Dissertatio, cur voluntatem, non vires, verbis extollere liceat, breviter disquirens, quam venia ampl. fac. philos. præside mag. Daniel. Boëthio ... pro gradu examini modeste offert. Samuel Sahlstedt, stip. reg. Sudermannus. In audit. Gust. maj. d. XII Ju

DISSERTj^TIO,

CUR

_VOLUNTATEM,

NON

_VIRES,

VERBIS

EXTOLLERE

_LICEAT,

BREVHER _DISQUIRENS,

QjJΑ Μ

Venia _{Ampi. Fac. Ρbilof.}

PRiESIBE

MAO. DANIEL.

_BOETHIO,

ΕΤΗ, ET. POLIT. PROF.. REG. ET. ORD.

PRO GRADV

ΕΧΑΜΪΝΓ MODESTE OFFERT.

SAMUEL

_SAHLSTEDT,

Stip. Reg.Suderin nimus.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XII JUNII,Μ D C C L ΧΧ Χ VI II. Η. P. M.S.

IN

s:am r:am m:tem

PRO VINGJJE ÖREBROENSIS

REGII ENSIFERORUM 0RO1NIS _EQUITI

ATQJJE

Domino

EVERT

vxT 1?

MJECENATISUMMO

NON

_VIRES,

_VERBIS

_EXTOLLERE

S- i.

Specimen

Academicum, de

mea

qualicumque

in

Sci-in memoriam _{rediit, famofisfimum Helvetium}

in-ter alias _{paradoxas & fophifticas fententias, quibus}

abündant _{illius, fagacitatis alioquin laude non}

defrau-danda, fcripta, hanc quoque attulisfe: Jl eß permis

de _{faire eloge defort cceur, & non celui de jon}

ejprit:

c eß _{que le premier ne tire pas a confeqnence. L*} envie _{prevoit, qifun pareil eloge}

en obtiendra pen du

public■" a). Paradoxon hoc eo innixum _protulit

fun-damento, quod probitatem bonosque privatorum

mores _{parvi omnino faciendos esfe poftulaverit,}

quan» do _{judicia iua ad normam, uti fas eft, refpe&u}

eo·

rum, _{quae communi totius generis noftri fäluti}

con-ducunt, formatam _{compofuerint homines. Ex his no·}

bis anfa fuborta _{eft, accuratius in causfas, cur}

vo-luntatem, non vires, verbis extollere _liceat, inqui-rendi, _{noftrasque hac de} re meditationes, _quanra

fie-A ri

a) de Γ

Efpric

41 ) 2 ( I

ri _{poteft brevirnte, exponendi Tuaeque B. L. minen}

cenfuras _{iubjiciendi. Id itaque oobis fuicipimns ofticii>}

ut & _{quam faliis innitatur principiis fophiftiens,}

cujus mentionem _{fecimiis, ingenii Helvetiani lufus} monitretur, & vera _{atque cum virtutis morumque}

dignitate conveniens proponatur rei explicacio. Mino¬

ris momenti materiem nos eiegisie, nonnulli forian ar-bitrari _{posfunt, nobis vero iatis erit, quod tequi}

re-rum aeftimatores non _{posiint non nobiscum fateri, nuh} lam _{rem, quae}

virtutispreciumquodammodotangerepo-teft,_{Philoiophorum}cura& veritatisamoreesfeindignam.

§■

II.

Frequentss in vita hominum communi

fubori-untur occafiones, _{quae excufationem non tantum då¬} re bonam voluntatem, _{innocentiam initorum} confilio-rum _amoremque pubiicae_rei proteftantibus, fed eo-rundeni commemorationem _{jure quodam poftulare} videntur. Sic modeitiae _{leges non transgrediuntur,}

qui aiienas in fe fufeipientes res de ftudio & cura

in illis, _{prout tnierint vires, impendendis alios} cer-tiores verbis _quoque

_facere

frequens eft ad auditorum capesfendam benevolam

audientiam _{locus, ut probos animi ienfus defe£tui}

ingenii pnetendant. Cum e contrario de fuis viri¬

bus, de ingenio & potentia neminem perorantem verbisque exiultantem audimus, niii nauieam taci-tamque indignationcm moveat. Haec per experien-tiam _{unicuiquc notisiima res inter judicia communi}

