Å. $
dispütatio philosopUicå
De
CONVENJENTIA
CREATORIS
ET
CREATÜRARÜM,
Divina adjuvante gratia,
Et approbante Ampliflma Facult Philo*
Joph. in Regin Academij Upfalienfij
Sira MODERAMINE,
Admod. Rev, atque Celeberrimi FlRl)
Mag E R I C I
ALSTRIN,
Log. & Metaph. PROF.Reg.& Ord
Tro Gradu 'Magijleriij
Publica? candide philofophantium
cenfurae modelte fubmittit
S. R, M, Alumnus
LAURENT.
MÉDELPADUSi
In Audit.Guft.Maj.ad dL 8 Maji An.1728»
Horis ante meridiem confvetis,
UPS ALLE) Literis Wernerianis*
Re, veren disßmo
PATRI ac DOMINO,
DN. N1COLAO
STERNEL,
Norlandiarum occidentaüum Superwtendenti lon ge mentidimo,
Venerand. Confiftorii Hernofanden- fis Prtffifi Gravjfllmo, Regiique
Gymnafii Schoiarumque Ephoro
Eminenciflimo.
Pr omotor i ér Patron o certiffmo.
r '• -
:
,\
T yjdsg Yj Tt^yjv hiyvce 7o
Müfw dfOTijfge rsv ätyotvs äi/fyotg STtiy.ciXüvjdi, hot 1:010
<?äg rapatrxsväd&crtlyjg sotv
Séfles Tuq\syJtvuv äycibxpyiaq y.vrj
SToitQrjULlpji, /toti7Tsp éx dfyoygiu ovjsg
gfåp Ii 7rjg svTrgsnSg ååot svyitfofjiocrvvrß,
ty cre^vVvsiv , cizg T hvoa låg
'y&iöov ^Lothyrjo-iv, dxA' evö'sßSg livog
äy.sXti ävahst&oii , vnsg IcJy dyct&uv.
VIRO
Max.Reverendo at% Amplisfimo,
Dn. GEORG]O
WA LLIN,
S. S. Theologie Doäori Cele¬
berrim o
,Academiae hujus Biblio- thecario Adcuratidinno, mbiforma-
ton olim fidéfiflimo, honoratifli-
mo, ita erjam
Patrono Maximo.
ssféy stcdm äfycv 7tccvv, k0l\? 0
(riv i av räv xu?IOL$ siiSo^sg ^ svxåssiq ezlog 7yjgävyyjg fäm&éurifö, VTrspacnri- lä v miag-ctcrsug. Av& åv oi ivs^ys]?}-
[irig syovltg studlug otv äg näxM<?a lä TomvJ dnojicrcii E<riv dfjLmysnojg ué - to lijvdvfytiv fxsydX&v suJofyav trsße&ou ItysiXovlag ägfJiÖTlxcrav M^oti räv svsg*
Sspctnsiag cYjfJLSiov , 7otg Ttpocnfrasmv fils 7tao]s£6v dvloig ysyevqydwv , hb*
irepov -
vTSföv yevyjpofJLsvtär K olt3 uutyåIs^oå
ySv, ß Holts agg , 7# crsÅifoa 1 qcutol
irsgl Trjg 7S KTifS ti) lä v XTitrsGov dva*
Åoyfxg, cvofJLCCTtov 'Xpcäv suKÅssedroov hnyfäitpij xo<r/u'/j?ai slcÅpiajv, /j/j* Ss, diteeri[Aäloc\s ndjsf timmonS) eV
x7w SVSpySTYjV 'svvxv ti) Yåglöv
SVfM 6ti Si ti) JJLCMgcßlOV. Zol te
IvloiploLTS Kdår/yyird teåvlag sw/agi- g-yjpa dvjl lä v (isyfcw 2# täv TtakOLi hg s/JLs svsgyscriäv (pwyjvcu >
o]/ yT v<?sw)(rev Ste vsstyjrsi näno]s
TO 1TOqSV^OV [JM , TCiV^jT £v STVyVV,
äya&ä TCtTSivofdru vol' d7totete%SoLi4
&so[JLCtt Sv , ö7TW? Adßyjrs ß Hdjspss-
lav!a äernsp livet xx?i<ryfix, ^ «^cs- y&k dpivvrjjs lä VTSf 'm hju^yiotg
hvjvsnSg 1yjg crtpäv dvräv dhctÅsiTloog npocrsvfyfASVb), tijfiéfåiläv kypiw put (jisÅÅovli ecrsSuiy
Rcverendtff.atcfe Amplisfimomni
JSlonumm l/eßrorum
eultori hymillimo
LAUkENT. &«r|let>fc.
VI RO Nobiliffmo ac Generofijftmo,
Dn. J U L I O GRUNDELSTIERNA,
AdvocAto Fisci Adcuratiffimo,
Patrono Magno.
