• No results found

LEGIBUS HUMrtN

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "LEGIBUS HUMrtN"

Copied!
30
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

/HH

o. d:

OISSERTATfO

POLITICA,-

De

LEGIBUS HUMrtN

PRjESTAN DO,

QUAM

Confcnfu Ampliff. Facuitat, Pbilofipk

bi

Regu AcademiA ZJpfaltenß^

Sub PRAESIDIÖ

VIKl

CELEBERRIMI,

Mag. ANDREI

S8 <Β 0 31 <35 3 ϊ 2/

Edl. & Polit. PROFE5S. Reg. & Oedi»,

Publice examitu

medefte fuhmittic

ANDREAS UTTERSTRÖM,

WESTMANΝ

US.

,.

Jya Auditorio

Carolino Maiori, ad diem Vitt. Tuniii

MDCG X

LIV.

Htris9 -ante

meridtém

t

folitis.«

■·. ■·*&£&£&.VAjfii:

**"* *' III· ■ ,■■■■■ ■■ ■ k ~— '■■■ '

WSAJUUE

fapreiT*.

(2)

S:ae Ras Mtis

MAGN/E FIDEI F/RO,

Reverendisftmo

PATRI ac

DOMINO,

I>. ANORE/E

ΚΑΙΛΕΝΙΟ.

S. S.

Theol. DOCTORI

C

Bieeccftos AroC

EPISCΟΡΟ,

Vener. Confiftbriå

PRiESIDI, Regiique ibidem Gymnäfii

fche-

larumque EPH

ORO

Admratiffima, M&Q.ENMI

NE,

la in

cum confpe&um leviffima hac Tuum, ingcnioli Reverendiffi. m/i opef-

me

Pater, prodirem,

vetant

quidem perplurimaj

at

fummus llle favör,

quo,

Mu-

iarum

cultores, nullo

non

tempore, beare

haud

es

dedignatus,

non

modo audaci#

ve·

niam mihi pollicetur, led & animum ita eri-

S"»

(3)

glt, ut inufitatie Tu# grätige prorius imme-

mor

mihi videar, ii occafionem dimittereut

cxoptatiffimam, heic

meam

in Te pietatcm fi-

mol

ac fummaoi

abfervantiam declarandi.

Suf

cipias igitur, Reverendiffime Pater, ierena

at- que

benigna fronte, irnmaturos hoice,

quos

venerabunda

menteTibi

of}ero5 ftndjorum ju»

veniliiim

frudtus

$ measque

fortunas Tu#

quo-

que

in poiteruoi

cur#

ut commendatas ha-

beas, eil quod humillimus

oro

atque

con*

tendo.

Quod iupereft

,

calidiifimas

pro per-

enni

Tuaf Reverendiib Pärer, & Nobiliflim#

Tu# Famili#

felicitate,

preces

ad Deum O-

ptimuni

Maximum iundere

nunquam

deii-

fi eroque ,

dum vixero, Egvaendisjmi KOMIMS

CuJto* ievöti/finnti

ANDREAS

UTTERSTRÖM.

(4)

V I R O

Admoäum & Preclarißtmo,Reverendo

Mag. OLAO ASPMAN,

PASTOR! & PRiEPOSITO m

Lindesberg longa digniffimO*·

Υ ! Ε Or

Przdarißimo' atque

Confuttiffino?

Mag. JOHANNS ER. FFCK,

X U.

DOCTÖKI,

nee non

Regix Äcademias Upfa~

fieniia SECRETÄRIG adturanÜTmo; '

PATKOMIS & PROMO-TO-

\

i ' v *

f

T Anta quidem funt effugere Veßra, Päteöni poiiim, fi prsefenti Öptmt, hac in

occa*

me

, Hane'

itaque differtatiunciikrn

,

inftar' public!

efie volui, ea fimuR qua· par

eil, obiervantia

rogans,

ftitutam,hilari tamenvultu, & faventianlmo

accipere. Et

JiORÄTEsiMi, mc ferrrel

reeepiftis,

receptum me quo- per

ampleQkmiiii & ioveatis, fobmiiTe

oro atque

ob·

feus^

ut

Tos

y

omnigena felieitate

ornatr quam

diutiffi-

Admd. Reverend. Möbiliffim NOMINÜM

.eoTtbr ofrf^r-

(5)

¥_I X- ö

Nobiliffimo

Confitltiffiiw.,

&

DEI. DETOL Hßlj'KE,

RÄam Metallicaram ad novdm

Ciiprimonrcm Präs»

fe&o Adcuratiiümoi

«l

, V I R o

SpeBmJJTmo fruämiftmoque\

Dn ERICO CEDERBOKÖ,.

©fficinarum ferrarearum ad Bär &

Rodfors POSSES*i

SQRF ac:

DlRECTORf

TolertilTuno.,

t

RIßUS

jtergetim honorandisi*.

.

i ..·

callara BenePefa,

Yitingrätf animf

nöfaVn

vix

ac ne"

vix ffonerquantlim Vobis debeam, ingemie

non

declararem^

teilimonii

pariter

ac mea*

venerationis, Vobis, iacram dignemmi iilam, omni quidenridtore atqué eieganda de*

quia in

niimernm

clientum Veftrorum, Patroni Ho*

cjüe ufe

folito Veitro favore irr pofterum benigne fem*

tfeifcr: Meum erit,

Déum

Ο. M;

pils effiagitafe preeif

mc

fupcräites' vivads, floreatisA

€onfuliißhn. ne SteBatiffimrum

I£STRQRÜi4

rmtifFtriVS"

(6)

VIR O -

Sfeffiatijffimo

atque

Prudtntiffiikt^

Dn. ANDREJ TÖRNGREN.,

Ävunculo Honoratiilioio- YIRO

$pe&atä fidei.

ac

induftriaty

Dn. GEORGJÖ LIUNGMAN,

kenatoii* ac iriercatori inter

Lindésbergeiiics

laudatiiiiiTiO.

VIR Ό

Sbettatfi Indiißrj# atque

Trudfntt^

Da bVENONI BROBELIO,

Meicatori inter

Holmenfes peiinduftrio, Avunculi

Joco

fempec coieado.

OB.

quam.

plurima. mihi, tdleram. grati. animi. praeftita. beneficia. Vobis hinc. tan-

diflei tationem. offero.

atque.

dedico.

meque*

iolitae. Vdir*. bcncvolcmiac. officiolilliaic.

coinmcndo.

