Dissertatio academica, de passionibus humanis. Cujus partem priorem, annuente ampliss. ord. philos. in regia academia Upsaliensi, præside ... Gustavo Anton. Boudrie ... publicæ bonorum censuræ committit Johannes Waldius, Fjerdhundrensis. In auditorio Caro

Aufpice Deo. DISSERTATIO

_ACADEMICA,

DE

PASSIONIBUS

Η

U

M Α

_ΝIS.

Cujus

Partem

_Priorem,

L Anmcute

_Amplijjl

_{Ord, Philo/,}

In _{Regia Academia}

Upfalienii,

pr£side,

Mag.

G

_USTA

_VO

_ΛΝΪΟΝ.

BOUDRIE,

PROFESS. REG. ET _EXTRAORD.

P ublica_Bonorum

CeCommittit

Johannes Waldius,

Fjerdhunärcnfis.

In _{Äuditorio Carol. Majori Die}

XXIII, _Aprilis,

Anni _MDCCLXXVII. η. α. m. s,

Trahit _{fua qusmque}

voluptas. Virg.

*ό

iVne

fo?nmes

jamais

chez

nous;

nous

fommes

toujours

au·dela. La

crainte5

le

defir>

fefperance

nous elancent vers

l'avenir,

nous

derobent

le

fen·

timent & la

conjiåeration

de

ce

qui

efl,

pour

nous

ansufer

ä

ce

qui

fera7

voire

vieme

quand

nous

ne

vßi & Λ'

vr wSn Ηί*

0 0

§♦ ϊ.

Ad

mundo ei

honainem,

_eil,

propcer

_{μαςοκοςμον}

iimilkudinem,

_{appeilari folitura,}

quas

cum

o-cuios _{advercenies, comperimus parti ejus}

nobi-liori5 quam animam feu mentem vocitamus, tamquam

reginas rectricique in humana fabrica datum eile pro

re-gno mundum; pro imperio rerum univerfitatem; pro

regia domiciiium corporis, in fani fpeciem pulcerrime defcnptura, atque arcificio mirabili, non auro, gemmis,

ebore, marmore, ied oflibus, nervis, earne, venis,

fen-fibus, & _{reiiquis pretioiioribus rebus,} adornatum, in quo

perfecando Philofophi obilupeicunt, in contemplando Theologi ilupefa&i mirantur: ieemque pro arce caputin

celfiiTimo _{tutiilimoque loco fitum, in quo infelle&us &}

voluntas _{tamquam in prastorio; confcientia eil a}

fecre-tis; memoria fandius asrarium, atque lupelieftilis cella

totiusque thefauri euftodia; ita quidem, ut facultates re-liquas animi fint adminiftras, & ienius inferiores

cubicu-larii _{laterumque ftipatores. Sed quae mensillanoflra eil!} Suos _{quoque ipiam pati manes, fuaque deliquia,} expe-rientia _{quotidiana, optima illa rerum magiflra, abunde} edocet _{teilaturque. Sic etjam corpus animi tabernaculum} quam fragile, quam caducum! Hase eil lexuniverfi:

na-ici, furgere, langvere, mori; ita quidem, ut quafi

lam-padem hane vitas alii aiiis tradamus, fucceifione perpetua.

Scilicet _{vivere, eil in turbido ja&arij eil continuis vi*}

ciffitudinum _{procellis inquietari, concuti & percelli. Hinc}

vix enarrari _{poteil, quam mulciplices yari«queper tofum}

$ ) » ( s

vif« curriculum obverfentur _{pajfiones humana,} quas Ci¬

cero _{λτ) vocat} affeftiones, _atque definif _{per λ/?/«/}

cor-pom tempore, aliqua de caujjrt, commutationes;

quales

funt latitia, cupiditas, metus, moleflia, morhus, debilitas &Γ

alia, genere in eodem reperiuntur. Atque hoc ipfum

argumentum de pafflonibus humanis labore & indaginedi-gniffimum putavirous, quod Specimine

Academico

non

minus fufe _{iateque, quam ea, qua par eil, adhibita}

ad-curatione, exponeretur. Quod fi autem nobis ex voco

non _{contigerit, omne} tuliile punctum in materia hacce

ardua rite _{pertra&anda; faveniiorem Tuam, L. B,}

per-officiofe _{enixeque expetimus cenfuram; non dubitantes,}

quin sequi bonique coniulturus fis noftras meditationes,

Jevidenfés illas _{quidem &· iuccindas;} (ed qu«tarnenfunt

ejusmodi, ut multis verifatibus, in morum dodrina

oc-currentibus, non parum lucis foenerari poiTe videantur»

§. Π.

Jam heic in anteceflum memoria repetimus vetus

il-lud ac toties commendatum proverbium, _cognitu

faci-le, at ienfu ampiiilimpm, nihilque efFedugravius: yv£-Bi σεχυτον; five illud ab Delphici promanaverit oraculi

faeerdotibus _{Apollinis efFatum, five ex Philofophis}

vete-ribus, Pythagorae, Bianti, Thaleti, aut alii tribuendum.

Quidquid illud demum fit; certiifimum hoc tandem

få-pientia? initium, ac folidilTimum efl artium reliquarum

fundatnentum. Hinc fi iua corda mallent _Philofophi» quam aitray fcrutari, atque potius (ecum habitare, quam

in meteoris _{baerere; tum fot infipienfes ilultosque non} haberemus _{iapientes, quos oderunt multi vel ideo, quod}

fibi non _{fapiant, iuaque fapientia infignemrerum in}

pri-mis utilium & artis jucundiilimse _{ignorantiam prodant.}

Sicoranes calumniae _{ceiFarent, conviciaque hominum, ut}

fua

«5 ) 3 (

&

fua _{quiquefortecontent!,}

honefte

vivere,

neminem

Isedere,

& fua _{cuiquetribuerenumquam}

_defmerent.

