, antea

fatis

explorata, deriventur regulae, quse

necesfitatem adferunt,

illas hac non alia ratione ponendi Sc definiendi.

Hifto-riam rei, cujus ab aliis quibuscunque rebus

diftin&a

indoles

Sc finis adhuc non debita illuftrari fuerunt luce, condere

(4)

difi-♦ c

1

) ♦

difficile fem per erir, & vereor ne, qui hanc laborem

aggrederetur, etiamü incorrupto veritatis amore omn-es

hiftorise fontes crifi fuhjecerit Sc omnibus narrandi Sc

(cribendi artis adjumentis indru&us fuerit, fpe fua exci» derer. Hoc (altem illis evenisfe arbitrarnur, qui ad Hi-(toriam Philofophiae contexendam anirrsum adplicuerunt,

quod tarnen non illis, Ted vacillariti Sc parum deficit®

rei, cujus vices Sc incremqnta defcribere voluerunt, no-tioni atque indoli adfcribendum esfe putamus. Conve« liisfe quideoi vrdetur inter plerosque Hifloriac Phiiofophi®

Scriptores de infignioribus quibusdarn rerum ab ipfis

enarrandarum epochis, quarum plurimce, me judice,

aptisfimae (emper habebuntur, fed videre mihi videor,

veras, cur hae non aliae poni debeant in hiftoria

Philofo-phiae ftationes, causfas minus explicatas fuisfe, adeo ur

ex arbitrio aut cafu potius quam confilio eas pofuisfe

videantur earundem Au&ores, quamobrem etiam ad vi¬ ces Sc progresfus philofophi® illuftrandos parum hucus-que contulerinr. N-on itaque a£tum omnino me ngere arbitrarus Tum, fi, pro mea de indole Sc (ine

philofo-phiae opinione, de Praecipuis in bujus fcienti® hiftoria

conftituendis Epochis earumque causfis, paucis disqui-rerem.

Monet Celeb. Kant 0), "Quamvis aliter fieri non

por.uisfet, notatu tarnen dignum esfe, homines in

infan-tili philofophiae aetare ab iis disquirendi initia cepisfe re¬

busen quibus adulta magis philofophia ultimum

disquifitio-num fuarum terminum libentius ponere viderur, fcilicet fei»

entiac de Dei Sc fupra caducas res pofiri mundi natura pri*

mum ftudebant", Sc paucis interje£lisi "Hinc Theologia Sc

Ethi-a) Critik der Reinen Vernunft. Der Tränfeendentalen Methoden=

(5)

4* ( o ) 4* 3 Ethic-a ea fuere rnomenra, ad qute abftraöas quascunque, quibus fe pollea dicavit ratio humana, disquifitiones re-ferebanr, Sc quaefita de Deo fcientia illa praecipue erat, quae rationem fenfim in illum induxit quaeftionum

fub-tilisfimarum campum, qui Metaphyfices nomine poftea celebratus fuit". Hare Celeberrimi viri fgntentia primo

intuitu cum hiftorica veritate vix conciliari posfe vide¬

tur, fed liceat nobis fuperfedere labore, ea, quse contra eandem jure moneri posfunt, recenfendi, otium nobis hac in re dudurn fecit Celeb. Fülleborn b). Nihilo ra¬

men minus ita explicari posfe mihi videtur haec

fenten-tia, Sc forfan ipfe illius Au£lor, fi ingenii fui ad vera tendentis inftindui in hoc, ur in pluribus operis fui

lo-eis adquiefcere noluisfet, fed ad judiciorum fuorum prio»

eipia adeurata analyfi adfcendere Sc diftin£tam eorundera

rationem reddere progreslus fuisfet, eandem ita

expli-cuisfet, ut ad veritatem propius accedere

deprehendere-tur, Sc ingenue fatendum esfe exiftimavi, illam, qualem

eandem mihi ipfi explicare conatus fum,, facem mihi

pri-mum accendisfe,, cujus ope, in praecipuis in Hiftoria Phh

lofophiae Epochis rite ftatuendis Sc illuftrandis haud con-temnendam lucrari mihi vifus fum lucem.