Spüatiftmr.NOMINUM

cultor obftriåiflimus AND. UTTSRÜTRÖMT

(7)

COMMINISTERN tlii

Lindesberg, iitewérbiae

cφ J^öctraddtDi

£erc LARS UTTERSRöM,

^ ,3)ltn ^d^fci^raDe

'#·

gaber-

Iffl'S

fas

Ί

fa o a) tmjfir pro/

£D??b ftoagan ftdber mdgar n>tfa/

^

€n [af

/

fom tanb οφ rtfni prifaf

0om dfroen bpgt n>år (Srmdnffa 9?orbj

3ag

menar: Sftennffto £agar f|>Da.

%l)tt idefeg garfidr milDi uffpba.

ej/ fäg beber/ iöa opp/

fget tefen af cit tacffamt finne/

barn fafl fdilan annat ftnne/

Ufi toårt fdrjlo tefnabö Jopp/

Jjmarmcb tvt toara faber löna/

$n faeffamt bterfa iäta röna.

£n>ab fdrlef/ gunft/ bmab rnpcfef gobf/

Säg tiiuttt bar waf min gaber / uti ipega ringa raber/

- m ingen bd fdrftara tidbf?

ftafttt aV bos mig för ftvage ibereil; rbft tnåfit jag beflaga. ~

dr Ροφ tbetta tvdiment gforfr 7lt toifa prof urpaf tpen mobai SEftin fictre gaber baft af föba

SOfuj up toib Sak fiuftoa orf 5

$ber toiébomg fdflor pmniat fucbfa 6m bfomfletf ät tbt hufligi iucpca»

(ti annat fan mot fdbam alt

*p?itt

btcrfa bdlbre be οφ drfTa/

Än fe min gaber fidbfe grdnfTa 3 fläb οφ [pcfa ttifenbfalt/

$ij tf>eg

3 trött οφ mdrt af dfcrett gar bpta mmtren ufi rodhvem

§Dlfn

£egta()rabe ffdre gaberö

iobtgtfe 0on AND,

UTTERSTRÖM,

(8)

ΛϋΖΊΟϋΕΝ.

»fgbomé dbla frö/ at fm t&eé fdrfmar (Tdra:

©att un ee {Manier, fmn

ftf «Sitten fitiCltt

bdra:

©en forfcem

ttvtb (in banb bin tstattfa roatnaf bar ι

Utaf

$fn rodlgdng (ig ben fförfta fögttab far.

©ld

fagietid fafta bor.i mot obngbé fhtöa Rcömar:

Birib Julians

föäsfa Ijanb; författa ftelföroäibö törnar:

©if.lagen

ftorfa

/

at ben tnpWg blatib og (iäri

ΟΦ

(agiéé&efen bort ttteb Mtjgb οφ froeba gir,

@n Gato fan

»vdi et fö gamla ffabor fiela/

SOJan febt

Lyciiimis gelf meb al fin fieffiet fela.

iDocf

gör

bu

(jroab bn fan: (dt Woftaé (tdfömJibi

ffmtt

/

£>φ Sagfené .belga rdtt i iiuiet ftdilai fxatn.

;

AND. TÖRNGREN.

ty ; ' . ^

MONSIEUR.

VV*v*

La

freuve

äißertat'ion, convaincante que vetts de vos allez progrés meltre dans en lumieve, les Jtudes. φ um fe

me trouve

incapable de cbanter åignennent les ioiianges

,

qtf

eilemerite,

ξβ de

vous

temoigner la vive joie, dant votre lovs-

able

deßein

me penetre.

il me fuffit, que je Vous en feli~

χιte, cjT que

je fupplie le bon Oieu que toutes cbofes vous

viennent ä (ouhait. Au

refte je

vous

dßure, que rien nc

nieß

plus-a

coeur que vos

proJper.ités, & queperfomte tieft

Mvecplus

diajfafåion,

qtte

je fuis

MONSIEUR

Vötre tres"humlile ferviteur Erjques

Gvillaume NoringiL

(9)

t

Λ Λ

/r. ι.

Ex

nobis nihil aliud eft, quam juflum iuperioris

λ

) inferio¬

res

obfequium b)ad obli-

gans

c).

a) In fequentibus ut clariora fiant omnia, pon abs duximus, nonnulla circa legem in genere ejusq*

aaturam diiTeruiffe. Dicimus itaque heic primo, legem

fine fuperiore concipi non poiTe; variae autem funt eru- ditorum fententiss, quis dicendus iit fuperior. poten¬

tem quemvis, qui compefcere poteil refradtarios, hoc

nomine nuncupandum eile, ilatuit Hobbefius; Grotio

autem innocensquieunque, hoc eil , qui eidem delidlo

•bnoxius nori eil7 fuperior dicitur, Lib. 2. cap. 20.

§.

0, 9. Nos vero , ut fuperiorem dicimus eum, qui legiti"

mum in alterum habetimperium; ita

ad

hoc requirimus,

non tantum juilas habeat in fubjedtosimperandicauf«

las, fed & vires fufficientes reludlantes cogendi, conf.

Budd. TheoL Mor. Part. eap. I. §. 7. Hinc intelligi-

twr5 quid

iit

^ quod Deus tanquamfuperior

coniideretur,

i A quand#

(10)

r ) O C

quando

de lege Div. Nat. agitur; iili enim non tantum

potentia»

fed & jus com-petit obfequiuor exigendi. B

contrario vero, dum docent

Moraliihe, leges humanas

in ilatu- hominum naturali locum non

obtinere,

id pro»

fundamento hujus

affertionis habent, quod

oranes

fint

«quales,

iiullus

vero

fuperior, quique jus quoddanr in·

alterum habeat» licet

ve!

maxima

gaudeat

potentia,

Di-

ximus autem , legem

Γιηε fuperiore concipi

non

poiTe

£

etenim Γι abeil ides fuperioris, tum quoque

ajbeii obli¬

gatio, lex autem

fine obligatione com concipi nequeat^

vid. n.r), facile patet

fruiiraneam

eorum

eiTe fenten-

tiam, qui»

fepohta fuperioris idea, ta-lem fibi formant

de lege conceptum , ut

confilium quodvis ab sequalx da¬

tum-, fimilem habeat

obligandi vim. Confilium autem

lequi, uti

prud'entios eil, ita ad legis

norrnam

aéliones

Jfuas componere ,

eil obligationis,«ac proinde quemad-

s^odum, qui contra

legem agit, peccat, ita qui falutare

confilium fpernit, non

nihil

tantum

admitdt ilultitia-

Poflemus heic illorum perftringere errorem, qui

leges

naturales proprie

leges

non

efife perhibent, fed qualita-

iesad pacem &

obedientiam difponentes, Hobb. Levi'-

it cap. de cive cap. g. 33.

