%jG
Α. Ν. G.
dissertatio academicä,
De x
U X O R I O,
'
A
C^LiBE ROMANO
PENDENDO,
QUAM,
consensu amplsss. facult. philos.
JN LYCEO, QUOD UPSALLT FLORET,
Sub PRvESIDIO
VIR/ CΕ LEEER
'Mag. PETRI
EKERMAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. et Ordin,
Facult. Philosoph, h. t. DECANI.
PUBL1C/EBONORUM CENSUC/E $ϋΒΜΐΊΤ1Ί
ANDREAS NIC. GR0NBERGH,
OS IRO GOJHUS.
m AUDIT. GUSTAViANO AD D. X. DECEMB,
ANN! MDCCLVH,
Η. A M. S.
VFsåLi/E, Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr,'
Bruks HERRARNA vid Gufuiris Bruk, hårads-håfdingen
välborne
Herr GUSTAV SPALDENCREUXZ,
Herr ERIC
WESTERBERG,
Hoggunflige. HERRAR·
Er. Villiga. Möda. For. Rikets. Biomffrande. Sållhet.
Synes. Allom.
Af. Tydeliga. Marken.
Jåm. Och. Måffings. Tillvårkningar.
Nål-Ock. Knif-Fabriquens. Idkande.
Samt·
Samt
adel och högaktad
höggunstige gynnare,!s
Bora. Med, Heder. Bemotas.
Nekas. Knapt.
Af. Siåifkåra. Sinnen.
Att.
Tackfamhet. Bor. Vörda. Välgärningar.
Ar. En Kår. Lag.
Af. Forbindelfen.
Land
Landbrukeis. Sorgfålliga» SkotfeL
Vittna. Därom.
Hår. AL Förbindes. En. Hvar.
Att.
Ådaga. Lägga. Skyldig. Årkånfla.
Men* Min. Plikt. Fördublas.
Af. Edor. GunfL
Mot. Mina Föräldrar.^ Och* Mig.
Jag. Drillar. Därföre.
Lägga. Delle. Rader. För. Edra. Ögon.
Tili. Ett. Tekn.
Af. Den. Vårdnad.
Jag. G6mt. t Mitt. inre.
Våren. Benägne. Tolkare.
Af. En. Välmenande. Enfaldighet.
Hafven.
I. Öiniint. Åtanka,
Den.
Som. Med. Ifver. Önfkar.
Eder.
Höggunftige. Gynnare.
All. Jordifk. Sållhet.
Under.
Långt. Lif.
Till. Det. Allmännas.
Ock. Min. Fordel.
Lefver
HÖGGUNSUGΕ HERRARNAS
ödmjukafie tjänare
ANDERS GRÖNBERGH,
ocieiatern dvifem, ut fecurarri de- gant mörtafes vitam , inirarn ine»
undamque efle, quia per fe patet, fumma utique erit neceiljfas con-
jugii , quip.pt: quo fublato,· nulla confiilef, prasdariiiime licet fun- data, Respubüca; quod itidem in»
eulcat Hennlngus Årnifseus: Rei-
, bliese intereft, ut conjugia fint frequentia , fne quibus illa nec Rare poteil, multo mi¬
nus vigere & adcrefcere a). Homines seque, ac bruta animantia, fuum confervare genus ohligatos eiTe, infi-
cias ibit nemo i etenim naturalis Ulis ineft infiinélus, ad
mufuam exitimulans , eamque tenerrimam 9 confortio-
nem , quam vi tio nefas eil adfignemus naturs, quafi in-
haerens efTet peccati labes, pri.morum parentum vitiofi-
tate, in poileros transfufa, cum conftet DEuni, omnldm
reétorem fapientiflimum, voluiflfe , ut genus humanum
nonad incitas reds&um evaaefceret, fed, aniore fobo- 3is
)5 c &&
Iis procreandoe, immenium adaugeretur. Quare Seneca ,
Tragicus Pogta b):
Providit ilie maximus mundi parens, Cum tam rapaces cerneret fati minas;
Ut åamna [emper fobole repararet nova, Excedai> agedwi, rebus humants Venus*
Qu<z Jupplet gc reflituit exbauftum genus>
Orbis jacebit fquatlido turpis fitu;
Vacuum βne ullis claffibus βabit mares
Alesque ccelo deerit, & fylvis fera; So!is Cf aer pervius ventis ertt.
