• No results found

Dissertatio philologica de origine circumcisionis quam cons. ampliss. facult. philos. in illustri regia academia Upsaliensi, præside ... Andrea Boberg publ. bonor. examini modeste submittit Johannes Noreen Wermelandus, in auditor. Gust. maj. d. 20 Octobr.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio philologica de origine circumcisionis quam cons. ampliss. facult. philos. in illustri regia academia Upsaliensi, præside ... Andrea Boberg publ. bonor. examini modeste submittit Johannes Noreen Wermelandus, in auditor. Gust. maj. d. 20 Octobr."

Copied!
44
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

rrfra

DISSERTAT10 PHILOLOGICA Do

ORIGINE

CIRCUMCISIONIS

Qoam

Onf

AmpliJ]

Facult.

Pbilof.

in

illuftriRegiaAcademia Upfaltenfi,

PRiESIDE

VIROAmplijßmo

Celeberrimoque

Duo.

ANDREA

BOBERG,

L.L. O.O. PROFESS.Reg« &Ordin.

Puhl, bonor. examini modeftefubmittit

JOHANNES

NOREEN

Wermelandus,

inAuditor. Gust. Maj. d. 10 Odlobr,

anno mdccxxxiii.

Horü ante meridiem Co litis V?SALVE,

(2)

S:&

R

:mM:tis

maxima

fidei

v1ro,

REVEREND ISSI MO,

PATRI

ac

DOMINO,

D:no

jo

an ni

STEUCHIO,

S. S.

Theol.

DOCTORI

LONGE CELEBERRIMO

Regni

Sveci«

ARCHI-EPISCOPO,

ET ACADEMLffi UPSALIENSIS

PRO

-

CANCELLARIO,

EM1NENTISS1M0, Ut Et VEN. C0NS1ST. ECCLES.

Ρ RAS

ID

l,

grav1ss1m0,

myecenati

μαχιμο.

(3)

mihifore

moleßiorem

,

η

alt

qua

tan¬

demejjet

occafio,

venerahundam

pieta

;

• '■ > 1- · t »

(Jodpublice

audeam

profit

er

i,

Reverend (TimePäter, w*

diuexßimaße.vitamomnem

tern decl&randi , ex

multitudine

bene-ficiorum

fummiqüe

favoris

Tui

ortam

,

/<r/negravius

in

hoc

cliente

feras,

hu-miüimeoro. Tatiaris

etiam

,

Reve-rendiflimePater,

cumulum

illum Tuo·

rum /» w* meritorum

hoc

ipfo

auger

i,

leves hafce &

obfcuras

tirocinil

mei paginas ,

deßderio

&

pietati

meß

βc objecuturas,

(plendidijßmo Nomine

Tuoilluftrari,

fac'tlis

per

mittas.

Haud

dubiam hüjusfavoris atqtie

veni#

jfiem

pollicétur cum

inftgnis

benevokntia;

tumetiamfummum

rehgtonis

ver#

con-Jervand#

ftudinm,

perpetuusque

zelus.

Etemmßcneqtte

d>ß)licere

Jpero

conatus

hoßce meos,

qutbus

induflriam

quälem-cunque

Parentibus

&

Praceptonbur

probaturus, pro

modulo

inge

nit

viri-umque meurum

audax

propoßtum

tni-quijßmorum

hominum

impugnare

fußt-ftof/, qui

Jacrarum

literarum

auftori-tatem

(4)

tatem convellere ,

fanftifjimaque

DE1 inftjtuta, inquibus eß circumcifio,cum

profanis aharum gentium ritibus

per-mifcere nonfuntveriti. Accipias ita*

que , Pater Reverendiflime ,

gra-tiofijjtme, pr#fens hocvenerattonis &

objequii

meipignus , operamquehane

te-nuemfavörefolito

benignoque

vulture* fyicias. Deus O. M> Tibi , Reve¬

rendiflime Pater , vires corporis

inte-gras confervetaugeatque, ut in mune*

re graviffimoadminiiirando

quam diu-tiffimefelixatque incolumis vigeas , in

maximum

firmtfjimumque

religionis

no-(lv£ & reipublicdd literari<eprafidium

,

dulcijfmum etiam Nobiliflima? Fa¬ milie Jolatium ,

atque tot clientum,

meique patrocinium

tutijßmum,

ex* optatiffimum!

Reverendiilimi

Patris

Cultor devotifimus Joh. Noreen.

(5)

s:^e

k:#.

m:tis

MAGN3: FlDEI VlRO,

Reverendisfimo

Patri

ac

Domino,

Dr

Μ

AGN

Q

AURIVILLIO,

S. S. Theol. DOCT.

Celeberr*

Per Wermelandiam & Daliam

SUPERINTENDENTl

LONGE MERIT1SSIMO, Vener. Confift. Carolftadienfis

Ρ

R JE

SID

l

GRAVI&SIMO,

Reg. Gymn. & Schol, per Dloecef,

EPHORO

ACCURAllSSIMO

MiECENATI MAGNO.

Ww»^»;,ReverendiifirnePrae-M ' ful ) facilitatem & bencvolen*

Μ V

tiamT\i2vn,pr<edicantcujusvis

regiontihofrites, quotquotTxTx

tdetwdi cogUm babuerc, Jguemadmodum

(6)

stutemVermehrtÅtaNößra,β favente Nu*

mine, hacpra cetertsjamconttg'tft liftas9 ut favorü Tuiperpetuaque cura rrebriora

C quotidiana quidem (entiat

documenta

f ita farna tantA benignitatü a

popuhribus

bucperhta, alacriores reddtt antmos

no-jßrost ut data quatunque

occaßone

>

Tlbi>

Reverendiffime Praciul , ftudia noftrA.

fubmijfamque vetteration m

Gf

pictatem

probatam teftatamque

facere

adnitamur.

Nec alta mihi caufafuit , cur adφendi«

da iimina Tua> nil nifi leves hafce ftuaio» rum primitias afferent f

aecedere

jam

fu-ftinuerim} humilhmerogans

velie,

Reve-rendiiiime Pracful , cum juveniles hofce

conatus f tum & resmeas , ac fortunam

reliquaminpofierum

Tibi

babi

re commen-datiffimam, SUpremum autem Num<ηy

cujusgloria iüußranda

ecclefiaque

rite

gu-bernanda curam agis affiduam, Te» Re» Verendiflime PraTul , Regi f PatrU)

Dicccefiy Familiae

Nobiliftimar» denique

& nobis omnibus in longam annorum fe-riem falvum & fojfitem

confervet!