vel confilia tantum

pa~

terna, eum in finem

data,

ut

aéliones, malis confequen-

tiis naturaliter ftipdtas, evitemus,

vid. Thomaf. inFund.,

1. Ν. & G. Üb. I. cap. 5. § 3·4· in horum vero

de lege Ν.

opinionem ulferius

inquirere,

nec

nofki inilituti ratio

fiermittit, nec

fufcepta brevitas.

b) Ex jäm

modo diélis darum eile arbitramur,

e-

iim dicendum efle inferiorem, qui

fuperioris

imperio

fubjeäus prtefcripta legis ad impletionem & promtitudi-

alem prseilare tenetur :

dicitur autem aüquis inferior

,

duplici modo; I:mo

fl

a

fuperiore ita dependet, ut fine

e- jus nutu &

vokmtäte,

nec

eiTe,

nec

confervari queat^

«juo

relpedu

nos

in ordine ad Deimi iumus inferiores*

quia

(11)

<s®

)°c

sa®

#

qtna

quldquid habemus,

quidquid valemus, id a Divina

bonitate repeti, fanadocet ratio. Quod quidem negat

Hobbeiius, dum atheum Deo fubjeélum non eiTe con-

tendif, eonixus fundamento, quod ejus imperio Fenun- quam fubjecerit, & hoc eo minus fieri poffit, cum de

cxiilentia Dei non fit convidlus. In üb. de Cive cap.

14.

§.

ip. & cap. 15.

■§.

2. 2:do per paélum, quo quis jus

fuum

in alium confert, & in ejus imperium confen- tit; undenomen Inferioris velJubditi in civitate exor-

tbm eil. Heic non ilatim inferior vel fubditus dieendus

eil, qui minore gaudet potentia, fed is, qui alterius im¬

perio fponte fe fubjeciti) prseeunte ab utraque parte le¬

gitima conventione ac confenfu. vid. Grib. pag. 156.0*

3. & pag. 62. §. 2.

c) Quod lex inferiores ad obfequium obliget, m eo

ipfa ejus confiilitforma. Nimirum poteil lex & Mate¬

rial·'ter & Formaliter confiderari. Materiale legis con-

(lituuntagenda & omittenda, feu legis vis direUiva, ut fitreguia & norma, fecundum quam adliones noilras in- flituamus. Formale vero in eo confiilit, quod itaprse-;

fcribat a&iones, utneceffitas fimul nobis injungatur eas

iufcipiendi aut omittendi, & hcec neceffitas5 quas liber-

tatem naturalem, quam antea habuimus, tollit, dicitur obligatio. Quo ipfo, Lex per hane formam ab omnibus aiiis normis, & legibus improprie diélis, diftinguitur.

Dicunt vero alii, öbligationem eiTe legis effe&rm, fed livet ita it t, nihil impedit, quo minus etiam fit illius forma, modo obfervemus obligationem efle duplicis ge¬

neris, vel aftivam vel paffivam. ÅBiw legis, vel, fi måvis, fuperioris& obligantis eil, quo fubditis neceffi¬

tasagendi velnon agendi injungitur.

Fafim

vero ob«

iigati eil, & confiilit in neceffitate hoc agendi, illud

vero omittendi afuperioreper legem

fignificata.

Paffi-

vatn igitur obligationem ü effe&um legis dicere velis,

A 2 non

(12)

4, %)

°

i

hön repugnabimus. Eftautem, quod heic maxime ät¬

tendendum, obligatio alia interna alia externa. Illa in

perfe&ionibus & jufto imperio obligantis fundatur, un- de in animis ultronea fubje&io & reverentia exoritur»

Huec praemiis ob bene acfta 6t peenis ob male fatfta inniti-»

Cur. Internam vero obligationem , & quse obligatio in confcientia dicitur, longe firmiorem efte, exinde pa- fet, quod au<ftoritatem fortiatur non tarn ex cujusdam jfrincipis praeceptis , quam potiusex fummi

Legis Lato-

ris, putaDei, cujus voluntas ac juflio, nunquam fine

fenfu venerationis & metus animis hominum obverfa- fcur. At , inquis, quae eil apud homines Numinis Di-

Vini oblivio & incuria, nihil certi aut firmi ex philofo- phia civill· in vitam redundäbit, nifi fapienter repertis didisque terror

legis pondus adjecerit ? Fatendum eft,:

VUlgus hominum ita natum efle, ut non pudore, fed·.

metu regi velit; fed aliud eft de juris difciplina loqui,

aliud de ipfojure: aliud demodo regendi extrinfeco, a-

iiud de fide & rationejuris interna. Unde Po£ta ele¬

ganter cecinit: v ;

Oderunf peccare boni virtutis amore%

' Octerunt peccare malt formidine poence.

Étfi enim obligationis naturalis proprium fit, confcien-

ti'am hominis conftringere, nullum tarnen eft dubiumÄ quin eadem quoque vis fit obfervanda in obligationibus legum civilium» quaé videlicet, quando juri naturalinon

contradicunt, confcientiam afficiunt. Cum autem eaf quse ex obligatione interna debent fieri, per fpontane-

arti voluntatis inclinationem, ac velut proprio adpro-

bata judicio,

fint

fufcipienda; facile patet, hujus vim

In eo etiam fe exerere, quod homo lua fponte, ac in¬

terna virium libertate ia

id9 quod faciendum eft,

pro-

pendere

poffit.

# &

(13)

Κ|2> O b

tCö9

§. Π.

Obiequium erga Icges, quod cum

obligatione jmmediate conne&itur a)

,

in

genere illis aftibus abfolvi putamus, ut

impleatur, agatur, omittatur, quod ium-

ma

potcftas jubet ac vetat b).

a) Quamprimum fubditus fenfu

obligationis

tan- gitur, dubium non eft, quin

fimtil confentiat,

legibus obfequium praeitandum & juiTa

efle

peragenda. Nimi-

rum cum omnis aélio Iibera praefupponat

voluntatem,

voluntas autem, motivis ab

intelle&u

repreefentatis, de-

terminet fe ad agendum, quis non viderit, obfequium

in ipfa obligatione

fundari? fenfus

enim

obligationis

in

eo confiftit, quod de cauflis, earumquejuftitia, cur ob- ligemur,

iimus

convi&i; nam

cauiTac,

tanquam motiva

volendi & confequenter obfequii

confiderantur.