Et Dionyf, Halic, c) natur«, inquit, hoc eft opus, ge«
nerare, concipere & partum ferre« Huic fini refpondec
formatio mulieris , marko adhiefurse , id quod fufius e-
iiocemur ex facra pagina. Numinis autem mandato na-
turaeque ducdui ira conformarunt homines obfequia fua ,
ut diverfas orhis ρlagas tandem diverii frequentarenc populi. Crefcente vero ifta multitudine , malitise atque
livori C3mpus aperiehatur , quo alter, alienis inhiando
bonis, alteri modo inftdias ftruxerit, modo in ilium vi
invaferit: quare, mihi conjecftari liceat, indudi moria- les, padis, publicam ut tutarentur fecuritatem, violen-
tas hoftiumque incurhones refringerent & fuse eo melius perpetuandce profpicereht faluti, fe invicern obftfinxe-
rimt. Unde Horatius d):
Oppida ceeperunt muntre , ponere leqes,
Ne quis pur ejjet, neu latro, neu quis adultcr.
Et paulo inferius e):
ßura inventa metu injußi fateare necejje eft,
lempora fl faflosque veIis evolvere mundi,
Hinc ort« locietates civiles /) , quarum felicitas exo- ptata numerofa probeque educata metienda eft ci-
vium multitudine g); & , ut quisque fociorum acl fi-
nem confedandum obiigatur, flc ad rationes, quibus ob-
tineri
<5*5? ^ <5 (
tlneri poflit 5 fequitur ergo unicuique injunkum efie ,
matrimonia ut contrahat prolis glgnendos educandseque cauffa, cujus ex neglecku, faciie omnibus liquet, rem- pubiicam perrnukum capturam fore darnni; corpus e-
nim civitatis, quamdiu per crebram liberorum genera-
tionem firmatur, incolumeftat & vivit, deficiente vero civium numero , qui corpus efficit, Iabi incipit & in perniciem ruit, difficile admodum reparandam. Con·
jugium itaque recke vocat Cicero, principiuni urbis &
feminarium reipubiicEe h). Matrimoniorurn indivuifos
effe comites varia incommoda atque onera , Atlanteis fcepius, quam debilium, humeris hominum fuftinenda,
nemo neget 5 unde Theodeéles dicere folitus: uxor &
feneckus eadem res fuut, utramque concupifcimus, ad- epti contriftamur : fed recogitandum, quod extra con- jugium neque vivere poifis, fine moleilia, quare Socra-
tes , utrum, inquit, facias, pcenifebit k). Saluti ergo perpetuae potius, quam brevi voluptati ut confuiatur,
iuadet Q. Metellus Numidic. /). Licet vero graves ad¬
modum rei uxorice fint moleftiee, dulcibus tarnen levari
& oblitterari emolumentis atque jucunditatibus, fl jufta
fuerit animorum confenfio, ufus quoque fert domeilicus:
& jure Tic erit interrogatum a Tacito m)? Quid hone- ftius, quam uxorium levamentum ? Forfitan cuidam vi¬
deretur, poiygamiam , ut loqui folent, fimulraneam, a-
ptam etiam fore ad hunc fcopum felicius obtinendumj
fed , ut voluntate Delnaturseque eft adverfa 11), itanon
ieviterpraepediret benedkklonem naturalem: quod enim pluribus commune eft, fölet contemni apluribus, ubi et- jam multitudo uxorum, mutuus difficile fervatur amor,
fed rixse atque jurgia tollerem fsepe.cohabitationem, nec
non educatio liberorum periclitaretur & quae plura.