Reverendiflimi

Ν

ominis

TUI

HumiUimttf dietts

(7)

t^ån. atqueRev.

PrtclariJJimo

V 1 R O,

Mag.

A

Χ

Ε

L

I O

NOREEN,

Pastqri in

EccleC

5ΪΙ)*©)

&

adjacentis

diftri&us

PRsfiPOSITO Dignissimo,

Patri

Optimo,

1NDULGENTISSIM0.

Teetjam Tibi » Pater cariifime*

quod diu debui , hoc demum qutc*

quid efi officii ρlo animo exhiberej qvum

primum Tibi offero laborU mel Academici (peeimen , tanquam tenuemquendam fru-ex multis Tuis impenfis ad Te re· deuntern. Namque alium β poflulares a

fne laborem , Tuac curλ , tnßitutioni &

paterno amori parem , officium, quidemy

utut debitum , nunquam tarnen a meex·

(8)

imbecill'tatem meam hetc ingenue fateri

neceßeerit, Paterevero> CariilimePa¬

ter» ut quantum inboc conatume o deficit»

tantumfolito Tuo in me affetlu,

meaquc in Tepietatefuppleatur: &hocce intered tirocinium meumfavens recipe, utfince· rum teftem meorumerga Te obfequiorum.

Quod reliquum e(lt breviy (ed pio

com-plcclar voto ; velit fummns rerum arbiter Te) Carifiime Pater > diu (alvum &

integrum pra(lare: ut babeat ecclefia Nyedenfit fideVffimumpraconem , & dill*

genttffimum in vinea Cbrifti operarium;

nos v ero omnes , qui ex Te pendemtuy

tura (5 t utela Tua diu Uti perfru

mur,

CarilUmi Patris

Filius obedifiitiditnui

(9)

5^ * * λ· * * *y* * * * * 3^* *w*w* * *λ* .* * * * 5?"msG H£>- * * **

^$%£%£äföä&£3g

A ^ Ω. $;

i-Icet fcripturae facras ea& fit, & eile de-beatapudomnes

di-gnitas & auöoritas,

ut narrationibus

o-mniumprofanorum fcriptorum

me-rico anteferatur ; fuiife tamen &

olim & asvo recentiori homines,

qui debita fide fcripturas detra&a,

majorem gentilium fcriptis

habue-rint , habeantque , triftis eft teftis

omnis temporis hiftoria. Präster

alia idipfum

declarat

commentum quorundam de Origine

circumcifionti.

Ex gentilium emm hiftoricorum

tefti-moniis nonnulli feinducipaßtfint, ut crederent, moremgenituha

(10)

circumct-denät ab /Egyptiis ad

Ehrlos

profiuxip

je , aut

Abrabamum in

AEgypto

eum

didiciffe ,

tandemque

adprobante

fen-tentiam e)usper

quandam

συγχατάβα-<riv Nimine, eundem hmtatum fuijje,

ut docec Celeb. Buddeus (a). Nos vero, quum hanc fententiarn

arten-tius confiderare & facra? hiiloriae

contrariam oftendereconamur, Te B. L. oiHciofe rogamus, velis co»

natus noftros benigne interpretari,

& fi defiderio tuo non

fatisfeceri-mus, defe&um virium noftrarum benevolentia Tua fuppiere.

§. 2.

Ipfa vocabula , quibus

difTertatio

noftra infcribitur , cum per fe

fint

evidentia, operofa eorum

expfica-tione licebit (uperledere ; atque

propius

ad noftrum

inflitutum

per-tinere putamus, errantium

opinio-nes circa argumentum

fufceptum

rr.ox detegere, poftquam

circum-cifionis Judaica? veram originem

paucis

dekripferimus.

Se*

(11)

Senefcenti jam Abrahame* Deus

iΓ' ut antea aliquoties , ita rurfus

ap-paruic

b)

, fuamque de

filio

Ifaco

prorr.iffionerndementerrepetiitc),

parrterque feedus cum eo pepigitac

renovavit d). Deo autem liquidem

(

placuifTe

conftat9 certo aliquofigno

in pangendisfmderibus uti e); ita

hicetiam eodem modoagerevoluir#

Nomen & Abrahami& uxoris ejus

Sara?, in fignum multiplicandae

po-fteritatis mutavit /). Voluit pra>

terea Deus clementifiimus

circum-cifionem efTe ma pis

fignum

faderis

cum Abrahamo initi , ac hifce

verbis facerrimam hujus

facramen-ti inftitutionem prscepit ddS Siwt

•dt circumcidatur inter vos omnk mas

g). Hoc

fignum

erat> quod

continebat

'

promijjionemgratt£ Det

falvific#,

per~

feääf, ac coramDeo vaUtura

jußitia,

i remi/Jionis peccatorum ,

ύοΒεσίας,

regenerations , glorificationis, omni·

Jv umque

beneficiorum

, qua per

JEfum

A 2 Chri»

b) Gen./7. r.c) Ibid.v. 19. d) ibid.v.2.

(12)

4

Chriftum

impeiranda

erant,

<&*

augu-Jio

circumcijionis

figno

conferebantur

:

fideltbus V\

Teflamenti

&

obfögnaban-tur h) , unde & Deus

haec dixit

Abrahamo *ρπκ vrfafo f> wnV me ejje

tibi DEum

&

jemini

tuo

poft

te i). Obiervantibus itaque Ifraeli- <

tis hunc ritum , promiifionem

hancce longe optimam

dedit

vvni

crnM onS ero tis in DEum k)

vide-licet gratioium : finautem circum-cifionis aétum negligerentaut

con-temnerent , gravifftma pcena n*o

éxcidii adficerentur /). ·

§· V

Hinc igitur cum

evidenter

pa-teat, circumrifionispra?ceprum

ab

ipfo

Deofan&iflimo

primum

fuifFé

editum y tanto magis& miramur, ..

& dolemus , Chriftianos

quosdam

de vera ejus origine tam

perver-fam foviiTe fententiam , ut

credide-rint, illam /Egyptiorum

eiTe

inven¬

tum, innixique potius fuerint

He-

3

rodo-h)Deyling, Obfer.fac.part.z. §.z.p. 89·

(13)

H o Ü f

rodoti narrationibus, cujus étiam

erroneam fententiam variis

dein-ceps muniverint

argumentis.