hominum ienfu _{adprobata contradi£tionem vix}

plicandam

primo intuitn

inferre

vim

praecep-ti _{generalis, ut a propria}

_{laude abftineamus,}

_jubentis,

infringere videtur. Fruftra rationem

hujus rei

qus-rimus in diverio meritorum voluntatis & yirium

ha-bitu ad _{generalem de iis,} quae laudibus digna

esfe

exiftimamus, conceptum j fi enim a re ad laudes ho» minum faciente re&e _{poftulamus, ut propria cura}

proprioque ftudio conquifita fit nobisque adhsreat;

pari pasiu

ambulare

bonam

probam-que & virium nobis propriarum praeftantiarn fateri

cogimur, five easdem naturs benignitate nobis com ccsfas esfe crederemus, five utramque diligentia &

ia-bore partam & au£tam esfe concederemus. Unde fequitur, non majori jure illam quam hanc vel ab a-liis vel a nobis ipfis laudari _{posfe. Prsterea, fi bo¬} nam voluntatem minus noftrs curs deberi atque _ideo fine modeftis laefione _{potius commemorari posfe}

con-tenderemus, communi hominum fenfui

contradicere-mus, qui eam prseipue propriam laudem fordere

di6titat, quae potentis, ad quam cafu fortunsque

cceco favore eve&i _{fuimus, tribueretur.}

$. Uli

Sed forfan in rerum ad communem utilitatem

efficacia ad laudes & _{adprobationem hominum} po-ftulandas _{reqnifita latet diverfitatis, de qua agimus,}

ju-diciorum hominum _{causfa, adeo} ut fine invidia _po¬

tius cas res ab aliis ad laudem _captandam comme-moratas _{audiamus, quae minoris funt ad felicitatem}

publicam momenti, atque eam ob caufam minus

mo-«ü= ) 4 (

morem,venerationem & _{prsmia, quse nobis ipiis}

op-tamus, mereri videntur, & iic in eam _pedibus

eun-dum esfet _{fententiam, quam nobis prscipue refeh} lendam fumfimus. Parumomnino inhtimanis rebus

ver-fatum _{esfe, vet oculos amore praejudi atarum} opi-nionum ad veritatem meridiana iuce clariorem oc-cludere _{oportet eum, qui non fatetur morum}

pri-vatorum _{probitate piaque iingulorum horninum}

vo-luntate ftare & firmisfimis fundamentis _fuperdru&arn

esfe _{publicam civitatum totiusque generis humani fa¬}

hltern. Senfus humanos exuisfe eum _itaque

conten-öimus, _{qui virtutes privatorum horninum minoris} haberet, _{prscipuamque hominis} laudem in animo

ad bona ausvis & _{publicae rei proficua prono non}

poneret. _{Concedimus quidem propoiitorum}

inno-eentiam & _{piam voluntatem viribus deftitutam non}

ea iibi _{poihilare posfe prasmia,}

qus ad Societatum

gubernacula vaftioremque agendi laudesque merendi

campum homines adrnovent, _unicuique tarnen in

eo, _{qui viribus adaptatus fuerit, eampo, prscipuas} laudes a _{probo virium ufu pe&orisque donis}

trribu-endas esfe nulli dubitamus. Et fi _{quis, magnis viri¬} bus _{magnaque ingenii capacitate beatus; easdem}

pro-bis confiliis _{piaque in publicam rem mente}

dirigere

minus _{curaverir, horninum quidem admirationem} excitare _{poteft, afi fimul odio deteftationeque}

mix-tam; adeo ut hi ipii fuo quoque exemplo

conhr-mare _{cogantur, veras hominique}

proficnas laudes a

ju-ifitia _{pioqne & firmo ad ofhcia hominibus}

_injunära

prsfknda propofko orsciDiie _repetendas esfe.

§. IV

Ex antecedenribus patere arbitramur voluntatem:

non vires, commemorandi & verbis extollendi

licen-tiam non a majori minorique hujus vel iHarum

merito aut pretio derivandam esfe. Videamus

ita-que, annon

alia

explicari

posfit;

ro illam: Inopia virium inutiles folum modo & nullius in focietate humana ponderis evadimus,

de-fe£tu vero bonte voluntatis noxii, odio habendi &

puniendi

fumus.

