i : N . %
E
x e r c i t a t i oT
h e o l o g i c ai n
VITAM JACOBI
S E C U N D A ,
'Cum confenfu Facultatis T h e o lo g ic æ
in Regia Academia Uplalienfi
publice propofita,
T % Æ S J D E
E R I C O B E N Z E L I O ,
S, Th. Doit. & Profeff. Ordin.
J^E S T O N D t K T E
J o h a n n e
t&ssmmm
In anditorio Goftav* Majori,
HOLQ
l
M IÆ
Excudit N I C O L A U S ~W~Ä N K l J F, S. R. M. Tjpogr;
M E M B R U M II.
ghjod
occubatur
in
tiis oeconomicis & politicis
,
qua
Scriptura
in
memo
v it œ jacobivelattingit,
explicat.
% i*
Q
Uisquis a tten te ac reverenter confideratScriptura- rum re c e d u s& divinae gubernationis arces, quas adhibuit in conftituendis & confervandisfocieta-tib u s p o p u li fibi in peculium e le & i, is cum adm iratione» n o n e x c ip ie t, voluilîc Spiritum San&um prolixe aliquan
d o occupari in en arratio ne negotiorum , quae,humano judi* c io , m in o ris videntur m om enti. In rebus etiam vilioribus faepe magis adm irandi funt fideles & fancli , quam m agni H e ro e s a foedere DEi alieni in operibus fuis Heroicis r F.t fingularia n o n raro fune infticuta, quibus utitur DEus Ifraèlis in o r d in a n d o hoc populo fu o , cui voluit fubinde in m e m o ria m revocare tenuia in itia , ex quibus in tantam m a g n itu d in em f u c c rc v it, ut vel inde difeerent tumidos fpiri- tus p o n e re & originis luæ n o n im m em ores ede : Quo facic illud D Ei apud O zeam c. 12 ,1 i, Fugit Jacob in regionem Sy*
ria y(dr f i r v i v i t Ifraelpropter uxorem , & propter uxorem cu- fio d iu it greges & C .& C . Haec talia ut ucfimplicia a c vulgaria,
cum recenfentur in Scripturis pietati adaugendae iervire poflunt & debent. Fides* qua m axim a & Heroica operatur,
dem ittitjc etiam addomejlica & [ervilia* Pajcitgreges ovium ,
ducit aqua t uw , mulget c *f>ras, quia D'Etés fe c ït u trum que f f tel* tu m faftnptentcm,parvum & magnum, prcaofum & vile.aqm c tgitur pi,a cent fa m u li aut fa m u la ac domim opera, mulieris at- que ac v i n &c. aie Lucherusin co m m en t, fuper Genes c. 1(9.
A gedum ingrediam ur igicur confideracionem o e c o n o m ic o ru m ac Bucolicorum Jacobi,quam vis delicaci force ea m i n u s exam ine digna judicabunc. Perfpicuæ v e ro ac ordinatae rra&atioms catifaconfiderari d eberent Jacobi m unia ac o f ficia i.Servilia& m iniflcrialia z Ccnjugalia& maritalia*. P a terna , can d em que4.H enlia. Sed quia te m p o r u m h i f b r a a & occupacionum feries ac nexus hæc n on raro com m ifce c, ideofoiHcicefeparatis thefibuscra&ari fe m p e r|n o n pcfliirtt. S eqvendus eft igitur in plerisq u ed u d u s relacionisMofaicar* §« II. Servierat dom i lo n g o te m p o re Jacobus & fa milias pacernæ fidelem præfticerac o p e r a m , cum ja m m e tu o d ii fraterni & ad a n tev erten d a pericula, foium patrium r e linquere haberet neceffe. N egotium conjugale fimul in eonfilioefle cæpic, Sive v e ro requirence id rei familiaris anguftia , five im p e ra n te te m p o ru m & lc c o ru m illo ru m ^ confvecudine, præ cedere debuit c o n fu m m a tio n e m illius negotii fervicium. I>imifTus efl a parente absque necefia- rio ad p a ratu ad fuftinendas itineris illius molcftias. Affir m a t Genef. 32,10 f e n o n nifi baculofuo inftru&um & fub» nixum eranfiifle J o rd a n e m , cantum abeftut fidem m e re a n
tur qui affirm ant eum fimili adparatu venifle ad L a b a n e m , q u o Kleazar,auc qui R abbinorum veftigia legentes commi* nifcuncurEliphazum Ffavi filium diripuifle facultates J a c o bi in v ia , vel certe Jaco b u m o p ib u s fuis redem ifïe vitam ab eo d em . N o n im m e m o re s erant parentes fuse in filium p e re g re abiturum , ncc fordida parfim onia iiscufac c o t d iq u c f u it i fed f e c r e to & absque viatico ablegandum
diccaruntjUt ta n to minus ed et expolitus infidiantium frau- dilbus, præter plures inflituci rationes quæ videantur apud Riivet. Excrc. 122,
§. III, Qui quærcndæ uxoris caufa veniebac in M e- fb]po tam tarn 3p ro p itiâfo rtu n â mature incidic in R achelem j co>nfangvineam fuam , quæ jam cum grege fao im m inebat p u ite o , ut auxilio reliquorum pallorum fubnixa ßcienci g re gi ;aquas præberet. I>ebec occurfus ille æftimari nec uc m e. re fortuitus, nec ut fim pliciter fatalis, Potefl conjugium ilhoc fano fenfu dicifatale,inquoæ flim andam fe offertpras- vilfio n o n ta n tu m /e d & fingularisdire&io divina: Sed quæ co n cu rrit cum libera hom inis voluntate & caufis fecundis aliiis, ut n e c e fle n o n fit hinc cxftruere decretum aliquodab- f o l u t u m , præ determ inans & necefïitans. Quanta libertate & fiducia egerit cum palloribus obviis luperiori m e m b ro §.14* duftum efl. Cum inde intelligercc advenire cum ovi» bus R achelem filiam avunculi fui Labanis ( quem capite 29. v e rfu 5-vo cat filiumNachoris, cum tamen patrem habuerit B e c h u e le m & a v u m N a c h o re m , fcilicet,quia Nachor ut ca- pue familiæ Bethuele fuit n o tio r , & apud Fbræos n o n pauci a v o r u m potius, quam filiorum, dicuntur filii) n o n amplius cun&a&us accedit & lapidem rem o v it ab oflio putei, cui v o lv e n d o alias plurcs fufficere n o n p o te ra n t, & adventan tis nup er Racheiis , five patris ejus Labanis ovibus p o tu m præ buit, H o c ipfo fpecimen exhibuit virium fu a ru m , in quibus tam en æflimandis fupervacuum effe videtur ad m i racula confugere, cum præflari id potuerit a Jacobo in ro - b u û a illa æcate & cum corporis animique vires om ni nifu intenderet, teflaturus quantum praecelleret ro b o re pluribus pueris & puellis, q u o ru m jun&a requirebatur opera in v o l v e n d o & re v o lv e n d o lapide tam grandi, qui fufficeret cl au -E 1 d e n d o
}«
d e n d o putco, ne aq u æ fo rd id a re n tu r, vel alia ratio n e indi-» gne haberentur auc abfum erentur. Laetitia infuper & d c - claranda? erga cognatam prom pticudim s propoficum v ires ad d erepocuere,cum jam i n e o effet, u tR a c h e lis gratiam f i - - biconciliareinciperet. In d e in ofcula fe rtu r& fu b la ta v o c e in lachrymas eru m p it, n o n ta m en anteq u am genus & co* gnationem fuam R ache lic xpofuiflet, quam vis id p o flerio- ri lo c o in te xtu p o n a tu r ; N am certe im p u d icu m aut m in u s honeftum, quin & in caflitatem Rachelis im p ro b u m fuiflet, co ram oluribus ruere in ofcula hujus folum puellulae, c u m nondum con fla ret de natalibus & fangvinis n e x u , qui a u d a ciae hui: excufationera aliquam p r o m o r e regionis & g e n tis parare poterat. Aut igitur in verfibus 11* & 12. cap 29. ad« m itte n ia eft: hyfterologia > aut, q u o d magis p r o b o , v o x V.12. reddi debet p e rp lu s q u a m perfettum,/*//* veroinâtca'ic
r a t y u t :onfîet prius innoruiffe Racheli J a c o b u m quâ g en u s
& f a m l i a m , poftea diftributa fuifle ofcula p ro p inquitatis. Quae o c u l o ru m fit o rig o & differentia, quamq^ varius ufus apud civerfas nationes > praeter interpretes plu rim o s fu p er oraculiB iblica , explicatum d edere in ter alios Flacius in Clave i'cripturae,Dietericusin Antiquit-Biblicis & a u rh o r e s ab eo atati. Addic facer textus Ja c o b u m fublara v o c e e- rupific in lachrym as , quas ei eliciebat exuberans læcitia, concepta ex r e c o rd a tio n e tnolefti, fed feliciter con fetti,iti* neris, tit & c o n f i d c r a t io n e c o m m o d æ o c c a fio n is ,q u a m na* ttusefi in contuenda falutandaque cognata, in cujus arttio* re m am o re m m o x ferri catpit. Nugas viciffim v e n d u n t Rabbini, cu m affirm ant fleviffe J a co b u m id e o ,q u o d m anus haberet vacuas, nec fponfæ ta lia offerre po flet munera, qua» lia F leazar Rebcccæ, q u o d q u e facultates fu« fibi direptæ es- fene in itinere.