Quin alii concubitus illiciti iummoperenoceant reipubli-
cse, nullus dubitet, vires enim corporis non rnodo, fed
facul-
«i? ) 7 C
facultates rnentis fegnefcunt, ut ultimas infelicitatis vi·
ces Tibi accelerent, qui immature & nimis venerem ex- ercent, vel, ii diuturnioris sevi menfurarn largiantur ils fata, frag lem tarnen & miferam traducant eetatem, cua-
re Cicero : libidinofa & intemperans adoleicentia efter-
tum corpus tradit feneeftuti; & ex hoc corpus civile roul-
tum capitdetrimenti. Ne vero his diutius immoremur,
allatis jungemus antiqua , apud Romanos, ftatuta con~
jugiorum.
a) DoSf. Poltt. c. q. b) Hippolyt, v. 46y cd fiqv.
c) Praecept. de orig. nuptiärum Jf. Η Ϊ d) derni. 7. Sat.
HL v. ioj. e) L. cit. v. 11 112. f) Hetnecciiljus nat.
£f Gent. Lib. 11. jf. 13. g) Docl·. ac Prof·. Bereks Al·
manna Hushalnimj c. 2. b) Oßlc. T. c. /7. Cfr. Frid.
Balduinum , de Caßb. Confcicntiue , Ltb. IV. c. 13: Ä)
7. I) Gellti Noll Att. L c. 6. jf IL m) AmmL
III. c. 3q. ») Heinec.Jusnat. LfGent.L. II.jf.XXXVI.
§. IL
Res Romano», non adeo in fuo ortu magna?, neque fat firmis innixa? fundamentis, fupra fidem, brevi aitas egerun? radices. Etenim, interjerto temporis intervalio,
tisque eo creverunt > ut Roma Domina & Regina falu-
taretur totius terrarum orbis. Quse gens incomta, &
varits notata fceleribus, huc, faéfo velut sgmine, con- fiuxit, adeo pollea inclaruit, ut» bonis exempüs,omni-
um regionum incolis preeluxerit. Legibus prsecipue au-
<ftam voluerunt Romani felicitatem & fecuritatem fuam, probe fcientes, virrutem beliicam, miraculo fane proxi-
mam, foris n5hil profuturam, nifi bene decenterque do-
ir>i viveretur. Quapropter follertiorem exercuerunfmc-
rum cenfuram, per magiftraium folenniter conflitutum , qui Cenfor dicebatur. Officium vero Cenforum taleex- ßat in legibus antiquis o)> Cenfores populi ievitates,iC foboles*
) s ( ι
,5foboles , familias , pecunias cenfento : urbis tenipla ,
,,vias , aquas , aerarium, ve&igalia tuento: populique
„parteis in tribus diftribuunto: exin pecunias, sevitates,
„ordines partiunto: equitum peditumque proiem defcri-
,,bunto : cfilibes efje probibento: mores populi regunto:
„bohi funto &c. Sic cognito negleétumconjugiorum ir-
repfiiTe , non ieviter eorum commoda iufflaminantem,
maxime eis curas fyit, medicinarn , ne longius ferperet,
huic parare malö. Fecerunt ergo legem, fecundumquam
ses, pcence nomine, (oiveret is, qui, nulla duéta uxore,
ad feneébutem pervenerat. Haec muléla eis eil impofi-
ta, qui vel cadlbes vixerunt, liberorum procreatione,
alteri non profpicientes feculo, vel orbatis , qui quideni
conjugiuminierant, fed mutui magis auxilii, quam fobo-
Iis gignendee cauffa , dicla efl: UXORIUM; hiec enim
verba/apud Feftum ρ) leguntur: uxorium pependiiTe di-
citur, qui, quod uxorem non habuerit, £espopulo dedit.
o) Cic. deLegib. III. c.j.cfr. Difp.t fub Ampi. Vr<z-
fide Ventilatam, de Animadv. Cenforia Α. r/42, α C/,Mag,
And. Sbrftrbm VenneL p) L· XX.