Haec

autem tradit Herodotus : MSvoi

πάντων άν^ςωπων Kόλκοι fy

'Αιγύπτιοι

fyi "Αιθίοπες πεξίτεμνονται απ

άρχης

tu άι$οϊα. φοίνικες δε fy

Σύριοι

οι εν τη παλαιςίνγ , fy αυτοί ομολογεί*

σι παρ 'Αιγυπτίων

μεμα^ηκεναι

h.

e.

Soli omniumColchi, JEgypt'ti,

&1

JE-thiopes, a principio

pudenäa

circum-cidunt: Phcenices autem & Syriy qui

Palaßinam incolunt,

ipßfe

confvetu-dinem illam ab Mgyptik

accepiße

con-fitentur m). Qu^e pervetufti

icri-ptoris verba, uti

perverfas

opinio-nis unicus iunt fons atque

funda-mentum ; ita in primis

notandum,

Herodotum quidem

antiquiflimum

efTe hiftoriarum (criptorem;

atea-men eum, quem Cicero

poftquam

patrem hiflori<e

appellaiTet

, mox haue notam addidit, innumerabiles

a?que ac Theopompum

tradere

fabulas

η), Jacobus Ferizonius

affirmat,

Α %

(14)

Herodotum ipfttm teftari i pleraqueβ

foli

/Egyptiorum Sacerdotum narratio·

ni debere o). Genti autem Ägy-ptiacae quantum fidei tribuendum

fit, diicas velim ex Flavio Vopifco ρ), cui JEgyplii dicuncur viri venlo· β, jaäantes , vant, leves ,

penduli,

&adomniafamamomenta volitantes. His addere liceat verba

Leydecke-ri, dicencis hane gentem effe ta-bulofamac mendacem nefciarn

ori-ginum fuarum , fuperbam

vendi-tatricem fu® antiquitatis &

fapien-tix, quafi omnium magiftra föret

*. Quanti igitur asftitnanda eft au-floritas facerdotum ifEgyptiorum» homini peregrino illudentiumj

fuascg etiam origines ignorantium ; tantum haud dubie & veritatis & roboris habebit teftimoniumhocce

Herodoti , utpote qvum rei

narra-tionem ex tam incertis au&oribus

hauierir, Hinc etiam teftatur

Dio-0) Jac. Periz.in Ortgin.JEgypt. Cap. V

p) In Saturnino* *) De rep. Hebr·

(15)

Diodorus , ittum portenta nar ratio-imm pro verttate

fyonte

awplexum

fttiffe, &

voluptatfs gratia

fabttlas

confecijje q).

$. 4.

Hssc uttunque ie habent, certe

inunico hocce ailato ioco varia00

currere , in quibus falfus fit

Hero-dotus , viri eruditi dudum

obfer-varunt. Primum quidem

hishaud

lacile perfvadebit ,

Golchos

cir-cumcifionem άπ άργγ)ς ,

ab initio

,

habuifle. Etenim Coichos eoisdem

eile, quos Mofes

Caluch^os

vocaf,

ffigyptiorum nimirum

άπΰγονχς

&

Philiftaeorurn προγο^ς , pluribus

argumentis

id

demonftranti

Bo-charto credere par eft r). At Cas«

luchaeos , ante tempora Abrahami ex /Egypto

rnigraffe

certum

eft,

quia ex his orti

Philiftaei

,

puifis

Avvaeis , jam tum ,

Pataftinam

tenebant , & reges fuos

habebant,

cum

quibus

fcedera

contraxerunt

A 4 Abra»

q) Diod, Lib. 1, r) Bocbart, Phaleg.

(16)

Abrahamus & Ifacus χ). Qu od

ve-ro Philifei omnino nefciverint ri- j tum circumcifionis , iatis valide

probant di&a Jud. 15: iß. 1. Sam,

14:6. 17:36, & 91:4. ubi Philiftaei

evidenter appellantur eyVw incir»

cumcifi:

unde etiam facile colligere t licet,nec Casluch^os eo tempore,

1

quo ex iis prodierunt Philiftaei,

ha-buiiFe ritum circumcifionis. Cre*· dibale autem magis eft , Colchos

deinceps, poft temporaAbraham!,

circumcifionem fufcepiiTe ad imi-tationem /Egyptiorum, quibnsori- *

ginem fuam ie debere non

ignora-runt. Ita exiftimant Witfius t)

Buddeus u) & Deylingius χ). Nec facilius fidem inveniet Herodotus,

qvum dicit Phoenices atque Syros in Palceftina fateri, fe circumcifio¬

nem ab /Egyptiis & Colchis habe¬ re. Etenim Phoenicum atque

Sy-rorum nomine licet gentes

a (e in« vicem .

j) Gen.zo.&iß. /) AZgypt.Lib·3· Cap.ß,

§.8· u) HifhEcc.Seft.j.p,iij< x) Deyl'tn·

(17)

K o n 9 vicémdiftinftasvideatur defignare; vix alios tarnen intelligere potuit,

quam ipios Jud*eos , quorum

ori-ginis , rerumque

ab

iis

geftarum,

ut & expedicionum variarum

nefci-us, eos hoc nomine compellafTe

verofimillimum eft. Conftabit for¬

te idipium ex libr. ejus VII.cap. 89.

Ubi tradit Phcemces (atque Ulis tun·

dos Syros in Paheftim ) olim wäre ru¬ brum,utipfi dixerant,

accoluijje,

atque

illinc digrejjos, Syria regionem mar

it

t-mam occupaße* Hane autem regio¬ nemSyri#, & quicquid JEgypto tenus

efl, vocari PaUflinam. Quem

lo-cum fic latine redditum nobis ex-hibec Relandus in Palaeftina y).

Audiamus hacdere ßoehartum ζ):

Judtfos, ait ille,quicum

interris

mu¬

ri rubro vicinisdiu erraßent, Phcem¬

ces partem invaferunt, Pbcenicum no·

mine

fignificare

potuit

Herodotus.