§. IV. C u m incelligeret R achel fe incidiflein confo- b r i n u m f u u m ,a d p atrem illico properae, cique nunciatad» c ffe q u e n d a m ,q u i fe fratrem ejus, id eft, fororis Rebecca: fili um profiteretur. D iem ne obierit m ater Rachelis, an v c r o a l i a fvaferit ratio, ut patri potius quam matri indica» r e t , fecus q u a m fecit Rebecca Gen. *4, i8 . hiftoria Iaera n o n e x plicat O p in ari v ero quis p o terit judicafte R a c h e lem , fi v e l m axim e in vivis fuiUetmater fua,potius a patre q u a n u a m a t r e excipi debere e u m , qui p ro patris co nfangvineoa- g o o fc i v oluit L aban absque m ora accurrit, i.e. celeritatem q u a n ta poteft adhibet, ut am plexu &ofculo peregrinum h o n o r e t , ac in d o m u m fuam deducat. Poflenthæ c officia æfti- m a r i ut argum enta promptitudinis &hofpitalitatis erga pere • g r i n o s , quibus fe eximie co m m en d ab a n t antiqui,nifi alia L a b a n is inftituta & afta laudem hanc co n tam inarent,often- d e r e n t q u e e u m humanitatis fpeciem p ræ fetu lifte,& d ccæ - cero fuifle eum fraudulentum, v eteratorem & avarum. Gra d u m igitur acceleraverit in occurfum Jacobi n o n tam te- ftandæ çd§7^ caufa erga n epotem ex forore,quam cupi dita te lucri; quia fperabat eum venturum roajori adparatu& o- pibusquam antea advenerat fervus A b rah æ F .leazar,d eq uo Gen* 24. Jacobus in d o m u m Labanis receptus, curatius ex p o n i t itineris fui caufas ac inftituci ra tio n e m , eo im primis confilio ut e d o c e re t avunculum fuurn, cur absqne donis & viatico ac ta o tu m n o n nudus accefTcrit, id enim volunc v e rb a illa v q . n a rra vit illi omnes res quae v erba a vul- gatoJicentiofe m utantur in fequentia, auditis eau fis itineris
rependit. L a b a n per figuram, quam paralepfin v o can t Re-
tbores, jubet Jacobtim b o n o efiTe a n im o , m etum ponere & prolix io re enarratione quâ fidem d iß is conciliet fuper. ledere, Profcfto, inquit, os meum dr caro mea est indicare
sS . .
vo le n s a g n o fc e re fe Jacobura p r o confan g v in eo & pro*- p in q u o , fequedelideriis ejus n o n defucurum. A dhibetutr illa lo q u e n d i form ulaab A d am o de conjuge q u a m v e r e 66c re a lite r e x colla ejus exftruxerat DRus G e n . i ^ . Poflea adat- gialis locutionis vim h a b u ic , qua defignatur vel fangvfi. nis c o njunftio,vel g entium & n a tio n u m neceffitudo. Vidce plenius id explicanct in D e lrio in Adagiis facris p. m.4. & f t\ E xceptus eft Jacobus a L abane variis humanitatis offîciiss, fe rio n e Sc ex co rd e an v e ro fimulate n o n facile dixerinu». C erte paulo poft p r o d id it quæftus 6c lucri cupiditatem pluss a p u d fe valere quam fangvinis vinculum , quodque minuss candide cum p ro p in q u o agere veilet n o m in e venus quarm rc candidus Laban. Et expertus eft, ut o p i n o r , Jacobus fii* d e m faftam elTe illi vulgato ,poft tresj&pe dies vilefcit pifiiis
d r hofres.
§. V. C o m m o r a tu r Jacobus in d o m o Labanis peir m e n fe m d i e r u m , i.e. m e n fe m integrum & o m nibus dicbuis abfolutura. O b ferv av it L aban fidem ac diligentiam ejus», q u o d q u e fingularis cfiet hom inis induftria in curanda re fai» m ilia ri,& imprimis pafcendis gregibus. P ollicebatur do<- m ui fuæ ac facultatibus in crem enta per hujus fedulitatem , lii- c e ta lio q u i rara fit co g n a to ru m erga cognatos in talibus om* cupationibus fides* Pacifci cæpit cum Jaco b o de fervitio*, p e r q u o d is, ut ut natura & c o n d itio n e liber, ad tem pus c e r tu m & e x p a £ to o b ftrin g e re tu r familiæ ufui. Pietatis fpecit- e m five larvam prætexit ftipulationi cum confanguiraeo», q u a n d o eum pro fratre falutat, q u o d q u e naturalis a m o r nom p e r m i tt a t, ut eum a fe dim ittere velit. Nec gratuitam ejuis e f le d e b e r e o p e r a m , fed de c e rta m e rc e d e pacifcendum,. N o n dub iu m efle 'videtur, quin Jacobus c o m m e m o r a n d o pereg rin atio n is fufccptæ caufas & c o n filia , ap eru e rit p r o
-pcofitum fuum d e d u c e n d a ex cognatiofie illacoujuge. D i - recfte tam en ha&enus defiderium fuum de R ach elc n o n p rro p o fu it, d o nec h c m in u m ingenia & m ores ex ploraret. N<ec o ccafionem de filiabus luis cogitandi fubminiftravrt L i a b a n , forte quia n o n magni æftimandum duxic h o m o a v a r u s p ro cu m nullis fubnixum opibus, præcipuum p o n en s p rre tiu m in fervicioejus, & q u o d difciplinæ dom efhcæ eum viiderec am antem . Sciebat Ja co b u sid fibi a parentibus in- 'j u m d u m ,u t e x hac familia conjugem quæ reret. In Rache* le:m afpe&u pulchram & m oribus confpicuam p rim o inci duc, hujus labores p a fc e n d o & aquatum ducendo greges jam fuiblevarecæperat* Interim e x p e riend o didicit fe paupe% re:m & nudum ægre o b te n tu ru m hanc fponfam a p atre di* viitiis inhiance & tenace. Poftquam vero de fcrvitio certo lucitari inciperet Laban, & Jacobus intelligeret n o n facile cairiturum Tabanem op era fua, occafionem o b latam arri- piic , & c o n d itio n em ut ut fibi difficilem ac d u ram offert, ftervitutem fcilicet f e p te m a n n o ru m profilia R ach ele,non infeliciter conje&ans hom ini ad rem attento quom odocun» qiue fuffefturam operam ta n to te m p o re duraturam . N ec Jiacobum per om nia fefellit opinro. P la c u itI.a b a n i to t an nuorum fervitus : Ad expetitam v ero m ercedem captiofe
ambigue refpondet. cM elius eft, i n q u i t , u t eam tibi dem,
qutam viro alteri. Videri vult quafi qui prarrogativas ali- qiuas deferendas putet c o n fan g v in eo >&confultumefTe ne c:xtra co g n atio nem nubat filia : T am en c o m p arativ o po* this quam categorico refp o n fo utitur, ut referv ato fuo men» taili melius efiet confultum, quod eventus docuit.
§, VI. F.x duabus, q u æ L a b an i natte fuere filiabus, m a j o r natu Lea legitur oculos habuifie teneros, m olles ac lip
pientes, Quamvis enim Paraphrases Chaldaeus in te r p r e t e t u r
recur v o c e m H W p e r p f r 'T h . e. e le g an te ste pulchros, i n d i - earevolensfuiflc L e a m oculis fo rm o fa m ,R a c h e le m v ero co- to c o r p o r e ac o m n iu m m e m b r o r u m p r o p o r tio n e venufta m; re&ius c a m c n & magis a c c o m m o d a re ad c o n te x tu m , vim q; v e r b o r u m accipicur de quadam o c u lo ru m infirmitate ; U n de LXX. re d d u n t per àçsvètf, L utherus per wficfrt & Sve* eus f In te r o c u lo ru m vicia p o n u n tu r lip p itu d o & albugo L e v i c . ii, io. L ippitudinis v ero duo conftitui f o - lenc genera, u n u m aridum ,cum oculi ru bent , & d o lo r e g ra- vefcunc, alterum h u m i d u r a , cum pupillæ fuis orbibus quafi in n atare videntur. Q u o c u n q u e d e m u m g en ere labora ric L ea, id indicare voluic NUdes,eam a fp e d u oc u lo ru m m inus fuifle c o m m e n d a b i le m , quam R achel ; fedulajn-nihilomi- nus & laboriofam , q u o d & n o m e n ejus indicare v id e tu r, & Labanis dicefcendi Rudium requirit. Quia v e r o fe x u rtu fœ m ineum fingulariter c o m m e n d a t d e c o r ac gratia o c u l o rum , cum fune iidem acres & vivaces, qualibus quæ praedi tae fune Graecis dicuntur ^apût)7r€? feu laetitiam vultu & oculis praeferentes, Jacobus u c u t in aetate facis pro v ed la co n fticu - tus inter am an d u m rejuvenefeit & form as (pe&ac. N ec in vitio p o n itu r illum naturae p rincipatum fimili o c c a fio n e re - fp ic e re,d u m m o d o n o n negligancur animi dotes, finequibu* formae elegantia affimilatur regno finecuftodibus. Q u o d v e r o Racbelem afpeftu & moribus venuftam e x p e te n d a m judicaverit, n o n ut ingenuus ingenuam , q u o d natalibus ejus pariterque puellae honorificum fuifiet, fed injiciendo fibi la* qu eu m fervitucis per plures annosduraturae, id n o n tam im# puta n d u m Jacobo, quam ford id o Labanis in g e n io & l o c o - rum ae te m p o ru m illorum moribus. O b tin u e re apudR om a- n o s aliquando m a trim onia p e r c o e m p tio n e m ,c u m mediam tc ccrco precio vel potius ucrinque d a to h o n o r a r io in m u
fluam c o m m u n io n e m b o n o r u m cranfibant conjuges. Mo* r e m illum in aliquibus rep ræ fcn tan t hæc O rie n ta liu m c o n jugia. U x o r m a rito d o te m adfèrret, maritus u x o ri pariter
S c parentibus ejus agnatisque m u n e r a diflribuerec. V id ean
t u r confvetudinis illius e x e m p la Gcn.34,12 i-Sam. 18,15. &c. I n t e l l e x i t Jacobus, q u o d debito h o c iuo f e e x f o lv e rc n o n
V aleret, L abanis v e r o c o n fe n f u m in nuptias Rachelis im pe t r a r i n o n polle, nifi in te rv e n ie n te exfpe& atione lucelli* D e m u l c e n d u s igitur fuit animus ejus pollicitatione, qua fti" p u la b a tu r feptem a n n o ru m fcrvitium , q u o te m p o r e c x a ß o d u cere t in th a lam u m & to r u m Rachelem , quæ interea ado* lefcerec & c o h a b ita d o n i cum m a rito re d d e re tu r matura* D i v i n a promilTa de m ultiplicatione feminis fui reveritus,
&z p a re n tu m defiderio fatisfatiurus, am oreque caflo ille-
& us, p r o p o f it o n o n m a lo ,d u ra m co n d itio n e m offert faco* b u s ; cujus facilitate & c a n d o re abuti n o n debuiflet Laban, & L e n o n iis artibus confanguineo addicere filiam veiuc m a n c ip iu m c e rto r u m a n n o r u m fervitio re d im e n d u m , quin & in ipfa ftipularionis form ula ambiguitatibus lu d e re & d o - l o f e agere , de quo c o n q u e ru n tu r poftea filiæ, q u o d parens e a r u m eas quafi alienas repu ta v erit & v endiderit, co m ede- rirq u e pretiu m earum Genes 31,15, Efl avaritia radix o m n i u m m a l o r u m , & facit ut parens naturalis in liberos affe&us i m m e m o r fit, fervitucem p r o filia ob la tam n o n folum a d m itta t, fed & exigat. Gen. 2 9,27. Vanus e f tjo f e p h u s cuitlj
A n dquit.Judaic 1. i.c.19. afTeritLabanem Syrum ea p ru d en tia cum J a c o b o egifle, ut d a to virtutis fpecim ine magis c o g n o fc e re tu r quinam v ir eilet, cum verius id afleri pollit, rapacitatem ejus fuperare furum & præ don u m ,av aritiam q u e e jus nulla R hetorica fatis exaggerari p o lle , judicante Lu-
th e ro .
