Dissertatio. De lege morali omnibus ratione gaudentibus communi. Quam consent. ampl. ord. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu exhibet Johannes Petrus Bahr, stip. reg. Gothlandus. In audit. Gust. majori die 12 April. 1794. h. c

/06

D. D1SSER TAT10. BE

LEGE

MORALT.

OMNIBUS

RATIONE

GAU

_{DENTIB US}

COMMUNE

QUAM

CONSENT. AMPL. ORD. PHILOS. UPS.

PR^SIDE

MAG.

ΕΤΗ. ET POLIT. PUOF. REG. ET ORD.

PRO GRADU

EXHIBET

JOHANNES

PETRUS

BAHR,

Stip. Reg. GOTHLANDÖS.

In Audit. Gull:. _{Majori Die ία April.}

1794.

Η. c.

UPSALIjE,

a

MONSIEUR

e

DIRECTEUR et CHEVALIERde _{VORDRE ROTALde VASA.}

MOΝ TRES CHER QNCLEt

uignez äccepter

_foffre

_de ces feuilles comme une

mar_{qne de Γattachement inviolable,}

que je Vous ai

devoués & de le _{plus pr}

_ofond

_{respét> civec}

lequcl fai ihonneur ddetre

MON _{TRES CHER ONCLE}

VOTRE

tres humble & tres _{obeijfantfervitlur}

KYRKOHERDEN

uti

VESTKINDE och BRO _{FÖRSAMLINGAR}

VÅLÅREvbRDlGE

och HÖGLÄRDE

HERR

_JOIIJLS

SAMT

FRU

_/OÄJMJ

_JML

_ΒΛΜΜ.

FÖDD

LINDBERG,

Min FAR och Mor

gf misfkande aldrig den Karlek och Vårdnad,jag hår for Er,

ej mindre af _{båjelfe ån pligt,fäjom}

EDER

lydigfe Son

§· Ι·

In

requirendam

determinanda reftitudine,

esfe cenfemus, necesfe eft

quam

in liberis a£lionibus

ut fareamur,

non a convenienria cum norma, quaiiscunque demum ilia _{fuerit, oriri quaerendse hujus}

_reäirudinis

_notionem, Ted _{poftulari regulam non poiitis ranrum certis} condirio-nibus _{re&am, Ted abfoluram Sc ultimam}j quod ni fierer, juftum cum utili vel jucundo ultimo confunderetur. Ab

antiquisfimis retro temporibus, ur primum veram jufti Sc honefti notionem _{illiusque fundamenta phi'ofophi}

in-quirere cceperunr, quaeftionem inftituram fuisfe comperi·

nuis de fummo bono vel de fine bonorum, hoc eft/de

abfoluto feu ultimo , fine finium illique adnexa norma

a£tionum liberarum ultima. Hoc idem mutato _nomine,

quaeiiverunt recentiores, principium moraliratis ultimum

inveftiganres. Horum alii, requifirioni abfoluti ftri£ttus adhderentes, extra hominem, jufti Sc honeiti legibus fub*

jiciendum, eam ob cauflam ultimum quariiisfe videnrur moraliratis _{principium, quod hominis natura per fe} con-tingens, nihil necesfarii Sc abfoluti in fe contineret,

quod fic nullibi nifi in Enre abfolure necefiario ex-fiftere _{posfet, in cujus itaque voluntate, ut cognita forer,} illud omnimode _{abfolutum, quod intra fe fruftra}

quiere-ret _{homo, haberet. Alii de philofophica Sc folidiori}

fundamentorum _{cognitione magis folliciri moralitetis}

prin-4 ) a ( 4

principium inträ fubje&um, cujus liberas a&iones deter-minaret, latere docuerunt, fed fatis esfe pleiumque pu-tarunt, ii ilJud a natura humana derivatum , eandem ac illa haberet _{necesfiratem, quae, quamvis ftri£te abfolutam}

eam vocare non posfent, arbicrariis _{tamen conditionibus} exernta videretur. Inter has _{opiniones divifus erat}