Ita cum idem lib. 2. Phcemces &

Syros ab JEgyptiis

didicifte

refert

cir-cumcifionis ritum,

palam

eft

Judßos

(18)

innuere, quiPhaenices& Syrias itico-larum Coli circumcidtbantur, ut

a Jofepho redliffime obfervatum in

his verbis, των få παλαιςίνψ xot·

toitiéfrrw μόνοι τδτo ποιχσιν 'Ixfåuot»

Qui in Patåftma babitant filt hoc

fa-cmnt Judai a). Quis autem credet,

JudcEOS unquarn fafTos fuiiTe, cir-cumcifionem ab Aigyptiis iefe ac* cepiffe ; cum porius illud diferté

negent, & /Egyptios eam

didiciife

a Joiepho contendant. Notabile

eft Artapani teftimonium apud

Eufebium ; /Ethiopes tametii

hoftes, tampropenfo ramen in Mo-fen animo fuifle, ut ipfius quoque

circumciiionis ritum ab eo

accepe-rint b). Quod fi Pho3nicum,a Sy-ris Palasftinas incolis difhn&orum,

nomine cum aliis Idumaeos intelii*

gas, hos utique ab Efavo, qui 8c

a-Jias Edom di&us fuic c) circumci-fionem accepiffe* nemo non videt. Conf.

a) Jofepb, Contra Apion, pag· 1047. b")

(19)

Conf. Buddeus d) & Witfius e). De fide itaque

Herodotiin

haenar-ratione pro nobis

hane iententiam

dicat Bainagius/).

Herodote

ne

con-Yioijfoit point

les

Juifs

,

&

encore

moms Γ hiflotre des

Patriarches

,

qui

avoient precedé de

pltffieurs

(jecles

Γ

étabhjjementde cette

republique.

11

η eft doncpas juße de croire

furJa

bonne

foi, &c*

δ· 5.

Narrationem hane Herodoti, ut

ur vix aliis, quam vanis forte Sa·

cerdocum /Egyptiorum

fabulis atqjj

commentis nixam mira iecuritate

poftmodum

apprehenderunc

alit

fcripcores Grasci, utpoce Diodorus

Siculus atque Strabo: quorum ille,

cum Judsos ex /Egypto ortos

do-cuiiTet, ha?c iubjungit: παρά

τοις γεν serι τύτοις εκ παλαιΒ παρα* δε$όσ§αι το περιτέμνειν τ9ς γεννώμε* νας παϊδας ,· εζ Άιγνπτα

μετενψεγ-μένα Τΰ νομίμχ , Ideo

gentibus iflis in

ufu

d) L. cit.p. iZ]. e) dEgypt, L.}. Cäp,4.

(20)

u/u efi per antiquam

traditionem

,

ut

circuwicidant pueros apudfe natos, rim -tu ab /Egyptiis derivato

g). S

trab

o evam , ejusdem xvi Geographus

& Philoiophus infignis, cumin

ea-dem eilet perfvafione, Judasos

olim

/Egyptios fuiffe, hinc &

circumci-fionis ritum ab iisdem haufifTe tra·

dit b). In horum iententiam

iviffe

poftea Celfum,

philofophum

Epi·

cureum , Juda?orum&

Chriftiano-rum inimicuminfeftiiiimum,nemo

forte mirabitur; cujus apud

Orige-nem i) hsec profana funt

verba

:

é

*

μην άγιωτεροι των άλλων

άν

ειεν οι Ίν$αΐοι, οτι περιτέμνονται, ΤSto

γά?

5Αιγύπτιοι, ώ, Κόλγοι,

πρότεροι,

Nec

ideo fanäiores funt ceteris ffuddsi

quitt

circumciduntur; hoc enimpriores

fece-runt Colchi & JEgyptii. Neque

adeo

miramurJulianum Apoftatam,

ju-ratum nominis Chriftiani

hoiiem,

äuda&er pronunciafle

apud

Cyril-lum

g) Diod. lib. /. cαρ. ζ. h) Geograph,

(21)

lum k} το

περιτεμνε&Βαι

τα

άι$οΐζ

άπό Ία&ζίων γινόμενον ατό

Αιγυπ¬

τίων εληλυΒέναί: circumctfionem pu~

dendorum Judxis ufurpatam

ab

JEgy« ptiis proveniße. Ac vero

id

merito

& mirantur& indignantur virl

eru-diti, pio facrarum lirerarum

zelo

affe&i , fuiiTe in medio

Chriftiano-rum ccetu homines literarum

do-dhrina celebres , & quidem

Theo-logos , qui cum Mofis Θεοπνευςκ

(a-cram veramque narrationem ante

oculos haberent, docentem , Abra»

hamum omnium morr.aliurn

pri-mum fuiffe circumcifum ,

malue-rint tarnen profanamHerodoti alio-rumque gentilium icriptorum

opi-nionem, decircumcifione ab

/Egy-ptiis excogitata , huic prasferre.

Par utique fuifTet,

religiofa

fide

ve-nerari & hane & alia tam luculenta

icripturse iacras

teftimonia,

quaeo-mnem prorfus dubitationem

hujus

rei tollere

potuifTent.

Chriftus

få¬

ne omnis veritatis fons hsec dixit:

Μώσης

(22)

14 i o g

Μωρής $έ$ωχεν ύμΐν την τεβίτομην

(«'χ οτι εα τ£ μωρέως ες}ν) αλλ' εκ

των πατέρων I)

, ubi quafi digito

monftrat , ex ipfo Abrahamo

cir-cumcifionem incepifle. Nec mi¬

nus hanc fententiam confirmavit Stephanus m) ό'ε^ωχεν άυτω,(fcil.

Abrahamo) διαΒηχην πεαιτομης ,

id

eft non rantum de circumcifione

legem 6c conftitutionem , uri vox

άαΒήχη a ΡιατίΒερΒαι aliquando no-tat ; Ted etiam circumcifionem

ipfam n)%

§. 6.

Ex hifee , arbitror, tarn perfpi»

cuurn eft , apud quos circumciiio

primum inftitura fuerit, ur fi

feri-ptura facrae fuam, ut fas eft,

di-gnitarem &au<ftoritatem

conferva-re velimus, nemini, nifi in

meri-diana luce Ccecuüienti , id

occul-tum effe poftit. Attamen

dolemus

Ut in iup. § di&urn, hanc

eviden-tiam tanti non fuifte Do<ftoribus

quibus-/) Job. 7. 22. tri) jift.7.8. ») Leidecb

(23)

o iy

quibusdam Chriftianis, ut eam in

.. fuo nitore integram atque falvam

relinquere voluerint, fed plus lu·

eis in vera hujus origine

inqui-renda, in turbidis gentilium

Hi-ftoricorum icriptisfe deprehendiife

putaverint. Hifce antefignanum ie

prabuit Johannes

Marshamus

,

EquesAnglus o): Cujus deinde

ve-ftigia legit Joannes Spencerus/>); callidius tarnen, quam ut aperce

mox profiten voluerir, fe in hifce

caftris militäre , cum argumentis

v utrinque adduéteis, judicium

le-öori reliquerit; ita vero, ut

co-natus ejus atque confilium facile

pateat. Hane autem fententiam

utrumque elegifTe non alia de cau-ia , fufpicatur Leydeckerq), quam

quod Orthodox#

Theologi#

de gratia Chrifti fub V. T.

fundamenta

deferu-erinty nec agnoverint Jatis rationem

typicam

, « o) In Canon,Chron. Hb.Set7.f.p.74.