§. V I L C o n d ic io n e m difficilem a d im p le t J aco b u s, & p r o p t e r fp e m ducendae in th a lam u m R a c h e lis , a b io lv it fervitium (epeem a n n o ru m ,q u iv ifi fune ei quafidies uni i.e. pauci,eo q u o d diligeret Rgcbelem. C erte fpes, quaedifter. cur,affligit a n im a m P r o v e tb . 13, u & in fpecie te m p o ra dii i* gentiffime n u m e ra n t amantes, quibus graves funrin a m o r e m o ræ , a d e o q u e iis dies coco lo n g io r a n n o viderj folet* Sed cum c o m p o n i t Jacobus m ultitu d in em illam dierum & m o - lefliasfuascum praeftantia rei, quam la b o re fuo acquificurus e-rac,fervicucem illam faciebat faeflem & le v e m c a f l u s a m o r a liq u a n d o c o n fu m m a n d u s , n o n ta m libidinis explendae, quam p ro lis obeinendæ caula & incuitu prom iffionurn^K - d ivinarum . Q u o d alias difficile efl,facile redditur, fi c u m alacritate fufcipiacur. In parces facilicandi labores v e n e r u n r re v e re n tia Numinis, cui a cenerisadfveverat, fideiinvi£ta vis & conflantia,fedulitas ac diligentia in p era g e n d o offi. cio libi d e m a n d a to , frugalitas & vi&us parfim onia, aetas m a tura & h o n e fla te m o ru m confirmata* & quæ (une hujus gene-» ris alia b o n æ mentis praefidia. N a m
Cedet amor rebus: res age tu tu s eris.
V gna v e r o efl, quae hic adferacur c o m m o n it io e x C h r y f o -
f t o m o i n H o m i l i i s f u p e r G e n e f i n , q v a ignaviam & fo c o r- diam h o m i n u m erga D e u m perfhingic in hunc fenfum .
R ufius ille propter puella amorem feptennium ß r v i r e , ferreque pa f t or alium laborum arumnas decrevit, & non fe n - t i t v e l labores v e l temporis longitudinem ,fed omnia ei le v ia cT facilia vid en tu r: cxjpeEtatione& fpe fr u ffu s a litu r ,ita u t lon* gum illud tempus dies paucos p u te t tffe : Q u a le m nos habebi
mus excnfationem , qui non pari fludto erga Dominum no f t r u m d r benefaflortm c r curatorem , & qui nobis fl t omnia, a ffici- m u ri
§J. V tll . Exa& o jam feptennio Tacobus p o f f u la t ,u t( U td c •
tu r r u xo rfu a qui a c om pit 11 fin t ät es fui> u t ingrediatur ad il- latm v 2i) c. 2 9. N o iæ J u m a n æ h æ c p e r h y fterologiam nar-
rairi v o lu n c ,in re fp e & u a d eaq u æ v. 20. e rad u n tu r, 6c te m p o s fervicutispoffponi debcrc t e m p o n conjugii, q u o d & a- iii p u c a n tc o n lu m m a c u m eflc inter Ja c o b u m & RachelerrL» ftaicim fub initium prioris fepcennii,id rc q u ir c n c e p ro v e tti- orri æ ratejac obi, & quia aliter fibi c o n f f a r e n o n posfic feries geraeracionis filiorum Jacobi, quæ capite h o c & f e q u e n t o preoponi videtur ratione n o n cantum ordinis, fed &interfli« n i „ c u m minus v id e a tu r probabile p ro c re a tio n e m n vel n lib»erorum Jacobi concludi pofie intra pofferius fepeenni- urm. V id eU flerii A rm achani C h r o n o lo g Sac. pare. 2. c. 10, H e d d e g g F.xercit.ad vit. Pacriarch.Toro, 11 cxcrcit. i j & c. Seed hæc vim faciunt textui, & difficultas q u a m fibi figurant fcmcenciæ hujus p a tro n i, n o n infeliciter folvi potefl. Nam.» q v 'o d Jacobi ætacem c o n c e rn it, facile a dm ittim us fuifle Ja« co lb u m an n o s n atu m 77, cum fc addiceret ferv id o Labanis, N o n ta m e n p ro h ib u e re anni illi, q v o minus v ir fobrictate, cotntinencia aliisq; virtutibus com m endabilis procreandas f o b o l i p a r efle p ollet, etiam in æcate p rove& iori. Sei* vetceriim q u o ru n d a m Venus tribuenda eff n o n defeßui r a ru rræ ,ïc d confenfui libcræ voluntatis, & tarditas cohabita-
tiomis conjugalis fœ cunditate com penfabatur. Plures il los, lacobi liberos n o n q u id e m neceffe efl co n ftringere f e p t e n n i o pofferiori, cura p ro g en erari p o tu e rin t quidam «x iis annis illis fex, quibus po rt c o m p le u m fepeennium atc:erum ferviebat Labani p r o rocrcede, Sed nec ulla efl imipoffibilicas valuiffe J a c o b u m fufeipere liberos 11 intra fepeennium ex duabus u xoribus cocidemve ancillis, ut ta m e n ncc ncccffc fit confugere ad gem ellos u n o partu
cos, ncc ö d feptimeftre fpacium in g e re nd o u te ro . N ih il p ro h ib e t q v o m i n u s p lu r e s l e d i fo ciæ eo dem te m p o r e g r a vidae elTe potuerint* Sed in annos Jacobi, quibus ei g e n e ra ti fin t l i b e r i , paulo poftcuracius erit înquirenduno* Q u o d v e ro tueri c o n a t o r alii, conjugium Jacobi ica n a d u m efle c o m p le m e n tu m circa prioris fepcennii initium , ut c o n - jugibus hifce cohabitare n o n licuerit cotis annis illis feprem , intervenience p a d o cum L ab a n e, ideoque jam p o flu la re Jacoburo, ut fibi liceat ad u x o re m fiiam ingredi, id n o n ni fi c o m m e n ta red o le t, in conjugale debitum eft in iq v u m , & cum cexcu m inus confonac. N ecilli fen tentiæ fub v e n i t v e rfio n o ftra S v e tic a c u m v erba Jacobi ita reddit, nu ârtirb
at iaq fommct i fdngt) til fcenne. N o n enim aliud d ic e r e n t
v e rb a illa ( u t u t paulo magis libere verfa) q u a m q u æ in V erlio n e L u th e ri c o m p a re n t, Dogicfc 6tt)lû}e q u o d clarius e x p o n u n t Vinarienlcs Dûtf i<$ èeçlttgef()alle. C o m p l e m e n tu m igitur illud dierum? ad q u o d p ro v o c a t Jacobus accipi d e b e t n o n de te m p o re aliq u o ,q u o d definierit macer ejus R ebecca, q u o e x a d o in C an an æ am redirec: N c c d e m a tu rita te a n n o r u m ad g e n e ra n d a m fo b o le m , aut me tu deficientium nacuræ virium : Hæc e n im apud L ab a n em p o n d u s n u llu m habitura fuiflent, & diffidentiam p r o d e re n t de c e rtitu d i n e p rom iffionum d iv in a r u m ; Nec de d ilatione conjugalis cohabitation is p e r in teg ru m feptenium. Sed de cransadis a n nis feptennalis minifterii ex p a d o initi, quibus ad finem jam p e r d u d is o f te n d i tf ib i lib eru m efle d ebere a d legitim e fibi d e f p o n f a ta m ingredi. Q ua form u la piæ & caflæ m entes n o t a t a m v o lu e re n o n cohabicacionem libidinolam , fed de« cencem e x f p e d a t i o n e m feminis e x fe oriu n d i. Fit enim v o x hoc & aliis locis honeffi a d u s conjugalis intcrpre- fativa, ficu c ^ obfcænæ & petulantis congreHus fignific
d o n e m in v o l v it, o b fe rv a n tc cciam M e r c c r o P ræ le d io n . in Genes, p. 504. Hujus v e ro g e n e ris fu n d io n e s naturales, v e i b i s n o n inhoneftis e x p re ilæ , apud caftas aures bene fo- nane. H o m in e s v e r o fpurci & pro p h an i hæc talia trah u n t in lib id in e m , p ru ritu m & petulan tiæ in ce n tiv a , cum ta m en illa lo q u e n d i form ula, ingreài aà eam^ dicat n o n ta n tu m
fiifMOTYiToL lingvæ fandæ ,fed & em phafin illam habeat, q u o d
h o n e f t a mulier fit inftar ædificii in q uod fe recipiat maritus & p la cid e quielcat. H o m in e s hu m a n o m o r e agunt, quin & hum anis d u cu n tu r affedibus, fed qui in fandis tempe* r a n t u r a D eo , c u m ad ejus g loriam o m n ia referunt.