Phi-lofophicus orbis, dum nova do&rina exfurgere &

Philo-fophorum attentioni Temet obtrudere cccpit, quae ab

eo-rum _{quidem ftare videbatur partibus, qui inträ hominem} quaerendu® eiTe ultimum moralitatis fundamentum

con-tenderunt, Ted illud nihilotamenminus abfoluta gaudere

necesiirate adfererer, adeo ut _{principii hujus confcientia} necesfario & _{absque omnibus aliunde petitis argumentis}

di£iitaret, illud esfe non hominibus folum, Ted omnibus ratione _{gaudentibus commune. Fieri non potuir, quin} omnibus fere _{primo intuitu paradoxe videretur haec} do-ilrina: nonnulli fiiis dudum _{praeoccupati opinionibus,}

eam iine ullo examine rejecerunt; alii eandem _argumen¬

tis facile refutandam esfe _{'putarunr. Cum vero,}

quan-tum mihi judicare liceat, _{argumentis, quae} hucusque ei·

dem _{oppoiita fuerunr, omne accedere videatur robur ex} falfa _{ipfius do&rinae interpretatione, & explicatione a} iententia au£loris _{ejus quam maxime aliena, innoxiutfl} & _{philofophiae ftudiofis non omnino ingratum me} fufce-pisfe laborem arbitratus Tum, ii momenta nonnulla. quae

ad hane, de _{lege morali omnibus ratione gaudentibus} communi, dodtrinani a finiftra _{explicatione liberandam}

juvare mihi vifa Tunt, adferre conarer.

§. II·

Non dubito Tore _{nonnullos, qui ipfam de qua agere}

nobis propOLUimus, qu^eilionem minoris habeant,

illam-que ad fubtiles magis & quae otii causfa a

philofophanti-bus _{pertractentur idöneas quam utiles referant,}

_Ted

_hi

ple-Φ ) 3 ( Φ

plerumque funt illi qui

folidiorem

omnem

faftidiunt

cogni-tionem _, Sc _{opiniombus non} judicio regi

fe

_panuniur.

Interea inter _{lpios philofophiae periros}

_{facile movcri}

poiTet quacftio: annon faris

eifet homimbus

fcire

legem

in communi eorum natura fundatarn, quarnvis nefcirenr, fe eandem cum omnibus aliis ratione gaudentibus habe¬

re communem, prsecipue cum ulrra experientiam

nulla

unquam fatis rute extendirur cognicionis

fpes.

Non

a me _{impetrare posfum uc credam,}

fufticientem

hane

le¬

gis notionem esfe illis , qui videnr, quantum

fpes

homi-num in _Supremi Numinis juftiria & bonitare

collocanda

ex eo _{pendeat, uc fciamus Illum ad} easdem omnia

diri-gere morales leges, quas in

noftra

fundatas comperimus

natura. Fatcbuntur cerre _hi, normam aftionum

libera-rum _quae homini data eit, _{cum ea} convenire

iecundum

quam Ens perfe&isiimum omnia gubernat & dirigit ,

fed _{argumentis aliunde quam ab ipfa notione}

_legis

_petita, hunc confenfum extra dubium _ponere allaborabunt. Quid ad hane fummi ponderis veritatem demonftrandam

valeanf _{argumenta, quibus pro eadem pugnare}

_folent

Philofophi, noftrum jam non erit perquireréj monere

tanrum _voluimus, eadem _{praecipue vexata} fuisfe dubiis

recentiorum _{Epicureorum, quibus haud infrequens eft} opinari, de verirate etiam fan£tisfima ftatim

conclama-tum esfe, _{ut argumenta,} quibus illam fulcire folent

homi-nes, minus valida esfe deprehendere fibi viii funt. Ha?c

vero cum ita fint, inficias _iturum neminem _puto, fince-ra jufti Sc re£li reverentia _{captum ,} quin utilirare haud

contemnenda fe commendaret _{doitrina, quae originem}

normae jufti Sc re<fti illam efte luculenter demonftrarer,

qua poiitafine ulla alia argumentarione immediate

fequere-iur. eam omnibus ratione _{prseditis atque} lic etiam Surn-mo Numini esfe communem. Sed _{fuspicarentur} forsan Uli, qui fundamentum legis moralis in natura hominis

quae-Φ ) 4 C Φ

quaerendum eiTe vident, do£lrinam hane, folitam

verira-tes morales _{explicandi viam, deierere vifam, vel}

figmen-tis folurn _{compoiiram vel ex antiquata illa opinione} con-fiatam _{eiTe, quae Cognitionen] voluntatis Divinse priorem} obligationis & juititiae ideis öatuir. Omnem vero

ejus-modi _{fufpicionem evanefeere me judice}

, facile fatebitur

ille, qui verum do£trinae hujus fenium eruere _{grave Tibi}

non duxerit.

§. III.