Ö* 7f. p) De le?. Heb. Ritual, Cap. 4. Secf. 4,ρ. γ, q) Leiåeck. derepubl. Heb.

(24)

16 o Ü

typicam

le

gum

ceremonialium, &

fa-cramentalem circumcifionis. Eadem

ne ratio fueritviroceleberrimoJo,

Clerico, ut in re hacce aperta

fe-quentibus verbis dubiam mentem iignificaverit , aliis dijudicandum

relinquimus. Sic autem ille:

fie-ri, inquit,

potefi>

utconfvetudinem

du-dum receptam apud JEgyptios, Dem

etjam Abrahamo\ fed aliumin finem,

objervandam tradiderit. Sic neque

ffudtfi /Egyptiis, nec JEgyptii

Judtis

eam debuerint > quamvts /Egyptiaca

confvetudo

divino prxcepto

occafionem

pruebuijjet r).

At vero, num

ejus-modi inftitutio conveniens eftDeo,

ut a malediåa Chami gente repe-teret ritus (acerrimos, qui typi

ef-ient Meffias , & ilgna foederis gra¬

da? ? Nonne Deus faciliores&

ap-tiores ceremonias, ac ab aliis gen-tibus non commaculatas ,

expro-nierepotuit? Conteratur heic Sam.

Bainagius s). Aperte fane

vetuit,

ne

#) Jö. CleYici. Comment.tnGev.c.ip.S.

(25)

ne Ehrasi ullo modo fequerentur

ritus & iuperftifiones aHarum gen¬ tium , & pra?fertim iEgypfiorum

t), Siccine vero parietem interge*

rinum,μεσότβιχονtS φξαγμζ

exCba-mitico ritu par erat exitruere //).

Qvum enim iecernere vellet DEus ritu circumcifionis Abrahamum,&

ejus pofteros, ab omnibusaliis

gen-tibus , nimirum /Egyptiis ,

Col-chis,ceteris; quomodo tunc finem

fuum obtineret , fi idem hic mos

apud illas in ufu fuifTet? Longe re-(Ttius de Judsis Tacitus : Circitmci-dere , tnquit, gemtalia inftituere , ut

diverfitatenojcantur x).

Egregiehu-jus rei nos admonet Hieronymus:

qitia , inquit ,

exfemine

ejus

(Jcil.

t^brabami^ eratChriflus oriundus^in

quo univerj'arumgentium erat

benedi-ίΐ'ιο repromijjd ; & ab ^Abrahamo

tisqiie ad Cbrtflwn multa erant fecula

tratjfitura , providens Dens , nejobo¬

ks dileäi zJdbrabtf ceteris natiombus

B

mifce-t) Levit.iS.Sif.Deut.ii,}. u)Eph.2,i4* x) Hiß% Lib. j. c, j.

(26)

ιΒ Μ o ρ

mißeretur , & panlatim familia ejus

fieret mcerta , gregem ifraeliticum

quodam circumcifionis cauterio dem* tavit, ut viventes inter JEgypüos%

inter /Iffyrios , Tlabyloniosatque

Chal-ifooi

hocßgnaculo

dtfiinguerentur yj» Haec haud dubie caufa fuit, cur Ifraelis filii indignum nobilitate

fa-milias iuas exiftimaverint, fororem

dare homini prasputiato zj♦

5. 7.

Ut haec obftacula evitentur, alia

via incedendum purant alii, qul

cum circumcifionis initium ,

qua-tenus pueros fingulos omnemque

fexum mafculinum refpicit, Abra¬

ham! avo denegare non

fuftine-ant; dicunttarnen,

iEgyptioslon-ge antea hanc exercuiffe munditiei

Sc fanitatis gratia : faåo igitur

di-icrimine inter ufum hujus ritus pu¬

blicum &privatum,putant omnem

hujus controveriiae difficulratem

tolli. In horum numerum

refe-rendus y) Hieronym. in ep.adGaÜ. c. f. />./72. t) Gen»34.14.

(27)

rendus Hermannus von derHardt,

"

ira differens a): Sciderit bunc no · dum , qui diftinxerit inter ufum JEgy·

ptiorum privatum , eumque medtcum,

rariorem ; ér publicum , communem

& ab omnibus receptum. Nam inter

Mgypiios aliosque vicinos meridiei

po-puios aliquiprivatim , & arte

medi-£0 , nullo non tempore ob memoratum

natur£ exceffum

, exßiterunt circum·

ciß, ßcut Cbriftianosin bunc

usque diem medicorum conßlio

circum-Γ&// quosdam dittum. Sedadmißopri·

- vato lüo

medicorum intersPgyptiosan -te Abrabamum ex circumcifionepraß·

dio , non conftatfane , ante

Abraha-mi ßtatemamäffe ÄLgyptios publice

cir-cumcßonem , ommbusquepuerh adpli·

cuiße. Sed quum nullo evidenti ar¬ gumenta vir clariflimus privatam

circumcifionem ante Abrahamum

probaverit, haud facile perfpicimus

qua ratione hifce conje&uris fuis

„ aiiquam veri fpeciem conciliabit;

B 2 licet

j d) In Jur. JW. Canon,prodrotn. de cir-cumcig cap. /. /<?.

(28)

licet ομοψήφχς fere

habeat

Philo-nefn & Herodotum , quos ab hac

fententia 11011 alienos fuiile nofat

Spencerus

b).

Conf.

Cler.

c).

Efto

autem T quacunque de

caufa

aut

Philonis asvo ,aut alio, pra^putiurn

Tibiabfcindi curaiTe ^Egyptios,

neu-tiquam tarnen evincetur ,

illos

cir-curncifione ufos fuiife , antequam

illam a Judasis didicerint.