§. IX. D ifpicien d u m v e ro , q u o jure Jacobus falutee R a c h e le m p ro u x o r e fua, quæ n o n d u m in poteflatem ejus rite fuit d e d u d a , & cujus ufum habere n o n p o tu it, nifi earn jam trad e ret parens in manus fponfi. N o n dubitandum eft, q v in R a c h e lc o n fe n fe ritin fponfalia,qvæ ta m e n c o n c e p ta fuere p e r v e r b a de futuro (quod v e ro accipiendum m o n e m u s , n o n de gram m aticis folum te m p o r u m diffe re n d is,(ed juxta m e n te m con tra h en tiu m & prom ittendum ,! & fu b certa co n d itio n e, quæ q u ia ja m im pleta fuit, & t e m pus præftitucum advenit, r e d e j i c o b u s fe acquifivifle jus i a co n ju g em , eam que fibi denegari n o n debere. N o n info* litu m cft hujus generis fponfas adpellare u x o res p ro p re r v ic in ita te m tem poris, qu o m a trim o n iu m confu m m ari de- bec, & p r o p te r certitudinem negotii,ac efficacem o b lig atio , n e m , quæ ex m utuo c o n t r a d u nafeitur. Eft enim fponfa u x o r p a d a , fperata,prom ifla. Sicut & fponfi Filiarum L o - thi d ic u n tu r ejus generi Gen. 19, 14. Confer. D e u t 12, 2 i , & 23. Match i, 20 &c. F.x quibus tam en id n o n conficitur quafi n ullum intercedat diferim en in t e r f p o n f a li a & nupti- as , con fen fu m fponfalitium & nuptialem , Sponlalibus
in nexa eil obligatio, n o n quae p e r o m n i a tra d a t fponfaim fp o n lo , (cd qua obligentur îjqu o ru m in c e re d ad excradi ed o n e m m u tu am illius quod incered. Aliud v e r o eft preo- mictere, aliud im plere pro m iflu m U nus e d confenfus pia# ß io n is de futuro conjugio, a lc e re d confenfus cohabicacico- n isad individuam co n fvec udinem & conjugii confum m aiti jura. U n d e lex M.o(aica D e u t c. 20, 7. c. 22,23. follicicte didinguit in ter defponfacam & d o m u m d u ftam . Et T err, tullian, de V eland. Virgin, c. 6 . ait. Defponfata quodarm modo nupta, tam en in ter quodammodo à* veru m fa tis m terejß.
Et q u e m a d m o d u m diverfi funt actus, ita te m p o ris a l i q u o d intervallum intercedit, q u o d tam en p r o varietate tempto« ru m , lo c o ru m & c o n d itu tio n u m varium e d , de q u a m o rr a in d o m o paren tu m p o d d e f p o n f a t io n e m in po p u lo Ebræro di& a funt aliqua ad vitam Jfaci pag. 34. Sic (anUiores mco- ratioresque populi m uniendam judicarunt v itam conjugia- lem p e r a û u s quosdam etiam prævios, cosque obligatorri- os, quibus acceffere apud varias gentes variae folennitaces, uit difeerent ho m in es datui huic rev e re n tia m haberi d e b e n e , q u odquè bis hic peccare n o n liceat. Sic d ilcrim inanda fui- e r e conjugia fidelium â B arb aro ru m , qui fine praevio c o m - fe n fu & a b s q u e o m n i h o n e d i m o ris a rg u m e n to in f o r d i d o s congrefius ruunt : quae turpitudo, ut quam longiflim e cxui- let a fociecatibus C h r id ia n o ru m , in o m n iu m votis e d e d e beret. E tiam Ethnici n u ptiarum aufpicia a b encdi& iom e facerdotali ducenda exiftiraarunt. Et C h rid i ecclefiarm p ro ludibrio h a b e n t,q u i folen n itcr denunciari p er ecclefiiæ m i n id r u m curant m a trim o n ii fui tan q u am futuram com - fu m m a tio n e m , q u o d ipfi jam ance clam confbm arunit. d ic e n te C a rp z o v io ju ris p ru d . C o n fid . L . u defin. 151, Um- de reftc c e n fu ra c c c le fia d ic a n o ta ri cos, qui p o d fponfalua,
antce cop u latio n e m f o le n n c m , cum fponfa c o n s e v e r e , jarm dudum firmis rationibus cvicerc Ecclcfiæ D o & o re s .
§. X. L a b a n p o flq u a m v i p a ß i , quocencbacur, a n n u - rfleec d efiderio Jacobi, & diem dixiflec c o n v iv io nuptiali) ex vicinia c o n v o c a t omnes, i. e. quam piurim os five mulcas a tm ic o ru m turbas, ut vulgatus vcrcic. Vel tulit id confuetu* d o g e n c i s , ut vocarentur plurim i, vel voluit L aban m a g n a follennicace ac atteftantium frequentia confirm are fraudem, q u ia m m olieb atu r, ut intclligerec Jacobus fe peregrinum & nuillis fautoribus fubnixum n o n fuffeCturum retractationi n uiptiarum fubrcpticiarum. C o n v iv iu m tale Ebræi nnWD & Graeci av^oaiov vel volov appellitant, quia praecipuum firma*-
m ten tu m hilaritatis judicabatur potus. H ab eb an tu r t a les» co n v e n tu s n o n tantum publicæteflificationis, fed & p iæ adiprecationis caufa, & folcnnitatibus b ifc e a p u d p io s & fi d d le s innexa fuit b e n e d t â i o facra ac traditio fponfae in ma* nuis fponfi. Rachel p rim o ho c n u ptiarum die h o n o r e n u- ptiiaii fuit orn ata in confpeCtu h o f p i t u m ; Q ui quo a n i m o tullerint poftea c o m m u ta tio n e m p e rfo n aru m faCtam, liqui- d u im n o n e f t, mfi q u o d credibile o m n i n o fit ofiendifte fa cimus illud c o rd ato s: f e d faCluminfeftum fieri non p o tu ic, & au&oritace forte valuit Laban. N onefknecefie, ut c u m Jm dæ orum quibusdam magiftris putemus, eum d e l ib e r a t e cuim convivis, qua arte feduci pofiet Jacobus, quem facile p ræ v id it absque m o ra abiturum in patriam , q u a m p rim u m c o m p o s faClus fuiflet Rachclis, cum ta m en fibi proficuum juidicarec recinere fervum ta m ucilem. Habuic L aban fa tis; aftuciæ ex fe ip fo , ut alio ru m fuffragio n o n in digerce, & ad fraudulenti propofici execucionem praemeditatus acceflic prim a folennicacis nuptialis
vcfper».
§. XL Eft n o x fraudibus ac infidiis tegendis apta. A d* dic Jofephus Anciq. 1, i. c. 19, v in u m fefellifle J aco b u m , ut
c o n g re d e re tu rc u m L e a .& fic obtinuiflec illud Poêtæ
& ämor> 'vinumqtie n ih ilmoâerabiitfva d en t*
Verius autem p o te rit h o c æftimari p ro fe C u m ex q u a d a m inadvcrtencia aut exuberance lætitia, q u o d jam crede re t fe p o titu ru m diu cupita Rachele, vel quod v ir antiquæ f y n . ceritacis ac fidei nihil fraudis m e tu e re t a focero. Acceflfic in partes velum , q u o virgines in th a lam u m deducendae faciem o b v o lv e r e co n fu ev e ru n t, u n d e nup tiaru m & n u pta ru m adpellacio manfic apud R o m a n o s : Græci v e r o fequentem diem dixere <bct*aAu7rT>i£iöwct, cum aperta & re - cefta facie p ro d ire t recens nupta. Et funt, qui pucanthic p r o m o re gentis ab ipfo p a re n te i n t r o d u c a m fuilîein tha# lam um velatam filiam. Vide M e rc e ru m in c o m m e n t, fuper G enefin, Alii a lio ru m rituum circa has o c c u p a tio ns* m em in ere , qui licet in aliquibus differant, p lerique t a m e n in id confcnciunt, apud varias nationes obcinuifle, ut fœ m in æ a d m aritos fuosincroducenda?flam m eo,vel p e p l o , co n teg eren t faciem, in a rg u m e n tu m n o n f o lu m p u d o r is a c verecundia?, fed & cujusdam fubjeCionis, q u ô p ro fic e re n tu r fe jam in poceftate efle v iro ru m , ad q uem m o r e m q u a te nus relpexeric A p o ftö lu si. C or.X f. curatioriseftindaginis. Q u o d fiquispiå cum ad m iratio n e exceperit, ex voce,fermo# n e v e l a l i o indicio,de fraude fufpicarinon potuifie Jacobu, qui ta m en ex p lu riu m a n n o r u m c o n v iC u u tram q u e puel lam fibi n o ta m habuit, r e fp o n d e n d u m putamus in te r alia qua? p ro excufatione n o n depræ henfæ fallacia? adduci p o flu n t,c o n fid e ra ri debere q u o d & olim & e tia m n u m a » pud nat ones quasdam m o ris fuerit, ut Iponlæ follicice a matribus inprimis ed oceantur, ne p rim a n o fte , qua ad fpon • furn
firm ingrediuntur, ullam e d an r v o cem , ncve pariantur fc a fpionfo videri velaudiri ancecraftiaura* Inde apud Græ- c o s 'TrposO^iVxr^ict adpellaca vid e n tu r dona, quæ poftridie n u p c ia rü dabantur lponfae,cum n o yxfioisconcedcrecur licen c i a m ifccndifcrm ones-KxSig s m j n d o t f c rb c rfle in io c o n f iâ t , q u o d apu d M ofcovitas, & ex A lexandro Sardo de m o r ib u s g e n tiu m , q u o d a pud Græcos quosdam Pimilis obcinu- e r i t c o n f v c t u d o . Kc videntur legis illius filentiari*, n o n o b f c u r x nimis e d e rationes, partim naturales, partim m o r a l e s , fed quas hic adferre n o n attinet. V ideantur quas i n t e r alios habet Jacobus Lydius in fèrraonibus convivali* b u s p. m 33.