AR ve-

ro interne ne an externe defumi debeant, nunc noftra ;

non refert,ubi generaliter hac

de

re agimus: Id tantum- mbdo heic attendi volumus, obfequii nempe fundamen-

Him dari in ipfa obligatione,

b) Generalem itidem heic damus obfequii notiö-

nem, quam in agendo & omittendo,

quod

fummapote*

Iftas jubet & vetat,

confiilere

dicimus. Nimirum, cum

lex vel jubeat vel vetet, faclle patet, cur hifce duobus

aélibus omne obfequium abfolvi ftatuamus.

Hoc

vero, *

fi adoblequium legibus humanis

praeftandum,

adplice-

fur,,

liqu^et, id

in eo

confiftere,

utagamus,

quod fum

ma in republica poteftas jubet, omittamus,

quod

ve-*

tat; quo autem fundamento innitatur

hoc obfequium,

vel Ci mavis, unde perfpici

poflit,

nos

ad obféquitfm

le*

fibtjs humanis

us patebit,

prasuandum obligatos eiTe, ex fequenti*

ö ί· ω·

(14)

9 mg ) o C SÄä?

:

§. III.

Leges commadiifime dividi folent in Divinas

&

humanas;

nos autcm,

millis iliis, de his potiilimum agere conftitui-

mus

λ).

a) Divifionem legum in Divinas & humanas abip/js

au&oribus efie petitam , omnibus iatis fuperque pa- tet Illa qua Deum aghofcunt auciorem, rationem fuß iicientem habent in ipia hominis natura, unde honeita quaevis ac turpia citraeasdem neutiquam homini pofiunt

conftare. Ha qua hominem au&orem agnofcunt, ratio¬

nemfufficientem ex folo Legislatoris arbitrio petunt,

& pro ratione communis utilitatis ac felicitatis promul- gäntur. Siquidem vero in vita civili negotia, quae dire-

cfcioni Majeftatis iubiunt, variant, diverfa etiam legum

genera oblervari folent, quge iingula commemorare eo

minus neceifum ducimus, quo eertius conftat, id pa-

rum noftro infesvire propofitoj nam occupamur in de- mqnftrando obfeqnio, quod legibus humanis debeatur.

Ut itaque pateat,übi tutofigamus pedem, obfervandum erijtjLeges humanas, nobis· heic effe easdemacciviles, ut- pote quae a fummo in civitate Magiftratu fuam vim ob-

ligandi habent, in quam rem confentit quoque Walch,

in Introd. ad Philof. p.m.315. Omnes leges humana dici

poßunt civiles,

cumpromulgatafint amagiftratucivili\

§. IV.

Si lex humana vel civilis legis

nomen,

jüre tueatur, vid. §. I. obligandi vis illi

compctat ncceflc eil. De hac

vero non

im- mcrito quaeritur, unde fit derivanda? a)

a) Non iine frucftu illaa nobis heic inftituitur qu«·»

to, adquos in republica, vis

obligandi,

quae legibushu¬

manis

(15)

(£&gi

)

O

( "É%

ι

fftänisineil, fefe extendat, & ad quos extendi débeåt.

Etenim funt in republica & imperäntes & parentes; ex

quibus illa tanquam partibus fuis componitur. Cum ve¬

ro fatis fit darum, naturam fummse poteftatis in republi-

Ca ifa comparatam effe, utiuperlorem inter hominesfl-

ne coÄtradi&ionis

impficatiöne

admittere non poilit, fa¬

che patet, neque illam, legibus Civilibus teneri, & ide©

éjus praecepta inier fubditos fuam exerere debent vim

obligandi. Hsec autem äilertio, utreddatur clarior, tall illuilrari poteilargumenta: Si legibus coércctur poteflas fumma,idfiatneceiie eilvelafuperiore,velafubditis,vela

feipfa: nonprlmum,qüia noti

agnöfcitfuperiorern,

necfe*

cundum,quia contradidtioneminvolvit, ii fubdrtidiceren-

tur ferre feges; eorum enim non eil dare, fed accipere

leges, nec tertium, cum nemo fe ipfum obligare poifit*

nam tali in cafu idem eilet obligans & obligatus. Hinc siaque pronöfiuit alveo» fummos imperäntes non éffele·

gibus fubje&os, fed fupra leges, puta civiles· Hocipfo

tamen non negamus, laudi aucendum eite principi,dum léges afelatas obfervat, quofubditiseocfarius fuoexemplo prahuceat; hoc enim modo7 legibuscivilibus non pärum efficaciie addi certiffimum eil, fecundum tritum illud

& experientla teile, veriffimum: Regis adexemplum to¬

tas componitur orbisi Ad naturales vero leges & Divi»

nasquod attinet, tenetur utique princeps fecundum e- as adiones fuas inilituere. Quamvis enim in terris ne¬

minem agnofcat fuperiorem, eil tamen Deus fuperior9

cui reddere debetrationem a&ionum fuarum. Dicis au-

Ceih, leges fundamentales fequi tenetur princepsinad- miniilranda republica, ilte vero funt humanse; afl re- fpondeo, leges fundamentales non funt leges proprie didlse, fed potius paéla inter principem & populum in- ita, has fervat princeps non ut humanas, fed ideo, quod jubeat lexnaturalis ? pafta

ejfe fervmiäe.

Cum ita-

(16)

8

«Ε&&

(umma in repubfcc*

poteftas,

acoa&ione legum Jiti-

manarum fit exeöita , inde fequitur, obligandi vim ordi«?

narie ad fübditos tantum fe extendere, h. e. ad illosf quijuris

& fruendie fecuritatis

gratia, in civitatem cum aliis, fub

aiiquo

fummo imperio, coaluerunt, tfld. Rech.

Lin.

Phij.

Civ. part. 2. cap. 7. §. 2. Ordinarie diximus,

etenim,ea de re in Jure Gentiumdifquirifolet* an alte-

rius reipüblicae civis, quamdiu in principis noflri terri-

torio commoratur, fit ejus legibus fubje&us? Quod af*

fjrmare haud veremurj quia communis po/lulat utilitas,

ut legibus Principis omnes teneantur, qui in territorio iunt, licet perpetuo ibi n©n commorentur, vid. Grib.

