CULTÜ NU

1. D. G. ZV DISSERTATIONIS DE

CULTÜ

NU

MINIS

NATÜRALI

PARTEM POSTERIOREM,

Cum venia

_{^Ampliß Ordin•}

_Philoß

Reg. Acad.

Upfalé

pr&SIDE

F1RQ Admod.Rev. Celeberrimo

MAG. E RICO

ALSTRIN,

Log.

&

Metaphk Prof.

Reg,

&Ord<

Pro

_Gradu,

Publice ventilandam exhibebit Stipenöiariits Stieglerianos

Laurentius

Ramströ

_ä,

ANGERMANNUS.

InAudité Guft. _{Majori ad d. XMaji}

Anni MDCCXXV1II\

Horis confvétis.

S:aeR:£e

M:tis

MAGNiE FIDEI

VIRO,

Reverendijjtmo

PATRI AC DOMINO,

Dn

nicolao

STERNELL,

Norlandiarum

Occidentalium

SUPER-INTENDENTI, Vener.

Confift. Ecclef. PR/ESIDI, Gymn. Scholarumcg

EPHORO

Gra-vifiimo,Digniflimo,

PATRONO MAGNO.

VArii

folent

vanas

rationes,

habent &adferre

quibus

indu-di

_ingeniorum

_fuorum

_fcetus

Magnorum

Virorum

No-minibus

_infcribere

_fuflinent.

_Mihi»

vel fiullaevocatus oratione, occurrert

videtur Tuus ,

Reverendiflime

Pa¬

ter,

inftgnkfavör:

qui

mihi

(fem

facit

certam, Te non agre

laturum,

quod

has

_extgui

_adeo

_pret

_ti

_pagellas

_in

ti<£ Tu«

_ftnii

_deponere

_andedm,

hu-miUimßme<e er_gaTe

_obfervanti<e

qua

-lescunque futuras

interpretes. Ezdem occaftonem mihi dabimt, Te, ut

communem omniumnoflrum _{par entern,}

)ad

votis

terra

_excipiendi.

i

noftras

_{Quorum primum &}

acceßurum,

faußis

ultimum hoc eÜo ;

dignetur

Optimus

Deus, Tibi, Reverendiffime Pa¬

ter , in

gravifftmi

mun_erk

adminiftra-m tione , jamjam

fufcipienda,

_c

(rieft

ifua

iv. benediätone _{ér gratia}

_{[emper adefje:}

in. _{ut, qvum}

tnfulam,

_{qua captitTuum,} nunc redimitum _{voluit, Tibi}

_aliquan

-do,

_utinam[ero!

deponendamprgcepe-rit, paratum Tibi

habeasjov

dpixgdv-livov

_féQavov

_{in ccriis}

_repofitum.

_De

cetero me _measque

_fortunas

_{Tuo pa~}

7" trocinio

_fupplex

_commendo:

_permanJu*

to-

_{Reverendifllrni Nominis}

_Tui bii ert *n' rus tus ?a-icit nod ra-M cuItor htirnillimris L.Ramström

ä

_MONSIEUR,

Mr.

de

TILAS>

MAJOR

du

Regiment

du

_Corps

de

fa

_Majeftd

E _ferott

_certainement

_um va'we entrepnje

ä

moi de

ehereher des moiens poiir

yrf

_aquitter

_{d'une partie}

des obligations,

que

je

Vdus

ai>

Monfieur:

car

tout

%ien

conté je ne trouve rien

de

pro*

portionné

ä

la grandeur des

faveursf

que

Vons

avez

daigné

me

faire.

Ton-tefois

Vofre

gener

ofité

me

promet

k

pardon

de

la bardiefle,

que

je

prends

de Vous faire ce

prefent

ß

au

deffous

de Vocre condition. Je ne

prends

pas

ä

täche, Monfieur,

d'y

faire

Vos

_eloges,

_de

_{parier de V}

_a

_fern¬

läge

des

ver

tus,

qui

fe

ren

c

ont

ren

t

en

Vous avec tant d'

_agrément:

_{de Vo¬}

lte valeur

_[t

_generalement

_{comiué en}

nötre

_patrie,

_{auffi bien}

_{qu en}

_France;

*

de la vivacité d'*

_{ejprit, qui}

_eclate

toü-\ _purs en toutes

Vos

aäions;

&

de

Vorre louable

_affeåion

_pour

lesbeaux

arts: les

_quelles

_quahtés

_Vous

_ont ac-qim

V eflime de

tout

le monde,

&Vob*

ligent

ä

Vous

regarder

avec

refpeä.

Je

fal

bien

>

qid

il

faudroit dyautres

mains _pour

_Vous

_dreßer

_des

_jlatués

m

dignes de Vos

rares

merit

es.

Moi,

fo

qui

ai

eu

V

honneur d'

étre

comblé de

ur

Vous

de

tant

de

bien-faits, je

n"

ai

ä

prefent

d'

autre veue, que

de Vous

mt

temoigner

publiquement

par

cesfimples

TQ. pages mon tres-

humble reßoefi

&

ma

rSf

reconnoißance\ Vous

fuppliant de les

1U.

recevoir

favörablement,

&

de

m'ae-lg

corder

la

continuation

de

Votrepre-jds

cieufe

grace,

le

jtm

fan

i

ceffe

avec une

oms

pajton

toute

reßeäueu/e

t,

_MONSIEUR,

m' *

Votre

en

ms fres-humble 5c"tres-obeiflant ftrviteu*

$i(

Säöfe

oc^^daacFföbe 43trmt/

^mB-PATRONiEN tt>i& (^amlebo/

CHRIST1ERNMALM1N,

SOiin gbrname ®pitnare.

GJ$<£flagligt

bt)fe gtorbe fd

§£*2Bdr

forfla far/ ndr oftoergd

^an mditt' ©ubtf bitt od)ldra:

£an bi)«? bort (ben bitten flar/

©om uti_{ftåleti praalab mar} Sil6fapar'né prtéod) dra, £)d) fe'n (bevfbr' iffdllet ftcf

<£tt mdrfligt fel/ ett _{flört officf/}

©om ban ocbtut l;a funnit 3 todrt fbtfdni)/ tbermbrfer är;

3 miljan/ fom draftoog ttodr, Sbet avftil alla hunnit.

(Stf flört 0uM3Mbc$ prof tbeftoar/

3lt toi ftcF (ja tben gniffanqtoar/ SRaturené littt tot falla.

Sbef Idrer an oft ndgra buö/ ©omacftaé bbr/ fbrjt mottodr (Buö;

©e'n_{ob od)menn'ffor alla.} Sbet toifatat en ®U£> dr fil.