§. XII. M.ulciplicia in hoc fa&o cum ulantur peccata, c u lp a inprirais im p ro b i Labanis, qui cum cognato & fideli m i n if tr o c o n tra patta egit ; Publicam traditionem conju gis jam p era& am & folenni benedictione ac gratulatione c o n f ir m a ta m v io la v it; d iv id en d o a m o re m v ero ru m con* ju g u m caflitatem conculcavit ; piis ac cordatis convivis fcan d a la praebuit; filiam Rachelem fponfo & m arito frau d a v i t ; filiam L eam ftupro e x p o fu it; forores in m utua diflidia a r m a v it; incefluofæ cum d u ab u sfo ro rib u sco h a- bitacioni o ccafionem praebuit; & n o v o fordium ac avari* tiar crim ine fc maculavit. Incertum v e ro videri p o fler, u tr u m quispiam magis hic mirari debeat Labanis fraudes fordidas,an Ja c o b i patientiam ; Leæ nc proterviam ac im* pudicitiam , an v e ro Rachelis m anfvetudinem , qua injuriam ta m e n o r m e m ferre potuit. Q u o ru m intuitu in hæc verba e ru m p it L u th erus c o m m e n t in Gen, Difeat patient tam, qui
poteß difcere% ego Jane non pofjum. Eß enim intolerabilis & inim itabilis. F.C paulo p oft, Ego fane non tultjßm fed expo- ß u la ß e m cum eo, dr m ju s vocaßem, u t c 0aöl us legibus fponjam
jl * * f f ' ^
m e
4m
r tÄderet
&alt
er dm repujidtdm p d tri r tmi Ci (Jem
& c £ Sane m a trim o n iu m v e ru m eflc n o n pocuic, in q u o d confernw fus v e n e ra t nuHus; Pocuicigicuc L e a m a fe dim ittere, earm. que ig n o m in ia m illä o m n i jure p ro m e ru it, nifi forte excur- facio aliqua illi q u x r e n d a erit in rigida nim is ac auftcrapta- rencum p o te lh c e in liberos per quam & indudta fuerit Leea ad facinus, & Racheli incerclufa co n q u e re n d i occaffco. Q u o refpiciunc v erba M ofrsv. ij. Et vejpcr a Leamfilia imintroduxit ad eum.
Quæ a b u fu m p3triæ poceftaris denco- tanc. P eccatcam en L e a aufculcando turpi patris confrlico, q u o d q u e pudicitiam v irginalem profticuerec & forori defc»i- tu m m a ritu m praeripcrec,indigneforcc ferens fe natu m a j o re m praeteritam efle. Jacobus ecfi p e r fraudem fuerit a«d cohabitacionem m a ritalem in d u ftu s,& a crim ine a d u l te r ii cxcufari poffit, negligentia? ta m en culpa non vacar, currn oportuifiec eum majori circum fpe& ione thalam um curarte, ncc incentione tam forti abripi, ut rationis ac fenluum mii- nifterio aliquo fraudaretur. Pofiquam v e ro die iiluccc- fcente fraudem fubeile incellexiflec, d o l u i t n o n minus die pecc ato Tuo, qu am de injuria fibi illata. C u m aurem c o m fid e ra re t cujus auttoritace & culpa fafta effet hæc p e r m u t a tio , expoftulac cum io c e r o , eique e x p ro b ra t, quodfallacii- ccr egerit, pa&um violarie, & alienam m e rc ed cm p ro fervii* rio fuppofueric,§. X IH. L ab a n fa&o fuo clypeum o b v ertere c o n a tu r conlvecu d in e m loci, juxta q u a m m in o r natu nona elocari d e b e re t prae majori. C onfvecudo fane n o m inh o n e fta, fi m o d o eidem fe m p e rin fiftere liceret, & hiu* manis confiliis folum dirigerentur haec talia negotia, Se<d fi vel m a x im e ead è m vim legis habuiflec, n o n n e paff.a t o n v e n t a etiam legibus d ero g a n t? C u r h o m o n o m in e cani- didb, fed p e f t o r e acer, in re facra veteratorem agis? Cuir
p e t r fcpcenniu integrum Ipe obtinend* miooris la&afti con* îa m g v in eu m & fucuruno generum ? cur in ciocationem & pu* bliicam tra d itionem confenfifh?F,cfirefcindi debuicpa&um t a m q u a m cum legibus & confvetudine pugnans.,cur id aliis arttibus n o n es aggreflus,quam confilioF.uclioneo,quod n o n ta m tu rn im p in g e re t in confvecudinern, f e d & honcftacem ev/jcrceret ? huc igitur dirigebantur captiofailia verba tua,
meelius eß u t dem eam tibi) quam alteri viro? Siccinc decuit
fliiudore h om ini fimplici ac peregrino,per mencalia referva- t a „ q u * doces n on in cerebro dem um lefuitarum caepiflf«, fed h m m in e m patriarchali familiæ innexum fimilium fraudum c x x m p l a fubminiftraflc? Condicionem m ox ofierc Laban, quia im p leta com pos reddi pollet Iacobusetiam expetit* Rzachelis. Imple, inquic, hebdomadam hujus> & dabimus tibi
ttiia m illam p ro fervit ut e, quam fervies apud me adhuc feptem anmos alios. V oces Ebræas fitfî ÿDttf fune qui vertunt per fip itim a n a m h a u cjcd repugnance punûacionc#quæ indicat ia
re:gim ine poni debere, unde non feliciter hic a Luxhero di- grclTus eft interpres Svecus, cum p ro illis Lucheri, fjflUf nUII fcttcfet DtcSZBodÿen guö/ poneret, t}dU fcefle ttecfonru bifyqu* a d m in im u m nimis ambiguum fundunt fenfum. Rc&e vero L-XX.fftrrcAijew 7© 'iiQJojxa. to'u71)J,& in m o d u m paraphrafeo*
v u l g a t u s , hebdomadam dierum hujus copula. F.ft hic igi* tuir le rroo n o n de hebdom ade annorum, five fervicio dura- tuiro per fcquens fepeennium pro Racbelc »tales enim an n o r u m hebdom ades potius locum habent in prophetiis, q u a m in hiftoriis, fed de hebdom ade dierum, per quos cele b r a r i dcbuitnupcialc illud convivium. Septem vero diebus c o n tin u a ta fuifle hujus generis convivia indicant hiftori* Ju* diic.i4ji4. lobiae n, n . & c . quem adm odum &lu£his per 7. dites aliquando durafle legitur. M o n e t n e tu rb etu r con?
vi Va fis larti ti a ,fed continuetur rlla& co nfirm etur confvctin- d o maritalis,quam cum L e a b a b e re carpit,priusquam ingree* d erecurad Rachelem ,pro qua ob tin en d a requine a l i o r u n i u 7 a n n o ru m minifterium : Iracamen u cp o fte x a c ta m p ra rfe m - tem h eb d om ada absq; m o ra cum Kachele cohabicare poss- fet, fi m o d o cum folucum eidem eflec c o n v i v iu m , defcm« tum fervitium foccro prarftarec. Tmpofiura igitur håc fuia
d u o im prim is o b tin e re voluit L ab a n , fcilrcec Leam mintus
form olam fine doce elocare, & Jacobum ad n o v u m 7,annco- rum minifterium fibi devincire
§. XiV. Jacobus ne p ro hom ine prorfus fiupido hta- beretur,qui canta? injuriat m agnitudinem æftimare n o n po>s- fer, quar m o x p r o v e rb io locum fecit, cum quis no&u i n g r e d itur ad form o fam Rachel, quae m a neeeee lippiens L e a , i(d- eo de d o lo tam manifefio acriter jam queftus erar. Catterutm prævider difficile futurum fibi paupen ac pereg rin o expeiri« n judicio adverfus avunculum divitem ac p o te n te m . Diu- citur etiam com m iferarione aliquaerga Leam patris auchcD- ritate proftitutam, & a fe habitam. Igitur cohabicacioneim illam ratam habuit, & v iß u s vereri erga Rachelem a ro o n e , q u a m L a b a n jam form ula auchoritacis plena, dabimus , l u o , familiar & co n v iv a ru m n o m io e iterum a d d icit, de iterac.o
7. a n n o ru m fdvitio fiipulatur. Docis autem loco ab a v a - roSoccro n o n accipit pratter duas ancillas,Silpam,quar L eae, & B ilh am ,quæ R acheli adjungitur. Ha? & necclTaria prar- ftarenc m inifteria, & c x his p r o le m fufeipere co n a re tu r, fi forte filia? depræ h cn d c ren tu r fterilcs. Jofepbus A nciq. L i.c.i^ .ut p a c ro c in e tu rh o n o ri ac exiftiraacioni gentis fuaat, aflerirfamulashafccfuific quidem fu b d ita s ,nequaquam v e - ro a n c illa s; pueae igitur eas vel natas efic ingenuas, vel l i b e r tate donatas, cum darentur filiabus La ban. Sed illius immur •
nittatis nufpiam m em in it Scriptura, quae ubique ea« vocac n r i m m Q u o d cum hifcc puellis p ortea c o n f ve tu d in e m halberer, id factura vide tu r fvadencibus & m o n e n tib u s u x o rib u s , quae m a g n o defiderio te n e b a n tu r excitandi feminis. Q iu o d v e ro liberi ex his fufcepci p ro legitimis funt habiti, & ejuisdem condicionis ac ju riu m cu m reliquarum lib e ris , id no>n in d e fa£tum p ronuntiare (uftinco, quafi ante legis p e r M o f c n (criptae te m p o ra nulla fuerit d iftinttio le g itim o ru m & ( p u r io r u m , quæ fententia placuit etiam quibusdam juris am tiftitibus,ficut & C iceroni erat peri vafum, fuifle tem pus q u io d d a m , cum n o n d u m divinæ relig io n is, n o n hum ani of* ficrii ratio colebacur: n e m o legitimas viderat nu ptias, n o n ceirtos quispiam infpexerat liberos. Vide initium Li.R heto- r i c o r u m . Q u æ ia n t alii hanc v ivendi ra tio n em a p u d g c n ? t e s , quas v o le n t, d o c e t fanc te m p o ru m h o ru m Pacnarchar liuim hiftoria M ofaica etiam ante Jegem feripeam conjuot* ftiiones viro ru m & foeminarum, indeque fccutas lib e ro ru m pnocrcntiones alias licitas ac honeftas, alias flagicio fas & im* p n obas ftiifle, diverfaqne jura liberorum exdivcrfts conju gibus & fbeminis o r iu n d o rû Vide G e o e f 20. c . n . c. z ^ . c i ^ c.#5,c 38- C.49.&C. P ro in d e pueaverim fuifie p rad e n s h o ç e x e m p lu m filiorum Jacobi cujusdam ordinationis (pedalis, pe r q u am duodecim P atriarch * ex quibus co n ftitu e re tu r po-pulus Kraél, a d iv e rf* c o n d itio n is mat nbus origin em dur ceirent.