Adm. Rever.atq; Préeclarifimis Dom im MAGISTRIS,
Reg.Gymn. Hernofand.TheoI.& Phil.
Lettorihus Dexterrimis,Ven. Conftft Ad- {efjoribwfcquifiimis. Ufc & Scholas Triv.
Rettert StConrettori meritiffimis^Patronis
Fautoribiu nunquam rion venerandisé
W ITpiradat 6c poma,quinon habet
^ aurea dona: Itaetjam Vobis Pa-
troni (ScFaucores Optimi,proplurtmis
in me collatis beneficwjmmus höcce levif- jrmum^ut animi fignumgratißimt^ offer-
re audeo^ certo perjvajus, aufummeum repuljam minime laturum. De c et er o
pro Veftra Veftrorumc$ perennifetici-
tate vota nuncupare caticiißima nun- qitam intermittam. Paleatis ignur &
poslhac etjam javeatis
Nobiliß atque Generojiß.
Adm od, Reverend, & Praclarif. Norn.Feßr.
cultori indeteiro
laurent,
Vhrmum Rev er en do atque DoäiJJma
UN. PETRO t
GROPMAN,
V. D, CommimHro in
laudatiffimo, meririflimo, ut Pra«
ceptori qnondam fideliflimo , ita
etjam Fctiitori mukiplicj nomi¬
ne coiendo.
Truäentijjmo atqueSpeäati/ßmo VIRQ,
Ds. SEBASTIAN O
G AHM, i.
Mercatori inter Stockholmenfes
confpicuo,
Ev er get a aßumatißimo.
Lucubrationes bas qualescimque,
hi officio fa & gratijjima me fit is pigmis^
atque debita obfervantia documentum
fever enter dat <gr dedicat
Plur. Reverendi
& SpedatifHmi Nom. Veftr.
obfervantjJJimus
Laurent.
Populari & Amico perquam dile&o, Pro\fummis in Philofophia honoribus
erudite difputanti,
AOnidum liquido imbutus fic vere> netlare
Clara & Pieria Tu madefafius
aqua>
I nunc flu*
dm cape prcemia digna.
En! faciles Mufas: plexaque laurus adefiy
Qua caput exornent. Sequitur mox
nomen honoris.
Gratuhr exanimo. Vivey valeque
dm U
Feftinanter, animo tarnen
gratulando, cecinit
pH. 3.
Exod. y 14.
:pTna im rvm
udpocal. 1: 8- Ö5 pdsfim.
'K.vgi@j o év ^ o rjv fy o iffåfieiffi.
Gen. 7: 4.
^mwniyNDipri-1» m TITIS
Rom. 4.
©£tf IB kaXSfjog lä prj ovja, äg ofta.
Efa. 40.-17»
c# '£ls W>" eP «^«!i? <$? fjf? ®<2lß?
¥43* <Mp* W* w * ¥ ^ ¥ * *£ * ¥ *W*¥
J. IN.
§. I.
Initi ad Infinitum
mlla t si proportio a).
Hzec fententia au-
dit axioma quod-
dä philofophicum;
cujus tarnen veritas
non ä7tASig & univerfalicer , fed pLS- pmoog & particulariter cenfenda eft,
alias enim multis tamTheologicis,
quam Pbilofophfcis veritatibus no^
ceret. NuIIa quidem eft finiti ad
Infinitum proportio, rationeeflen-
ti#, phyfica? comprehenfionis, &
{nathemacicas commenfurationis,
A cum
a) CalovMetaph, Div.part.gen. cap.
20por. 4*pag> 595. Kil. Rudrauff. Me*
tapb.fetf. 3 %cap. 1. Reg, 5 pag. ?». 149.
i «sa o
cum inter finitum 6c Infinitum ab«
folute tale, diftantia fit plane infi-
nita 5 interim tarnen datur finiti ad
Infinitum proportio Metaphyfica, ( italios proportionis modospraete-
ream 5) ad quam qusecunque con®
venientia
,& habitudo uniusadal-
terum fufficere poteft, ratione ni-
rrsirum conceptus communis & a- nalogicse attributionis b).
In cognicionem Deilnfiniti,cum
fenfus fugiat noftros, vix commo- diori dedorimur via, quam con-
tempiando Ejusdem perfe&iones&
attributs, quorum qu^dam ira funt
Ei propria, ut in nulla creatura in-
veniri queant , qualia funt Inde- pendentia, /Eternitas, Infinitas, 6c c.
quibus etjam a rebus creatis ptane diftingviturCreator. Qu&dam vero
funt communicabilia, quorum ex-
prefiio qua?dam anatögica relucet
!n creaturis, & proindeconvenien-
tiam quandam cum Creatore infe-
runt,
#) covf.fup. c it.