Od) efter£on fd pnfwatoil/ 2lt tot _©ig ffola bptfa/ ©om _{»tji tbet l)6gjla}§oba dr/

5llémdd)fig/ £dig/ allom nar/ Söettl)et todr pltd)t pdprfa.

45toabtodrt förnuft atfäja bar

£dr om/jag ffnftoitpd tbe bla'r/

©omfigfor (Sr framtoifa Sil pantaf btdrtntmitt/ fom ffal/

£)$ffottigf dr/ fbrgobbet al/

©fdlrétoorbo(Sr od) prtfa.

$bttod) £bgacffaöe £err 35ruf$- patronens

41,å>BBBBBByå^BBBBB BBBB fr************************************** *§

%

igtWWW^SHW

'##W T. MEMBRUM

POSTERIUS.

§. XII.

Nepti

merito

cenfendi

funt Scholaftici, qui, dum in

prae-ftantiflima _{hac, de} Deojphi-Jofophiac parteverfantur, in

nudisfpe-culationibus fubfiftentes t verum _ejus

fru&um, quantum inilliseft, tollunt. Nonenim_{eapropteranimusnofter Dei} cognitione imbuendus eft, ut

(pceii-lationibusotiofis_{pafcatur, deque} attri-butisejusinaniter nosinterpugnemus:

fed ut indenoftras _{obligationis vincula}

& rationesadDeum colendum

dépro-mamus, _{cultumque,qui perfecftionibus}

ejus conveniens fit, Uli exhibendum

inculcemus. _{Atque hocipfumeft,quöd}

mihi _{perfequendum reftat, quodque}

his brevibus_{pracftititMornsusa): Jgui} minimus inter _{homines, colliget &inferet}

illicoi _{parenti obfequium, benefico Domi¬}

no _{fidem & bomintum}

, gubernatori

invo-C CÅtionem

J4 °

taiionem deberi. _{p. p. tiac neceffariofe} confeqvuntur; Deus•> homo,religio:pater,

filiusy obfeejuium; dominus, fubditus,

fer-Vitium : donator , _acceptor, gratiarum-»

åttio: beneficus_, beneficiarius_{, hominium:}

vel _{potiusi creditor, debitor, obligatio»}

Sic namque, qvum Divinaeflentia fub variis _{refpedibus mentemnoftramfub*} cat, variae in ca commotiones pieta-tisque excitabuntur adus, Difpefci

au-tem cultus _{poteft in internum, &} *»/>-, qui aliis externus audit. _Internus

eft, qui fola mente concipitur, inque

ca delitefcit. Mixtusvt_{ro, qui animo}

quidem peragi, fimul tamen externis

adibus_{exprimipoteft. Ex iis, quaehuc}

fpedant> praecipuatantumexpendere,

animus eft: ita _{quidem , ut primo cul*}

tum internum _{* deinde mixtum fiiru}

confideratiarus. _{Quod ut bene cedat,}

cx toto _{pedore benigniflimi Numinis}

gradens

mihi

imploro

auxiliwm!

xin.

Infignem efle inDcobonitatis

opu-lentiam,exteftibus_{evidentiffimis,quos}

deea adnos_transmifit,&

fingulis

trans-mittit _{momentis, quivis, qui}

_modo

) o (I®»

animum ad hacc _{intendit, non poteft}

non _{agnofcere. Nemo enim eft, ad}

quem non aliquid exillo benignißimofonte

manavit _{4). Neque necefitatibustant}

um-modo _{noßris provifum eft:}

usque in delt¬

aas amamur _{b), Natura: dudu ea in_»}

nobis eft in bonum _{propenfio» uteo} folo fatiari _{queat bono * ultra quod}

nihil eftboni. Eft _{praeftantiae Divinae}

exceflus _{prorfus inacftimabilis. Hinc} Deus amore _{profequendus eft}

>

&amo-re _{quidem fummo, fecundum}

nempe

fupremum ejus, qui in nos cadit,

gra-dum. Eft enimunicum amorisfummi

adacquatum objedum* Eft bonum infi-nitum, in quo mens _{plenam, &}

per-ennem> _quamdefiderat,invenire

pot¬

eft _{quietem. Sunt cauflae, qua: ad}

a-amandum _{ftimulant, maxima:; vita,&} qua:cunque noftra funt, qua: jam gra¬

tis _{habemus, & omnia ab eo folo in}

futurum _{fperandabona. Hincquoque}

fluit, amorem, quo _{Deus ampl}

eden-dus _{eft, comparate fummum effe} de-bere. _{Pratftantia namque & bonitas}

objedi amoris eft menfura: _ideoque

C i _qvura

a) SeneCt_{Hb,q.debettefr\ c,#» b) idemL}

?<5 ) o (

£#-gvum

Deus

dignitate & bonitateresali¬

as omnes infinite _{fuperet, ejus amor}

illum _{longiflime excedere debet,quo,}

quaecunque prakter eumfunt, quantum-cunque etjarn nobis cordi fint,

excipi-mus, Accedit, _{quod nobis, res fin¬}

gulas creatas perluftrantibus, fiat

ma-nifeftum, omnes, bonitatem, quam poffident, participative habere. Hinc & nullae earum _{per fe arnore funt di¬}

gnas: fed, ut rivuli funt, ex perenni

bonitatis fonte, Deo, _profluentes,

ita nonnifi in ordine ad eum amandae

funt, & abiis ad boniomnis _originem ,

deduci debemus : ut fic, quicquid effc

amoris, ad Deum, qui foius per fo

bonus eft, tanquam ad centrum, ulti¬

mo tendat.

§. XIV.

