De ethico præceptorum legis naturalis sensu annontationes quas consensu ampl. fac. philos. Upsaliens. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico publico examini defert Elavus Jedeur, Westmannus. In audit. Gustaviano d. XX Maji MDCCCIX. H. a. m.

T

c?

DE

ETHICO PRiECEPTORUM

LEGIS NATURALIS SENSU

ANNOTATIONES

QJJ A S

CONSENSXJ AMPL. FAC. PHILOS. UPSALIENS.

PRISIDE

DOCT.

DAN.

Β0ΈΤΗ10,

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

PUBLTCO EXAMINI DEFERT

EL

AVUS

_{$ ED}

_EUR,

westmanlnus.

IN AUDIT GUS T A VI ANO D. XX _{MAJI MDCCCIX.}

Η. Α. M. S.

UPSALI7E

KONUNGENS _TROTJENARE

THEOLOGIE LECTORN OCH PROSTEN

HOGVÖRDIGE OCH VIDTBER0MDE HERR DOCTOR

HOMAS

JEDEUR

SAMT

DOCTORINNAN HOGADLA FRU

RG.

JUST..

JEDEUR

FODD.

HELLENIUS,

EÖrÅldrar! Er min själ en evig dyrkan fvnrit? K.an _{jag då endast' ge for all Er ömma vård.} 1; _{dag det späda ax, den första skörden burit,} Och se'n.— en _{helig tår på Eder} minnesvård.?.

Inför en _{ffygtig verld, hvars fmicker J förakten}

Tag vet, J viljen ej, jag tecknar Edra namn;

Skall _{jäg då offret ge·åt Högheten och magten?} O _{nej ! jag skyndar förr i. Eder hulda famn;} Och offrar dår mis skårf-- och kysser denna handen;

Ooh dessa _{dyra fjat, som mig pa banan ledt},

Och helgar,så en suck up. till de högre landen Om fridens _{lugn för dem}, som frid åt mig beredt;

Men, om jag kan en-dag i framtiden bereda

Som _{nyttig medborgsman}, en mera verksam gård

At Er och _{Fosterbygd, då skall den tanken freda} Mitt _{hjerta: at jag var Er hulda omsorg vård.}

JEDEUR-DE

ETHICO PRiECEPTÖRUM LEGTS NATURALIS

SENSU ANNOTATIONES.

Ad

modo

confcientiam

_{exfpergefa&us homo, interna aniini vi}

facultatum iibi indif-arum

quodam-

_du»

éfcus, fe non eodem loco h^bendum esfe ac res. quae infeiae vel externa vi, vel coeco inftinftu feruntu»*,

exi-ftim'at. _{Jura, utut fibi, non iliis, connata, fibi tribuit}

_&

in focietate cum aiiis hominibus conftitutus _nrget, atta-men in jurium defideriorumque fuorum confliitu _cum

iis, quae aiii vel fibi tribuunt, vel Optant, ad

coirmu-nem juftitiae & aequitatis _{normam eadem} dimetienda _es¬ fe _{agnofcit. In eadem hac facultatum fibi propriarura}

confcientia _{praeftantiam quandam iuae} non poteft non

tribuere naturae: non omnia, in _quae ferre posfunt coeci

appetitus, fe decere & prasftantiori indoli fuae convenire facile _{inteiligit. Fortem lupra res rerumque}

necesfita-tem _{pofitnm aninium aeftimat, intelligentem & rerum}

causfas & nexum inquirentem prudentiam _quaerere

di-fcit, decorum & altiora _{fpirantem habitum fibi induere}

conatur; verbo, honeftafeis Legibus fe obftringit, nec

ia-lutem naturae fuae congruam & duraturam, nifi Ulis

fer-vatis, fibi promittere poteft:. Enatas fic in finu gerit, vel _{fpontanea aniini vi agnofcit vitae morumque regulas,} five easdem a majoribus fibi traditas, five confenfu _ge¬ nerali _{fapientum firmatas, fiveCivili ordine fancitas, five}