•a o ffil 5 tunt. Horum ? liqua cum omnibuS
rebus creatis Deo communia funt,
ut cum Deus pariter ac creatura di-
citur Ens &fubftantia; aliquaetjam
attributa cum folis fpiritibus com¬
munia habet Deus
,ut vitam, ejuscg
a&us vitales & affe&iones fpirirua-
les. Ambo perfe&ionum & attri¬
butorum genera breviflime com-
ple&unfur, qui Deum Jpiritum di-
cunt Independentem c).
Attributa ablndependentia pro*
fiuentia, & Deo propria , ad hoc
noftrum non pertinent inftitutum ;
qu^e vero a fpiritualitate proveni-
unt, & communia vocantur, ali- qualem hane Creatoris Sccreatura-
rum convenieniiam oftendunt. De qua dum pro modulo ingenii a&u-
rusfum, Suprerr iNuminisfupplex:
imploro auxilium, ne ratione cali-
ginofa feduétus, creaturas depen-
dentes r) Fr av cif. Bud Tbeol DogAib.z.c.
i. $.9, Tom. 1. Gerb, Fries, hxer, 5 §*
i.p. 46.
4 ° P»
dentes rnmium extollendo, Crea-
torern offendam , quin potius, ut
Hane Summum & Maximum pia femper venerer mente , illas vero
ut exiguas, & ab Hoc dependentes
confiderem. Interea etjam tuum C. L. imploro favorem , ut hunc qualemcuncß laborem aequi bonicp
confulere velis, probe perpendens,
intelle&um noftrum in contempla-
tione hujus Infiniti, haudaliterac o.culum ad folisintuitü, iefe habere*
$. II \
Per creaturas , quam vocenij pra? fe fertinfcriptiodiflertatiuncu-
\x noftra?, intelligimus quasvis res creatas; vocabulo vero convenien-
tiae non intelle&am volumusomni-
no ada?quacam, neque mentalem
folummodo, fed realem conveni- entiam. Qua? varie a variisnun- cupatur,ut affinitas & cognatio a Calovio, fubtilitas a Gutkio, con- formitas aMejero, &proportioab
aliis. t
•i o pt r
,
aliis. Nobis appellatio convenien-
tia: heiccommodiilimavifa eft,qua?
non pro congruentia pofiibifi, nec omnimoda identitate, fed realt in
aliqito tertio conformitate, fumitur */),
§. nr.
Dari ejusmodi realem Creato-
ris & creaturarum convenientiam, perfpicue oftendit ratio Deumcog-
nofcendi, quam vocare folent vi- amcaufalitatis, cujus opeab efTe&is
uad caufas adfcendimus* usquedum
in prima tandem aliqua caufa (ub-
fiftere necefTum habeamus, qua»
nulla alia eft, vel efTe poteft,quam ipfe Deus. RegrefTus enim ininfi-
nitum rationi quam maxime repu- gnat; ficut vero feries effedorum in defeenfu ed finita; it a etjam caufarum [ubordinatio in a(cenfu finem obtinebit futtm, ut acute ratiocinatur de Vries c). Sublata vero Creatoris& creatu-
A 9 rarum
I < d) Gez. Nool part. gen. cap. iȤ. r.
f f Z39> 0 Exer, 2,§. 311.
6 «9 o gg»
raru convenientia, tolleretur etjam
omni? de Deo naturalis cognitio.
Quis enim negaveritj perPeétiones
in crearuris inventas, in Creatore»
prima omnium caufTa^rceexftjtifTe ?
Qja? fåne, remota, ii qua* adfuerit,
imperfeftione, Crearori applica^a?, aliqualem, quam quammus. indi-
cabunf convenientiam. Hane Crea¬
tor^ & creaturarnm convenientiam confmmant & Theologi <5c Philo*
lophi quam plurimi, quorum ma- gnurn caralogum , nifi brevitati li-
taremus, permxere podemns. A- , liquosnominaiTjfufficiat: utThorn.
A ruin. part. i. quaett. 13. art. 4.
Abraham. Calovjum in Noologia_»
padim. Johannem Gezelium iru,
Noologia. Joh. PoiTevitz in Metaph,
Theol. Georg. Mejerum in funda-
mentis Philos. Chrift. Scheiblerum
in Metaph. lib. 2. David. Hollazium
in Exam. Theol. Acroam. Gerh. de Vries in Exer.ration. & multos ålios, ad quos leäorem hujus rei cupidum
modefte remittimus. $.IV»
o gg» 7
§. iv.
,
N Creatorem vocari noti tantum, fed etjam revera effe Ens, idque
fummum & perfe&jflimum, nemo facile negaverit , vel negare pote- rit, quiadmirandumhujusuniverfi
theatrum, ejusque ftru&uram ac-
curate infpexeric, cujus exiften-
tia, primas caufe exiftentiam non
poteft non evidentiflimé arguere.