Ex occafione _{jam di&orum, & ad}

penitiorem eorum

intelledum

, mihi

paullulum

digrediliceat, ad

difpicien-dum, _{quid de fpeciofo illomyfticorum}

figmento, Arnore, qui illispurui audit, habendum fit. Hunc nec ex fontibus

fuis derivare, nec natales& _proeeflum

ejus in Ecclefia, repetere, &

expo-nere nunc licet. In hac enim longo

) 0 ( §"€$• 37

tempore fuos habuitpatronos. Et fu*

periori feculo inftauratorem ftrcnuum na&us eft Francifcum de _Salignac Fe-nelonium, _Archiep. Camerac. Qui

anno _{1697Parifiis Iibellumedidit,quem}

infcripfitJ Explication des maximes des

faints fur la vie Interieure. Hoc evul-gato,tot & tantae in ecclefia reforma-ta & _{pontificia exftitere rixae &}

con-tentiones, ut alterum Eridis _pomum

in medium _{proje&um crederes. Quod}

libri, ex _{ejus occafione, hinc inde} ii>

vulgus emiflj teftantur. Adeo fan&ifii-mus Dei amor, _{qui hominum animos} vinculo _{pacis conjungere debet, tunc}

in acerba abiit _{jurgia. In di&o libello} Archiep. Camer. poft recenfitas & re* je&as plures amoris _fpecies, cum

ce-teris _{myfticis, urget,}

nosamaredebe-re _{Deum amorei}

quem purum&

per-fe&um _{appellat; i. e. qui omnem ad}

nos _{excludit rejationem: refpicitvero}

uniee bonitatem Dei abfolute_fumtarru

Quod tam hujusamorisdefcriptionea),

quam obje&o,quod hilce verbisponit*

indicat _{b),• Vobjet formel de la cbaritc}

eft la bonté, ou beauté de _{Dieu, frtfc}

$8 ) o (

/tmplentent, & abfolument en elle rneme,

fans aucuneidée,qui [eis relative k nous.

Verba certe _{magnifica magis, quam_»} vera. Et de hocamore vere dicipot-eft, quod defapienteStoico Plutarchusj

sqt Je *7®* *Ja[tis

yiymy»

Quod

dicitur, heic obtinere puto, medio

tu-tißimus ibü. Cavenda, ab una parte,

eft oftentatio _{Stoica; ab altera} irratio-nalis

_(ptÄauJicts

_{fcopuli. Fruftra certe}

eft, ab homine alium exigere amo-rem, _{quam qui ejus natura: conveni'}

ens fit. _{Eftnamque, exnatur*noftrac}

au&oris inftituto, nobis inditus _quidam noftri amor, Hic , licet facillime

ex-cefiii peccare poflit, immo, proh do¬

lor! _{faepius peccet, in fe tarnen, &} abftra<fte confideratus, morali

aeftima-tione indifferens eft. Hic, _inquam,

fui amor fons eft, ex _{quo amor in}

u-niverfum omnis _{ergaalios propullulat:}

lic, ut ratio i quare in rem aliquam_>

per amorem tendimus, h*c

fit,

quod

nobis _{aliqua ratione conveniens fit.}

Etfic, _qvumnon verfus_remquamvis,

fedeam tantum,_qu*ahquamnobiscum convenientiam , aliquam boni ad[nofc

pro-*4^4! ) o ( }9

pendeat; ubi nullus noftri,

inreintel-le&ui _{obje&a, adeft refpe&us, ad fm}

amorem nos allicere illa _neutiquarri valet. Hominem _{itaque exuit,} &im-polTibilia 9 quorum nulla eft obligatio,

Praeful Camerac. _{poftulat, qvumab}

a-more Dei omnem noftri rationem.* exulare jubet. Si enim , quod tarnen

impoffibile eft, Divina attributa nul¬ luni ad nos haberent _refpecftum, vi di&orum, noftro eliciendo amori

pa-ria non eflent; fed _ex infinitae _eorum

pracftantiaeobtutu ftuportantum&

quac-dam admiratio in nobis

excitare-tur , _qua quodvis eximium _, & excel¬

lens valde , licet nullam ad nos

rela-tionem habeat, _{excipere folemus *■).}

Sed _{quid opus eft, talemfingere amo¬}

rem, qvum Deus, qui inftitutum _a fe

naturae ordinem fervatumvult, ut

no-bis bonum, fe nobis reprafentet ? Et

quid, quaefo, tam vana heic opus eft abftratftione? Nam _{qvum abfoluta Dei}

bonitas a bonitate _{ejus erga nos, non}

nifi _{praecifiva mentis opera, divelli}

queat, {Perfettifimum namqtte optimums

C _{4 fariter}

c) csnf. Vefenfeld,gtorg* ttnlm. & vit.

40 ) ° ( !F6**

fdriter ex)flit ; quod> qua in re quapi-AWy fectindum Je Jpettatny eft perfeftio,

eademj reläta ad_{appetitum, fit bonitas,}

igumen _{itaque infinite perfeÜum} , hoc ipft infinite bonum eft, ficutiadrem

praefen-tem _{appofite dilTerit de Vries d)\quid}

in _{praxi illas feparant}

myftici,amorem-que comminifcuntur, qui nec Divinae convenienseftnaturae? Et_{quidmultis ?} fubtilitatibus fuis certe ita indulgent,

ist _{ipfi nefciant, quid dicant. In iis}

detegendisacutus eft deCroufaz, dum

{Ic _{colligit e)\ Finis non quarttur, n'tfi}

quid amatur : amare, porro, eftfteclare

cum _{acquiefcentia. - - - - Finemigitur}

ultimum _{fibi proponereDeum, eft ultima*}

tovelle _{acqviefcere in Deo,} Et_{> quoniam}

in _{acquiefcentia illa pofitd eft beatitudo,}

I)eum ultimum _{fmem fibi proponereT eft}

Velie _{fuam beatitudinem in ipfo invenire,}

Verum non leve eft, _{quod heic}

juxta occurrit incommodum: quodfci»

licet, (1 inamore Dei noftri habeatur

refpetftus, Deus,non propter feipfumÄ & _{fupra omnia, fed propter noftram} amari videatur beatitudinem» _Propter quod enint unum quodque tale eft> iUud

magis

•m) o (t#* it

wagU ejfe tale, diditat notus _metaph.

canon. Heic _{perplurimis haefit aqua.}

Et hinc illa: lacrima:. Si _{quid in} re-#

fatis _{difficili, qusque tot eruditorum} torfit _{ingenia, mihi tentare liceat,}

quod anteadidum, ficrepetendumeft. Ineft nobis noftri amor, nec _poteft non _inefle, convementer _quidem

bo-no Dei inftituto. Is enim

adfelicita-tem nos creavit. Fruftra autem hane nobis _{paraftet, finos nobis reliquiflfet}

indifferentes. _{Jamvero, qvum inter¬} nus ad felicitatem nos ftimulet

impul-fus, & eamin nobis non_inveniamus,

bonum Deum_{per am«rem nobiscum}

jüngere annitimur, ut ex ejus

fruitio-ne beatitudinem _{habeamus, qua nosin}

nobismetipfis deftitui perfentifcimus. Heic vero cautione non _{opus eft}

exi-gua. Ultimum aliquem finem däri,

ad _{quem ceteri omnes referendi fint,,} quique propter fe ultimo expeti

debe-at,exabfurdo rede_{probatAriftofeles}

Nempe,fi non enet, Trficsiari isjea

CL7rei(>0V ilVCLlXSVtjvxeti(JLcClctictvlijV

_Oggfyf.