Transcendentalem illam videndi Sc judicandi ratio¬

nem, in cujus fundamentis, indole Sc limitibus eruendis

atque ad res, hominum judicio obverfanres, adplicandis

philofophia omnis, quatenus eandem ab aliis

diftingur-mus fcientiis, continetiar, a confcientia libere volendi

Sc sgendi facultatis enatam esfe conftat, illam enim fi tolleres, de primo quodam Sc ultimo quaerendi

omnisab-esfet Sc occafio Sc necesfitas. Hujus confcientice causfae,

A 2 ut

b) Beytråge zur Gefchichte der Philofophie P, IV. Von der VerfchiecknMeit der alten und neuen Philo/ophie.

(6)

4

)

0

(

^

ut primum

femet

exferere

coeperunt, nunquam

penitus

obdormifcere & vi fua privari posfunt; inftin&um pa-riunt philofophandi, femper

quidem magis minusve

a&u-©fum, (ed ccecum, usque dum poft varios errores

vana-que tentamina ad

fe ipfam

mens,

de causfis

rerurn quse¬

iens, reflexam

attentionis

vim convertere

dididr,

atque

in proprio finu &

obje£ta

&

fines

rranfcendenris

cogni-tionis, ad quam infcia antea ferebätur, invenire &

di«

ftingueré valuit.

Facile

nobis

concesfuros

fore

rerum

philofophiearum

peritos

arbitramur,

omnem

(pem

fcien-ris, quam phiiofophis nomine inde a

primis

experge-fcentis rationis initiis fapientis ftudiofi qusfterunt,

inve-siends & definiends pofitam esfe in fuccesfu

disquifi-tionum, quarurn ope completam

fui

ipfius cognitionem

adquirere poteft mens, Videre me quoque puro,

his

dis-quifitionibus tandem

Iuculenter

demonftratum

iri

inri-snum, qui inter moralem hominis naturam

& causfas*

qus ad

tranfcendentem

ferunt judicandi rationem,

inter-cedit, nexum , ex quo intelligi poteft, cur ea, qus, ut

philofophandi

inftin£tui

fatisfiat,

qusritur

fcientia,

pro-pter moralitatem

fuperioremque hominis

naturam tuen-dam rnaxkni femper habenda fit pretii, nec (ine iliius

jnaxirno decrimento contemra & inculta jacere posftr.'

Hunc vero nexum quamvis diftin£la cognitione fibi

in-terpretari vix vaieant alii, quam

qui ad

ipfius

phiiofo¬

phis, qualis esfe deberet,

adyta

propius

dudum

acces-fere, conjicere tarnen licet, aliter fieri non potnisfe,

quam ut moralitatis ides & ftimuli, in eadem

libere

vo-lendi facultatis confcientia latentes, cujus irnpulfu ad tran¬ fcendentem judicandi rationem fertur mens, ad

philofo-phiam transcendentali rerum

cognitione

occupatam

for-mandam vim femper habuerint maximarn, & prout illae

confufs vel explicirs, corrupts vel purs fuerint, hsc

quoque fadern mutare coa£ta fuerit.

Hinc

Hiftoriam Phi¬

lo«

(7)

♦ ) o C

4-iofophiae examinantes videre nobls vifi fuimus, iinam-quamque inhgniorem inter homines, qualicunque

cogi-tandi virium cuitura gaudentes, mentis ad moraütatis

con-fcientiam Sc ad res, quas cum eadem conne&ere vel folent

vel debent, revocationem mur&tienem intulisfe fciemise,

cui philofophando fuain dicarunc operam, srque eapro-pter praecipuas & ab idea philofophise, fi rite formata fuerit, petitas in illius faiis enarrandis ponendas esfe &

inchoandas epochas exiftimavimus ab infignioribus rerurrs vel idearum, moralicatem direkte fpe£lantium, conver*

fionibus.