Quid? quod Seipfum hoc nomine infignire voluerit Supremum Nu-
men, uti patet Exod. 3. 14. quem locum LXX. per o uv reddunt^, /
conf. Efa. 42. 8. & in Apocalypfi Johannis paflim vocaturo w. Cre-
aturas vero effe encia facile exin- de probari poteft, quod ab Ente Independenti fint produ&a?. Re-
rum omnium Creator nec fibi quid
omnino difiimile producere potuit,
hoc enim modo in ftatum nomen-
tium detruderentur; nec plane fi¬
bi fimile creare potuit, nam Deo plane fimiie, hoc eft increacum Sq
i< Infi-
•S Ö P»
infitiitum efle, & ab aliquo pro- du&um dici, maximum eft city po*
tyXov /).
Praeter Ens Independens plurl-
ma alia dari entia, claris verbis in- dieat facra pagina Gen. 7. 4. Rom.
4 17. ubi 7ä ov]a & DlpTT bo non_»
<je Infinito, fed finitis entibus in-
telliguntur. Creatura? abfolute &
in fe fpe&atse funt entia realia_j, comparative vero ad Deum Ens Independens, nihil vocari pofTunt, quemadmodum vocat Propheta-, Éfa. 40. 17. & Auguftinus libr. 8.
c. 11, de civic. Dei, qu# creata [unt, inquir, etfi videmur etfe^non funt ta¬
rnen : & libr. 7. c. 11. confefT. infpexi
cetera inf ra le, & vidi nec omninoejje,
nec omnino non ejje \ ejfe quidem, quia abs le funt, nön ejjc vef b, quoniam id, qtiod es, non funt. Etjam Scaliger g )
de créattiris cum De o comparatis
dici t: omnia h<ec, non die ofingula, fed
omnia atque etjam cunäa & conferta,
ita
f) Ahr CalNool par t.gen. c. 2 ./>.6 o.
g) Exer. 140.5. i.
M O $• 9
it a ut ex iis tinum fiat, fi cum Deo conferantur , non jolnm mutila &
manca, /«/ nihil, iwwo five
liceat five non liceat dicere ,
<^077/ nihil Junt.
Exiftimamtis vero fupra nomi-
natos realem entitatem rebus crea-
tis non denegare, nec denegare-, poffe, cum utique afTerant creatu-
ras exiftere ; fed faéla adperfe&io-
nes Creatori proprias comparatio-
ne, eminentiffimam Ejus pra?cre- aturis indicare voluifle effentialem
perfe&ionem , quam nos quamSu-
bentiflime agnotcimus, convenien-
tiam ex comrnunibus quaefituri. Si
v. creaturae (implicitet- eifent nihil velnomens, non poflentdici crea¬
tu jcreatio enim terminatur ad dan-
dum efTe, non vero ad dandum-,
non efTe.
i v.
Vocabulüm entisprimo adhibi-
tum videtur, non ad repraefentan-
damaliqüam c er tam fpeciem , fed
A 5 for-
io »Si o fH
formandum unum conceptum o- mnibus rebus communem. Quod
luculenter fatis oftenditipfaexperi-
entia; nam audita voce entis, mens
ftatim retrahitur a rr.ultitudine ad
quandam unicatem, unum fciiicet formando omnibus inferioribus conceptum coramunem. Si jam
unum conceptum omnibus deter-
minar, facile exinde concludere licet,inter omnia entia dari aliquam
convenientiam, quatenus aliqua^
efTe debet proportio inter conce¬
ptum formalem & objektiv um, ut
loqui amant Metaphyfici.
Quibus competit entis notio ,
illis erjam affe&iones entis conve- niant necefTum eft, quae de quovis
ente prasdicari & reciprocari pof*
iunt , quales funt unum, verum.»,
boniim, &c.
Creaturis quidem competit »-
nitas, quatenus inplura talia entia
di vidi nequeant; non tarnen omni¬
bus competit unitas fimplex , nulli
vero
<3 o ii
vero illarum unicas abfolute fimplex.
Crearori vero aderibi debet & uni-
tas prorfus abjoluta, qua5 effentiam
Ejus non folum indivifam, verum
etjam plane indivifibilem dicit, &
exclufiva fimul, quse negationem pluriumDeorum importat, quomo- do Deus unicus exiftit notsjpecifice,
ac fi plura darenfur individua , fed
mtmerice, cum nihil magis repugnet
natura?, quam aeternorum & infi-
nitorum multirudo, nec magisquid
pugnet cum Deitate, quam effen-
tiae plural i ras.