§. III.
Rationes, curanuptiis tantopereabftinerentquidem
Romani, variae fuere. Amores primum furtivi, potius
enim libidinis fnim iliicito exftinguere voluerunt & va-
go concubitu , quam perpetuum moleftumque fufcipere
matrirnonii jugum. itaque confuetudinem hanc ipfe Au-
guftus increpat, apud Dion. Ca/T. q): cu γ»ς του μοναυλία χαίξετε, Iv άνευ yuvocivMV ^iocyyjTS. ατε εςιν, o^is
ύμων tj σιτέϊτοοι μόνος, η κχ&ευοει μονος, άΧ s^cvaltxv κ, υβξίζειν , κ^ άσελχοίινειν, εχειν ε^ελετε h. e, neque adeo
vos folitudo vivendi capit, ut absque mulieribus degatis,
zc non quilibet veftrum menfae lecTique fociam habeat,
fed licentiani libiclini ac lafcivise veftroe guaerltis. Deinde
multos
«W 3 9 C Ρ
multos abfterruit luxuria matronarum r), inde a prlmis 8»tatulis$ pro earum vero immoderatis fumtibus , patri-
monia opesque fuas viri faéli profundere noluerunt;cum enim fpeétacuta adirent, ludosque frequentarent theatra- les, pretiofo veftis habitu ornarentur, necefle fuit, quod
indicat etjam Ovidius s):
Utredit itque frequens longumformteaper agmen, Granifero folitum dum vehit ore cibum.
Aut ut apes(altusque Juos, & olentia natte Pafcua, perflores éf thymaJumma volant·
Sic rutt in celebres eultifftma femina ludos.■
Copia judicium fepe morata meum elL Spettatum veniunt, veniunt fpettentur ut ipfé.
Sic, cum dies fefti recurrerent & facraanniverfaria,fin·
gulae in eoelaborarunt, ut fplendido apparatu , & libe-
ralitate prodiga, maximum fibi vindicarent honorem δε
prineipem fere locum , quarum de luxu facete loquitur
Plautus t):
Verumprius quamgallicantent, que me fomno fufcitet%
Dicat:da mihivir, Calendis meam quodmatremjuverit:
Da, qui faretati da, qui condiatida,quod demQuinqua·
tribus:
Hec atque hujtts ßmilia alia damna multa mulierum,
Meuxoreprobibent,mihiquaebujus fimilesJermones/erat.
Lepide idem perfequitur Terentius: nofti mores mulie¬
rum , dum moliunrur , dum comuntur, annus eil u)*
Tum facilior bis, qui caelibatum vovebant, patebat ad honores aditus, neminé Ulis negante fuffragium, ob he«
reditatem, quam quisque fpe devoraverat. TeileHei»
neccio v), multi quoque, Philofophise cauiTa, conju- gium intermifere. Cum ita fe res habuerit, non mirum adeo abhorruifle Romanos a nuptiis, utad conjugiaprae- miispeenisque efiént exhortandi, ideoque Cenforia illa
quaeitio folemnis: Ex aniini tut fententia, tu uxorem
B habest
) ίο (
habest Rem vero totam conficere videniur Tabulancj-
ptiales, in quibus haec folennte verba frequentata legi-
mus: liberorumprocreandorum, vei creandörum,vel qu<e-
rendorumgratia &eaujja> uxorem duci το). Huncfi diu-
tius fiviiTent prorepere abufum , illa heroumgenifrix,&
gentium heroina, brevi, non tam debilitata, quam pla¬
ne viris viribusque exhaufta fuiiTet Accedit, quod in¬
genteni bella continua abfumierlnt hominum rnultitudi-
nem , licet enim viétricia maxime circumtulerint arma,
illatamque iibi injuriam fortiter propulfaverint, tamen
inulto calamitatis fenfu cadavera & funera fuorum fsepe
cumularunt. Multa prasterea millia , crudelibus focio-
rum manibus , fangume civili, perque inteftinas difcor-
dias, interiere.Quarenonquidem primo,fed praecipueCae-
far Auguftus, cujus laudem, fapienti multorum anno-
rum imperio adquifiram , farna adhuc perorbem diffun-
dit, motus infrequentia urbis & civium, multitudini li-
feerorum propofuit prarmia, pcenasque caelibatui, inpri-
mis» cum, A V. C. DCCXXV. fub Cenfura cum Agrip-
pa,itidem Α. V. C. DCCXXXVI, quoJulias faceret roga-
tiones ad populum , de maritandis ordinibus, Anno
quoque urbis DCCLIX legem adjecit, nempe Fifcellam,
a Julio Fifcello latore, appellatam. Licet vero his falu-
taribus prseceptis animo intenderit felicitatem civitatis,
dum Iaudabili nifebatur ope, ad amplificandam illius po-
tentiam; multitudine tamen recufantium qui fuere μισό- ηοίμοι nihil eil eße&um y quo refpicit Propertius x).