Quis autem hic fit, rationis

vimexcu-tienti facile innotefcit, _{Agnofcit illa}

C s _Deum,

/) lib./t Etbic, Nicomach, f,zt

4* ) o (

H*-Deum,independentem rerurnomnium

caufTam _{j cetera vero ab}

eodependen-tia. Illum non decuifie _{quicquam a*}

gere, judicat, nifi propter finem fo dignum : i. e. fe ipfum, & gloriarrL»

fuam. _{Jam hunc cauflac primae fuifie}

finem, _{patet: eundem etjam}

caufla-rum fecundarum _{efledebere, fequitur.}

Et _{quomoda (verba funt Philar.^J vel}

(uwmus9 immenftu,opttmus , tndependens9

Vel_{gloria jummi, immenß tfc. ad finem} ulteriorem ordinari _{potefl, quin (ummiu} ipfe fubjiciatuv, & gloria fummi gloria

tua , vel alteriutalicujtu_,jummo _majoris,

fervire cogatur, & hac ratione fummus ipje negetur? Cautio itaque\ quamad« hibendam dixi, haec eft; ne hunc fi¬

nem , fuo merito ceteros omnes

fub-ordinantem, noftrae felicitatis amori

fubordinemus: ne _{hunc, qui ultimus}

femper eflTe debet, promedio

arripia-mus, Hunc enim fi_{femper praeftitutum}

habuerimus finem , rede Deum

ama-mus , ut fummum nobis bonum , ex

cujus fruitione noftram _percipiamus

beatitudinem: illam fcilicet non _pro¬ pter nos ultimo expetentes,fed ftudio

Divinae

4M ) o ( g-®- - 41

Divinac illuftrandar gloriae ejus omnem

fubjicientes amorem. Ab

hoc

vero

ordine quam primum amor

defleélatj

noltrae felicitati _{primas deferendo}par¬

tes, _quam perDei amorem

nobis

ob-tinendam _{proponimus, impius}

_{fit, &}

mercenarius, inque pravam &

dete-ftandam abit <. _{Qui igitur,}

cum Malebranchio b) , diftinxerit id,

quodnos impellit

adamandum,

afine$

feu motivum neceflarium amoris, a termino, quem ineo nobis libere pro¬

ponimus, illi tantopere non

obftabit

relativaamoris natura, quin Deus_prom¬

pter fe ipfum, & fupra

omnia

, ut

de¬

bet, amari poffir. Hacc dixifle fat ha-beo: rem hanc Theologis melius

e-diderendam _{relinquenst Et fic a}

di-greffione

hac ad

propofitum.

& XV.

Pulchre Seneca a); Magna pars;

peccatorumtoüitur, fi peccaturistefti*

ad-fifiat. Aliquem habeat animus, quem-»

vereatur, cujusauttoritateetjam fecretum

juum[anttius faciat. Sic dum mentino*

ftrae

h) cit. Budd, in not, Tb, mor.pag. 106*

44 ) ö ( £$*•

ftrae _{optimus Deus obverfatur}

,

obver-fari autem debet _{femper, timor nobis}

ingenerari debet. Eft enim

omnifci-us, & _{omnipracfens: ergo fic}

certe

vi-vendum _{eft , tanquam in conjfiettu}

viva-mus : _{fic cogitandum}

, tanquam aliquU in

fettus intimum injpicere pofiit, Et potefi.

Quid enim prodeft ab homine aIi_quide[fe fecretum ? &c. b). Eft juftiflimus: er¬

go, quicquidadverfus majeftatemfuam

commiflTumfuerit, non eft relidurus inultum. Et licet ad fui vindi(ftam_»

lento _{procedat gradu, tarditatem} fup-plicii gravitate compenfat c). Eft

po-tentiffimus: ergo jus fuum exfequi va¬

let. _{Quis itaque fandiflimas ejus leges} transgredi audeat? Timorem autenu

intelligo talem, qui fimul ad Dei

bo-nitatem _{refpedum habeat. Nec,} qui genuinus eft , poteft_nonhabere. Qui

autem _{absque amoris}

temperamento

eft, & ex _{pcenac metu unice orturrL.} trahit> ut Dei odium & aver(ionem_i

conjundam habet; ita _impius eft, &

Deo _{ingratiflimus.}

$. XVI. b) ldem _{Epitt, e)Valcr. Max*/,/,*./,}

•*$? ) o ( S®. 4f

§. XVI.

Deus eft veraciflimus: _{ergo fino}

harfitatione di&is_{ejus fideseft habenda.} Adhuc, _{qvum fit optimus>} potentifli-mus,

fapiéntifiimus,

_{juftiflimus,quique}

cura _{provida cuntfta difpenfat, omnis}

1

impie fedula de nobiscura abjicienda,

& in eum fiducia _{reponenda eft. Ad}

quod accedit, quod, nullo noftro praecedente merito, lucis hujus

ufu-ram nobis _{donarit, & infuper multis} hucusque cumularit bonis: unde eum, etjam in futurum, nobis _profpicero

velie, fperandi ratio eft. Nec,

quan-do cum adverfis nobis Ju&andum _eft,

animus _{defpondendus: fed Deo}

eo-rum eventus _{funtcommittendrj nobis}

interea fidenti _{exfpe&antibus animo,} quid de lllis fapiens ille omnium mo¬ derator _{potenti fua difpofuerit man».} Acquiefcendum » porro, eft Divina Voluntate:&,_{quicquid nobis} aprovida

ejus manu immifium fuerit, _patient! animo ferendum : _{qvum perfvafurru}

habeamus, eum in omnibus _quam

o-ptime nobis confulere. Et quid eft, quod adverfus eum _excipiamus, fi

du-riorem interdum illi _{placuerit nobis}

4^ -m) © (

diftribuere fortem ? _{Supereminenti} namque ejus domihio qvumplenifiime

fubfimus, de nobis _{gravius quid notL.}

poteft ftatuere, quam noftra eftferen-di _{obligatio. Multa quidem funt, in.*} quibus

providentiae

ejus rationem non

habemus

_perfpedam,

_{fic tarnen fem¬} per, cum M. A.Antonino a),

tenen-dum ; cii 7ruv to&vfißoUHv

itftöi'iug

rvfi-ßcuvsr o iay ttK&ßäg vne&iCpvha&rrif)

sy-fitjms,

§. XVII.