§, XV, Sed fune n o n pauca alia quae circ* coojugja harc Tacobi plenius expendi debcnt,ea verQ,licet p ro p io r e m fibi v endicent locum inter (equentia trad a cio nis hujus m e m b r a , ne tam en divellatur pratfens h * c n e go tio r u m co njugalium confidcratio, hic in c o m p e n d iu m aliquod re- digenda erunt. Et p rim o id J acubo crim ini e d e n o tf d c b e t
q u o d u x o r e m quæfivericex d o m o , q u a m fc ire potuit idolio* lacriâefle in f e d a m , & in qua didicit h abiturum fe fo c e ru im in vita e n o rm e m a c fo rd id c a v a r u m , a cujus c o n v i& u iin - fe&io m e tu en d a fuic.Non qu id e m ig n o tu m e ra t parencibms ipfique jacobo,fam iliam hanc erroribus quibusdam circa rre- lig io n em eflè o b n o x ia m . Judicabatur v e r o Jacobus illa « e - tate facis confirmacus in religione, & p er d iv in a m graciaim poficus extra fcdu&ionis periculum. Etiam d o m ip ro c e :r- via ac impietas Efavicarum obverfabacur a n im o , N con dubitabatur quin mulcum lucis acgraciæ re tin u e rit Patriair- chalis illa cognatio in M efopotam ia præ Cananæis & pop)u- lis aliis. F œ de ralisvcro g r a t i a , quæ Patriarchis contigiic, am plianda & p ro fem inanda videbatur. Illud igitur com fi- lium d e adeunda M .efopotamia & ducenda ex c o g n a tio m e fua conjuge in n o x iu m cenferi poceft. Sicut & id p arataim h a b e t cx cufationem ,quod p ulchriorem ex fororibus amatric. Eft pulchritudo n o n ra ro fimulachrurp b o n æ m e n tis , & p o ti o r o m n i e p id o la in c o m m e n d a n d o fexu m a x im e fæimi- n e o , cum virtutum cultum co n ju n ftu m h ab et, qu o fi deffti- tuatur, p r o filente fraude m e rito reputatur. Q uia igitur ' o- culi fune in a m o re d u c e s , & cæ corum æfiimacur quæftiio, cu r quæ pulchra fune am e n tu r, in Rachelem v e r o p rim o iin- cidic J a c o b u s , n o n m iru m eft hujus venufiace & compo>fi- tis m oribus captum fmifc a n im u m ejus» Q u in & fecretiioc q u æ d a m vis,in his talibus fæpepræfens, aliquid juris fibi v c a « dicat. Et quam vis dici pofiec, eum in his talibus aliqm id h u m a n i pafium , potius ta m en fupponim us cum inordiina* to s m otus p ro poftibili coercuifie,quam convifhis refticuidi* n e m fufpeftam reddimus. Q u o d n o n cæcæ aut præcipiitis libidinis caufa raperetur in a m o re m Rachelis, ceftacur initer i l i a continens ejus in amicæ c o n v iftu transafta vita p e r
tegtnum fèptennium, qo * mora non neccflkace aliqua jpli eft iunjun&a, fed quamulcro ipfe obtulic >& moderate fufti- nuie,.
-i §, XVI* I n te r ea, quæ fortius pugnanc concra con* ju g i u m h o c facobi, eft fangvinis vinculum inter perfonas c o n t r a h e n te s intercedens. Evincit Genealogia.Patriarcha« lis fuiiflfe J a c o b u m & Rachclem confobrinos, h. e. fecunda c o n la n g v in itatisg radu lineææqualis j u n t o s , juxta fupputa- cioraem juris C a n o n i c i, cujus ufus in caufis matrimonialibus nom fin e m agnis rationibus prævalere debere vifus eft. G e- n e f 29,10. legitur Jacobus vidiffe Rachelcm filiam L aban fra tris matris fuæ ,i.e. avnnculi,præcer alia loca paftim obvia. Q u æ fint fubfidia p r o defendenda, pallianda v elcxculanda c o n l v e tu d in e illorum te m p o ru m , circa conjugia in terp erfo - nas p r o p t i o r i fanguinisgradu fc contingentes, paflim ab Exegcticis & Syftcmaticis Scriptoribus, ut & Cafiftis, p r o - d u & u m eft, & funt aliqua de his di&a ad vitas fuperiorum Pacriarcharum . Q u o d in fpecie concernit conjugia confo- b r i n o r u m & patruelium , quæ exem plo hoc Jacobi ta n q u am jure d iv in o licita firmarr poiîe lunt qui c o n ten d u n t, de iis id in co m p en d io nunc dicendum videtur. 1. Prohibitio* nes q u æ adferuncur imprimis Levit. 18. & c. 2.0. refpicerc rx>n c a n tu m perlonas exprefle ibi reccnfitas, fed& om nes eas > qu æ fub iis gradibus c o m p re h e n d u n tu r, quin & om nes g radus æquediftanres, extra controverfiam operofom p oni ‘ pofie judicamus, id requirence n o n folum interdiflo gene rali n e q u is ingrediatur ad p ro x im am lan gvinis, f e d & quia pro h ib itio nes hic ita fune rcciprocæ, ücmafculi n o n minus p ro h ib e a n tu r feerainis, quam fbem in« mafeulis & vice ver- la, ecfi lem per n o n exprim antur. Idem eft nexus langvi- cis & affinitatis a parce v ir o r u m
K ec ratio evidens m o n ftrari p o r e d , e n r p e r f o n i s i n te ra tu rccenflcis g rav idîm æ denunciencur pœ næ,fi tran sg refïæ fù ie- rin t poficas leges, aliae v ero perfonæquae æ q u i p o l l e n t . i i m - pune habeant ejusdem generis feelera. a.F.æcfernhæinihi- b ic io n esn o n videncur tantum deducendae ex jure pofici w o , fi veCaerem oniah,five Forenfî,q u o d n o n nifi Judæos in V ;ec. T e fta m c n to obligavit,fed ex lege M ora li,qnæ perpetuae < es- fe deb et obfervacionis Incerdi&a viciflim func univerrfa- l i a , & in h o n e d a ru m cohabicationum racio hab eb a tu r in i & extra populum DRi dia antequam leges hæ fcriberencur | p e r M o f e n . G entibus Cananaeis p r o p te r e a d e m haec flagiicia DKus ex term in iu m acceleravit N ationes p o d e a alia? Ibo* r u m fcclcruro n o m in e a prophetis ferio rc d arg u u n cu r,& :fi- miles redargutiones re p e tu n tu r te m p o rib u s N o v i T c fd a - m e n ti. Fuit igitur obligatio, q uam re q u iru n t hæ leges, jge# Bcralis & ferio om nibus co m m e n d a ta , j. An prohibiciom cs inhifcccapicibus Lcvitici cx p reflæ extendi pofïînc ultra fe
cu n d u m gradum iineæ inæqualis, de eo varia q uidem varrio- r u m exftanc judicia« G o n fo b rin o ru m ta m e n & pacrucliium conjugia p er confequentias m in im e dubias hic prohiberi,cor - th o d o x is Theologis n o n paucis jam d u d u m pcrfvafum e:flc cæpir. N am quia unitas carnis tribuitur in feripturis m o n ta n tu m m arito & u xori,fed & fratribus Gencf $7,17, e o r u im igitur liberi p ro proxim is inconfangvinitace m e rito nurme- ra n d i videntur. Prohibet verfus 17 capitis 18. in Leviciico g ra d u m fecundum in affinitate, q u a n t o probabilius cfl prro- bibitum efTe gradum h u n c in confanguinitatc* fed & in li nea inaequali q u o to gradu r e m o t io r perfona d id a t a dipitte ,
t a n to in ter fc d id a n t perfonae. L in e a ru m v e ro dcfccen* d en tiu m & a fc en d en tiu m fingularia quaedam funt jura.Qu<od fi vel m axim e p ro h ib itio in ter perfo n as in gradu fccunido
line:ae aequalis n o n effet de jure hoc divino, qnod quibusdam e r u d itis potius fe approbat, dubitante tam en confcientia q u id q u a m adgredi m inim e videtur tucum in hujus ordinis coh,abitationibus,quas nulla neceflicas imperat, fed reveren tia fan g v inis, fuga fcandali, faluberrimæ conftitutiones ve* teruim & confcrvatio com m unionis cum Fcclefiis F.vange* licis vitandas m onent. Quibus rationibus iîïicuncur graves d e h o r c a tio n e s re lid æ a majoribus noftris, &fuperiori fecu- lo, i n Conciliis llpfalienfibus de A nno 1572.& cur-renire hoc n o ftro in variis regni conventibus. Circa confi» d e r a t io n e m praefentis exem pli Jacobi aliorumque fimilium, in q u ib u s quæritur præfidium conjugiis illis, tenendum eft v u lg a tu m illud, quod legibus potius, quam exemplis flan d u m fit. F.t fi exprefla lex non comparet in Codice Sacro» quae p ro h ib ea t eadem conjugia, nec pronum eft producere le g e m , quae ea faciat libera ac concefla. Fxemplaquæ vel c o n c e flio n e m vel tolerantiam eorum ftabiiiunt, juris fune Angularis ac extraordinarii &ad imitationem facile trahenda n o n (une. Id q u od certa ratione etiam affirmare licebit de conceffionis privilegio quod in arduo hoc negotio aliquan d o fibi r e lid u m efle debere judicant Chriftiani Reges & Principes.