Gauifa efl certeJublatα Cyntbiα lege,
Qua quondam edietα, fiemus uterque diu,
Ne nos divideret.
Prsefertim Anno DCCLXI magna contendebaturvi, ut
lex Julia de cselibatu abrogaretur; habuit autem tunc o-
rationem ad populum Auguftus, quaprimumcompellavit
eos, qui uxores liberosque habebant, deineeps oelibes,quo-
) Π ( USW
quorum mulfo major erat numerus·. illos, alt, fe Oma¬
re praemiis jam decretls, & majore pollicetur: his ex- ponit, ne olim quidem licuifle impune negligere conju-
gium, liberorumque procreationem, & nunc fe pcenas adjunxiife. ProximoAnnoDCCLXII, Confulibus Papio
& Poppaeo, nova demumedita eitiex,de qualfidorus y):
Sub Odtaviano Caefare fuffedti Confules, Papius & Pop-
paeus, legem tulerunt , quae a nominibus eorum Papia
Poppaea nominatur; eadem quidem cum Julia qua rem,
Ted tempore diverfa, acerbior etjam, ut perfedtior, erat
haec Papia. CauiTa ferundae hujus legis non modo fuit,
ut multiplicarent populum, cselibesque pcenis incitarenf,
& aerarium augerenc ζ), fed ut juvenes illicicos evita-
rent amplexus, id quod obfervat Pet. Greg, Tholoza-
nus *). Coniundunt fsepius fcriptores leges Julias & Pa-
piam Poppseam, fed id neminem moveat, cum conitet,
capita Juliae legis in Papia Poppcea contineri,
q)L LVI.p.pF, r) Ovidius L. III. de Artev. 14.9*
& feqv. s) L. I de Arte, t) Mtlesgloriof. AH. III. Sc.
1.v.96.feqv. u)Heautontim. AH, IL Sc. ζ. v) De Antiqv.
Rom. L /. Ίit. XXV. p. 23$. w) BriJJon. de Formulis
VI. p. f42. λ;) Vide SfuftumGeorg. Schottelium de juribi
in Germ, finqul. xx) IL7. y) L V, z) Cfr.Lipfium
in C'omm. ad Annal. Tacit. p. 7f. *) Lib. de Rep0p.10s2*
§· IV.