His de cultu interno didis mixti

eultus confideratio _{fubjicienda venit.} IIlo autem nomine _{mihi venit, quum}

qui fünt in cultu externi adus, curru

internis animi motibus _{conjundifiimi}

effedebeant._{Kamuteunque quisexter¬}

na_{figna adhibeat;linguam inDeilaudes}

& _{gratiarum adiones refolvat, corpus}

coramDeo profternat,genua fubmittatj manus_{complicet: nifi haec conjundam}

habeant animae _{propenfionem, cultus} exfuccus _{erit, & nullus.} Verum licet Deus fic animum _{praccipue atque in¬}

terna _{refpiciat, nihilominus tamerLo}

quum nos totos ei debeamus, ceterce facül'

) ° C ₄₇ facultates noftrse» celebrandae

amplifi-candaeque ejus gloriar, funt impenden-dac. _{Propterea vel maxime animartu}

& _{corpus federe, quo continentur,} ardiffimo, & _{focietate nunquam fatis}

miranda _{junxiffe videtur Deus, ut illa}

in fe _{conceptos pios motus in hoc}

ef-funderet: ut fic _{corpus cum animo >}

dida cum _{cogitatis ad ejus honorem}

& _{laudem celebrandam confpirarent.}

Poftulat infinita Divinac naturae

emi-nentia, ut honore, _{quo poffumus} >

ma-ximo eum _{profequamUr. Hoc autem}

ut _{hat, alios Dei}

cognitione inftruere» & ad eum _{magnifaciendum excitarc»}

debemus. Nam _{augetur honor objefti>}

quando tpft habetur a pluribus:

aftimd-tio &_{propenfa voluntas totius Orbis uti~}

que major eft aftimatione & propenßone

Untus _hominis. St fic _{etjam plus honoris}

habet, _{qui ad eandem fecum}

aftimatio-nem 0* pr_{openfionem adducit alios}

ptures»

ut rede fentit _{Schomer, a) Hoc au¬}

tem fuo officio vix _{quisquam felicius}

defundurus eft, _{quam fi internam a}

-nimi fui venerationem & devotionem ergaDeum aliis, _{publice & privatim»} pef a) in Tbeol,Mor,t,é.§.14,

48 4W)ö(}«.

per externa

pietatis

exercitia

teftatant

quam frequenciftime

fecerit: laudes

Dei _{celebrando, preces ad} eum

fun*

dendo, gratias agendo.

Eft

namque> Ut vere cenfet Seneca longum iterper

praceptay breve (Z>

efficax

per exempla.

Haec enim, Plinio judice c), hoc in fe

boni habent, quod approbent, qua

praci-piuntur, fieri pojje.

Nihil,

prafterea> magis frequens

eft,

quam ut

nobis*

in _pietatis

_{exercitio occupatis,}

_variac

rerum oboriantur imagines, _quae

co-gitationes in

diverfa diftrahunt,

&

tur-bant. His itaque ut obex ponatur 3

& animi attentio fervetur,nobis quam

maxime _{expedit, animi conceptus}

cer-tis _alligare

_verbis.

_Nec

_video,quac

_fic

ratio externos hosa&us ab internisita

feparandi, qvum

hi,

fi ardentiores

fint, in illos fponte faepe erumpant.

Qua de re

hoc iterum

pracclarum

eft:

Schomerijudicinm d)j £rga Deum

qui-dem non opus eft voce, nedum multava*

cey qui & _mentem noftram

intelligit,

&

c172nid , qu>* ipfienarrare poffumus, melius

nobis _{per(f>etta habet) attamen}

_animi

im-petusrumpitvocem: neque

it

a

creatifumusy

ne

4M) O (MI*

ne de motibus animi_{tntenjioribus}

corpus (£ lingva participent.

_Deniquc,

_qvummi¬

hi res fit cum _{adverfario, Thomafio>} ex _{ejus etjam caftris,}

pro confir-manda_{meafententia, argumentum}

pe-to. Concedit ille _{e), blafohemiam &}

contemtum _{Dei, etjam a&ionibus}

ex-terioribus _{declaratum, pugnare}

cum

reéta ratiope , quiacultui interno

ad-verfatur. _{Quare, dum ipfe alibi}

ficcon-cludit: _{quicquid focialitatem deftruit,}

J. N. efto _{prohibitum$ quicquid ver»}

ei_{convenit, efto}

praeceptum;meetjam, eadem _{oppofitorum vi, facile docet}

fic _{argumentari: quicquid}

cultui inter¬ no _{repugnat, J♦ N. eft vetitum}

5 quod

vero eum _{promovet, quod cultusfacit}

externus, _{J.N. eft mandatum.}

§. XVIII.

Ha&c, & alia _{plura, pro} adftruen-da cultus mixti _{necefficate, rationis}

redae didlamen _{fubminiftrat. Jam quae}

in contrarium molitur_{Thomafius,levi}

brachiodilcuti _{pofiunt: qvumanimura} contradicendi _{pruritu seftuantem magis} prodant,quamfingulare aliquodrobur,

quofuffulciantur, in fecontineant.

Pri-D _muiji

|o ) o (

mum_{argumentum,quod exrefpe&u}

ad

Deum fumit a), fi eam habeat vinij,

quam ipfa verba praefe ferre videntur,

cui _{refpondeatur, dignum non eft. Si}

vero eo fenfu _{capiendum fit, inquem}

ipfe iilud in notis torquet, quid ei

re-ponendum fit> exdi&is conftat. 2. ex-cipit b), hominis focialitatem,

percul-tus externi omifiiionem non lacdi dire¬

kte. Hoc _{pofitoj nihilominus tarnen}

ejus neceffitatem oftendit J. N. nam&

ea, _{quae indire&e focialitatem laedunt,}

prohibet. 3. dicitr), pium cordis

af-fe&um adionumnoftrarum

conforma-tione ad divinam voluntatem declarari

melius _{pofie, quam per illos externi} cultus a&us. Sed tunc _ignorat»

con-junéla valere: nec meminit, hoc eflls facienåum , nec alterum omittendum d).

Et _{quid, fi dixero, per cultus externi} exercitium non tarn fiduciae fociorum

erga fe invicem, quam multo magis

Divini honoris intendi_debere augmen-tum?anvero _{hoc,eo,quo di&um}

_eft,

modo, per folam vitae integritatem.»,

vei

a) conf\ ejus J,p.JD. Lc. §. 12. h) §*

*) _{confejusintrod. adphitofoph. mor.c,j.d)}

) ° ( T»

vel _{per eam melius procurari poteft?}

4. Objicit*)* preces, ländes,

&gratia-rom adionesnoneflfe_{neceffarias,qvum}

Deus mentisrecefius intime_exploratos

habeat. Sed _{quis propterea cultunu}

externum Deo _{exhibuerit, ut internus}

cordis fui affedus & defideria ei

inno-tefcant? _{Neque enim preces internac}

ad hoc necefiariae funt: nam, _quibus

indigemus, Deoanteomniafecula

per-fpedum fuit. Cetcris ejus

exceptiun-culis, brevitati ftudens, obviam iro

fuperfedeo , & inftitutum perfequor,

§. Xix.