§. XVII. A d P olygam iam Jacobi quod attinet, quae & illa frequenter in o re eft his, qui exiftimant fibi potius vi v e n d u m Angularibus exemplis, quam communibus legibus, funt haec infelicia ultim orum tem porum fata, quod licec m o n o g a m ia utriusque Teftamenti didis,orthodoxae anti quitatis confenfu,ut & m oratiorum gentium confvetudine abunde videri poflet com m unita, fubinde tam en fc offerant quidam malaeac detritae caufae patroni , qui polygamias fi- multaneae honeftatem fe tueri pofle contendunt, idque ea a- liq u an d o praefidentia, uc fub quodam quafi anathematis
m i n e e a m o b tru d e re audeant iis , qui in fo c ic ta - tibus hum anis v ivunt , & adverfus m o n o g a m o s n e quiter abuti præ fum ant Oraculis illis divinis, talen tum a Dee
cenccfium nen defodiendum eße, & maled'tÏÏutn ejjc eum q u i o» f u s Domini negltgenterfaciat* Sane graviflimis negotiis a- liis m in u sc o n v e n ie n te r, & præ tcr Spiritus Sancti in t e n t i o nem , frequenter a c c o m m o d a ri haec & fimilia d i d a , ab Rc~ clefiæ D o d o r i b u s du d u m o b fervatum eft. V ide F ran ziu m d e Interpret. Scripturæ O raculo 47. F .ftv e ro e a n o r a e x t r e - m æ p ro te rv iæ , d i d a bæcce urgere velle adverfns m o n o g a m os, indeque e x ftru c rc p o ly g a m o s S c o rta to r e s , a d u lte ro s & inceftuofos, ta le n tu m fibi conceflum focnori e x p o n e r e & opus D o m in i ftrenue peragere , cum in ter f c o r t o r u r r u greges le v o lu ta n t aut p r o m i fcuæcohabitatiorn o p e r a n tu r . Fft is unus ex degeneribus fru d ib u s , quos percipiunt fo c ie - ta tesC hriftianorum ex licentiofa ac in c o n c o d a a lleg ario n e d i d o r u r a Scripturæ , p oftquam ruptis legum repagulis qur- d a m fib i conceflum efle judicaht quidvis cum quovis c o m - m if c c r e , acabfurdis etiam opinionibus o b te n d e re v e lu m antiquitatis & J a craru m Scripturarum c o n f e n l u m , fusqtie deque habitoliterali vel cæterà p er a c c o m m o d a tio n e m or* t h o d o x o earum (e n fu , id agentes five ex p ro p o fito five p er ignorantiam-, u t religionis ac fidei Chrifiianæ n e rv o s in c id a n t & Scripturarum au thoritatem juratis ejus hoftibus deridendam exponanr. Q uid d e P o ly g a m ia, ut adpellari {olet, ftmultanea, ta m in genere quam in fpecie de Patriar* eharum fentiendum fit, a variis varié quidem eft difiquifitu: Putamus vero illam fententiam quæ fim ultaneam hanc con* jugum m ultitudinem vel pluralitatem judicat pugnare cum legibusnon tantum pofttivis humanis>fcd & D fvinis,iplaque k g e m o ra li, iis rationibns ac authoricatibus effe fobnixam ,
ut neminem pium ac cordatum ejus panicerc debeat. So
cîctratcs h u m a n « n o n o r d in a n t u r ac fe rv a n tu r m e lio ri cum fucecflu, q uam cum ad infticutionem m a n d a to ru m d ivino rum* quæ generi h u m a n o c o m m u n ia efle voluit, inprim it vcr<o ad n o r m a m legis m oralis g u bernantur. Eftque ea juriium focialium indoles, ut refpicere d ebeant n o n tan t u m ea quae nobis c o m m u n ia lu n t cum p r o x im o , fed & c u m D e o ; n ec eft necefle ut facultates ac fcientiæ quæ am ice c o o f p ir a r c d e b e n t , in m utua diHidia arm e ntur. Voluit D e u s c o n ju n c tio n e m maris & focm inæ vi prim æ væ inftitu- tioraisdefti n a ta m elle m ultiplicationi generis h um ani , n o n ea r a t i o n e , u t prom ifcua ac vaga exerceretur Venus, v e l m u l ti p l i c a r e n t u r fpuriiqui (ibi,parentibus, agnatis & c o n c i v i bus e d e n t confufioni, on eri, d e d e c o r i & v itæ libidinofæ ad poffceros propagandae h æredes, < N am fi fola m ultiplicatio quaeritur, p e r m edia n o n pauca alia eaque illicita is finis ob tin e b itu r) fed ut fcrviret focietatibus civilibus r e f te confti- tu e n d is , q u o D e i & naturae inftitutum u ltim o dirigitur, utq; p r o c r e e n t u r ex legitima cohabitatione liberi tales qui fibi, p a re n tib u s & reipublicæ aliqu an d o m a gno ului fint futuri. E t nefas c ftc u m im puris Anabapciftis aliisq; fanaticis d iv in a o r d i n a t i o n e m circa p ro p ag atio n ég en e ris hum ani p e r o rd i. n a t a r a co h a b ita tio n e m unius viri cum una muliere, velle iti jus v o c a r e & p o ly g a m iam tanquam m edium magis id o n e u m intro d u cere* U t nihil de e o dicam q u o d a fcriptoribus p r o d it u m fit, populos ad O r ie n te m & Auftrum p o lito s ut- p o t e falaciores magis amafle poly g a m iam , at v e r o ad Se p te n tr io n e m & O c c id e n te m litos frequentius m a n fid c mo-1. n o g am o s, qui ta m en h o m i n u m m ultitudine n o n ta n tu m 9 fed & fortitudine ac r o b o r e præ valuerint. Q uæ & ejus ge neris alia a præfcnti inftituto n o f lro & h o c fcriptionis m o d o
magisalicna, iis excutienda relinquim us, quibus plena argu-H X raenes
m e n ti hujus tra&acio propofjca eft. In idconfenuiunc pile* n q u c e r u d i t o r u m , cohabicaciones plurium v iro ru m cuirru u n a foemina focieratibus humanis m a x im e cfte inimicassag noxias , quarum tarnen exem pla in hiftoriis c o m p a re n t m o n penitus nulla. Præ *imtibus vero Scriptoribus fandis id a f f ir
m a re l i c e t , idem elle jus uxoris in v iru m > quo i eil viril in u x o r e m q u o a d conjugale debitum & cori immacuJari p r i v i légia. V ideantur loca R o m ,7,2, i.CQrinth.7,2,^4 59. K*
p h e f 28,51.1.rim .3 ,2 . Tic.^6M arci ioviu p ræ c e re a q u æ ex Veteri le f t a m c n to m e u m le n iu m a d d u c ip o flu n r. Kc p<ot- eft in certis cafibus n o o minus u x o r relinquere m aritum i & dicere ut res luas fibi habeat, quam maritus u x o re m , etfi le gibus Judaicis aliquando aliter tuerie confticutum. Viidc C h riftju fie lli n o ta sa d canones vet.Kçclef.p.i 94,& llrfin i \ - nal p. ; S i N o n folumfoeminis fed & viris (cripea eft le x rm o - ralis D ivina, quæ cum p ro h ib et ne v ir concupifcat ux o rtem pro x im i fui , etfi to tid e m verbis n o n vetet n e u x o r c o n i c u - pifcat virum proxim i fui, mutuae ta m e n ac recipro>cæ conjugum obligationi id in n e x u m eft, quæ n o n allia, n o n d iv e rfa , n o n in f e rio r , (ed æquabs & ead e m in u e r m a ritu m & u x o rem ac vice verfa. Pie de his Ladtan,- tins Firmiamis I n f tt u tio n u m D iv in a ru m fibro 6r c. 23 lubi in te r alia in hunc m o d u m loquitur* Ç afiitatis offici* LDe-
Hs non m oàointrap riva t ospariet es y fed etiam pr-a./cript 0 lecfluli, term in a t: u tq v u m q v is habeat uxorem-> neqveçfervam neq/ve liberam habereanfuper- velite fedmatrimoni*ifidtm fervet* M on em m fieut publici juris r a th eft. (iatellig it fine dubio jus. cç>n-
fvetudinarium illistem poribus & locis receptum ) fola.rma-
te r adultera efi tjux habe talium : m a n tu sa u tem ^ etiam fi p ila ret habeat> a crimine adulterii (alatus efi. Sed d ivina le?c iit4 duas in m atrim onium , quad efi in carpat Udam^pari ju re
d l
j u m g i t , u t adulter habeatur q v is q v k compagem, cor fo r k in di* vezrja d iß ra xerit drc & m o x infra. Servanda fides ab u tr o-
qtiee a lte n eß > imo exemplo continentia docenda u xo r ut[e ca ß e g e rra tt in iq vu m enim efl u t id exigas quod ipje p r a f t are non pos• fis. . va iniq v ita s effecit profeclo u t cffent adult er ia, fœ m i. nlss agre feren tib u s pr a ft are Je fidem nonexhibentibus m utuam cairitatem&c N ec aliter H iero n y m u s in Fpitaphio Fabio-
j a ; * Ahayinquit, /u n t leges C f a r umwall a Chnfti^ aliud Papinia-
