• No results found

iohannis AFFECTIONIBUS

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "iohannis AFFECTIONIBUS"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DISPllTJTlÖ PHYSICd

De

AFFECTIONIBUS

CORPORUM NATU-

ralium internis.

Ad quanL»

Ρ* O. M. Ae

In Regia

Upfalieniium Aeademia

sub prjesidio

Clartßimi at% Exceäcntißimi viri

dn. iohannis ches-

necopheri medicin* Docro'

ns,in Regia Academ. UpE Phyfio-

Jogis publici Profe/E

»ÖBIICp

Rejpondebtt

PETRUS ΖACHARIT STEC

CEHIUS BOTHNIENSIS.

Bte . Juli) bor it csnfvetU,

UP S A LIM,

ExcudeUt JEichillus MatthiseT

UNO i é 2 '7

(2)

Revcrcndo ac clariiTisno viro.

τ> n*o lao ψ er%i

2^/ U R e Ν I O, Ρ A S T 0 R I in VI c /-

narumfy Sccleftarum pr&poftto vigiiantißma fautori fuo

fludiosé bonorando·

Virisicidcm Revcrendis buroaniflimis

& Dodiifirnisr**

En. AUGUST I NO JONJE

βοτ η. Prapofito ac paß ort in Xcttö dignißmo 7 fautori

ac promotori fuo benignif- ftmo.

En.NICO LAO MARTINI, Paftori in dilt- gcnttßimo.

Ens. WILHSLMO JA¬

cob ι G * u b b , Conciona-

tor i militum ptrinduftrio.

Dn->. CHRISTOPHSRO

ölai Gzstmcio? Paß. in

£0ff4ttger meritißtmo, Ii-

teratorum fautori, ut per-

bcnigno itaperpetim colcndi

Dn. AND RS AB 2{IC0LAI

B ii rm an x oyoerbt Dipini prscont in Qjpgb«* ßdeliß,

Dn~». GSR HA R DO G S R-

η ARD 11 ver bi Det commini-

ftro in © Maffiaßeäatiß*

Dominis tnecsnatibus, fatatonbus,& promotori bus

iuis omni anirni iubjc&ione cokndis,hanc Di- fputacioncm phyficam in debicae obfervantiae

^τήζ/ον, rcvcrcntiae τίχρηζ/ον, & grati animi ζυμβόλο* affert, offert, & inicribit.

F. Z. S. Reipondens%

(3)

DISPUT ATIO PHYSICA

TERTIA.

Do

AFFECTIONIBUS CORPO-

rum naturalium intern!^.

Re(pondent£->

PETRO ZACHARIjF. STECCE*

NIO BOTHNIÉNSr.

' Tbeßs Λ

Ε corporum naturalium principiis, cünu internis, tum extrrnis, cgimusinfecunda difputationc, fequuntur nunc eorum aiFe- diones, qua? praeter effcntiam, ad corpus?*

naturale accedunt. Suntque vel interna?, vel externa?, i nternae, motus, cui opponitur quies, finitum & infi-

niturrL».

ι. Motus rebus naturalibus omnibus coramuni-

ter uc yita quaedam ineft, teile Piatone 1.10. de legibus

inter afFe&iones corporis naturalis , facile primae·

teneo.

3. i. Totus quippe hic mundusfublunarispen-

det å motu & lacionib. corporum Csrlcftium. Sol enim

& hämo generant hominenj apud Philoiophum, &

Scaligcr. Exerc. z6. & quoniam movetur cseium,idco

momentur noftratia.

Α ζ V et

(4)

"

4· 2. Per rnotum cognovimus Deum Scal.Exerj 3^5·7·& inDeum,utin rerum omnium fontem ac prin- cipium, motumomnemdefinereneceifceil. Colleg.

Conimb.lib,3. inprooem.

j. 3. Quia praecipua fundamenta ^ιΙοΓοώί#

naturalis motu deprsehenfa fk cognita fav unt, ac o-

mnium rerum perfedio motu declaratur & acquiritur, PererJ.13.pag. 683. HincScaliger:motusfuit omnis no-

ftrsecognitioais Magiiter Exerc. 5?.