Auguitum Csefarem retradtaiTe quidem legem, fed
ex integro non fanxiffe, nos cum Cafaubono profite¬
mur λ)« Etcnim legem de marifandis ordinibus emen- davit, non autem primus tulitj fic antiquiflimos Roma¬
nos in propagatione populi , & multiplicatione civi-
um , elaborafle novimus. Suetonius b) redte monef,
Auguitum libros totos & fenatul recitafTe,& populono-
tos per edidtum fiepe fecifie: orationem Q. Meteiii de
Β ζ proie
<£££ ) is C <S£D
prole augenda: quo rnagis perfuaderet, hane rem non a fe primo animadverfam, fed antiquis jam tunc curae fu-
iffe. Nam Romulus, genfis & urbis co'nditor, hoc fuo eommonftrat exemplo, qui, cum hominibus, ob fcele-
ra admiffa, fuga afylum petentibus, uxores non fuppe-
terent> fimulavit fe fpeåacula inftituturum, ad quse
confpicienda invitavit proximarum urbium virgines ,
quas advenientes, nihilque éxtimefcentes doli , rapuif,
ut harum mutua confuetudine paucitati fociorum velifi-
caretur# De hoc Ovidius c):
Primus Jollicitos fecifli, Romule, htdoss Cum fuvit viduos rapta Sabina viros.
Pcenas caelibatus & praemia rnohvpu^iocs fuiffe, jam libera republica, cenforia illa fatis teftatur feveritas, qua Fur.
Camillus& Pofthumius, non modo mul&as, in serarium deferendas, exegerunt ab iis, qui matrimonia, ad feneftu-
tem caelibes, repudiarunt, fed illos juflerunt puniri, qui
de tam jufta conftitutionequeri eiTent aufi cc) in hunc itaque modum publice increpabantur : natura vobis
„quemadmodum nafcendi , ita gignendi legem fcribit,
„parentesque vos alendo, nepotum nutriendorum debi- j>to (Cl quis eft pudor) alligaverunt* Accedit hi$,quod
„etjam fortuna longam prseftandi hujus muneris vacatio-
,,nem eftis aiTecuti; cum interim confumti fint anni ve-
„ftri, & mariti & patris nomine vacui. Ite igitur &no-
„dofam exfolvite ftipern, utilem pofteritati numerofae.
Prseterea hoc patet, ex Cb Meteili, Cenforis, oratio-
ne cfr. §. 1, quam Auguftus populo pradegerat, ut per- fuaforiam fententiam, qua compellerentur finguli, ad ex·
fequenda mandata, majoribus ufitatiffima d). Pofteaju-
lio Caefari, per belium Africanum & Civile , vehemen¬
ter exhaufta urbe, adeo ut, cenfu habito, dimidio mi¬
nus capitum cenferetur , quam ante bellum , vifum eft praemiis allicere cives ad ineunda matrimonia. QuodDio
«*2> ) 13 ( «S»
ifa oflenfum i vit e).· re $εινη cKiyccv&qoml&, oid
ro των diΐολωλοτων ds εκ reτων α,7ϊογξοοφων κοά
ix, rtjs οψεω? ocurtjs ηλεγχετο , ην TFohvTeoodloos ά&λκ Ι- πε$ηχεν: i. e. quoniam exhaufta erat vehementer urbis frequentia, propter eorum, qui deceiTerant, multitudi-
nem, quod ex receniione ipfoque et]am afpeélu lique·
bat 3 iis9 qui multos Jiberos procreaiTent, pr^mia pro-
pofuit. Idem hic Julius Csefar, in confulatu cum Bibu- Ιο, divifit agrum Campanum extra fortem XX millibus
civium, quibus terni pluresve eiTent liberi /). Multo
vero magis Augufti iubiit animum cura amplificandi nu-
merum populi g); cujus felicem rei eßeäum adpreca-
tur Horatius b):
Diva, producas [obolem, patrumque Frofperes decrcta Juper jugandis Feminis, prolisque nov<ejeraci
Lege marita·
Quamvismonogamia Juliis legibus ptobata ηόη fuiiTet Å);
po'ygamice tarnen fimultaneas maculis non polluerunt to-
ros, teile quippe Heineceio /), erat illa prohlbita apud
Romanos. Tempore Julii Casfaris, conatus quidem eft
Helwius Csecina, Tribunus plebis , qui impudicitise &
adulteriorum infamia flagravit , auttore, ut putabatur,
Csefare^ legeftabilire, ut uxores, liberorum quserendo-
rum caufia, quas & quot vellet, ducere liceret m). Sed
hcec lex ne promulgata quidem, nedum perlata fuit n)%
Ipfe etjam Auguftus, cum diffluentem luxu civitatem,
& ad (tuprorum licentiam proje&am cerneret, ad co€r-
cendum hoc malum, ieveram de adulteriis legem tulii.