Inter omnes facile convenire _{posfe videtur ,} homi-nem, quatenus _{dirigi fe posfe fatetur, confcientia legis,} licet ad eamdem inevitabili naturae neeeifitate defideria

a£tionesque fuas non adftri&as _{putet, neeeifiratem} tarnen

a _{lege oriundam agnofeere; jam vero, ni valde fällor, in}

hac a _{lege oriunda neeeifitate eruenda, res in eo pofita} eil, ut dilucide explicetur, quomodo Sc quantum illa a

necesfitate _{phyfica differat. Quamdiu comparationi inter}

coa£tionem ab externa vi _{profe£tam, vel ccecam brutam·} que illam, quse, quamvis interna vi injungatur Arbitrium

tarnen _{agentis tollit, Sc illam , quae a legis cognitione}

oritur, irheremus, facile illas ab hac feparare posfe no-bis _{videmurj quando vero ulterius progrediendo, necesfita»}

tern a _{lege, eam ob causiam, quia eandem}

cognofci-mus, derivandam ita _{explicare volumus, ut non ultimo}

ad _{phyiicam coa&ionem redeat ejus poteftas,} difficulta-tibus rem _{undique obiitam inveniemus, quae-tarnen niii}

removeantur, moralitatis ideam rite tueri _{nequimus. Ad}

noftra _{usque tempora communis fuit philofophantium} mos, ut moralein hanc neeeifitatem _{quaererent in iis, quae} materialia _{legis vocare poflumus, quae vel ad cauflas}

le-ges ferendi vel ad facienda ipeciatim lege praeeepta vel ad ian&iones _{praeeeptis fuperadditas referimus; vereor} autem, ut fic iktis cautum fit, ne necesiitas moralis cum

phy-4- ) 5 ( Ψ

phyfica ultimo confundatur* hac enim via

progrediendo

ad _{leges voluntati praefcribendas, quatenus a phyfico re¬}

rum nexu ultimo _{pendent, unice} pervenimus _, Sc _qute

prudentiae non officii neceifitate voluntatem obftringunt. Fieri vero forfan poteft, _{ut, quae} explicationem moralis

neceilitatis _{impeditam reddunt, difficultates evanefcant,} fi a materia quacunque, _{circa quam lex} verfatur, abftra-ctam mente teuere conamur _{legis notionem} & iic ad

formam _{legibus quibuscunque communem unice}

arrendi-mus. Hanc vero cum in _{requiiitione univerfalitatis}

ponendam eiTe arbitramur, facile patere nobis

vide-tur, eam a nexu rerum per experientiam eruendo,

qui totalis Sc univerfalis ab ente finito nunquam co-gnofcitur, non muruo datam efie, fed menti, nexum

inter res _{quasrenti, propriam Sc a priori inhären¬} tem. Uli vero _{quamvis in rebus, quas intelle&us Sc}

cognitionis funt, nihil unquam exa£te refpondere queat,

requifitio tarnen haec univerfalitatis ad nudam volendi

facultatem _{adplicata legem conftituere poteft, cujus hic} fere effet _fenfus, ut nihil moliretur volens, nifi _quod univerialiter fieri veller. Haec non a _{cognitione rerum}

agendarum neque a diverfa entium volendi facultate

in-ftru&orum indole Sc natura _{pendet lex, adeoque fe}

ma-nifeltam menti facir, utut nullibi cum necesfitate _phyfica

concatcnatam , facultaremque feroet concipiendi omnino

fpontaneam Sc moralem abfoluto fenfu vocandam innuir.

Tora formalis.eft Sc ad rationem _{qualem a diverfa} intel-ligendi Sc fentiendi viriwm indole eam abftra&am

con-cipimus pertinet, atque hinc omnibus ratione prseditis

communis, hoc eft, rationem ulli tribuere enti contradi-£lorium _{esfet, nifi fimul requifitionem univerfalitatis} ei-dem _{competere fateremur. Diverfa fenfuum indole Sc}

majori minorique virium Sc intelligentia copia praedita

tibi _{fingere vales entia, rationalia tarnen eadem non}

ψ ) 6 ( φ

cas niii _{requifitionem univerfalitatis iisdem inesfe}

conce-das. Nec infinita ratio a finita, feu _{ratio Emis infiniti} a ratione entium finitorum _{alia re diverfam}

fingere

pos-fumus, quam quod eam, quam hacc quaerunc Öl

poltn-lant, illud _{intelligentia, voluntate öl vinbus realiter} pos-iideat univerialem totalitärem.

§. IV.