Nec

credibile eil, /Egyptios niii

reli-gionis caufa

addudos

hunc ritum

poftea

admiiifle

j qvum gens

illa,

utpote fapientior

habita

,

acerbum

circumcifionis dolorem vix fruftra

fubieric. Quocunque autem tem¬ pore id

fa&um

dixeris,

conftat

cer-te , asvo Jofu^ , qvum ille

inter-ruptum in deferto

circumcifionis

uium reftitueret, nondum

inßigy-pto

coepiffe hanc

conivetudinem

; verba enim divina na 'nto ovn

Qyhpo d'iüd na*»n hodie devolvi

oppro-brium

b) De leg» Ebr. Ritual, Lib, I. cap. 4*

(29)

br'tum Mgypti a vobis

d)

\ quacunq$

ratione interpreteris ,

circumci-dendi ritum , quo Dei populus ab

/Egyptiisjarn diftmétus erat,

hujus

opprobrii ablati fignum

fuifle

eiacro

textu evidenter colliges. Quin & neque circa nativitatem

Mofis in

ufu fuifle /hgyptiis, inde fe

depre-hendifle putavit Theodoretus e),

quod filia Pharaonis Mofenex aquis

extra&um mox agnoverit,

pue-rum efle Hebrseum , cum

circutji-cifus fuerit.

8.

Hifce vero & aliis argumentis

negle&is , adverfarii exiftimant fe

habere firmiflimum iententias fuas prasfidiuminverbisJer.9. v. 25, 26.

Sin bn bv -mpai mn1 nx: D\x3 η"η> nan nbijn Ecce prope adjtint dies, cum

αηϊ-madvertam in omnes, qui circumciß

funt, cum preeputio, Hmc receniec Propheta, in quos Deus

fit

animad-verfurus : in Aigyptiosmmirum ,

in Judtfos > in

Edomitas

&

c.Ammo-B 3 nitat

(30)

vitas atque Moabitas. Ex hoc di&o

concludunt, cireumcifionem anti- 7 >

quiiftmam fuifle apud /Egyptios, quoniam primum locum inter

re-ceniitas gentes obtinent, Sed bene

monent alii /) fi haec

argumen-tandi ratio valeret, eodem modo

cftendi pofle , Colchis , qui apud Herodotum Atgyptiispraeponuntur, antiquiorem circumcidendi ritum adfcribi debere , quam reliquis

gentibus : quae ratio argumentan-di, utrum Spencero & Marshamo,

aliisque

hujus

lententias

defenfori-

t -bus fic digna, ipfimet viderinf.

Quod vero ad fenfum difti hujus

atcinet, varie reddunt interpretes*

praeiertim verba illa nSij« Sia

Vul-gatus ; qui circumcifum habet Präpu¬

tium : LXX. fal πάντας

περιτετμη-μένζς άχξοβυςίας αυτών : Nec ali¬

ter fere Arabs & Syrus. Longe

vero commodius B, Lutherus :

SDieSefc&ntttene mit benUnbefc&nit' .,

ten. η:

f) Vid Deylifjg. Ob(. S.loc, cit, §.6,&

i

Hud.Htft Eic,p, 114,

(31)

fCttttt : quem, ut alias , fecutus

eil Svecus. Confentit verfio Jun.

Tremell. in omnem circumcifum cum

praputiato♦ Nec

alium

ienium

ex-hibet Targum Jonathanis : iroxt

jimaw pn SXIBP iva tyi ««nar ^ *ήηρ nmyS Vijitabo omnes populos

incir-cumcijos;

& clomum Ifraei

; quorum

opera fimiliafunt

operibus incircumci·

forum. Hoc utique oflendit

contex-tus accuratius confideratus,

de-nunciari heic a Propheca minas

di-vinas & imminentes pocnas, mix-tim & fine difcrimine infligendas, tum Judaeis circumcifis , tum

reli-quis gentibus non

circumcifis:

adeo ut %n defignet Judasos , rtoy

vero , per metonymian , gentes

ceteras hie memoratas, quibus

ad-huc eiTet pra?putium; quas

eadem

phrafi in N. Teil, pariter

appellat

Paulusάχ.ξοβυςίαν g).

Declarantid-ipfum ultima capicis

hujus

IX

ver-ba, ubi dicuntur omnes ha gente?

tsrun Sd fuiile-erVv praputiata ,

Ici-B 4 licet

(32)

*4 m 0 m

licet carne ; Ifraelicae vero, utut

carnis prasputio carentes , fuiiTe

aS 'Siy pr<eputiati corde , f, animo, h. e. pariter flagitiofi,

eamque ob

caufam pcen# hicprasnunciatas ob-noxii: unde diftin&io illa in priori

commate fa&a vocabulis ηVvs V»a">

hic per evidentem oppoiicionem

ultra illuftratur. Idem expreiTe

et-jam fignificavit Paraphraftes Chal-dcPUS rva S31 pmma pSnj? sroey S3 "tr"

pnaSa pS-iy Stor Quia omnes popull Uli

incircumcifi funt in carne fua , ér

omnis domus JJrael incircumcifi funt

incordefuo, Eadem ratione verba

fa-cri textus explicat Aben Eira h)

fic interpret3ndo: Snr ,Sk Sid S3 Sy

Syi *i3U® niDixn iS« nSiya Syi d'Sid οπ®

2 DD® oipD3 DDiy -131® Vocubula Sio Sd Sy

defignant 1/raelitas > utpote

circumci-fos ; reliqua autem fic iupplenda,

nSnya -wx Syi , refpiciuntgentes , quas

pofteacommemoral:particula igiturSy,

jemel hicpofita , άπο mtå repetenda

φι

(33)

H ° Ü

efl; nimirum ut plene fit: Sm Sd hy

hSnya hy\ Quam explicationem R. Aben Eirae heic utalias, infuum

commentarium ad h. loc. tranftulit

R. Schel. Ben. Melech, ubi eadem fere vetba exftant. Unde tuto

col-ligere licet, haneexpofitionem nec

genio linguxj repugnare , nec

coa-&am eile aut vioientam ;

paritercj;

eluceicit, ex hoc Jeremias loco

adeo non probari, iEgyptios Pro·

phetas tempore fuifle circumciios,

ut potius una cum ceteris

gentibus poftea enumeratis , circumcifio-nem sque ac verum Deum Ifraelis eos fprevifle , indubie percipias.

De Ammonitis certe eo minus hoc videtur dubitandum , quod

duxil-lorum Achior converfus ad

Judai-fmum , praeputium circumcidiiTe

legitur i),

§. 9.