üb. 2. cap. 3. §. 2. n. 5. Porro, dum de legum vi inter iubditos fe exerentéagitur, tales fubditos intelligi per-,

ipicuum eil, qui üfu rationis non deilituuntur5 unde ipfantes, furiofi, mente capti , huc non peitinent. Li- quet etiam, neminem ignorantiam legis praeienderepof- (e, cum clare omnibus fit promulgata ac

prdpofita,

eo-

que fä&o, fuam naéla

fit

vim obligandt; adéö ut non

amplius

ad excufationem

fa&i illa ignoraatia valeat,eilöl iit vincibilis.

U

Id quidem eertum eil, Icgcs, quem·

admodum omnes,

ita etiam civiles ad

fe-

licitatem obtinendaro adprime neceflarias

ejfle 4), atque eatcnus dici poflc, oblequii

civilis

motiva, ex

illo principio efle de- iumenda, quatenus quisque quam maxi-

tne tenetur

propriam

promovere

fclicita-

cem

b), quam vero extra rempublicara

truftra quxiivcris.

«· „■

Ό De

(17)

·)ο"( «1? g α) De aeeeffirate Iegum prolixe diiputare non vi- detur operas .pretium, quaadoquidem nemo, iit ar.bitna-

mur , ibit inncias, fme ii'Iis., Rempublicam brevi colla- piuram. Etenim, tam varia inier homines peraguntur negotia, tam diverfas exdiverfis hommum affe&ibus ex-

iftunt circumilantia;, tot tantaque incommoda parit(la¬

tus externus gsque ac internus reipublicse, ut vix fit pof- fibile, jus naturas omnia hoee determinare potuiiTe. Cui accedit, quod maxima civium pars haud recftoe rationis fequatur didlamen , & multo minus de vera fua felici- tate, propriomotu fit-follicita, fed privatammtilitatem, affeclibus fuis indulgens, prasferat faluti communis eo- que efficiat , >ut non raro utramque perdat. Ad diver¬

fas itaque hominum voluntates redle dirigendas, St qui-

dem inprimis poft multiplicatum genus mortaüum, "&

civitatis conftitutajs:5

obligatione

civiii opus erat, qua naturalis libertas ilriélior redditur & magis determinaia.

Nam difcrepantia voluntatum, ■& diverfa inclinatio, vin5»

culis moraiibus duntaxattolli non potuit ; fed conilitu-

;ta fumma poteflate, communi felicitati reluélantibus

vi & efficacia iegum civilium erat occurrendum. Unde

etiam dicit Cicero: fine legibus mit imperio, nec domus ulla , nee avitas, nec gens, nec hominum univerfum ge*

nus{lare, nec nofirtsres omnes, nec totus mundus

potefl,

Lib. 3. de Leg. cap. I.

é) Sunttria officiorum genera, quse ab hominibus obfervari.debent5 videliceterga Deum, proximum & fe-

met ipfum;:ad hasc etiam, lege Divina naturalis vali- diffime obligantur. Officia quae Deo debentur, ideo praffianda funt, quod Is noiler fit creator, confervator, variisque nos cumulet bonis; officia erga alios homines optime deducuntur, vel ex communi obligatione , qua

bomines naturaliter inter fe funt devinéli, & Abfoluta

dicuntur,

vel ex conditione quadam3 & prasrequirunt

B certuffi

(18)

to ) o (

certum pa&um ac inilitutum, &

Hypotheika

audiunt

Proinde etiam illa, quse nobis ipiis debemus officia, hinc

ex parte fluunt; maxime vero ex lege illa, quie di<£bi-

tat, homini qucerendam eiTe veram iuam felicitatem:

Idque pro principio

officiorum

nobismet

ipiis

pr&dlandö-

rum valde evidenti venditamus. Ut vlm hujus argu¬

ment! pro obfequio legum humanarum videas; id tan-

quam certiilimum %c ab onmibus conceiTum ducimus, felicitatem, fuppoiita hominum malitia, extra rempu- blicam fruftra expedari; cum vero respublica fine obfe¬

quio legum

confiitere

haud

poffit, teile

quotidiana ex- perientia, fequitur, certe vi principii de quserenda vera

fua felicitate} leges civiles eiTe fervandas.

ί· VL

Sed

aliis hoc difcutiendum relinqui

·

mus

a), quemadmodum etiam illa, quae ex pa&o populi cum principe inito, ejusque

vi, deiumuntur obiequii civilis motiva b)

%

ut et, quae

praemia vel

poenae

legibus ad- jeftae efficere poflunt in movendis iubdito-

rum

animis c). Cumque quemlibet luo

abundare ieniu lubentes permittamus, öc

nobis ientiendi libertatem haud velimus denegatam? eam heic ingrediemur vi-

am, qua a

lan&itate promulgantis leges

humanas,

obligandi vim deducemus, ea;q$

leges interne nos obligare oftendemus d).

a) id tantum monemus, quod fi qui iuerint,

ftatueates ejusmodi

rempublicam efie poiTibilejjh,

in qua

(19)

) o c <S*R.,

fubditi, nulla tanguntur Numinis

veneratione, &

ex fola utilitate obfequii civilis motiva

defumunt

, quam quidem fenteniiam multi Baelio

attribuunt: vid. Walch,

in Lexicc fub titulo Atheiilerei pag. 140. Hos in ma«

nifefto verfari errore, idque ob arétiftimum, qui Glo-

riamDivinam inter &noftram felicitatem intercedit, ne- xum, Id certe praeterea omnium temporum

hiftorise

comprobant, in optimo felicitatis

flore

respublicas ex- ftitiife ? cum religionis fenfu

compefcerentur homines,

fublata autem pietate, nervös

efie incifos, eonjunétio-

nemque anirnorum, illam reipublicae

quaii

animam,

efle

fublatam. Nam Dei ignoratio eft

fumma

omnium re-"

rumpublicarum peftisjitaqueomnis

focietatis fundamen-*·

tum convellit, qui religionem convellit: inquit Rein-"

hard ad Lipf. Lib. I. cap. 2. jf. 10. conf. Grot. di&. cap.