Qvum animum adjiceremusad con-fiderandumDeum, infinita perfedio-numnobis _{occurrebatprseftantia. Hane}

etjam manifefte adeo reprxfentat ftu-pendum hoc univerfitatis théatrum,ut> quotfunt

Divina

operaVtot etjam Ejus potentia: , fapientiar, & bonitatis

pu-blicos habeamus teftes _{& -praecones.}

Noftrum _{itaque> qui fic Deum maxi¬}

mum efle opificem _{intelligimus>} hop effc,

_fupremam

_{ejus &}

_{inacrtjmabileni»}

prorfus excellentiam mirarf, & ve*

D t

fi

4M ) o C

S«-nerabunda mente _{fufpicere,cum omni*}

moda nofiri fubmifiione. Et _qvumj

Déiis, dum tot _{undique colIucentia_»}

perfedionum fuarürn relidavoluit in-dicia,nos_praecones earum idoneos,vo-ce Tcilicet & _{lingua cum rationis ufu}

conjunda inftrddos, crearit; etjam_*

hane eximiam facultatem laudibus_ejus frequenter celebrandis impendere de-bemus.Ad hoc vel _{ipfae in aére}

volitan-tes avieulaenos_{excitant,quce increatore}

fuo laudando atfidue concinere _quafi

videntur. Et hocvult _Epidetus 5aum

pie (lC loquitur*)t Silufcinia ejfem? fa»

cerem ■> quodlufcinta. £)vum _autem horn0

vationalis natu* _{[im, quid faciam? Lau*}

dabo beum, nec _{ceßabo unquam.}

Exdidis _{etjam fluit, quoties de Ded}

loquimur,

id cum profunda animi ve-fieratiorie _fieri, nec nomen _{ejus per}

fruftraneam _{ufurpationem profanari} debere. Porro _veneratio,

quamemi-tfientiflimae Divinac _majeftati

debe-mus> hocetjam _poftulat,ut neterherd

}nrémuii Qua ratione hoc fieri pofiit,

öptime his verbis _{docetPythagoras£,)>}

W 4) c\t.Msrn deverit,rel* Cbriff,

0 _{C tj}

pvj ofivvvcti

0£o\,

dtrzéiv

dvnv

detv

dfyo-tr&v

mfaeiv

Sed

fi.fandbum

juris

ju-randi vinculum fermoni nqftro

con-firmando omnino aidendum (it,fedulo

cavendum eft, ne fiat in re falfa, &,

qua: promifla fuerint, ne temere vio¬

lemus. _{Quidenimimpiummagis,quam} fandtiflfimo Divino nomine ad

fallen-dum alios abuti, & non fervare id ,

quodcoram tanto tefl:^

vovifti?

Quan^

ta _{gentilibus etjam fuerit juris jurandi}

(ändtimonia, _plnrima eorum teftantur

didfa. _{Quo etjam fpedtat pulcherrima}

laus,_{quam PlutarchusSocrati tribuic c)r}

qvum verba , qua: adduxerat, ab ipfo

ferio _{prolata effe inde probat,}

_quod

nomen Divinum nominaflfet, x

inquit,

h^uvivoyAvog

Ti

é

GrQfs*

%£ij0tc7O

dv 7«

*Jx

cviy&Tl.

§. XX.

Qvum omnia, quibusindigermis,

bona a Dei nutu prorfus dependeant,

& _{promtiflima fit ejus voluntasea}

_nobis

largiendi, humiiibus precibus de illis

exorandus eft. Sed qvum multafint»

|uae, an vere

nobis

profqtura fint»

D _f > igno*

54 _{"WS )} o ( *«■

ignoramus; non _{femper certam boni} alicujus fpeciem, aDeonobis

exhiben-dam, _{precibus noftris determinare}

de-bemus: _{fedprovidac &optimacejus}

vo-luntati _{relinquendum eft,}

quid nobis impertiri velit. Noverunt &id

gen-tiles, qqod vel _ex hoc Socratis _didlo, a Pfann. ex _{Xenoph. memor. addu&o}

*) conftat: bu%S7v _{ffgcg tdv ©gov d,7rXag}

"J'dpxfä

ÅtJovcti,

dg fcy Qeoy K&?kigu _itJoJd,

iyiict bsi. Tantoautern

frequen-tius Deus _{precibus adeundus,}

ejusque

benevolentia nobis concijianda _eft» quanto plures Tunt, quas experimur,

neceflitates noftrae: & _{quanto certius}

nobis _{conftat, ab eo folo in ommbus}

auxilium exfpedandum efte_{j quacque,}

noftris confifi _{viribus, non invocata_.}

ejus ope, aggredimur, haüd feficit

ter nobis cedere. _{Id perfvafiffimum} fibi

_{habuereprofanas}

_{gentes: ideoque}

de _{realiqua,praefertim}

majorismomen-ti, di&urae vel _{fcripturae Divinam fibi}

expofcebant opem. _{Quod apud Poetas}

& oratores earum _{paffirn eftv^dere}

Idem_{etjam innegotiis aliis, praefertim}

publicif

*)in Syftem, Theol.gent.pur. c,Mt. U*

) o C SS publicis, ut in

magiftratibus

creandis,

legibus

condendis, bellis

fufcipiendis,

obfervabant. _{Quin & annum & diem} aufpicabantur,

eundemque

Bniebant,

& ad menfam accedebant? precibus ad

Deum fufis. De _{quibus omnibus}

pr<e-clara eorum pronunciata, &

fimul

di-verfas _{precandi formulas in}

_eopia

_ad^

eunti _{fuppeditabit Pfann. c).}

_Erunt

denique preces

ad fandam

Dei

volun-tatem _etjam in hoc conformatac, _ne,

quac vana &

inhonefta

funt,

abeofla-gitemus. Sui feculi homines

propter-ea fic reprehendit _{Seneca: d) Nunc}

quanta dementia ettbominum J Turpifima

votaDeo_{infufurrant: (iquisadmoverit}

au-rem, conticefcent: , quod fcire

bomi-vem _{nolunt, Deo narrant.} Et _mo.net* ut _{fe quisque confulat,} 0* in fecretufri__»