Cum itaque fententiae adverfae nullum plane in S. literis fit

funda-mentum , cui iub ulla veri

fpecie

poffit

$ Judith, 14: 6i

(34)

poffit

itiniti, merito

deploranda

eft,

ejusmodi hominum

Chriftianorum

infignis audacia &

impudentia,

quibus

adeo

eviluit f.

hiftoriae,

ju-fta ferie enarratae, fides, ut profa-niicriptoris velunius vacillanti

fig-mento , vel pellucenti mendacio rrox loco cedere jubeatur. Utut

illud nemini non fic notiffimum,

plurima fcriptores

ethnicos

ex

fa-cris literis defumta pervertiiTe , &

in fuas tranftuliiTe fabulas ; fubmi·

niftrante fortailis multa etiam ipfo

Cacodaemone , qui facrae veritati

nebulas offundere quovis tempore

conafus eft. Hujus etiam indolis

efij traditionem de circumcifione

/Fgyr>tiorum ante

Abrahami

aeta-tem inftituta , nemo dubitabit»

dummodo artenderit ad

pervulga·

tam illam apud profanos fcriptores

opinionem,qua praeter

Herodotum,

multis Gr^ecis Hiftoricis erat per-fvafum, Judaeos fuiiTe/Egyptiorum άπογόνχς , adeoque

ab

iis ritus

plu-rimosvelut avito

jurehaufiiTe.Com-men·

(35)

n o m 17 mentumhoccevixalibi manifeftius apparet, quam inhifce verbis

S'ra-bonis: φήμη inquit ,

Άιγυπτίχς

ditοφάινει τχς προγονχς των νυν 'ig-&άιιον λεγομένων. Μωρής γάξ τις των Άιγυττιων ιερέων, έχων τι μέρος της καλ.χμένης χώρας , άπήρεν ένΒενοε δυσχεράνας τα

χαΒεςώτα,,

ή συνέβη -ξαν άυτω πολλοί τιμώντες το Θείον. Fama perhibet, eos , qui nunc Jmhi

appellantur , ab/Egyptiis fui(Jeprogna*

tos. JSIamMo/es unus ex Jßgyptm

a-cerdotibus , qmpartem quandam re·

gionk tenebat , cum qtt£ publice ibi

conftituta effent , <egre ferret , tllinc

migrämt, <£rpluriwi. quimimenCo¬ lebant, eum comitatifunt k). Eadem quoquede Judaeorumorigine tradic

ex /Egyptiorum narratione

Diodo-rusSiculus l).Ceterumejusmodi

er-roresatq;comentafcriptoribus

Eth-nicis , rerum Judaicarum

imperi-tis , faciie condonaveris , quos

quidem ab ipfis /Egyptiis fuiile de* luios

k) Lib. ιό, Geograph, ρ. ηCo, /) Loc.

(36)

28 Μ ° Μ

luios iufpicari iicebir, dum hi exi*

tus Ifraelitarum ex ZFgypto ,

hifto-riam , utpote genti face parum

de-coram & laudabilem , variismodis

obfcurare & corrumpere , acque

reliqua in fuam gloriam

converte-reallaborarunr. Idverolonge

gra-vius eft ferendum , quod Anglus

quidam Job Tolandus , nomine

ialcem Chriftianus , hifce

Graeco-rum fabulis aurem prsebuerit,

tan-t^que fuerit impudentis, utfpreto

facrarum hterarum teftimonio,

Strabonis commentumveras ac ga··

nuina? Mofis narrationi prastulerit; dicendo ccscutire eos, qui Jud&os o-mnes indubitatos effe Abrahami

vel

Jacobi pofleros, pertinacitev

adferant.

Strabonem autem veriflime

retuliffe,

Jud/sosab/Egyptiisprognatos,

&1

t<e mbilominusejJe originis. Ec quas

alia funt ejus tarin^e plurirna , non

verarum fufpicionum,

ied

ludi-briorum potius loco juftis

teftima-toribus habenda. Adeo ut huic ho·

mini merito dici

potuiiTet,

quod

non

(37)

29

nonnemini dixit Witfius : h&ccine

? » a te credimtur , <2/2 dicuntur per ludi·

? atqui

nonpatnur

ludos

fibi

fie·

ri DEtts m). Ifths-c autt-m

Tolan-di deliria Γι cui volupe fuerit&

re-citata videre , & refutata , adeat

Buddeum 7;)&Deylingium

o)alios-, que ibi citatos ; cum haic

conrro-veriia ab inftituto noftro pauio iic

remotior.

§. 10.

Exhifce , qua?in

fuperioribus

ad-du&a funt, adverfe partis

argu-* '

mentis , levi penicillo adumbratis,

abunde, ut arbitror, conftat, quam

nulium plane

alicujus

momenti

fit

diverfa fentientibus iuae opinionis robur autpraelidium,

quod

veram

atquedivinis oraculis

ftabilitam,de

circumcifionis ortu fententiam ul¬

lo modo debilitet; adeoutjurerrie«

<

ritoque mireris , unde

tandem

fa-öum (it, ut hasc opinio

Chriftia-nis etiam hominibus adeo arriferit.

Si

m) Vid. Mifcell, Sac. T.l. Hb.l. cap./4»

(38)

3° ϋ ° Ü

Si hupis inftiüuti caufam

retuleri-mus ad innovandi 6c iupra vulgus ι *

fapiendi bbidinem, cui vetera

o-rrinia iordenc, ac trira via

faftidi-tur, nec non glorian hinc captanda?

ftudium ; veremur, ne forte , utut

vere, auda&er tarnen aut proterve

id a nobis di&um de magnis viris

cuiquam videatur. Cujus quidem audacia? notam , ut interjuveniles

hofce conatus merito evitamus 6c deprecamur ; ita veniam facile 6c

excufationem nos impetraturos

fperamus , fi virorum celeberrimo- -

-rum fuffragio atque cenfura hanc

iuipicionem noftram munitam^ oflenderimus. D>&um antea fuit,

antefignanos adverfae fententice e

Chriftianis fuiile viros multa eru-dicione infignes , Jo.

Marsha-mum 6c Jo. Spencerum

Anglos;

quorum opera , illius quidem

ca-uonem Chronicum ; hujus vero

de legib. Ehr. ritualibus , uti

mul¬

ta cura atque induftria orbis

erudi·

tus elaborata dudum

deprehendit,

(39)

gra-gratoque animo excepit;"fta

pari-ter obfervarunt viri eruditiilimi,

Marshamum quidem fabulis &

commentis iEgyptiorum nimis fa -cile fidem habuiile , plusque

inge-nii & fubtilitatis, quam veritatisac

foliditatis in opere fuo fepius

exhi-buiiTe ; pariterque infolentem &

fingularem illam opinionem

fovif-fe , quod Ebraeorum ritus

afque facrae cerimonice ex profanis

/Egy-ptiorum moribus promanaverint.