Sccundum eam, quam mihi de philofophia ab aliis

quibuscunque Scientiis disftin£la formare fuftinui ideam,

& quatenus fenfualem realitatem tranfcendit, fieri non

pocuit, quin, qusmdiu obje£la fua extra proprium finum

quasfivit mens, ad tranfcendentalem videndi rationem

converfa, in imaginarium feniirn delaberetur mundum,

«Sc de fuis phantasmatibus, realitate precario donatis, fub-tiliter qugereret, & fic inutile ingenii acumen poneret in

quaeftionibus folvendis, quae nec ad peririam res in eo,in quo pofiti fumus, mundo dijudicandi, Sc ad nortrosufus convertendi, neque ad ftudium virrutis excitandum 8c

tuendum conducerent. Fieri quidem non potuir, quin

pasfim ad fcnfum communem revocaremur animi ab eo~

dem nimium quantum fic abérrantes; Ted

quum inftin-&um philofophandi extinguere non potuit haec revoca-tio, dogmarica de rebus fupra noftrurn captutn pofitis

decernendi, quae dudurn invaluir, rario dubiis Sc

(cepti-cismo anfam daret, quae, ad res in vita hominum tom¬

muni necesfarias converfa, fiduciam omnem in veritate

Sc virrute collocandam fenüm tollere miniraretur. Cujus

rei documenta ad finem infignioris cujusque, in hiftoria

philofophise, epochse videre liter, novis tentaminibus, quibus philofophandi inftin£tui fatisiierer, locum fenfim

(8)

4

His de causfis praecipiendum esfe putavi, praecipiras

epochas, ut ufui & illuftrstioni rei, circa quam hiftoria

Philofophiae verfatur, rite inferviant ira ftatuendas & di-metiendas esfe, ut quuelibet earundern ab infigniori qua-dam circa res morales muratione inchoata & in iis, qute

fcepticismo port3m aperuerunt, converfionibus finita videri

poslir, usque dum Philofophia ftabilem & quae fcientism decet na£la fit indolem, quae hiftoriae aliam narrarionis materiam non offert, quam ut ea recenfeat,

quae eandem

perfe&iorem, & ad res quascunque dijudicandas certio

rem, efficaciorem & promtiorem reddiderunt. Has vero, quales inter vicisfirudines, quas philofophiae ftudium

fubiit, fucrunt, paucis indicabo.

Prima mentis, terminos fenfibilium tranfcendentis,

veftigia invenimus in communi illa & omnibus per to-tum terrarum orbem gentibus familiari confvetudine, effe&uum, qui attentionem earundem excitarunt, causfis

vitam .& libere volendi facultarem diftribuendi. Graeci,

qui foli, quantum ab indubiis hiftoriae documentis colligi

poteft, inter arstiquiores gentes philofophiae ffudio

incla-ruerunt, a Theogonia ejusdem initia cepere. Quae a Thalete usque ad Socratis tempora viguit

philofophan-di cura in eo occupabstur, ut, quibus rudes cogitandi

conatus vitam & liberam agendi vim donarunt,

phvfio-iogicas causfas vel potius earum notiones

inveftigaret,-quo fe prima rerum initia earumque nexum explicare

posfe blandiebatur. Peperit huc fpe&ans commune

phi-Jofophanrium ftudium videndi & judicandi rationem, quae, ad vitam hominum communem & ad jufti honcftique regulas converfa easdem ita explicare tentaret,ut interres arbitrarias & proprii commodi ftudio fubje£tas referren-tur. Epocham itaque in hiftoria philofophiae prinvam, quae a Thalete & Jonica Sedta inchoatur, cum

(9)

Sophi-fy C o ) fy 7

ftis, quibus fe fuamque do&rinam oppofuit Socrates»

jfinitarft hsbetnus.

Incipir altera infignior reram philofophicarum

con-veffio a Socrate, qui, dum a rebus absconditis Sc

a na» fura ipfa involuris avocavit

philofophiam, ut de bono & malö omnino quaererer, Sc tam dodbrina quam vira vir» turi fuum reftiruere pretium docuit, novam, Sc cujus

m

Theogonia Sc Mythologia antiquorum vix aliquam

fu-fpicari poruit anfam, dedit philoiophiae diredtionem, quam deinde magis minusque fideliter fervavir, usque

dum dogmatica inde

enata Sc Sroicis prsecipue famiiiaris

philofopbandi via, fcepticis Academicorum Sc

Pyrhoni-iftarum dubiis infra£la, nulli hucusque

tenrata? ad inftin-£tui philofopbandi fatisfaciendum rationi

tantum

relique-rit roborisj ur ab ingruente birbarie immunem le pra?-ftare Sc illi refifiere valuerit.