6. 4. Adeoq; ignorato motu,natura ipfaigno-

fatur, fcilicet quoad fenfum noilrum : alioqui per fo

cauia eil notior & prior effedu. Ariil. 1. 2. poit Analyr.

natura enim eilcaufa motus Ariil. 1.phyi.c.i. mo¬

tus denominat & determinat fubjedum phyficse,quod

eatemus å phyiico confideratur, quatenus eil mobi¬

le. Zabarell. de nat. icien.Conil. c.2.

7. C um igicur tanta fit motus neeeifitas, jam_»

quid fit, & qua? ejus funt fpecics videamus. Motus eil

&>7tÅéxeM,fivc adus ejus,quod potcilate eil,qua cale eil.

8. Βνηλίχ&Α fumitur hoc loco, non pro perfe-

dionc feu forma, neque prooperationefive adufe- cundo, fed pro adu imperfedo: hincnondeiinituiL.

tantum per adum, fed etiamperpotentiam: non enim eil talis adus, qualis eil forma, unde ånonnullisap-

pellatur adus|non eilendi, fed fiendi : & fic afFedio lsa?c eil corporis non perfediifimi > fed habemis ali- quam imperfedionem.

9. Additur in definitione ejus, quod poteilato eil; quia, quaeadutantum & nonpoteftatéfunt,illa-,

moveri non dicuncur, fed tantum movere: qua? adu

& poteilate funt, & moveri & movere poflunt, & ho-

tum adus diciturmotus; fic aqua, qu£e adu exiflit,fri¬

gid*

(5)

gida eil, habetpotentiam; tat calefieri poifit, calidita-

tem hanc non reeipit, niil moveatur, hoc eil,mutetur, quod autern intercedit inter frigiditatem, å qua inci- pit, & calidicaccm in quam definic, motus dicitur.

10. Duo igitur in omni motu obfervanda funo, prius eil quodyp talimqtu duo fint termini » a$us per- fe<ili,unus å quo,alter ad quem; fic fi quis Ubialiå Hol-

miam contendat, duos fibi proponit terminos, quoru

prior eil, Ubfalia,poilerior Holmia,profeeHo illa in¬

ter hoiTe terminos motus dicitur: fie dum ex Chylo

fit fangvis, variatio illa, quae inter poniturinter Chy-

lum& iangvinem motus eil.

11. Poiterius requifitum eil, quod in omni mo¬

tu phyfico fit agens& patiens,feu movens & mobile^.

12. Agens five movens eil, quod alteri motio-

nem infert: nam oranc quod movetur, ab alio move-

tur. Agens hoc duplex eil, remotum & propinquum:

remotum, quod virtuté & potentiataneum agit,cu- jüfmodi eil corpus cadeile: propinquum eil,quod con- ta&u corporeo agit. hoc repatitur; illud non: fic ignis quando agit in aquam repatitur.

13. Our autem naturalia agentia non abfque perpeflionc agant, in caufa eil contacSus, & quiaex

materia & forma conilant; fic culter quatenus a&u eil, fuamque habet formam, agit in panem, quia vero etiam ex materia & forma Conftat, patitur rurfus å pane.-fic Cuneus dum magnas moles arborum divellit,

«liquid repatitur.

14. Patiens feu mobile eil, quod motum aba-

gente excitaturo reeipit, & in hoc tanquam in fubje&o

dicitus eife motus.

ij. Illa quoq; quasinfemutuo agunt &patiun.

A 3 tur,

(6)

tur, aliquo modo fimilia Tunt, & quodammodo difli-

milia: non enim quod omnino fimile eft in fimile agit, alioquin idem in icipfum ageret, adeoque nihil corru-

ptibilc & immobile föret: neque etiam quod prorfusr*

& per omnia aliud eil, in id agit, cum quo nuliam na¬

tura convenientiam habet.

\6. Motus proprietates du« funt. Prior h«c eil; motus non fit in inftanti, fed in tempore & fuccef-

five: ficignis,non in inftanti calefacitaquam, partim

ob virtutis fuae defedum, partim ob refiftentiam frigi-

ditatis aquae, ubivero nulla eftrefiftentia, ibi produ-

dio ficri poteft in inftanti, ut produ&io luminis in aé-

re j Pofterior eft, omnis motus eft unicus & continuus Arift. üb. 5. phyf. quia motus dividuus eft: dividuum_»

autem continui proprium eft.