Religionum auéfcoritate commendatas fibi aliisque

incul-cat; five earnndem praecepta ad fortitudinem animi ad tolerandas & _{fuperandas vitae aerumnas, five ad} pru-dentem rerum _{ufutn, five} ad vitae focialis commoda, fi¬ ve ad decentem algitfi _{corporisque habitum} induendum

fpe&ant,

Has

non pro

arbitrio

fi&as

esfe

vitae

mo»

rum-) ' _c

rumque reguias omni _{tempore agnitum fuit. Una} cnm

p»*aeftantiori facultatum fuarum natura _{easdem fibi datas}

esfe _immutabiles & aeternas _{Leges interpretari coaftum}

fuit humanuni _{genus, & quatenus}

ex hac _{praeftanriori}

indole derivaras 111 _{proprio finu easdem evoivere}

valet,

Legis naturalis nomine easdem _{compleéhtur. In Legis}

vero _{hujus ρ asceptis fibi}

aliisque proponendis '&

incul-candrs, quod omires humanae naturae _{participes iuum es¬}

fe fatentur, & non minus in _{iisdem, ad genuinam fuair»}

origitiem reiatis, _{explicandis &} modo huic _{otigini com} fentiente omnino ad res humanas _{adplicandis, quod} Phi-lofophi fibi proprium esfe exifiimant, haud raro fieri

fölet, ut _{quaa a praefiantiori &}

ftipra caducas & peritu¬

ras res _{pofita animi natu>a}

profe&a habemus vitae

mo-rumque praecepta, ita tradantur, ut ad hos

excellentio-ris & divinioris indolis _igniculos

exftinguendos potius

quam alendos conducant. «

Dnpphci fciiicet fenfu in vita hoininum cornmuni

va-lere videmus _{Legis naturalis}

prgecepta, alte*"o fincero

& _genuino , quem Ethicum _voeare

placet, ad excitandam

& fovendam animi humani _praeftantiam

fpeétante, quem

melior, non _{major hominum pa<s asfequi & moribus}

exprimere allaborat; altero, _{corruptas honeftatis &}

prae-ftantias notione divini & _{fupra res pofiri animi igniculos} refh'nguente, in quo _frequentes irretiri hominum ani-iitos _{dolemusf cujus,}

prout diverfo modo aninmni, a

coelefii !ua _{origine dejedrum,}

rerum necesfifate _fubjugat,

variae _{competere po.sfunt denominationes. Ad illum}

vin-dicandum & _{fhmandum fpe<5tare volui,}

quas benigniort L. cenfurae _{fubmitto-, de Ethico}

ρ aeceptorum Legis Na¬

turalis _{fenfu annofationes.} A _{parvis quidem initiis iu}

conieientia humana inci--1 pit fenfus _p-icceptorum vi13e _Ethicus, finno tatnen &

-nunquam tollendo nititur _{fundamento- A generofo fe- *} mine oriunda _{planta ab initia.·licet}

dabilis,

_quartWi#i

ma-) 3 (

male fota, ne in debitum excrefcat robur & alritudinem

impediri queat; radicitus tarnen eveili non _{poteft, fed}

fibi _{propria vitali vi, ii impedimenta qua decet cura}

re-moveantur, in eam crefcere _{poteft altitudinem illudque}

robur, ut iiuinanum genus iuae utnb;ae fru&uumque» quos fert, delictis foia tueri & verüe felicitatis ienfu

re-fociilare queat.

Nec _{umquam praeftantioris fu?e indoiis confcientiam}

eo _{usqne perdidit humanuni genus, ut ad illam}

provo-candi in vitre tnoruu _{que regulis proponendis mos} omni-no fubiatus fue ir. Ad fublimem omnem, ad _quem

men-te _{capiendum ferre poteft, fenfum non quidem nifi}

fen-fim afcendere _{potuit; aperte "tarnen apud homines, in} quocunque conftituti fuerint culturre gradu, fe ubique

i-nanifeflst, _{incorruptam fuam originem prodens. Illius}

veftigia dudum perfpicere nobis videmur in frequenti

ilio, inter gentes in ρ imo focialis vitre gradu

conftitu-tos, monito, quo majores adolefcentem inter fe _pubem

exhortari folent: _{Dijce paii &praßa te dignum esfe virum.} Nec unquam adeo rudis fuit horno, ut omnia hominem

reque deeere putaverit, vel idem ftatuere voluerit

pre-tium aétionibus _{humanis, qure ab interna voluntatis}

bo-nitate & reftitudine _{proficifcuntur, & illis, quae vel}

in-vitus, vel _{propter alienas ab hoheftatis fenfa} causfas

quis fufceperit. Sed puriora haec piseftantioris naturse

initia fubito _{corrupta fuisfe conftat, five corruptionis} causfas in _{ignavia hominum, five in ignorahtia veri non} nifi fenfim _{dispellenda, five ;in praeponderante lenfuum}