Ne c verdate fua carent res cre-
ata?; Non enim iunt fi&um quid
aut imaginarium , fed unaquasque
earum effentiam cum intelle&uCre- atoris conformem , fibicg lnefTe de-
bitam, habet. Multo veroeminen-
tiori modo verus eft Creator, in- dependenter fcilicet & exemplar i-
ter , utpote qui normam & exem*
plar omnis veri, quod in creaturis
Unquam cernitur , in (e conrinet,
adeoque
ii «$ o §8»
aleoqj ipfa dvjaXfösia jure meritoq?
dicitur, quorfum pertinet illud
Mercurii Trismegifti apud Budde-
um h) univerfa fupra terram nonipfa
verit as funt, (ed tantum veritatis imi¬
tations $ & umbr<e b).
'Bonkate quoq; fua gaudentcrea-
turas, quatenus naturam voluntati
divina? congruentem, fibique con-
venientem naÄae fint. Creator ve-
ro non rantum per efTentiam & ori- gmaliter bonus eft, Ted etjam rela¬
tive
>quod omnes alias res confer-
vet, quasdam etjam a*ternum feli-
ces beatasque reddat. Originaliter dico, nam ab Eo, tanquam omnis
boni fonte , omnia, quocunque^
nomine veniunt, bo.na profluunt,
& ad Eum ultimo tendunt, velfal-
tern tendere debent. Hinc re&ifli-
me dicitur dvlayct]c$, loiyct]05,8c ter
optimus. Affe&iones unitas entis
fecun-
h) TheoL Dogm.lib♦ 2. eap> i, j$. 15.
Tom.i.p* 284«
♦i o $• 15 fecundarias quod attinet, ubietatem
nempe Sc durationem, cum magni
nominis Theologis & (anioribus Philofophis ftatuimus, Creatorem ubique efte repletive , creaturas
vero partim definitive , partim., circumfcriptive in ubi aliquo effe.
Et Uli & hiscompetit etjam duratto,
fed modo diverfiffimo. Creatoris abfoluta & interminabilis eft, crea- turarum vero limitata Sc defe&ibi- lis, vel a parte ante tantum , vel a parte ante Sc poft fimul, quse po-
fterior eft rerum temporanearum.
5. VI.
Natura jpiritualis etjam Creatori
creaturis raiionahbus analogico
modo communis eft, teftede Vries/).
Aliqualem compofitionem , qua?
fpiritualitatem non tollit, licet ad - mittant fpiritus creati; merito ta¬
rnen illisadfgribituryī/>//V,/to, qua-
tenus phyfica? compofitionis ex
mate-
i) Ex er. 5. 2.p. 47»
14 <8$ 0 |S*
materia & forma, partibuscg inte- grantibus, expertes deprehendan-
tur. Multo vero eminenriori gra- du Creatori ineft /implicitas, & qui-
dem limpiiciilima & fumma,quod
non tantum ex unitate prorfus in- divitibili, (ed etjam e fumma Ejus perfe&ione patet. Quo enim ma¬
gis quid eft compositum, eo im- perfe&ius; 5c contra, quo quid
perfeéhus, eo fimplicius eft. Nui- lumque datur compofitionis genus,
quod imperfeélionem quandarru
non involvat. Removenda itaque
omnis compofitio aDeo Creatore^»
perfe&iflimo , tam ea 5 qua? eft ex potentia öc a£tu , quia neceftario ex- iftit, quam qua? eft ex e{]sntia 5c fubfiftentia realiter diftinfhs, 5c ex
Jubjetfo & accidenti, cum accidentia
in Deum non cadant, fedquicquid
in Dep concipitur, (it ipia eftentia ;
divina. Spiritus creati ? fi eflenti-
am eorum fpeftes , immutabiles déprehenduntur, quatenus nullum
in (e habeant deftruåionis princi-
pium.
m O 5 S
L pium. Quse immutabilitas a fim- plicitate, & materiae carentia pro*
fluit. Unde etjam illis immortalitas
ab inrra merito rribuitur. Creator
vero & ab inträ, & ab extra irn- mutabiiis exiftit, cum nec vis aliqoa
interna , nec externa Ipfum imrrm-
tare potis fit; quod non tantum
Ejus independentia, fed etjam fum-
i
mafimplicitas & perfe&io fatis fu~
perque comprobant. Unde etjam conficitur, Eumfolum efie abfolute L immortaiem , qui eadem , fi v elit, jäcilitate, qua omnta creavit, quaque
etammm conferwt, quicquid praeter je exiftit, ergo etjam creaturas per
par'ticipationem immortales jibolere poffet, ut teflatür de Vries k).
§. vni.
Vita rnaterlaübus adfignata_i, vegetativa & feftfiriva dicitur, in_»
immateriälibüs Veto mtelleäualis
nüncupari folet. Hsec> ad Crea¬
toren*
k) Ex er. 24 §.7 p. ioti.