XX. $. 46.

b) Illi, qui

Majeftatis

originem a

folo

populo

elTe

eontendunf, in oftendendo obfequii civilis fundamento

licprocedunt: Princeps a populo, per

pa<ftum

cum eo initum, omnia ea jura adeptus eft, quas ad reipublieae

fi-

nem obtinendum funt necefiaria, confequenter etiam jus nomotheticum; cum vero lex

naturalis di&itet pafta

ejje Jervanda; inde porro

inferunt, obfequium

erga

le-

ges civiles etiam in

lege divina

praeceptum

efie, de

qu©

inferius plura.

c) Licet praemia

&

pcenas propter

hominum mali-

tiam omnino neceffarias effe, ac multos, ab aétibus le¬

ge prohibitis , hoc modo

deterreri,

tateamur;

hinc

ta¬

rnen non nifi externam obligationem locum habere, in- telligi quodammodo

potéft

ex iis, quse

in §. I*

ti. c)

di-

fta funt.

d)Sioftenfum

fuerit,

Summum

Imperantem effe

per- fonam fan&am, propter

Majeftatem

in

illum colla-

tam, dubitari non poteft, quin

obfequium illi debea-

B 2 tur

(20)

it gÄ» ) σ (

Wl$)

tur promptiflirnum, quodque interne & in confcientia illius praecepta nos ilringant? fitnulque patet, fubditos debere, omnigena obiigatione hunc ipfum ampledti, ita

tit lubentes juffa peragant, vid. §. I.n. cj. Unde faciie

apparet, hunc gradum effe maximum, niminim, fi hoc modo, absque omni externa coadhone*obedientia fummo Imperanti fuerit praeilita.

§. vir.

Princeps tantum, vel is,

penes quem in

republica eft Summa Majeftas, leges

civiles

promulgare, iubditisque praefcribe-

re

poteft a).

a) Inter reliqua Jura majeilatica, quse ad rempu- blicam rite adminiitrandam neceffaria funt» poteftatem leges ferendi poirtam effe, eamque foli fummo Imperan¬

ti competere contendimus. Hic enim, vi in fe femel deiatiimperii^ quemadmodumin cives habet poteilatem,

ita eorumdem voiuntatem fuo juffu determinat, ad a-

étiones juxta certam normam componendas. Hoc ve-

ro, ut pateat ciarius, respaulo aleius eil repetenda; fci- licet, teile experientia, certum eil, homines ad difcor-

diarum &feditionum, quam adtranquillitatisexercitium, magis effe pronos: eosdemque fibi perfvadere, furm

mum jus fibi competerer paucos percipere injuffitiam

fuarum aélionum: quemlibet infua cauffa fufpe&um effe judicem: hominum praeterea tot effe voluntates, quot capita. Cum vero Felicitas reipublicse non poffit obtir iieri, fi ita in'diverfum raperentur civium animi, &cui-

vis facultas competeretjus fibi dicendi, privafamque ex«

ercendi vindiélam/ fequitur, fummi Imperantis effe, ex ufu & neceffitate civitatis, ut praecipiat, & prohibeat, quid

faciendum,

vei omittendum fit,

fimulque

determi- net,

(21)

) O ( $£2*

net, quid licitum fit, vel illicitum, atque iia animcs ci-

viiim & voluntates quafi colligat & comprehendaf. Eil

etiam prsefumtio juPiitise penes eum, propter auélorita-

fem ipfi a Deo conceffam. Ex quo fit,· ut civilis feien-

fise gnari uno ore fateantur, jus ferundarum legum in-

ter prseeipua Majeftatis jura numerarL

S, viir.

Hifce

obfervatis, quanto öbiequio iub~

diti teneantur,ne

ullo modo

a

legibus fum- maeMajeftatis, vel Ii mavis, Poteftatis

recc-

dant, ulterius

ex e©

manifeftabitur, quod

Deus, qui ordinis eft amantiilimus, obie- quium jam

memoratum non

iolum iis

prae-

eipiat di)y

verum

ipeciali fua providentia>

quam

utique

omnes

veneramur, circa Ma¬

jeftatis perionam verfetur, ut ianita lern«

per

& inviolabilis maneat b\

a) Cum haud commode Lex naturae fua pneeepta,

citra imperium civile, exercere queat

§.5.

n. a) in pri~

mis in tanta hominum multitudine, pofi majores intro- ckidias civitates? nihil obffcat, quo minus "Deus, qui i- ftam hominibus indidit, praseipiat quoque,ut leges civi¬

les, quatenus naturalibus fubveniunt, fuam vim atque au&oritatem fortiantur, quod equidem absque necefEtate obfequii haud obtineri pofeft. Proinde, cum concedas

öporteat, respublicas ceubonum& falutare quoddamin- ftitutum, ad Deum tanquam earundem cauiTam, certo

Pub refpe&u efTe referendas, inEum certe injurius eiles,

nifi cum fan&idima illius voluntate quoque convenire

B 3 eonce-

(22)

»* €3Ö>

)

0

( 5£2>

concederes, ordinem Imperantes inter & parentes'circs imperii

adminiftrationem confervandam eiTe; fcilicet,

ut Ulis per pada jus competat imperandi,

feu

quod idem eil, iübditis injüagendi, quie publicam falutem promo-

veant, bis .vero, libertatem non tantum naturalem renundandi, verum etiam imperio ejus fefe fubmittendi,

in quem fummam

Majeftatem derivarunt, poftulante id-

ipfum natura

obligationis

ex

pado & confenfu oriunda.

Neque aliud extra hoc

diditat Apoftulus

Tit. III. v.I.,re- quirit nimirum

voluntas

Divina, ut

abfolutam obedienti-

am fubditi iis praeftent, qui fummam tenent poteflatem.

Feit Summus Imperans leges, etiam minus arridentes, pbfervandae tarnen: exigit tributum,

erogandum

: neque id injuria. Qüomodo enim, non dicam,noreret,

fed

con- fifteret civitas, remoto & contemto obfequio? quomo- do tranquillitas vitse poiTet fperari,

nifi

jus eilet legum

violatores meritis pcenis adficere? Tantum igitur abeft,

ut qui civitati

funt adfcripti naturalis Iibertatis

jure am- niius fruantur, utpotius nullo prorfus modo, integrapos^

fit eiTe civitas, fi illi, cupidine Iibertatis, obfequium re- nuncient.

b) Deum imperiijac Majeftatis audorem eiTe,ratio

ni pariter ac revelationi non eil adverfumj proeterea, fa-,

tis etiam patet, eum non tantum, quaprima & univerßk;

Iisrerumeft cauffa, fed fpecialiflima fuaconcurrere Pro¬

videntia, civium voluntates dirigendo, ut in hanc per-

fonam, vel in hanc famiJiam, fumma haec digriitas con- feratur: In quod etiam confentit /Epinus, dum de Ma- jeftate ita loquitur:

Omnis ordo in

tantumgeneris

huma*

ni bonum vergens, Deo omnis

boni

auSlori, ceu cauffh adfcribendus eft. Pol. Part. IV. cap. 2. §. 2. Unde noftri Imperantes, Divino nutu, Divina gratia, Divina faven-

te dementia, fe conftitutos fcribünt. Hifce cognitis fa-

cile' eft judicatu, in quantum

fanditas

& inviolabilitas 1-

j ftius-

(23)

) o (

CgÄgj

1$

åiusmodiperfonae heie

locum habestfeil, fatis ibper-

que

iliueefeit, fubditos teneri legibus parere

3

& di&a

exfequi, etiam,

fi vel minus aequitati congruere appa-

rerent nonnulla, quae illis

expedienda proecipiuntur; β

enim lex, quam unus

vel alter minus comprobat, ftatim

pro iniqua

haberetur, facile cuiiibet protervo aperta da-

retur occafio optimum imperii

ftatum turbandi

/

huc et-

jam fertur pia

quaevis, & juila de fummo imperante co-

gitatio, &

omnimoda reverentiae pariter ac honoris ob«

fervantia, quam utique pios ac

probos cives oportet el-

dem

praeitare, fecus fi fiat, üt calumniis imperantem in*

fe&entur, omniaque

illius fadla rimentur, & ad deterio-

ra fle&ant, pgenasutique

fuae proterviae eosdem vix ef·

fugere

poiTe, fufpicamur. "Quare, ut rem paucis expo-

namus, tenentur

iubditi obedire Regi ο-κολιά & iniqua"

petenti,

dummodo

non

contråveniat petitum iilud man-u

dato Divino. Reinhard, ad

Lipf. lib. VI.

cap.

V. §.

40.

Le droit du Key

efl,

inquit

Abbadie,

que nous

luy ob-

eifftons, a

parier

en

general,

ce

quiva fans doutejusqid b

fouffrir des

injuflices privées Sf méme des irjuflices netoi-

tes> qui ne

regardent

que

nous en particulier, lorsque

Hons η enpouvons

avoir;fatisfaäion, qiC

en

troublant V

ordre de lafociete

&

en procurant un

mal publie, qui efl

totjours

plus conflderable,

que

te mal particulier y & ni-

mejusqu a

ßuffrir des injuflices publiques, lorsqii cn

nepeut arreter

le mal fans un plus grand mal encorey fjelon la premiere loix de la prudence. Defenfe de la

nation Britannique,

fol. 263.

§.

IX.

Hinc patet, quaenam & quanta fit

Icgum civilium obligandi vis. Obligant

iiinnrum

interne *)> & obedientia jllis prae·

ftanda

(24)

κ €*§λ ) ο ( «ϋ®:

itanda

eft non tam

proprer homincs,

quam

proptcr Deum b).

a) Quid interna obligatio iit, antea dictumeil, Tä¬

lern obligandi vim legibus mere eivilibus cornpetere ne- gat Kemmericus de J. N. & G. pag. 251 , eo nixus fun- damento, quod non nifiaBiones externe imptrh civilt

jubjiciantur.

Sed hoc argumentum nullius efTe pretii, facile percipiet, qui novit attendi debere, non tantum ad id, quod prascipitur velvetatur, fed & ad ipfum pras-

cipientem vel vetantem. Omnis autem violatio legis

tacitam faltem infert legislatoris heiionem Sccontemtum.

Dum autem leges civiles interne obligare dicimus, .eo

Ipfo intelle&um volumus,quod dentur ejusmodi moti-va,

quae a fanélitate & imperio Principis defumta, injiciunt fubditis agendi neceflitatem, adeo ut, fi aliter agant, quam prsepeptum eft, isedant fuam confcientiam , &

contra id., quod juilum eil, agant. Innuimus etiam pof·

fe fubditos, dum jusimperantis fibi repraefentant, ex eo

tanquam motivo fefe determinare adagendum.Cum au¬

tem demonilratum etiam fit, fummum imperantem, vi MajeilatisaDeo concefTse, effe perfonam fandam, eiq;

jus cornpeterelegesnobispraefcribendi§VII& VIII,omnia adfunt, quaead obligation.em internam conilituendamne-

ceiTaria funt; adeoque adeil quoque ipfa obligatio. De cetero, quemadmodum valde iirma eil, de qua locuti fuimus, obligatio 5 ita, interveniere hominum malitia, -dolendum, quod apud plurimos fuum non obtineat fi-

nem: pcense itaquemetu etiam coércendi funt inobedi- entes, qui tamenfolus nonfufficit, cum, quando fpem Impwnrtatisfibi promittere poflfent, in qurevis fceiera rue- jrent homines.

b) Leges

quidem,

quaea fummo imperante promul- gantur,

appellantur

humana reipedu audoris, non ta-

,. .. men

(25)

)

o ( 'cg^ '*

men exiilimanduni eil, obiigationem, quae ander fluit,

humanam tantum dici debere, cum iliam etiam efTe di-

vmam & in confcientia ilringentem, öbfervafis.fnperio- rlbus, iiquet. Videlicet prudenter confiderat Prinöeps, quid civitatiutile fit, quid piuni, quid

juilum,

ieges de-:

inde hifce fundamentis innixas, fubditis proponity& ut ferventur, jubet: his vero obedientiam prägnantfubditiy

tion iölum qua ordinationi cuidam humante- ortum de- bent, fed etiam qua vim habent obligandi a Deo5 quip-

pe qui, utäudlor eil poteflatis legisläfqrise, ita eo

ipfo fe

velle indicat, ut Imperanti tanquam fandlce perfohce

ob-

efliamus. Ergo perverfe & irhpie illi agunt, qui pecca-

ta quxcimque & facinora contra leges

civiles, iludio

pravx philavtias dudli, committcntes,

fe

tamen

ieele-

rispuros, & ab omni impietate plane alienos

eiTe exiili-

mant. Hanc perniciofam opinionem, proh dolor! in i- pTo Chriilianifmo confpicuam, fontem iere effe omnium

in republica malorum, non dubitamus

adferere. Hinc

enim difcordise, tumultus , inteiiina odia, everfionum rérumpublicarum certiffima indicia, ortum

habere fuum,

tam certum eil, quam quod certiilimum. Imprimantur

ergo hominum animis

fublimiores de Majeilate

imperan-

* tiuin

cogitationes! fic

enim

evanefcerent mala, faluti

pu- blicoe noxia, & univerforum in republica

felicitas ef*

lorefceret.