ad res caducas inclinatione _qhreråé

, unde factum eft, ut

qure in moribus prascipiendis communtter confervafcur

honeftatis _{notio, ultra id, qilod hominum opinionibus &} arbitrariis focialis vitre convehriönibus _{récéptum fit, &} quod fine famre & fortunarum dispéndio Te negligere non

posfe vident homines pro diverfo in quo quisque fe po-fitum esfe videt _{ftatu, raro afcendat, vel ut ad}

ti-) 4 C

tilem _{quandam calliditafeem tota detrudatur, & genuinus}

ilc, ii!il homines interdutn, ut Cicero de Epicureis ak,

naturie bonirate _{viticerentur, exfulare jubeatur fenfus} Ethicus _{proeceptorurn Legis naturalis. Ut hulc} corru-ptelac inedela tempeftive pararetur, humanuni

arbitrium

in formanda honeflaris notione excludenduni esie recke

viderunt iili, _{qni in Dei,} non hominis, voluntate

quae-rendas esie _regulas moruin pragceperuntj led hi, nomen

Legis naturalis, quamvis confervare videantur, ienfum

Legis pofitivi fubreptitium iili fubjungere plerumque

fibi

permittunt, & iliius prsecepta , utut a niente

humana

aliena , alio cum hominis natura conjungere vincuio ne-iciutit, quam juridico iilo, quo fubditi arbitrariis

Impe-rantium _{Legibus contiuentur. Superftifiones fic loeo}

honeflatis _ponendi aniam dederunt, in externas

quasdara

aétiones fevere _{anirnadverternnt, fed internse purioris} a-nimi vis alimenta fuftuleruht; & _{quamvis crasfiorem} ,

quam in feculis, quae bn bara vocare

folemus, habuerat,

noftro tempore exuere vi fa fit formam hscc ab interna

prasftantiae vi recedens

doftrina, fieri

tarnen nunquam

poteft, ut qtii in

ft-nfn

praeceptorum

Legis

naturalis

ju¬

ridico unice inhao'-ent _{corruptelae honeflatis, ad} quam pronnm adeo fertur ingenium

humanuni

, vera parare

queant remedia.

Non tarnen, noftris faltem hominibus, qui fanélam Divini origmis Evangelii doftrinam profkentur,

defue-runt fenfum iublimiorem _prseceptis rnorum ita eonfer-vandi occafiones, ut fublato ab una parte homrnum ad depravandam honeftatis ideam

arbitrio>

ab altera ler

va¬

retur humanas excellenttee vis, a qua originem in huma¬

na mente habet. Doébina enim, quae fatetur: Ε5νη τα

μη νομον έχοντα, τα τ 8 νομα στοιη, 8τα νομεν μη εχοντες εαυ·

Τ eis εισι _{νομος, βιτινες}

ενδείκνυνται

_{το εξ*γον Τ8 νομ8 yqayiTcv}

) s (

&c. Rom. a: v. 14. 15, & quse doeet, hominem ad

ima-ginem Dei ab initio creatum ad

eandetn

in

fe

inftauran-dam vocari, viamque inftaurandi lapfis unice apertam

esfe _{per Chriftum Φεαντξωπον, qui}

_fanftisfimo

_ore

horta-tur: Εσε&ε τελεία, ω απ_εξ c πατηξ υμών, ο εν τοις 8ξανβις τε·

λείος ετι, Math ν· 48» & cujus fpiritu a&i Äpoitoli urgent:

οίνανε&<&αι

τω πνευματt νοος υμών, και

εν$υσα<Βαι

τον καινον α\§ξω7ΐον, _{τον κατα}

ΰεον

χτκ&εντα

_εν

^χαιοισννη

_και

όσιοτητι αλητείας, Ephef. 4· ν. 23, 24· & qui renovato faci¬

enda indicaturi monent: το λοιπον, αδελφοί, όσα εςιν αληθη,

όσα _{σεμνά, όσα}

_{δίκαια,}

_{όσα ayva,}

_όσα

_{πξοςφιλη,}

_όσα

_{εύφημα,}

ει τις _{αξετη κχι ει τις έπαινος, ταύτα}

λογιζεcöf.

Philipp.