Unde idem Horatius 0):
Nullit pojluitur cafta domus flupris:
Mos & lex maculofum edomuit nefas : Laudantur fimili prole puerper<et
a) Ani-
) 14 ί
λ) Ånhnadv. ad Svet. ρ. ißι* b) Aug. c. $9. e) Lib. 7. ife Arte amandi·. cc) Valer. Maxim. 77. c. > jf.
I. 7r^« Alex, ab Alexandra IV. c» 8· Iom■ L d) Liv.
Epit. L. LIX. e) Dio. Cafl· L XI Hl. ρ zi6. f) Svet, Pfui. c. XX. g) Hein. Antiqu. Rom. p. 240. b) Carm.
jecul. v. 17» A) Lipb in Comment. Annal. lac. ρ. 77·
/) i« Antiq. Rom. L. Ϊ. lit X. jf. XVIII* m) Suet.
Pful. c, 72. w) Hein· Antiqu. jR<mc. I. 0) L.IV. Od./«
§. V.
NeceiTe nunc eil, cum Lipfio , capita qusedarn le¬
gis Julice & Papiae adieramus.
Illud de enuptione extra gentem, ut, Senatoriis ex-
ceptis , Iiceret omnibus ingenuis libertinas uxores duce-
re, cu^ fequentibus delibabo. Apud Paulum verba hu- jus capitis ita concipiuntur: Qiii fenator eil, quive fi~
Jius proneposque ex filio nato, cujus eorum eil, erit:
ne quis eorum fponfam uxoremve fciens dolomalo habe·
tolibertinam; aut eam, quoe ipfa , cujus pater mate-rve,
artem iudicram facit, fecerit, fponfa, nuptave fciens do-
lo malo eilo. Neve quis eorum dolo rnalo fciens,'fpon¬
fam eam habeto. Hoc de matrimoniis frequentandis Ca¬
put ideo latum, ut fl quem amor aut voluntas ad im-
par traxiifet jugum, lege jungi Iiceret; antea enim hoc
nefas ducebatur , neque , decemvirali lege , Patricio
cum plebeja, neque ingenuo cum libertina connubii jus fuit p). Appius, decemvirorum princeps, inter alias,
quas addidit, h®c erat lex , ne patriciis cum plebejis
lieita eilent connubia-
Si illud de connubio Patronorum cum libertabus, adipiciamus, verba qusedam hujus ipfius fubneélit Ul- pianus q) legi .Juiite & Papise: invito Patrono liberta,
qux ei nupta eil, alii nubere non potefl. Et de divor-
tiis
SÄD ; ty ( SÄD
tlis r): divortii faciendi poteftas libertae, quae nupta eft
Patrono» ne efto, quamdiu Patronusuxorem eatn habe¬
re vult.