17, Motus dividitur in per ie &per accidensrM

Per fe motus eft, quando fua virtute corpus mobilo

rnovetur; Eftque yel naturalis vel animalis: naturalis^

qui pendet ab ipfa natura ineünante & apeas res mobi¬

les facicnte ad eum raotum fuieipiendum.

18, Proprietates,motushujusduaeiunt 1. quod

fit uniformis & fui fimiüs , quia natura ad unum Sc

principalem finem tendit; fiegranum avenaenon niil

avenam producit. 1. Quod fit initio remiflior & debi- lior in fine vero velocior & fortior. Sic conceptio pri-

mo fenfim ineipit, in fine eft vehementiflima, fic lapi-

dis motus, deorfum, primötardioreimpetu, tandcrn

velociori fertur, cujus rei ratio & caufa defumenda eft

ex centro & iadiis, Tefte Arift. in Mechanic. quo enim

res remotior fuejrit å ccntro in quo quiefeit, co vclo-

clus movecur propter longiores radios.

19, Animalis motus ?ft ab aniqaa io corpore a-

ciraan-

(7)

nimahtls: eftque voluntariuS,1 äut idVoluntarius, Vo- luntarius fit cum ΌΟΜξίσϋη hominibus rationc uten- tibus; involuncarius contra in ftultis & brutis. Eit hic

niotus i. non uniformis, fed varius,ut avcs mododur- fum modo deoriuro, modo cransferium volitaot 2. In

principio eft tardior, in medio concitatior, infinc-?

langvidior, fic motus hominis in infantia eft tardior, in aecatc viriliperfe£lior,in feneätute langvidior,

20. Motus per accidens eft, quo mobile aüeno

motu movetur. Eftquc violencus,vel expers violentiae.

Violentus, ad quem nihil confertnatura mobilis, fed vi perficicur, & fempcr eft in principio vehemencior,

in medio remiflior, in finc omnino quiefcit.

21. Hujus motus, quatenuslocalisintelligicur»

quatuor differential enumeratur,pulfio,tradio,vc<ftioy vertigo,quae quid fint, ex ipfis nominibus facilé intel-

ligimusr\

22. Motus expers violentiae eft , eum aliquid

movetur ad motum alterius: fic mota navi,nauta quic-

fcens vehitur cum navi:hoc motu partes moventun-, ad motum totius: accidens ad motum fubftantiae, cui infaseret.

23. De motu & ejus divifionibus ha&enus, fe- qvuntur ejus fpecies; quae verianturvel circa fubftan- tiam, vel circa accidens, circa fubftanciam, ut genera- tio & corruptio.

24. Definitur gencratio å philofopho üb. 1. de>

©rtu & interitu: hoc modo. Gencratio eft mutatio, qua totum mutatur> & idem fenfile fubjeäum non-.

njaneu.

25. Corruptio eft mutatio ab effe ad non effe,vel quat in materia bjideur forma fubftantialis ;Hinc no¬

bile

(8)

bile illud axioma: Genefatio unius, dl corruptio al- terius,ut quando gencratur pullus,corrumpitur ovum:

fic eontra, corruptio unius,eftgeneratioalterius, ut

quando homo moritur,corruptiohominis,eftgcne-

ratio cadaveris.

26. Motus qui in accidente verfantur, vel rei infunt; veleamcircumilant. Quiinfunt velquantita- *

tis funt vel qualitatis. Quanticatis uε augmentatio &

diminutio.

27. Augmentatio eil mutatio minoris quanti-

tatis in majorem ufq; ad terminum praefinicu å natura.

28. Requifita ejus tria funt i. nutrimentumj extrinfecus ailumptum, & ita prapparatum, ut poifio

converci in rei fubftantiam 2. Idem numero manens

fubjetfum ita ut eadem iit caro> quae antea, fed major

fa&a 3. Jufta Symmetria omnium partium, fic nafus*

non crefcat ad longitudinem pedis.

29. CeiTat i. quanco res juftammagnitudinera

eil confecuta 2. propter ineptitudinem fubjedi reci- picntis, quando cnim oiTa nimium indurverunt, fa¬

cultas illa augefcendi ceiTat in bomine , & quidem_»

communiter poft vicefimum annum: Hominis autem

futuram proceritatem in trimatu deprehendere poflu-

mus, ii iciiicet altitudini, quae tum puero eil, addamus duplum.