§. χ. :

Validiflimam itaquc effe obligationern

illam5

quae ex

legibus eiviiibus oritur, ex

diftis

conilarc

arbitramur; In collifione

autem prxeeptorum

legum Divinarum &

civilium, illas Iiis prseferendas efle, non

C

poteft

(26)

i8 ) 0 i

poteft non cujuslibct animus imbutus pie-

tate

adfirmare

a).

a) Leges civiles aut humanas cum Divinis Scnatu- ralibus quam maxime debent convenire. Quod ii non

eonvenerint, funt injuftoe, ac tali in cafu non aperte ad obfequium obligant lubditos. Cum emm lex Divina a

t)eo omnipotenti ac omnifcio fit lata, clarum eil, vim obligandi in ilia efle maximam, immo obligationem ex

legibus civilibus profluentem, longe fuperare. Etenim Princepsvi fiiae poteftatis dependet a Deo ; unde ii le-

ges fanciret legibus Divinis contrarias, utpote, inhone-

fte efle vivendum, fidem frangendam, patfta & fcedera

non eflefervanda, & alia ejusmodi, fubditis fumma es-

fet religio, hcec & alia fcelera effeftui dare, cum Maje¬

ftas Divina, humana iit longe fuperior. Nam inhonefta

& turpia jubenti ne quidem metu mortis obediendum eft. Sunt nowmlla, inquit prceclare Ariftoteles, adqu<e

impelii nemo pojfitt, potiusque obeunda mors eftgravis- fimis toleratis cruciatibus: Lib. III. Moral, ad Nicom.

Cap. I. Hinc dicit etiam fcriptura facra; Deo, magis ob¬

ediendum ejfe, quam bominibus. A<ft. 5. v. 29. Unde&

Martyrii candidati apud veteres Chriftianos fidem Chri- ftianam abnegare noluerunt, quamvis hoc a fupremo in

terris Magiftratu juberetur 5 ied potius tormenta, car- cer, ungula, ftridensque flammis lamina, atqué ipfa poe-

narum ultima, mors , ludus ipfis exftitit. Quare patet, quam impium iit'Hobbefii effatum, cum in libro de Ci-

ve cap. XII. §. 1. & 2. dicit: Quodlegisiator preeceperit,

id pro bono, quodvetuerit, pro malö habendum, & infra:

β tubear facere , quod peccatum juhentis eft, modo qui jubet, dominus meus fit, id fi facio, non pecco. Ut e-

nim quod retftum eft nunquam efle poteft curvum, ita quoque juxta Imperantis mandatum id juftum eflenequit,.

(27)

) o C

quod in prseceptis Divinis injuilum appellatur. Non au·

tem mirum eil, Hobbefium ita ftatuiffe, cum pptaverit,

ante imperia nihil fuiiTe juilum, nihil injuilum, fed a- (Ttionem quamlibet in fe eiTe adiaphoram, imperantis au- tem mandato fieri vel juilam, velinjuilam; praeter lo-

cum fupra cit. conf. Cumberland de Lege Nat. Cap. 9.

§. 18 Sc 19. qui hunc Hobbeiii errorem folide refellit.

ί-Iinc itaque liquet, legem injuilam ac impiam, de cujus

injuilitia ac impietate omnibus aperte conilat, a iiibditis

& negligi pofle & infuper haberi. Quasritur vero, an hibditusin rebus dubiis obfequii vinculo teneatur, feu,

an ea principis juiTa, de quorumjuilitra ipfe dubitat, ju-

re exfequi poilit & debeat ? Communis eil fententia,

eonfcientiadubia, nihil agendum eiTe, cum, qui dubitat,

facile in legem poffit peccare; perinde enim

ipfi

eiTe vi- deretur; fit peccamm vel non, agam tarnen. Interea in

hoc cafu aliud pronunciandum videtur,* cum enim fub-

dito non fit conceflfum , in adiones Principis inquirere,

nec expediat, ut arcana imperii omnibus divulgentur,

fatis patet,fubdito in obligatione illa generali acquiefcen-

dum eiTe: Magiflratui ejfie obediendum. Sic e g. perfua-

fus eiTe poteil fubditus, bellum gerere, in fe non eiTe injuilum & iilicitum, de eo tarnen dubium oriri poteil,

anhoc vel illo tempore, hoc vel ilio ilatu, fit licitum:

& proinde fub prcetextu clubise confcientiae de juilitia beL Ii, contra hoilem ab imperante miflus,

poiTet,

Γι canon

fupra allatus valeret, officium fuum fusque deq; habere;

fed cum nemo non videat, quanta hinc in republica o- rirentur mala, cum fic quivis, fub hoc pnetextu fe mu- neri obeundo fubduceret, & non levia reipublicse damna

acceleraret. Ergo apparet, nos jure

poiTe

concludere , Principi ideo denegandam non

eiTe

obedientiam, quod ipfi de adionis juilitia dubitemus.

§. XI4

References

Related documents

cum eo, veluti ipfo principio &amp; fundamento, conveniat, prius nofcamus, quam ipfam rerum

vi ur, &amp; cui pcena naturalis ufiratum non minus quam ineptum eft nomen, in pcenis recfce numera- tur, cum imprudentibus non minus quam naalignis accidat, 8z ad emendaionem

minibus id fanri hit nÖt'afs pöteft, quod iis ple- risqueefiam nöflfi temporis fervi infignion-.. tur, qtij mercedé

..ut quis aliad dicat, quam fentiat, dicar fe id fecisfe, quod non fecit* et vicisfim non fecisfe, quod fecit: atque in Ttqu^eaiv eo modo, ut aciliones ejus disfenriant a mente, ut

Quod jus, etfi eo abuti pofHc Princeps, eo minus tarnen ipd adimi poteft, quo ar- öius cum fine civitatis conne&amp;itnr, &amp; quo veriuS dicitur: abufus non tollit ufuirn Hoc vero

hement! tarnen impetu, in id, quod natura ipiis, tän- quam utile praeiixit, feruntur. Quam am autem haec potiffimum iint, in quibus homo, ante ufum rationis,. cum reliquis

no perpendicularis refradlicnfs in altero# jam radii, qui in primo refringuntur ufltata ratione, in altera refringi deprehenduntur inufitata ratione, qui vero in priori

dominium eo mägis ignorat, quod &amp; adftrüereneceilümha- beat, etiam dominium Dei i-. pfiusinres creatas,