_4·

ν. _{8· tot} fane & _tam efficacia continere videtur ad E-thicum & genuinum prseceptorum moralium fenfum

con-fervandum & firmatidum adminicula, ut vix fieri posfe facile crederes, ut homines hujus do&rinse participes ab eodem defle&ere potuerint. Nihilo tarnen minus

fuis··

fe _{tempora dubitare non licet,}

_{quando in receptis}

_fan*

ftisfimse _{hujus doétrinae expofkionibus}

_&

explicationi-bus _{frequentiora inveniet probus} rerum

fcrutator

vefti-gia follicitudinis

cujusdam occultae illam

ad miniftram

politices, vel privates

vel publicae,

detrudendi,

quam flnceri _{ejusdem puritati}

_confulendi

_{ftudii, adeo}

_ut,

_qui

hoc ftudio accenii illius quaererent alimenta, eadenri

po-tius fe invenire putare potuerint

apud Religionis

inter-pretes, quorum

farnas

Heterodoxiae

notam,

myfticism»

nomine, inurere histemporibus frequens fuit,quam

apud

eos, _{qui orthodox«} fidei claves

fe folos

jure

_manu te-nere crediderunt.

Nec defuerunt unquam e melrore luto fi&is

homini-bus, divina quamvis hac luce

colluftrafo

in aevo

vivere

illis non contigerit, interni ftimuli, quibus

ada&i

fapien-tiam & honeftatem ab omni corruptione liberam quasre·

) β (

inter Grsecos _{Philofophiae diluculo laudabilis fypientum}

ad hunc. finein curae haud dubia indicia fervant illorum

Leges, Poemata, dogmata, quorurn memoriam ad noftram

aetatem confervatam habere _{posiumus. Sic e. g. pro}

fui _{temporis habitu expresiam videre nobis videmur de}

incorrupta honeftatis notione inculcanda cu> am in frag-mentis _{Legum Sdeuci, quae ad nos pervenerunt, iilaque}

praecipue in praeLtione harum Legum notabiii fententia: T8s μεν 8v _{08?\&ε προσήκει}

δια

φοβον

_{σίξαττειν τι τοον}

διγ.αιων

_t

T8s äs

_{ελευβ~εξ8ε δι αιδω}

_{και το κοίλον. Sic quoque ad mo¬} res _{purificata mente emendandos fpedlasfe dubitare non}

licet , Pythagora nobilem antiquitus in _magna Graecia

djfciplinam, nee denegare fas eft, ceiebrata inter _antiquos Graecos _{myfteria, quodammodo refpexisie ad hunc eundem}

finem. Poft Socratem autem, _{cujus tota & vita &}

dodtrina eo _{praeeipue fpediasie videntur, ut eorruptam}

feculi moribus & _{Sophiilarum perve-fitate honeftatis}

no-tionem _{redargueret, nativumque illius & altiora (plen¬}

tern fenfutn reftitueret & _{firmaret, luculentiora in} Phi-lofophia Grsecorum exftant veftigia enrae in genuinum

Legis homini a natura datae fenfutn inculcandum confpi-cuae. Neminem faltem, qui praeeepta tnorum Socratica

Platone _{interprete accuratius ineditatus fuerit, fugere}

posfe putamus fublimiorem, quam fpedlant metam. Quas

enim dodlrina eo ultimo _tendit, ut in homine inftauretur

ο_{μοιωσις Θεω κατα το} δυνατόν, _{ομοιωσις} δε δίκαιον _{και οσιον}

μετά

φξονψms γενε$αι, quse meutern a caducis avocatain &

puram in virtute requirit eamque ipiam in fingulis fuis

partibus ut purificationem deferibit: και y σωφξε>σννη και ff

δικαιοσύνη και η

ανδξεια

_{και αυτή ν φξονησ-ts μη κα3αξμοσ Tis}

i}· ea continere videtur verse Ethicae _{femina, ut fi etiam}

in vita moribus hominum fublata vel iuffocata esfe

ea-dem _{crederemus* Philofophiam tarnen fapienter}

quaeren-tibus ad eadem _{invenienda, disfeminanda & fovenda}

prae-etufum esfe aditurn _{injufte quereremur. Inquirere nolo,}

an-) 7 (

annon haec _{ipfa doftrina, qualis in mente Platbnis ean¬} dern _{pröponentis concepta fuerit in fe}

quoque

continue-rit femina _{errorum, quorum fe reos fecerunt iliius e}

Schoia, prgecipue Alexandrina deinde prpdeuntes

fe-étatoires; ied facile tarnen _{intelligi posfe puto, homines} qui nulla Piatonis culpa variis vulgaris inter Gentes fu*

perftitionibus^animum dudum depresfum lecuin in

Plato-ne _{explicando atculerünt, ad lublimem}

Magiftri libere

philoibphantis mentem _{asfequendam ineptos fuisfe, &} ad _fui, non iliius, _decempedam ingenii _phiiofcphica

pla-cita ditnetientes errores, pro ipforum judicandi modo in

confinio veritatis _{pofitos, pro veritate adoptasfe,}

atque

derendere & propagare potuisfe. iMonere tarnen fas t*it,

Platonem non obfcure fua _{placita dijudicandi normam} la-pientioribus indicasfe , dum Sucrates, poftquam in