30. Accretioni opponitur diminitio , qua? eil

mutatio de majori quatitate in minorem: Sumitur, du-

plicicer 1. pro qua übet corporis naturalis decrctione«

2. pro juilae magnitudinis fecundum omnes partes de- ceilione , ut viderc eft in fenibus decrefcentibus, &§>

diuturno morbo confe&is, in quibus quaotitas fit mi¬

nor, raanente eadem forma·

31. Hic

(9)

3τ» Hic a. rrotandum> quod augmentatio & di- minut io phyfica non competat accidentibus»fed folis

iubftantiis,quia id proprié & per fe dicitur augeri & di- minui, quod fuccefiivé movetur, vel de minore quan- titate ad majorem, vel de majore ad minorem. Cum

a. hoc modo fola fubftantia corporea moveatur}fequi-

tur etiam, quod hse mucationes phyfica?, foli fubftan-

tiae corporeac coropetant. Interim tarnen non negan- dum quantitati & qualitati,improprié & peraccidcns, rcipedu fubjedi, cui infunt, attribui poflfc augmenta- tionem & diminutioncm , ut cum dicimus ftaturatn hominis vel augeri vel diminui,quia homo fecundunx*

magnicudinem augecur vel minuitur.

3z. Qualitatis motus dicitur alteratio, qua? eil:

mutatio in qua manente eodem fenfilifubjedo,aliaj qualitas acquiritur vel abjicitur. Eftq; duplex,corru- ptiva & perfediva. Corruptiva eil, ubi per ablatio-*

nem, feu expulfionem prioris qualitatisintroducitur

nova, ut qnando per expulfionem frigoris, in aquanx*

introducitur calor: Perfediva eil, per quam introdu¬

citur novus habicus , ut quando ex illiterato fit litera¬

tus, ex non Grammatico Grammaticus, ex non jufto, juilus, ex Baccalaureo Magifler.

33. Motus fecundum accidens, qui rem conili-

tutam circumftat dicitur latio, feu motus localis, quo nempé corpus naturale de loco in locum fuccefiivé fertur. Eftque fimplex, vel compofitus. Simplex eil ü- niformis & fibi fimilis, ut Circularis & redus, Circula- ris eft, qui perpetuö å cétro äqualem diftantiå retinet.

Redus, qui reda Vel in fublime å medio, vel deorium

& ad medium tendit: hoc motu elementa feruntuii..

Compofuus motus eil mixtus ex utroque, & eofnpetit

B corpo··

(10)

eofpofibtis mixtis. Simplex eoim corpus, fimplicemrr compofitum , mixtum obtinet motum,

34.. De motu hadenus, fequitur quies qua? mo- fcui eft oppoiica : dicitur privacio motus ejus, quod a- ptam ad recipiendum motum habet naturam, iic aqua qua? frigida eil, & caleficri debet > quiefcere dicitur^,

Quies etiam motus eil perfsdio^eo quod motus finis

fitjideo enim corpus movetur, ut quiefcat, perfcdio

eil motus pfapeedentis, privatio fubfcquentis.

35. Quies alia eil naturalis, alia violenta. Natu¬

ralis prineipium habet intern um, qua res in fua forma

& loco perdurat, ut bomo in fua forma humana, terra

in Centro,ignis in fublimi. Violenta, contra,ut fi ignis

fit in Centro, fi homo pendeat in fublimi: Quies cum tnotui opponatur, tot erunt fpeciesejus, quot motus fueruntj quiefeit ergo res iecundum fubiiantiä, quan- titatem, qualitatcm & lationem, quando non amplius

genera tur, & corrumpitur, augetur, minuitur, altera-

fcur, nec de loco movetur*

35. altera corporum naturalium afFedio inter¬

na , fimtum dicitur: Cui opponitur infinitum, fimtuna proprié corpori quanto ineit, & eil cujus afiquis eil fi-

Iiis & terminus, infinitum contra.

36. Infinitum Arift. varium flatuit: primum ia

Intitate 2. invigore. 3 in doratione, 4· itipotenria reeipiendi mdeterminaca, 5. in dividua? magnitudinis potentiå finita.