Ut

alii jure,

dici folet, perfeQo

vires fuas _{judiciaque contra nos, ii pravi maievoliqtie} fuerimus, armant, iic quoque eodem jure

innocen-tiam coniiliorurn _{afcHonumque noftrarurn oilendimos,} ne _praeter culpam hominum _{amore fiduciaque} prive-mur. _{Jure pofhilo, ut non} laddar, animumque _ad in-tentatam mihi laefionem avertendam intendo, cum e contrario ab aliis honores landesque expe£hare tan-tum, non extorquere, liceat. Me itaque judice, o-mnis voluntatem verbis extollendi Hbertas a _{jure ie} de-fendendi _{fluit, quod homines de communi}

fecurita-te follicm nunquam _{improbare nec diminutum op~} tare _{posfunt. Hane vero libertärem ad vires ver¬}

bis extollendas extendendi non eaedem adfunt ratro-nes, cum _propter inopiarn virium & _potentite

negli-gamur quidem, non vero puniamur & odio

habea-mur.

i.V.

Cum _{jure nos defendendi connexam esfe}

Über-latem voluntatem nodram verbis extollendi

© ( 6 ) <SP

re _nequeunt, qui paulo _{accuratius regulas, quibus}

ad-ftringitur hoc jus, perfcrutati fuerint. Securitatis cu-ra _jus (e defendendi _{innititur, & eo usque} extendi-tur, _quo iine prsejudicio _{aliorum, humanaeque fo·}

cietatis _{detrimento, commoda juraque nobis}

permit-tuntur, nec tantum _jude exiericur, utdamnum ab

a-liis iilatum refarciatur _{fecuritasque in poderurn (ar¬} ta _{tecfcaque reddatur, verumetiam, ut, (inecesfitas} po-dulaverit & aliorum fine _{injuria fieri potuerit,} pru-denter _{praecaveamus, ne alii in nos innocuos}

impe-tum faciant & res nodras in difcrimen adducant.

Si _{itaque vera qualiscumque adfuerit cautionis ne«} cesiitas & verbis & re (ecuritati _{profpicere licet. Si} cum his contulerimus jus vol_{un ta em verbis}

extol-lendi, facile communi hominum ienfu comprobatum

esie _{inveniemus, libertatem hane} a necesfitate

qua-dam omne _{praffidium quxrere. Si quis}

neque of-ficii _{neque vivendi necesiitate adduetus rem}

quan-dam, cui impares fuerint vires, in fe fufeeperit,

fru-dra bonam _{piamque voluntatem praetendendo eulpam}

a fe removere dudet. Qui _{munus ambierit, cui ri¬} te & ad _{judam hominum expe&ationem obeundo vi¬}

ribus haud indrufhis _{fuit, bonam voluntatem}

extol-lendo non innocens _{praedicatur, (i illius impotentia} res _{quaedam alicujus momenti, ad illius officium}

per-tinens, male _{geda fuerit. Qui Poétarum, Oracorum}

Philofophorumque laudis partem (ibi attribuendam esfe exidimat propterbonamtantum mentisintentionem,

fallitur _{mifere, riiuique hominum femet expoiitum} esfe _{necquidquaro dolebit.}

5. VI.

Concludimus_{itaque probitatem, mores,}

pietatem-que conftiiorum verbis commemorandi libertatem nunquarn hominum confenfu extendi posfe, niii ad

juftam iui defenfionem , nec licitae excuiationis loco

adhiberi, niii in iis negotiis, quae in nos derivata

ho-neite recuiare non _{pot .imus. Parum abeih, quin}

ultro _{fufceptam honeftatis, pietatis, morumque} com-memoracionem _{curpitudinc eam fuperare contendam}

infolentiam, qua ingeniuni, potentiam

_{fagaeitatemque}

iuam laudibus celebrare nonnulli folenu Re non verbis, hominis decora conftabunt. Qui fe _{ipfum pie¬}

tatis & _{probitatis laude ultro verbis condecorare}

fu-ftinet, vix malas confciennae _{perdrtarque inter}

homi-nes fiducias notam _{effugere poteih Haud}

ineptenon

neminem dixisfe audivimus: _{quando in iocietatem ho¬}

minum, de iua pietate pe£lorisque finceritate fedule

loquentium, incidere mihi contigit, me in maximo re-rum mearum _{periculo verfari ftatim deprehendo,}

caveoque, ne quae mearum rerum adiit, quam furto doloue _{abripere queant, vel ne quid dicam, quod}

mi¬

hi _{aliisque nocendi anfam illis praebere posfit. Qui} vires _{qui ingenium fuiim celebrare non erubeicunt} le-vitatis & _{imprudentise culpse tantum reos fe}

plerumque

faciunr, ied riium & contemttim non tantum _movenc,

verum etiam haud raro, _{qui fidem} omnem inter ho-mines amittant & _{qui communi habeantur} detefta-tioni, digni iunt, qui pietatem

_bonitatemque