16 «S§ o ®8»
.torem reTata coenftit in ipja effenttd
droina ex je ipfa abfolutiflime ciäuofa /).
Crearorem ita vjvere, nemo, qui
novit quid fit Deus, unquam dubi«
tavit, proinde efjam Ariftoreles
dicif: nemo eft quinon Deos vivere
exißimet m). Immo cur non viveret
Creator? num effe&us caufanobi-
lior eile poteft? num pottft quis
alteri communicare, quod ipfenon poflidet ? Hujas autem vita? eatenus
sxIvttov quoddam pro modulo fuo
exprimunt erjam mentes creats, quatenus a&uofa abfolvuntur rati-
onalitate. Ilse vitam mutuatitiam &
precariam; Ille vero independen#
dentem poflidet & infinitam. Vitam
Creatoris excipit primus a&us vi#
talis , int eile Bio; qua? quidem emi*
nentiflimam & fur pliciflimam dicit
cognitionis rationem , qua noru
tantummodo extra fe omnes in_»
univerlum res , Ted etjam fe ipfum
cogno#
/) Fries Exer. i7. §. 1, 114. pag%
m) lib< 10. Elbs*
4§ o |H 3 7
Cognofcit; non inadäquate, ut_»
creatura? Illum cognofcunt, feda- daequate, quia eft Ipfe & cogno- fcens & cognitio & cognofcibile.
Et ba?c eft fublimis illa ipfius Dei
fcientia dfks]v7rög, quidam in
mente creata radii rehcentes quoddam
exiflunt hlv7Toi/, referens, pro fubje*
tti capacitate, qualicunque modo ar-
chetypi fui perfeäiones n). Quali¬
cunque mödo, dixi, & prö fubje-
<fti capacitate; cognitio enim crea»
turarum eft habitualis & difcurfiva;
Creatoris vero perfe&iflima , &
fimpliciflima, cum omnia, qua?
aöu exiftunt, intuitive cognofcat.
Per aliqualem hane cognicionem
fuam bonum a malo diftinguere-»
didicerunt creatura?, quod Sapien-
ti# nomine alias venire fölet. Mul*
to magis per fuam omnilciennam
idem difcernic, & per fanöitatem
fuam eligit creator, qui proinde iummojure fapientiflimus vocatur.
B §. IX,
n) de Fries Ex er, 18. 7*
a S tg§ O IX*
Ut intelleåio ita etiam t)olitio9
alter a&us vitalis, Creatori & cre- aturis competat neceffam eft, eum unius ejusdemque mencis faculta-
tes concipiantur arobae. Voluntas
(cilicet in objeéfcum ab intelledlu monftratum, libere & fponte pro-
pendere valet, H^c eminentiffi-
mo modo Creatori attribuitun^
cum & llle in objeétum ab intelte-
&u infinito perceptura liberrime
ferri concipiatur. Quamvis etiam
adeo (it perfe&us, ut prakter ne- cefTariam Suiipfius complacentiam,
nulla re indigeat, quam velit (eu
amet, extendit tarnen (e(e Ejus vo¬
luntas quoque ad res ab Ipfo ex li-
bera Ejus voluntate dependentes*
Nihil creaturis prodefle videntur principia dirigendi & imperandij
nifi fimul illis competeret principi-
um judicata & ele&a exfequendi,
five potentia aliqua, limitata licet^
Si circumfcripta, Greator vero
po-
I o p *p
potentia gaudens abfoluta, omnia,
quae nec a parte agentis nec a par¬
te rei contradi<ftionem involvunt, efficere valet; ut enim eft infini-
tus 6c perfe<ftiffirous, ita etiam^
modum eflendi fequitur necefTario
modus operandi.
Quemadmodum creatura? in-
telledtuales,ad du<ftum reftas ratio- nis, varias fe&antur virtutes-, qu«
animum ad promtam obfervantiam
eorum, qu« honefta 6c bona funt, difponunt; ita neque lummo Cre-
atori virtutes funcdenegandae, qua«
tenus imperte&iones vitioruiiL,, fraudis, doli, mendacii, 6c cete-
rorum removent, eorumque loco
fummas perfe&iones cum vKspofå
Deo digna ponunt. Qui cum fu- periorem non agnofcat, exulant^»
hinc virtutes luperiorem refpicien-
tes, quales funt obedientia, cultus
adorationis,6cquas hisfimiles funt;
non poteft tarnen non ea velien,
quse fan<3iflim« fu« natur« con-
B z for*
2* «Ü o &
formia fint. Cum vero Creatoc_.