pettorisfui recedat, 0*injpiciat, quid ta-citus _{optaverit e)>}

Cum _{precibus conjundae}

_{eflfe de.i}

bent _{perfolvendac Deo gratiarum a.}

diones. Sicuti enim lllis Divinac

bonitati & _{potentias nos}

_confidere

te-ftamurj ita hane re ipfa experti, dum

votorum _compotes

_fadi

_fuimus»

hu-D _{4 millimas}

5

<5

) o

(SM-millimas gråtes _{Deo repcndere debe- ,}

mvrs. In

_{habendisagendisqueDeo}

gra-tiis _{magnam cultus ejus confiftere}

par-tem _{etjam gentiles noverunt.}

Etquis

non idem

_{agnofcat?Quam}

magnts enim multisque nominibus homo Deo

de-vindus fit t ftupidum efie, qui

non_»

cogitet, quiquecogitandonon animad-vertat, _{plane caecum, cum Mornaeo/)}

jure dixerimus. Equidem tot _tantaque

funt _{bona, quibus indies a Jargi(Iima_t}

ejus manu cumulamur, ut, _{qui hacc}

rite _{acftimaverit, quod de Euthydemo}

cx _{Xenophont. mem. refert}

Pfann.^-)

facile _{credat, fola unicaque de hominis}

bus cura Deum _{occupari b)* & cuirLi} eodem merito_{doleat, ^jug^Q}

©g*

lv-t^yanctg hk av stg mrs

cLvBgcßTrvv cc%lcii$

dpsißsS'cu

_Jvyctjcu»

§. XXL

Quod ad _geftus externos, in cultu

Divino _adhibendos

, attineti erunt hi

ab omni

_fuperbia

_{alieni, & humillimi.}

Qvum

enimhomines in eminentia

con-ftitutos, /) inhb.de verit, relCbriÜ,c. 16._g)c*c,

ij)Evöbiwerentur_{Senec, l 4.debenef,c,4,}

) o ( g-®«

ftitutos, reverentiae _{fignisexciperemos} Clt; _{quanto magis ad omnem}

fubmifii-onem _{compofiti erimus, quandonobis} cum celfiffima Divina _{Majeftate nego¬}

tium eft? _{Quinam hi erunt fpecie,ra¬}

tio definire non _{pofle videtur:}

intel-ligit tarnen eos Deo exhibendos efTe>

quos confvetudo, O' noftra ipforum <eßima*

tio_{fecit fummi honoris venerationü in*} dices _{a). Multis ufu receptum eft,}

cul-tum _{peragere, aperto capite, oculisin}

coelum _{fublatis,velin} terram demiflis,

corpore eredo, vel proflrato, fub-miriis _{genibus, manibus in coelum} ex-panfis. Quod & gentilibus obfervatum fuifle, paffim in fcriptis eorum

occur-rit. Fuerunt & _{apud eosdem alii}

ge-ftus_{fupplicantibusuiitati,quos exvariis}

audoribus _{congeftos apud BriiTon. b)}

videre licet,

§. XXII.

Deniquepietatis cultoricommen«

datiffima effe debet obedientia Deo

pracftanda. Etenim qvum _multac

ju-ftiffimaeque fint cauffe ? ex quibus ei

in

d) Schorn. in Theol.Mor. c,6.§. 13. b) de

*8 4M) o ( J».

in nos abfolutitfimum _{competit impe¬}

rium, omnes tam internosanimi

mo-tus, _{quamiexternas a&iones, ad}

fan-dliffimam[ejus voluntatem conformare

debemus. Si _{gentiles confulimus,}

vi-debimus hane _{quam maxime ab illis}

fuiflTe incuicatam. AnimadveYto,z\tPlin.

d) Deum tion tant accuratis adorantiunts

precibus> quam innocentia &(anttitate U-tdri: _{gratioremfo exifilmari}

, qui delubris

ejuspuram caftamque meutern, quam qui

meditatumcarmen _{intulerit. EtCicerob}

J:

Calle_{jubet lex adtre Deum}

9 animo

vide-licet) in quoJunt omnia, Nec tollit ca.

ftimoniam corporis : fed hoc oportet

inteUi-gi; qvum multum animus corpori praßet,

cbferpeturqs, ut caflo corpore adeatur>

multo _{ejfe tn animis idfemandum magis.}

Ex Clem; Alex. refert Pfann. c)

Epi-dauri _{templi foribus ejufeemodi}

prae-ceptum infcriptum fuifle, ut, _{qui illud} ingrederentur, inde admonerentur fi-bi vita: _{integritati operam quam maxi¬}

me dandam efle. Huc _{etjam fine}

du-bio_{refpexere follemneseoruminfacris}

ritus:

a) in Paneg. c.3% b) l, z. deteg.r. 10.

tonf.Senec.ep, pf.de benef. c, 6.Cic.l.2,da

) o ( 59

ritus: ut facerdotes Candida & lirrea_.

induti efient _{vefte^j; & utalbi}

colo-ris

_{pecöraofFerrentur &c.}

§.

XXIII-De_{cetffro,Iicet hominis vita perpetuä}

quaedamDei magnificentiflimorurnque ejusoperummeditatio efie debeat; huic

tamen, _{peroccupationes alias,}

_quibus

diftringitur

j non ita

quovis

tempore

vacare poteft. Ideoquecertumaliquod

tempus_{eligendum eiTe, rationisdu&ui}

reliéli _{intelligimus, quo mentern ad}

Deum _{elevemus, ejusque}

_{benehcia ad}

animum referamus. Certum _namque

tempus aliis necelTariis rebus determi-namus, _quidni

_{& omniuhri mäxime}

ne-ce.ftariar, cultui Divino? Ömncs dies'

in _{fp Ii dum creatoris benéficio}

debe-mus■: cur non & _{aliquos ejus honori1}

cbnfecremus? Et cur omnes _corporis

necetfitatibus _{impendendi ? funt&}

ali-qui certe mentis curac relinqiicndi. Ad_ha?c, _qvum éa fit mentis noftrac_con¬

ditio, ut plura fimultaneo

a&o

rédto

compledti nequeat; idep ut ha?c, ad

Deumliberius

_{appliceturitantifpfcr}

_dum

tfö _{-m) o c}

cultui_{ejusvacamu?> mundana,quaenos}

impediant, negotia feponenda effc. >

ltidem _{per naturamconftat. In his}

gen-tiies _{quoqueconfentienteshabeo: illis} enim ufitatata _{fuit dierum diftin£tioa\}