37. Infinitum alii diCunt adueffe, aliud poten¬

tiå; infinitum adu vocant , cujus quanticas non capi,

nec ailignari poteft, quod in rerum natura non eflo

contendunt Infinitum potentiå eil, ad cujus appoii·

tionem vel divifionem perveniri nen poctfl: & hoc

lüfini-

(11)

»nfinitnm ?n magffitudine efi: pef'divifiofiefn;, ίη fiifd

mcro per additionem : led quomodo per additionen®

numerus, per divifioncrn roagnitudo, infinita eifö pof-

lunt, ςυαι neque anima in qua funt, & å qua perab-

ftrdciionem fiunt, neque phantaiia, neque opinio η <5- que intelleftus infinite dividere aut augerc aliquid

ρ o flit. Solusverus Deosinfinituscft; materiale auten®

infioitum in rerum natura prorfus daturnullum. Duo

quoqueinfinica nequeunt eile, neque in natura, neque

extra naturam , efTent enim tunc duo principia prima.

Scalig* Exerc. 359. i. 3*

COROLLARIUM.

I. An definitio motm Ariftotelica 5 Conveniat ma-

tui C&li ? Äff. cum Dift

ORNJTISSIMO

DN.PETRO ZACHARIiE STECCENIO

DUM NATU RAM PER MOTUM SPECU-

latur* oda chohambiciu»

gratulatar.

JONAS CO LU Μ BUS PoefProfStpJ. Dtc+

Eus efuod epyfcüf ntl laboriofitu »

£pui i eft nihilbeatttu.

De U Μ novit ρ lato cj_{ 9/ agentat£x Sed absejj hbro biblico:

Habetis , emiror, quibiu fcrutinifo

H&c tam r emot a ftnßbus /

MotUS b onus vtßer magißcr txtitity

Acutus incjuit Scaltgty*

B $ AMm

D

(12)

Lsfdb&c polum [oltMify mtnte reUius

Motu bibtspercognito.

\ fj)uodβ creata β creantemfas er it

Hane nojce per fcientiam,

trat parens a fe (lus beus tibi, qui non Hane dogtna åt eis aureum.

Svaves enim /μpr a mel hac lego botros

Ex motuum tindemia.

Eos videt t capit% editfy pendulos

Stecceniuj yfed gratulor.

PJLTRUS ZACHARIAS STEC-

C ENI US BOTHNIENSIS»

avct'j&cbpfs,,

Unica aßirat. in /. mutat a.

Ecce, zelusj nae trallas bonis?ter in his plus.

£Cc. , tu um geni um fopbis dum tangit boneßus

Zcius, nse traäas dogmatagrata bonis!

O ter in hisftudits utfis pius at%(uperßes,

Oriente manu β, ßmul comprecor wep tibi!

Amico Dn* Contcrraneo , amiee deproperabat

AXELIUS TURDINUS Β Ο Τ Η Ν

Attufio α,νΑ^ξαμ,μα,Ιίχη

Ad ejufdem Frxflantißimi Domini Refpondenti*

NomenLs;

Ζ in gemin* S, & dipth« in a β refolut»

Artet en (ufpictsy buc, in bortta tfcasy en beat.

^Ltius exmiias A RT ES EN SUSPJGIS, ergo Η U C ades impavido pe&ore , blande comes!

IN Clarii« HORTiS ESCAS ö digere feelix,

EN BEAT hinc Phyfices te veneranda fames»

Animo gratulabundo Tibi Tuus vov, ac dab»

PETRUS TURDINUS BOTHN,

References

Related documents

[r]

[r]

motus, quantum autem difiPert menfura å re cujus eil menfura; tantum etiam difFert tempus å motu,und·.. quidefiniunt tempus

Dicitur etiam ws åwapa intelledus potentia- lis,quod nempe poteftate omnia qua.. pofiunt intelligi, intelligat: Nec tarnen hic intellc&amp;us mera eft poten- tia

eft. VIII.) Jam vero fi&amp;um dicitur, cui, qua ideam totalem, nihil, quod a&amp;u exiftit, extra men- tem , refpondet. XIII ) Eft itaqoe confenfus praefumtus, qui vero

Ergo amneftia eil officium. Sed pertinet etiam ad officia perfecta, quo nomine iniignitur, quod legi cogenti adtemperari debet. Lex autem cogens ea. eil, qua? tradit ejusmodi

&amp;·, quod inde fequitur, cum confcientia earum rerum, quas tra&amp;ant, feu quod idem eil, cum adtentione ad res illas. Hinc itaque patet, quod, fi orator facer ita pof-. iit

tion effe quin Chrißus von animo modo y [ed etjam corporis dotibus &amp;