Pha-done ftatum animorum _{poit difcesium a corpore}

defcri-pferat, notabilia. haec verba tnox addit: ro μεν av ταύτα ar cos _{εχειν ccs εγω} άίεληλυτα, _{α π}

ξεπεί ναν εχον-τι άνοξί. _{ότι μεν. τοι ν\ ταυτ s^iv η ταυτ αττα πεςι rots -ψν*} yjas ημών και ras ο Μήτεis, επειπεξ aSravarov -γε η "ψυχή _φκ**

νεται ασα. Interea iatendum esl'e _{putamus, apud} recen-tiores _{quoque Platonicos ea fervata occurrere melioris}

fenfus indicia, ut eorum _{potius fcripta, quam aliorum ex} antiquis Gtaecorum Scholis philofophantium placita.cuin frudtu in confilium adhibenda esie ceniere _potuerint, non contemnendi _{pofterioris aevi Auftores,}

qui in

aeter-na & immutabili _{jufti & injufti natura vindicanda cu«} ram _{irnpendere voluerunt. Vide e. g. Cudworthi}

fyßema

intelhäuale.

Inter _{reliquos antiquse Graeciae Philofophos, nemi¬}

nem, _{qui in finibus bonorum & malorum ponendis}

vir-tutem _{per fe appetendam ftatuere & quodammodo & So·}

craticus & Piatonicus esfe _{voluit, genuinum}

praecepto-rum _{moralium fenfuin omnino averfatuin fuisfe conltat,}

fed _{infignem ad illum asfequendum nilüm quaedam}

) 8

<

corum placita

prgecipue

prodere

videntur. Eorum

koc·

τοξ&νμκτα,

&

quae

paradoxoruin

nomine

antiquitus

ve¬

nire iolebant ient.entise, illorum do&rinae propriae , e. g.

7σα τα _{οομαςτημχτα και τα}

κατοξ^οοματα, hane

iententiain

non obfeure indicant.

Cum, ut Ciceronis utar verbis, nemo

fit,

qui

fe

audeat Philofophum dicere, nifi

quid

de moribus

praeci-piat, id quoque a

Pbilofophorum

em a

exfpeftandum

es-fe _{jure cenferi}

_poteft,

_ut

_illorum

doftrina

_tandem

genui-nus _{prseeeptorutn} moralium

fenfus veris

& diiigeriter

ex-ploratis

principiis

fultns ita

firmetur,

ut

fi

forfän

unde

depravari posfit, vel in vita

hominum

communi,

vel in

fophifticis, quae in

fcholis locum

fepenumero

invenire

folent, atgumentandi rationibus, occurreret, verum

ta¬

rnen ferio quaerentibus, ad _errores

circa

tanti

momenti

rem, captiofa quantumvis fpecie

proponi

potuisfent,

vel

evitandos , vel refellendos, via pateret expedita. Ut vero

huic _{exfpeétationi ab omni parte}

_fatisfiat,

Philofophia>

nifi confummata, nunquam promittere, vel in

fe

fufeipe-re _{poteft, metam,}

ad

_quam properet,

fi

_vera

fuerit,

hanc fibi _{propofitam habet, nee negari}

_{poteft, illam,}

quatenus libere

progredi

ei

datum

fuerit, hanc

metam

magis magisque adpropinquaturain

esfe.

Quae

noftra

aetas vidir, & perverfe haud _raro

dijudieavit

ad

Philofo·

phiam reftaurandam

&

emendandam conamina, in

ea, quam pro rerum moralium

fundamento

ponere,

atque

expresfe magis, quam

ullo

unquam

antiquiori

tempore,

urgere folent, liberae voluntatis αυτονομία,

prineipia

indi-casfe _videntur, quae diligenter explorata &

conftanter

fervata, fenfum Legis naturalis Ethicum reftauratum

fir-ment & ad feram nsque pofteritatem, nifi in plena luce caecutire maluerit,

_propagabunt.