DeSponfalibus ad eosfpedat, quibus lex pofiia , ne
aut immaturas defponderent, nullo astatis refpedu, aut
ultra tempus protraherent conjugiurn, teile enim Sueto-
nio /), quia , fponfarum immaturitate & crebra matri-
moniorum mutatione, vim legis eludi conftabat, arcen-
dse huic fraudi tempos definit Auguftus aetatemquefpon-
fionum , qua de re Dio. CaiT. t) : cos Je &v βξεφη τnes
εγγυωμενοι , reis μεν τιμάε των γεγαμηκοτων εκαξ7ΐουντο,
το $ε εςγον αυτών å τταξειχοντο , τΤξοεετα^ε μη^εμίαν εγ-
γυην ϊσχΰειν, με& ην 8 ό'ε $υοιν ετοΐν$ιελ&οντων γαμήσει ris I
τούτεςι όεκετιν πάντωε εγγυάται, τονγε τι άπ durtjs ά~
7Γολαυσοντα',$ωοεκα γάξκόξαισ Is τηντουγάμουωςανετηστλη-
ξη νομίζεται: i. e. Λt cum quidam de infantibus defpon¬
derent, & prsemia nihilominus ferrent maritorum, fed
opuseorum non faciunt, ftatuit nullam fponiionem eile
firraam , pofiquam, biennio exado, nuptias non feque-
rentur, hoc eil, ut omnino decennem defpondere opus
effet, fi quis fponfionis ejus veliet frudum5 puellisenim
duodeeimus annus plenus ad nuptias definita setas cen-
fetur.
De temporis intervatto, a rnorte conjugisvel divor»
tio , ad conjugiurn novum. Subinnuimus antea , mo-
nogamiam Juliis probatain non fuiiTe legibus, ne vero
differrent nuptias jufto longius, tribuit Papia, a morte
viri. biennii, a divortio, anni atque fex menfium vaca-
tionem, Julia vero hac aliqwanto durior, tribuita mor-
te conjugis annum , ac a repudio fex menfes. Apud
Sueconiurn n) triennii vacatiolegitur conceffa, quodnos
non turbet, qvum nodum exfolvarCafaubonus v), qui di-
cit, primo vacationem triennii eiTe datam, poftea bien¬
nii tantuni. De
«3® 5 10 ( (Β®
De divortiis, crebritati eorum obicem pofiturum;
ne inträ quinquennium non parientem repudiare lice-
ret x)> Hie quoque pcenae fuere injufti divortii; quod
dotem amitteret, cujus culpa , divortium faétum y}.
Teftatur Dionyfius Hal. ζ), nuilum per DXX annos Rom« aceidifle divortium5 feptirra vero demum, fupra
centefimam & trigefimam Olympiade, Μ. Pomponio &
C. Papyro confulibus , primus dicirur uxorem dimififfe Spurius Carvillus , vir non obfeurus, coaftus enim a cenforlbus jurare, fterilitatis cauiTa , fe conjugem non retinere. Sed ubi divortiis via femel p3tefadla, libido
aliorum plenis fecuta eft velis. P, Sempronius Sophus conjugem repudii nota affecit, quod fe ignorante ludos fpe&arat Q^Antiftius Vetus, quod eam in publico,
cum quadam libertina vulgari, Iocutum viderat Nec minus fuit horridum C. Sulpitii Galli maritale fupercili-
um 5 nam uxorem dimifit, quod capite aperto foris ver- fatam cognoverat *) neceiTum ergo fuit» ut immodera·
ta ejusmodi licentia certisjcircumfcriberetur legibus.
De prtemiis, quibusadficiebantur mariti patresvefue¬
re vel honores vei commoda, quibus enurnerandis pau- lifper immorari lubet. Honeftior femper locus, inme¬
dia fpe&acuiorum cavea , nuptis dabatur & militibus,
qvum his uxores ducere lege probibitum eflet,* obtinue-
runt tarnen, militise beneficio, jura maritorum. Quod
habet Dio. Ct)\ toIs ςξωτενομένοις , ε7ίει$η yvvocMccs ύκ im όννωντο mys των νόμων εχειν, τω των γεγωμηκότων ϋικακί)-
μωτω εόωχ,ε: i. e. militibus, quoniam ex legibus uxores
ducere non Iicebat, jura maritorum conceiTit, Sueto- nius b) narratquoque Auguftum fecreviffe militem apo-
pulo, & maritis e.plebe propriosadfignafle ordines. Qui¬
bus liberi plures in petitione candidati preeferebantur.
Quare Tacitus: plerique nitebantur, ut numeruslibero-
rum in candidatis praepolleret. Hoc confilium fuifle'me-
r dicinatn