Tradita _{fic, qua potuimus brevitate, fententia}

qua, notionem _{ipfam moralis legis, feu principii,}

quo leges morales _{ftatuuntur, fecum ferre neceiTariam conviftio·}

nem, eandem omnibus ratione _{praeditis cammunem eile,}

ponitur, inofFenfo pede ad nonnuila quae eandem

impti-gnare vifa funt dubia removenda _{pergimus. Horum}

praecipuum eo redit, ut a ratione, quae nobis competit, ad iis, quae ratione aliorum entium continentur

conclu-dendi licentiam _{deneger. Quid alii fentiunt, quid} intel-ligunt, quid defiderant, nobis fine experimenro conftare nequit, annon itaque abfurdum föret ftacuere, nos fcire

poile normam libcrarum a&ionum illis nobisque com·

munem efle, _{antequam ab eorum a&ionibus, quas exami·} ne iubjecimus, eandem _{colligere potuimus? Quantum} vero mihi videre _{licet, facile removeretur hyec obje&io,}

ii in notione rationisdeterminanda inter nos _conveniret,

quod non poiTer non fieri, ii ab eadem omnia ea, quae intelligentias & fenfuum Tunt, rite (eparaverimus. Senfus diverfos, intelligentiae <Sc cognitionis gradus mente faci¬ le _{fingimus, fed univeriale illud quod ratio requirit nec} diverfitatem nec _{gradus admittit, unicum eft, conftans}

& immutabile. _{Alias> quae naturaenoftrae iηfunt, proprie¬}

täres non nifi per _{analogiam entibus ratione}

gaudenri-bus tribuere _{poflumus , contradi&orium vero föret, id,}

quod rationis, ab his omnibus fepararae, eil, illis non tribuere. _{Quando conteadimu« fieri non poife, ut Deus}

Φ ) 7 ( Φ

non fit _{juftus , aut ur homo rationis compos juftitise}

le-ges , Γι de iisdem eruditus fuerit, non agnofcat, aliam innui _{facile apparer imposfibilitatem, quam quae ab iis} quae experiundo colligimus _{dijudicanda eft.} Prsererea

norione haec rationis, ut exfiftere fciamus enria extra _nos,

jufti legibus adftrifta, efficere nolumus, id tantum con-tendimus, rarionem in nullo dari _{posfe ente, nifi fimtil}

normam _{jufti continear»}

f. v.

Ut _{habeant, quo explicatam a nobis fententiam} fu-fpeftam reddant, nonnullis ufu venit, ut notionem ipfam rationis purse, cui haec fuperftruitur, inter _figmenta

refe-rant. Ita fere calculos _{fubducere folent: Cum rationem}

nifi ab hominis ratione _{cognofcere valeamus, haec vero} ab _{intelligendi Sc fentiendi hominis viribus}

feparata nul-libi _{exfifiat, Fas eft concludere, notionem illius ab his} fe-paratam pro arbitrio fi£tam eile. Sed non tnetuendum

efie _{putamus, ne haec argumentandi ratio}

philofophias vel _{tantisper peritis arrideat. Quis enim abftra&as,}

ut feparate confiderari poiTenr, notioaes in eodem ac

fi£U-tias habendes esfe loco contendere aufus fuit? & annon

ea, qnae de duritie vel elafticitate _{corporum perfe&a} mathernatice _{demonftrantur, inter fifta Sc nullius} utili-tatis commenta referre eam ob _{cauiTam liceret, quia dari}

corpus abfolute durum vel elafticum demonftrari _nequit?

non _{fola ratio hominis conftituit naturam}

, fed tarnen ad

illius naturam _{pertinet adeoque fine fi&ione}

a caeteris facultatibus _{feparata confiderari Sc poteft Sc debet, niii}

cognitio legum tain _{pfychologicarum quam moralium,} qui-bus _{fubjectus eft homo, manca evadar. Non dubito}

fore,

ut illi _qui

pro immutabili jufti Sc honefti norma in na¬ tura _{humana fundata}

pugnant, fi folida veritatis funda·

menta eadem finceritate ac a fe _{prius adoptatse}

Φ ) 8 ( <φ·

matis inutilia fulcra _{quaererent, randem in hac de}

mora-litaris fundamento do&rina _{confpirent, & iic, nifi omnia}

me faliant, majori vi _comraunes debellenr boftes, _qui

conilantem Sc abfoluram dari moraliratisnormam in

du-bium vocare folenr. _{Reliqua enim horum facile iic}

re-fellenda ut taceam _{argumenta, id quod a diveriis gen¬}

tium Sc hominum de licito Sc _{illicito, jufto atque} inju-fto _{opinionibus fumi poiTe arbirrantur, vi omni privarerur>} ii in _{quolibet iivere£lo iive falfo de moralitare a&ionis libe¬}

ral judicio, _{monilrari posier, in majori, ut loquuntur Logici}

fyllogismi propoiitione, ii ad eam, quae fieri poreft,

uni-verfalitatem _{perdu&a fuerit, eriori nunquam esfe posie} locum, quamvis in iis, quae minorem ingrediuntur, pro

majori minorique cognitionis copia, judicii iagacitate

rerumque circumftantium indole, diveriiras inter