Unde& Witfius ita _{loquitur b): Fcria~}

rum_{feflorumfofoUemnitates adeo cum} cul-tu Numinis _{conjunEla funt> ut,}

ubicun-que bunc , ibi & illas inveniamtu*

Quo-modo _{etjam apud eos interea}

prohibiti

cenferentur _{profani labores, fed cum} difcrimine _{aliquo, vel haec unius}

Ma-crobii verba docent _{c). Affirmabant}

fa-cerdotes _{pollui feriasy ftindiElisconceptistfe} opus aliquod fieret. _p. p. SedUmbronega¬ bett eum _pollui

y qui _opus aliquod vel ad

JDeum _{pertinens, facrorumque cauffafe*}

tijfety vel_{aliquid ad urgentem vitst}

utili-tatem_{rejpiciens aBitafet* Se}

av ola denifo confultuty quid feriis agi liceretl

refpon-dit ? _{quod pratermiffum noceret.Si bos in}

fpecum decidiffet, cumifpaterfamiliasi

ad-hibitis _{operis, Uberajfet}

y non eH

vifusfe-rlas _{polluere. Nec illey qui trabem teBi} fraElamfulciendo ab imminentl vindicavit

ruina.

a) conf. Rofm. in_{Antiq. R. I 4. e.3. b)}

Sn_{dEgypt. 1.i. c. c) de divers.dierum}

atpud Rom. in Sa1.1. 1. c.i6> conf. Qolums,

4M ) o (

ru~wa> _{Hucusque rationis}

limites5qui

novit, quousque proferendi

fint,pro-fert. Occurrunt dida varia in

Judae-orum , patrum _, &

gentilium

fcriptis,

qus apud hos feptimi diei

cultus

mon-ftrant _{veftigia. Illanuncnon}

_adfcribo*

qvum pafilm legentium

oculis

obver-fentur. Videri _poteft

_vel

_unicus

Gro-tii libellus d), ubi pleraque eorumin

compendio exhibentur.

Sed heic

Oe-dipo non opus eft

conjedore.

Certe

quem fenfum habuerunt

gentiles

do

feptimidiei follemnitate,

hunc

primum

debent inftitutioni_{Divinae, quacunque}

ratione _{hujus notitia ad eos} pervene-rit: licet de _{feptenario numero multi} varias _{ineptias effinxerint,}

_^uaepafiim

occurrunt. _{Comparet & apud}

Philo-pon. e) quidam ingenii lufus

de

nu-fnero illo, qui

xojuxptfa"])(

dg/SjuySjxij

illi merito audit. Eq abfurditatis pro-labitur Marshamus _{/)? ut feptimi diei}

fandificationis _{otiginem jEgyptiis}

vin-dicet 4) de Verit. reHg. Chrift. /. /. c. jö. in

itot._conf. &Brunsman. Sabbatb.cjtiies l.XI

t. _{j2.& a/ii perpluritni. e) I.7. demundi}

creat. c. _{14. f) in eangn%} Qbron* _./Egypt«

6l _{4M )} o ( }«.

dicet, A _{quibusad Hebraeos etjam eam}

dimanalfe_{allerit,adhibitaratione,quod}

illi _{fingulos dies fingulis planetis}

primi

dedicarint* & ficmorem _{per feptenos}

dies tempora fupputandi excogitarint* Verum deeo non _{difputo, quibusnam}

prima planetaria dierum denominatio

fit _{aflignanda. Tribüat hanc}

Aigyptiis

Marshamus: habet _{etjam alios pro} in-ventionis illius _{gloria pugnantes. Sed}

hoc_{probatii dari non pofle}

crediderim* jügyptiorum primum fuiiTe inventum*

ut _{feptem omnino diebusomnium die¬}

rum circulus eilet

concludendus.Cef-te unde eundem fic concludere

didi-cerint _{Hebraei, ut nec in hoc pun&o}

quicquam Aigyptiis debeant, viri

erU-diti dudurri monftrarunt- Sunt _{&, qui} volunt _{gentiles a primaeva Divina}

dif-tributione hane _{temporis periodurru}

haufille. In _{quorurn numero fe profi*}

tetur _{Philoponus hifce verbist}

ExeTfO J* uyjv crufjcmQtoVtflc&i 7m<nv

dvSgu»

TTsig £7r\ci _ftovotg eivccj _{vjftsyts, arnvee}

ictvjccg oiVoLKvKÄiiyjSvcti 7w c\ov _X^"

vov liva, &i> _{"jbrjx Åcyov sw} 'ii7tuy _é\sgov

,

$

fjLovov) ov

iigyxe Muvaijs

> Et R. Jehuda in

Sepher Cuzri h):

4M ) o ( **

Vn dik nn _{p«n raten:}

_iws

:DI« Dm« "TD^ IWfcO COT tfHÖ©

Poßquamhabitata eft terrat& multiplicati

funt homines5 numerarunt dies> quem*

admodum eos diftofuit Adam. Sed _CX

latiffimo hocce dicendi _{campo, quem} ingrefifus fum, pedem refero: cetera

Theologis relinquens. De Sabbatho

enimfuperiori feculo, inter praeclaros

eruditionis _{gloria viros in Anglia &} Belgio ita difceptatum futt, ut> dicen»

te Schookio /"), a pradis Belgicis nibilt

nifiSabbatbicum, prodierit, ipfo Sabbatho

vix _{ferias concedentc. Nec}

infequentl-bus _{temporibus esedem concroverfiae} fopita: jacuerunt.

Multa, quae circa hane materiam di-ci _{pollent, fuperelTe fateor: verunu}

heic _{pedem hgere, praefixi brevitatis}

termini _{jubent. Quae claufulae loco}

apponantur , digna occurrunt verba_,

Claubergii k): g)uemadmodum Detts vi¬

ce s _{temporum conßituit^ ut aliquandofe¬}

lis lucef aliquando ftellis illuftremur> ita

& _{quandoque Jcriptura , velut fole,} qua»-doque natura ßeüis? aternum Deum

con-

templa-1) inpraf traft. deSäbb. k) decognit,

<*4 ) o (

tempUhimur. sie animadvertemus quidlun&tf fiellarum bemficto, quid ve

ro _{amplitis meridianafolis luce}

cernere

va-ieamus. Faxit autem _Deus, ut _{qui jatn}

hoc _{animadvertimus, gratiam ejus}

hu-miHime venerari _{difcamus, qua nos}

ex tenebris, in _{quibus nobis}

oberran-dum _{fuiflet, transferre,}

&fulgentifli-mo revelationis fuae _jubare

collu-ftrare _{dignatus eft \}