independenter & eflentialiter fatl-
&us, juftus, & verax fit, creaturas
vero accidentaüter tales, & depen-
denter ; apparet virtutes creatura-
rum comparative fembyirtutes, vel
fmperfeftiones dicendas efie, f
Idem de0^c7/fe fentiendum,qui
Creatori fimul & creaturis attribu-
untur; funt autem hi ab omnibus imperfe&ionibus Siberandi, & 0a?-
•xgS7rüg feu modo Deo convenienti
intelligendi. Seite hac de re loqui-
tur Auguftinus o): Pcenitentia Dei
non est post errorem, ira Dei non ha*
het mentis horrorem, See, In crea- turis vero affe&us varias pariunt
mutationes, ideoque imperfe&io-
nem earum arguunt; nam ut cor*
poreos, & fenfuales, qui etiam ali-
quod mentis cum corpore fuppo-
nunt commercium, praeteream, ex wentalibus quidam imperfe&ionem I
quoque involvunt & Vitium,ut in-
vidia,
o) hb. cont. aäv. leg. & Propb,
«8g o §» i
vidia, & pcenitenti3. Quidam ve- ro nihil vitii nullamcß imperfe&io•
nem in formali (uo conceptu im- porrant,fed inuunttantumodoxum
Deo tribuutitur, fimilitudine quam dam inter certos a&us Divina? vo*
luntatis , atque a&iones creatura-
rum a cerris affe&ibus oriundas,
atque hi afte&us, non quidem^
eo modo,quo creaturisinfunt, Deo tribui podunt; poflunt tarnen emi*
nentiori modo, & abscg omni im- perfe&ione fpe&ari,
j. X.
Concipimus vero ha?c attribu-
ta Creatori & creaturis convenire,
non <eqmvoce, neque quoad deno-
minationem folummodoexternam.
Exinde enim (equeretur, in maxi-
mam Creatoris contumeliam, cre- aturas ab Illo produ&as eile aequi-
voce entia, h, e. non-entia, quod didtu eft abfurdum. Accurate icaqjj
Thom. Aquin. 1. c. colligit: pißa,
B 5 nempe
21 til O In*
ens & Jpiritus, de De o <& crem
aturis teqmvocé pradicarentur, nihil de
Deo & creatnru cognofci pojjet; /^w- per incideret fallada aauivocatiom. Et
hoc ett tam contra Philofophum, gw demonflrative de Deo probat,
contra Apoftolum, Rom. *
?.17. Nec Creatori, & creaturis tri-
buuntur h» perfeétiones, fub con- ceptu utiivoco ftri&e fic di&o. Hoc
enim modo ejusdem cfTent natur»
Creator 6c creatur»; nihil efTet ör¬
tum, £ed omnia »terna. Quipoterit, qua?fo, tffeétusadaequare virtutem
& eflfentiam cauf» prim», velejus
iimilirudinem eadem ratione parti- cipare ? Creator eft Ens Indepen-
dens 6c Infinitum, omnem habens
entis plenitudinem ; creatur» vero
dependentes 6c hnit», atque efleL-»
fuum habe 111 tan tum participative.
Creator exiftit neceßario, creatur»
vero comingenter exiftunt.
§. XI.
Sequeßratis terminis univoco
6c »quivocojdicimu^ hsecattributa
Grea-
ii
å -}
I O I 23
Creacori 8c creaturis competere fub
conceptu cbmmuni & analogico, fe«
cundum analogiam non proporrio-
nis 8c denominationis externas, ftd
attributionis intriniecas , itauttam Deo quam creaturis vere infint 8c
formaliter competant, quamquam Ei primario, his vero fecundario,
propter harum ab Illo dependenti*
am.Sunt quidem aliqui, qui diftin-
«ftione terminorum in univocos 8c
zequivocos contenti ,analogieos re-
jiciunt, eonceptus prascifi univer-
falitatem pr^cipue urgentes. Hi
vero facile inter fe conciliari pofte
videntur, fi diftingvant inter uni-
vocum ftri<fte 8c late fumrum; vel
cum Ceieb. Weifio inter conveni- entlam formalem 8c obje&ivam. Si illafufficeret, univocatioefte poteft,
ii vero hasc defideraretur,ad analo¬
giam recurrendum eft.
In^qualitas, qua?fundatanalogi¬
am, non quserenda eft in conceptu abftraöo 8c comrnuni, fedinmodo
participandi illum coneeptuin com-
A 4 rnunern
24 •&§ o
munem,quiincequalis fit ob uniusab
altero dependentiam. Fxempla rem iliuflrant; acddens per pofterius de
natura entis participat, quia illius
edentia a fübßantia dependet ; haec
vero citra inhirentiam vel depen-
dentiam concipitur ;ergo entis no-
tio fubftantiae primario , accidenti
vero fecundario competit. Et tali comparationeaftuali inftituta ,datur
inter Creatorem & creaturas nontan-
tum
>led inter omnes res > & identitas
& diverfitas qua dam y illa ratione con •
ceptus communis, hac vero ratione pro¬
prio quidditatis p).