Ingruebat circa debiliratae fic antiquae philofophiae tempora, a purioris virtutis Religionisque ideis, quas in-culcaverat Socrates, omnino defle&ens, Sc

philofophan-tium cepic mentes fuperßitio, qua? in Alexandria,

nov®

hac eo tempore

fciennarum metropoli, crefcere & dein propagari ccepit, quse m-iferabili fyncretismo omnia

mi-fcere, diale&icisque argutiis femet munire, Sc feien-sia? nomen menriri voluir. Huic rerum converfioni pra?-cipuam indolem philofrphise, qua? per medium > ur

hi-ftorici ioqui folent, aevum viguir, adfcribendam esfe pu* ramus, Sc a?ram philofophi®, ab hac rerum converfione

inceptam, extendimus usque ad ea tempora,quibus,

rena-to antiqua? litreratura? Itudio, Reformata

religione, debi'

litata au&orirate Scholafticae Philofophia?,

per illuftres viros Bacovlm praecipue & Gassendum ad

natura? (In¬

dium, experiundo augendum, Sc ad res in vita commu* ni utiles revocabatur hominum follicitudo»

(10)

Fa-Parere haec revocstio primum videbatur in cura de

tranfcendentali cognitione

interftitium; fed

ad quod

fini-endum Cartesium impulit infitus ad philofophandum

in-ftin&us, a quo novae Philofophiae aerarn incipere fas eft,

& a quo epocham in hiftoria

philofophiae

quartam in»

choamus, quae per Humii fcepticismum & popularis, ut

fe appeliare amat,

philofophiae

conamina vel

fyncreris-sTium

defiir-Quintam deniaue in Hiftoria Philofophiae Epocham

noftro tempore inchoatam cenfemus, Recentisfimorum

Philofophorum, de pura moralitatis idea ftabilienda,

cu-ra. Judica'oit potternas, an, quae ad necesfariam illius

genefin & fundamenra eruenda,

fa&a funt

tentamina,

veram Sc unicam omnis tranfcendentalis do&rinae

por-tam refetatura fint, ut, firmum fcientiae habitum &

di-gnit&tem tandem

na£ta Philofophia, hittoriae fuae

fcri-ptoribus aliud non amplius

facesfat

negotium, quam

quod Scientiarum Mathematicarum fata Sc progresfus

enarrantibus diu permifit earundem mutationibus non ob-noxia indoies.

References

Related documents

urar Ciceronis, nihil poteft esfe honeftum, qtiod juftitia vacat, ab altera quoque re&e praeeipitur nihil esfe posfe. juftum, quod reliquis honeftatis partibus

cuivis attendenti obvia quaeftionis de morum praeceptis dupplex natura generalisfimam Ethicae divifionem parit, cujus unam partem Prceceptivam, alteram Afceticam vocare. placet,

quidem negandum esfe arbitror multa, quibus haud inuti-.. Ifter occupatur eorum cura, qui eruditis disquifitionibus fiudia fua diearunt, ejus esfe indolis, ut non nifi

rum materiam, circa quam ratio verfatur, praebent, iic quoque ideas boni & mali a fenfatioiiibus gratis

Libenter fciiicet fibi blandiuntur homines ma- gisque, quam par eft, fe fuaque aeilimant, unde, quan-.. tum fieri poteft, a defe&uum fuorum

dam laudes iibi adquirendi occaiionem haberent, quam iibi ipfis denegatam esfe videbatj atque eve-. nire posfe metuebat, ne palmam iibi

cua judicabant praccept», ea non fibi folum data esfe refte. exiftimaverint, in eo verfabarur Sapientiorum

illis adfpiciantur, quippe qui Vitium hoc omnibus com¬ mune do£lis credanr. Hoc igitur Doftis maxime de ani- mo esfe deberet, ut non artibus folum & fcientiis Hude* ant, fed