Qua in re cum veftigia ejus legerit

preiTeritque , & magno conatu ar¬ gumenta eo tendentia collegerit & interpolavericJo Spencerus, nemo

mirabitur, ipium

circumcifioniset-jam ritum ex eodem fonte

deduce-re maluifie , vel argumenta faltem

veram originem demonftrantia

languidius exhibuifle, autquasdam praeteriiffe, dum inilitutum aperte

nollet profiteri. Qua? quidem coa-&a licet in Spencero verecundia

autpudor, dum veritati manifeite

(40)

Jt §§ O ^

quod tarnen in aliis non veritus

eil > haud leve habemus rneiioris „ r

caufae noftras documentum.

An-cipitem vero & flu&uantem Jo. Clerici in hoc argumento

fenten-tiam ρ) , ex ftudio partium Speti-cerianarurn provenifie , iili forte

fibi perfvadebunt, qui virum

Cl.

in

comrnentario fuo in Pentateuchum

multa ex Spencero depromfiile

contendunt q). Von der

Hardtium

pariter nifi quis ilatueric a com»

muni ieijtentia difceiliffe novitatis

amore , ne forte & heic in

commu-j γ

ni eruditorum turba & femita de·

prehenderetur , is utique magnarn

viro eruditiifimo circa inilitutum

fuum injuriam moleftiamque

te-cerit.

Nobis vero quid heic

aliud

di-cendum , quam quod queftus olim

fuit Leidekker r) :

Admiranda"

funt

p) §·ΓαΡ·6 Conf.Bibi. Univ. T.zo.p. ^

q) Vid. Budd. Hiß. EccU inprotegé §· lf· r) Derepub%Heb. lib<$. e. f.p. m. zg6%

(41)

"

funt Criticorum ingenia ! fuit

"cum in Anglia fcriptores eximii

"Dickenfonus,

Stillingfietus, Ga-"Jeus, aliique ornniaferegentilium

"facra ab Hebra?is derivarent,

con-"iilio fåne pio , imirati veteres Pa· "tres, qui hinc antiquitatem

Re-"ligionis

Mofaica? , & novitatem

"fuperftitionum Ethnicarum

de-"monftrarunt. At jam lapii funt

''viri quidam eruditi in alterum

ex-"tremum. Scilicec , nihil habuit "

Moies, nifi quod fit /Egyptiorum

*

imitatio ; Deo non' adeo leg'es ri-"tuales dante , quam Hebrasorum

^confvetudines

, mores , ingenia

"Gentilifmum fpirantia, tolerante,

"Sic quidem ut iacra Vet. Teft.

"conftituant iEgyptiorum profaua

"inftituta &c. Nec iniqua forte ceniura id genus hominum notavit

Jo. Buddeus s): Stultitiaeß, inquit,

qit£ viχ exemplum habet , homines

extraneos , fal/a veris mifcentes,

im-C peritos

s) Hiß, Ε cd. Vet, T- Peri II, Sttt* I, §i XIL

(42)

34 S 0 ^

peritos rerttm

Judaicarum

,

praferre

Μοβ fcriptori domeftico , veraci,

di·

vino, & illispotius, quam huic

fidem

adhibere velie. Quam maxime igi-tur neceflfarium arbitranriur, hoc

votum jugiteringeminare: Pfalm 25: 5. v

τώι

ηπΏΝα

yarnri

:W ΠΠΝ P/alm 119: 43. ΓΌΚ ΌΤ\ \ÖD

bn

,, ί ΙϋΏ II?

(43)

Confobrine

Dikftisßmc !

INtimailla,

Praeftantiifime

quaemihi

Dominc Re-

tecum,

ipondens

,

inde

a

teneris

interceflit amicitia non

patitur,

opportuna

hac

occafione

ob-lata,

gaudium

meum,

de

egre-giis

Tuis

in

ftudiis

progreilibus,

diutius occultare. Tantam

au-tem hinc eile

mihi

laetitiam

,

icias velim , quantam

ulla

ne-ceflitudo ,

&

amicitia

vel

ar-ftiilima unquam parere

pote-rit. Tibi

itaque,

de

Origine

Circumcifionis

Judaieas jam

e-gregic

diflerenti,

vehementer

gratulor.

Nec

adeo

Tibi

gra-tulor,

quod

argumentum

Tu-uma

profanis

oppugnatoribus

fortiter defendifti ,

(hoc

cer-te vix

aliter fieri

potuit)

quam

Paren

(44)

Parentibus Tuis

Honoratiffi-mis

graculor

,

omnibusquc

Tibi

längvine

junftis

, quo·

rum

Ipem deTceximiam

nunc

infigniter

auxiiti.

Ipie

autcm

quam

maxime gaudeo

,

quod

in numero intimorum

amico-rum me

iemper

habuifti,

tan-tamque

mihi praftitifti fidem,

ut, niii Tulliana inilrudtus

fa-cundia , eam reibe

praedicare

vix

poffim.

Mac5te

vero

hac

virtute & eruditione Tua,

resque omnes

in

poilerum

ge-re ielicitcr. Vale

Tui

flitdioßlßmus

References

Related documents

in uliius magiftri verba jurat. Con- tingere enim poteft, ut bonus quoqj dormitet Horn eras. Quam pauca, in- quit Sturmius , Junt, qu&lt;e fetmus ; quam wc er t a ,

dum prxfigkur π (r), quod praeter Articulum (s) cor*, mode denotare poteft notam univerfalitatis (t), hoc feil fenfu JE HOP AH, DEus omnium Exercituum, qui. ecelimi &amp;

verbis: Π1ΓΡ Dominus regnavit, Pf. Π1ΓΓ Regnabit Dominut in fempiternum, Pf. Atque fic placuit haud dubie Divinas Bonität!, deferibere per tres temporis dif- jerentias fuam

faevas ejus elabendi manus, transeun- dique» fecuritatis fuae cauffa, ad ur¬ hem aliquam perfugii, confilium in a- rena capere necefle habuit, &amp; ad lo¬ cum illum fandum

vellet Waltonus. Atque haec quidem eorum praecipua. funt argumenta, qui pro primsevo

fe videtur, haud dubie prefuit. Quod fi ex quorun-. elam calculo dccefferit anno fere decimo

xit. Tale etiam dixeris, quod Rab-. binum quendam, quocies

gor &amp; poenaruni feveritas perditorum civium immi- net cervicibus, donec ad meliorem frugem atque fimul ad veram ac beatam innocentiae &amp; beneficen- tiae libertatem,