§. XII.
Perfeäiones, tefte de Vriesg), wo;;
inutilmr dißingvimtur in fimpliciter abjnlutas,qux eßentiali fuo conceptu nullam inferunt imperfe&ionem,&
fecundum quid tales,quascertum qui-
dem perficiunt fubje&um, attamen
veladjunétum habent velfupponunt aliquid imperfe&ionis. Omnes qui-
dem
p) Ab. Calov. NooL part. gen. cap. 2 .p.
<0. q) Exerc. 5, §. 3; />.55.
•88 e 1* 2;
dem perfe&iones , non tamen o-
mnes & fingulas eodem poflidere
modo concipicur Creator infinite perfedus. Ideocß has perfedliones
Creatori & creaturis communes, Ti aliquam jmperfeéiionis notamim-
portant, remota omni imperfeétio-
ne , eminenter Creatori ineTTe; fi
vero nullam.formaliter Ipficompe-
tere ftafuimus. Sic etjam exThom.
Henr,Muller in Theoi. Schol. p.271.
lo q ui tur; ß nomenDeo imponitur ab eo,
quod est mperfetlionk , ut lapis v el leo,
tum dicitur de Deo [ymbolice ér meta •
phorice. Si autem iwponis ab eo% quoded perfedionis dicitur proprie, quamvis fe -
cundum modum eminentiorem.
Non tarr éaiiquod reale difcrimen
eftentiam inter & attributa, vel inter h^c invicern efte putandum eft. Deo
en im, qui ed naturafimpltcis, non con~
jundaatquecompojtta nihilaccidit,Am-
brof. libr. 1. c. 7 de fid.7 rin quicquid
ed in Deo .ed ipfe Deus, canon eft Au- guftini. Sed cum tantafitintelle&us
noftri utpote finiti anguftia, De-
B 5 um
1<5 tg$ o §8»
um Infinitum pluribus inada^quatis concepribus confiderare neceflum
habem9 Non tarnen pro lubitu ejus-
modi inada?quatos conceptus multi- pltcare poteft intelle&us nofter,ni(i
fundamentum inre ipfa ei fuppedi-
taretur ; aliter enim hoc, alireralio modo per attributa fua manifeftat
fefeNumen fimplicifiimunn. Licet,
uti dicebamus , conceptus,quo De-
um apprehendimus, fit inadcequa-
tus, qui totam Ejus infinitstem ex- haurire & comprehendere nequit;
tamen etjam naturalirationisiumi-
ne verum cognofcimusDeum. Ipfa
enim notitia,quam deDeohabemus, imperfe&a, non poteft prohibere, quin ejus obje&um fit ipfe verus De*
us. Hinc chara&eres veri Dei, ym*
<?ov nempe ISGsS gentibus manife-
ftum, & spyovISvo/jlx cordibusipfa- ruminfculptum effe, facra loquitur pagina. Si denicp naturali fua cogni*
tione verum Deumnonrefpexerunt gentiles, a Spiritu Sanåo accufari
non
i O I»' %7
non poftent, quod 7yväxfåsm h doi-
KLd xsfleypvv Rom* i. ig.
§. XIII.
Proinde Divina ex abje&a cre- aturarum natura 6c condittone non funt a^ftimanda vquin potiusadmo*
nitum Celeb. Calovif r), ht applied-
tione imbecillitas imbecillt esl relmquen¬
da , ér eminentia eminenti vindicanda*
Abfit itaque ut exiftimemus, nös finita mente Infinitum comprehen«
dere poffe ; quin potius multoim-
mo infinite perfe&iorem Eum efTe Ä
quam hifce perfe&ionibus defcribi-
tur, cogitemus, cum Hilariocon«
fitentes: certehoc efl Dens, quod cum
dicitur, non poteä dm, & cum a(li-
matur, nonpoteH aft im art. Et cum
Bafilio : adäquat um conceptum efjentia
divina form are, aut ver bis adeequatis eloqui nunquam nobis licebit, etjamß
omnes omnium mentes una adinveßi- gandum coirent. Omnia itaque fu«
turajfchoIcE ccelefti, ubi perfe&io-
reiß
r) NooLpart, gen, cap. 6.am* 4?
i S *8§ 6 $|i
rem fperamus non tantum cogni- tionem , fed etjam convenientiam*
relinquamus«
Interea perfe$ionibus conceffis
ita fruamur, ut earum rationem*.
rändern reddere poflimus, dum il-
lam poftulat Creator & conferva-
tor, cujus opera hurrillima admi*
rari decet veneratione, cum Davi*
de regio vate: Pfalm. 147. 5.
:iöDQ pa warb ro mi uoi# Inj
& pr 139. 6. nn
:rb /DiK tb rojiw ^jdd S. D. G.
*