nuiSy aliud Paulus nofler pracipit. Apud illos v iris impudici-
tis a jr a n a la x a n tu r yapud nos quod non liçet fcerninis aque non h a e t v ir u & eadem (e rv itu s pari conditione c e f è tu r . C o n - ferntigre T heophyladlus c o m m e n t, fuper i. ad C orint. c 7. Auigufbnus de ferm one D o m in i in m o n te , ut & Ambrofi« us in con^menrariis fuper Fpiflolas Pauli, f i m o d o proejus agtnoTci debent. D iffitendum q u id e m .n o n efl patres bofce cTufôs u ltim o loco n o m i n a t o s ambigue aliq u an d o fuifle locu-
toss, fe d q u æ a m b îg u ic a s e ^ c o lla tio n e a lio r u m loc orum faci le texpediri potefl. S iq u æ e f lin viris potentia naturalis, p e r quiam v aleant q u o lib et a n n o plures liberos p ro g enerare, quiæ fruflra a Deo. n o n fit . ç o n ceffa nacuræ, eadem ta m e n ncnnexcruic p o tentiam moralem,.quas & il U n o n videri de* bett fruflra a DeoefTe ordinata, uepote ferviens honeflati, feliicitati actranquillitaci focietatum h u m anarum . In æ fti- m ta n d o c o rp o re hom inis aberratio efl naeuralisjCumf ejuS f tn u d u r a n o n efl Gonformjs primae form atio n i. N o n r a i - noiri jgre p r o aberratione m orali haberi p o te fl in çonfocia- tiomeconjugalijcurn receditur ab o r d in a tio n e D ivina primi- tus? infliàota, N o n e / t q u o d pra?fidium quæranr m p d e rn i Podygam iæ p a t r o n i , in oporo /a diffinftiionç in ter te m p o ra \ ceteris & N ovi T e f la m e n rj, afferentes fuifle polygarpiam libienorcnj in V. X, ac-vero lege Cfrplfi repreflam H o c ipfo
6
î • . ; •fcipfos jugulant. Kam fi fle, cur igitur jam cam p ro licicca habent, S ein veteris Iegis promiffionibus ac exem plis tam j foilicice quærunc fublidium? Sed nefas eft facerc Chrifturm n o v u m Legisiaco-rem, qui tam en legis antiquæ n o n nifi ffi- delis Interpres & C onfum m acor cxftkit. Q u o d fi legis rce- purgacor fuie a variis corrupcelis, inconfpedtu e ftle g e m a m - ceacxcitiffe, q u o d & loca Veteris Foederis fatis evincunt. Fac
ad primas infticucionis legem Chciftianos revocat ipfe Chrii- ftus M ath. 19, 4, 5, 6. quilocus n o n cantum de feparaciome q u o a d vinculum pariter ac to ru m accipi debet, fed Ôc mono)* .gamiam præcipic. Exulare deberet Scepcicismus ille e x fo i- ciecatibus C hriftia^orum ,qui qvæftionem rllam de mulcicui- d ine uxorum inftarproblemacis habet, de quo in ucramqu«? p a rte m libere (entire Sc diilcrere liceat. Im aginaria q u a s d a m c o m m o d a ex pluralitate illa nafcentia quæ num erarri foienc, quafi p er ean dem vitentur adulteria, mulciplicccuic genus b u m a n u m ,p lu riu ra virginum fecuritati & felicitati fiic profpe& um & quæ fune hujus generis alia, optim o jure h a b e ri pofTunc,vel p ro reliquiis fanaticarum o p in io n u m quas fin- periorifeculo redintegrarunt & excitarunt inter alios Ana*- baptifbe,vel pro novacurienciumplacicis,quibusflbibiandir;i & aliis ægre facere conantur. Jacobnm noftrum rerçatyct^o)! e x tra culpam g raviorem ponere n o n fuftineo. Et quia d i f ficilem habet explicationem , fi dicatur D e u m excepifle Pa triarchas ab hoc crimine, vel q u o d eos abfolverie a co m m u ni legis obligatione, idque vel p er difpenfacioncm vel peee p e rm iffio n em cum gratiosa n o n im putatione conjun&an?» faciendo iis privilegia juris moralis, ideo fimpliciffime ini hoc n eg o tio æftimando verfari videntur, qui affirmant cole** ralTeDeumiiæc crimina in Patriarchis, & tolerantiam illaon p erm iffioneru dici poiTe, n o n juris fed fafti quæ eidem non?
c o n c i lia t licentiam, fubfiftit autem in fimplici quadam con- n iv c n tia . F.c fane five quis dispenfationem & privilegium, f i v e perm ifïîonem & tolerantiam dixerit, eo ipfo affirmat comjugia illa peccati rationem habuifie. Nam quod mere bo#
tiunneß non p e rm ittitu r , Jed ultro licet, ait Tertullianus de
m onogam iac.$. N o n debet igitur id p ro licito cenferi quod a l i q u a n d o certis de caufis permittitur. Sunt ac dicuntur licita quadam quia re p u gnantem fibi n o n habent rectitudi n e m juris, quadam quia poenam o rdinariam dcli&is irro gari (olitam n o n fuftinent. " A d exem pla veteris politiae jüdaicæ viciflfim reponimus,legibus n on exemplis ftandum cfTc. E ad e m illa respublica in tra annos plusquam bis mil le fi e x e m p la exhibet p o ly g a m o ru m circiter v ig in ti, iista- m c n ,d u m adhuc fana fuit, leges plurimas & exem pla in n u m e r a o p p o f u i t , cur igitur fi
Unius exemplo mille infdnire videmus ÿ nullefe d exemplis J a p iu n fv ix unus & alter?
G ratis & id dicitur D e u m nullo argum ento dcclarafle difi p lic c n tia m fuam fuper ta n to c r im in e , cum tam en confiée o c c u p a tio n es Patriarcharum oeconomicas n o n raro reprae- h e n flo n e & poenis notatas fuifle. Q u o faciunt c o n te n tio nes & jurgia in familiis excitata , Zelotypiae m ala, lib ero ru m d i v e r t e conditiones & qu æ fu n t huius generis aliain - O cm m o d a, qualia in co nfiho habuit L aban cum peteret à J a c o b o g e n e r o fuo, ne filias affigeret fu p erinduccndoplu- re s u x o re s G e n e f 51,50. F.tfi vel m a x im e nulla in fpc- cic e x fta ren t dilplicentiae a rg u m e n ta , nihil tam en prohi bet quo m inus fub univerfalibus com m inationibus conti neri poffint. M u lto ru m praeceptorum m oralium trans- grefilones ingentibus funt frequentatae,quae exprefie rc- praehenfae n o n funi. Q u o d fi & ycl rep o n a tu r polygamo*
-e o r u m q ü c lib-eros oifini f-elicitat-e & {ucc-edù faill-e ornatoss, in d e ta m e n concludere n o n Iicec, h o ru m p o l y g a mi a m u D e o fîiirte gratam. Etiam re g n a terrena D e u s d a t piis im p iis , ficut illi placet cui nihil injudi placet« A rg u m e m - cum illud q uod à quibusdam habetur p ro i n v i d o , aut im polvgam ia patriarcharum concedi d eb ere d ifp e n fa tio ne n n , aut eos in morcali peccato perp etu o hæ fiflc, in fequentibuus in t e r e a quae magis funt T h eologica e x p e n d e n d u m e rit, n ie præfens hæc tr a d a tio p ro p o litæ brevitatis m o d u m excee- dat. Hic igitur pluribus neg o tiu m h o c e x p e n d e r e n o n Hi* c e t , nid quod operae pretiu m fit paucis id in dicare pol)y- gamiæ defenfores frudra nobis o b v e rte re L u th e ri no d t r i authoritatem ,inprim is ex c o m m e n ta r io ejus G e r m a n i co iin Genefinc«i6 & i9 * Ipfem et Lutherus perit ut quaedam ferri*, pta fua cum com m iferacione legantur, im prim is illa quaas prim is port caeptam re fo rm a tio n e m annis funt confignatca, in quibus e d com m en ta riu s ille Germanicus circa annurm i 515. evulgatus, in q u e m cruda aliqua irreplere, qnae ta me m a p u d b en ig n u m c e n fo re m id o n e a m a d m ittu n t explicatico- n e m ,fi m o d o iodicuti ratio & aliae c irc u m d a n ti« a ttend am - tur. Q u a n to diligentius p o d ea n e g o tiu m h o c c o n fid e ra riit, m o n d r a t C o m m entarius ejus in G enefin L atinus, q ue n n paulo ante m o r t e m fuam in lucem emifit. Et d quae lumc etiam in illo quae lim am requirunt, fk tam en illud L urherro n o n invito, qui didicit fibi & aliis c o m m e n d a tu m e d e debee- re illud vulgatum , fi quid fidei & catholica ccclefid repugnams
nobis exciderit ^inditium efio. D e caecero quam f o v e n t dic
polygam ia fententiara indicant verba ejus ex T o m o 6» Jte- nenfi G erm anico p« m. $17. quæ e x fc rip fitc tia m c u m corm- m e n d a tio n e Sleidanus de d a tu Religionis 1.10. p. m . 27^9. ubi in te r alia ait: Pro libidine quot libet uxores ducere, xeon