Nimirum funt,

qui iua bona fuosque

defeåus

nefciunt,

quique

iuarum

funt _{ignari facultatum,}

_nihil

Jaudabile ad

privatas

vel

pu-blicas rei commoda fufcipere conantur, &

gravi

ex

igno-ratione fui, erjarn diffidentias

vitio

laborant. Verum

enim

vero, quantum eft,

quod

nefcimusj

Hoc

fåne unicum

icire feie Socrates, vir ille fapientiffimus,

eft profeflus,

nihil _{quod fciret.}

_In

_{communi illa,}

_qua

_{totum genus}

humanum laborat, corruptione, nihil

proinde

frequen-tius _{eil, quam judicii}

incertitudine

labi,

ingenii

imbe-ciliitate errare, voluntate ancipiti in

transverfum

abripi,

perturbationumque

quafi

flu&ibus

agitari.

Hinc in

inda-ganda mentis

humanas

natura

&

indole, ejusque

com-mercio cum corpore tot inter

Eruditos

prodiifTe

reperi-mus iententiarura divortia, tot errorum

monilra,

ut

dies

deficeret, fi faltim iisdem

recenfendis

opera

impenderetur

noftra. Sufficiat vel hoc ipfo documento

monftrafTe,

quantas in eruditorum

choro

regnaverint

paffiones,

dum

ad eosdem atrendimus tanquam occupatos

in

iuis

mor-dicus usque

defenfitandis

opinionibus.

Sed

vero

ignora-re voluerunt complures, άηύ

paffiones,

quas

nomini,

vel

fl _{mavis, menti humana?, attribuantur.}

Concendunt

nem-pe, animam humanam

iernper

eile

aåuoiam,

atque

vel

inde fé certo cercius poflTe concludere

credunt,

quod

animas non _competant ull« paffiones. Verum

enim

vero,

nefcire videntur fecreta animas penetralia, quas

confiftunt

in _{multiplicium perceptionum,} asquc ac

inclinationum,

& naturalium iimpliciter, &

exflantiorum,

nec non

ar-bitrariarum multirudine pasne infinita.

Nimirum

quot

mutationes in mundi univcrfitate contingunt: tot

in

ani-ma deprehendes perceptionum

inclinationumque

varias

ichefes, proximas, propinquas, remotas,

&

fic

porro;

quatenus adeo var

ii

adiunt

motus

yariarum,

quas

■3K ) 4 ( &

quam dafttur, corporis partium, minimarum, medioxu«

marum, _{maximarumque, id quod Medicorum}

experien-tia docef. In anima _{igitur ratio exiflat,oportet, curpas«}

fio in illa fit poflibilis, quam vocant _Phiiofophi

recepti-vitatem, feu _{capacitatem lubje£ti. Namque in mutatione}

vel modus vel relatio iubje&o nova _{accedit, itaquidem,}

ut cur modus _{inefle queat, ratio in eftentialibus}

reperia-tur; relatio autem a£hi in _{fubje£to obtinens, illi} non

re-pugnet, adeoque per ea, quae fubjecto infunc, _lntelligi

pofiit, cur eidem relatio non _{repugnet. Sic quin anima}

competant, & reapfe infint vari« _paffiones, nemo facile

dubitaverit, qui vel minimum infimul _adtenderit,

quan-tum valeat _{temperamentum corporis in variis animae}

paffio-nibus a teneris _{usque producendis. Scilicet confifiitcor¬}

poris temperamentum in certa _{partium corporis iolidarum}

pariter ac fluidarum mixtura ac _{mobilitate, qua; ob}

ad-curatam _{corporis & animi in iuo commercio}

harmoniam,

certis animi _{propenfionibus}

paifionibusque, non autem

infuperabilibus, occafionem _{probet. Hinc in anima} re«

fpondent connatas inclinationes _{vehementioresque}

pas-fiones, quarum in teneriori «täte vel _{parum vel nihil,}

pofiea vero non nifi _{incomplete, evadimus nobis}

con-fcii. Tales autem _{paffiones, vi temperament! corporis,}

repetit« multiplicantur, & multiplicat« habitum plantant, pari modo, quo una _{corporis aftio, vel partis in corpo¬}

re _{agitatio, iaepius repetita, facilitatem}

corpori talis

mo-tus _{afFert. Proinde}

concludimus,quotin tota fabrica con»

tingunt mutationes, tot in animaexiftere _{pcrceptionum, in·}

clinationum,_{paflionumque multitudines} ac relationes_plus,

minus, diicernibiles, pro mutationum _{propinquitate vel}

diftantia. Sic

pro temperamentorum varietDte aliae atque

alias inter _{homines regnant}

propenfiones _{paffionesque, ita}

quidem, ut _{quot capita, tot fenfus, feu ut Poeta canit b),}

Quot

& ) 5 ( »

»■'*·. _{Quot capitum vivunt, totidemßudiorum milJia.}

Videlicer _{iuoquisque impetu iuaque paifione adeo}

duci-£üf_{abripiturque, ut nequeaftra tamdiveri®lucis}

virtutisque

radios _{diffundant, neque terra mater in diffimilem}

magis

Horum _{atque herbarum fobolem exuberet, neque}

Ap· pelles Phidiasque phiribus colorum _{pigmentis fuas}

varia-re _{imagines potuerint, quam in diverfam ipeciem}

ani·

mum hominis natura elaboravit c), _{Alius velut a Gra¬}

tiis _{ipfis fa&tis & eduåus, mira fe comitate fingulis fä¬}

chern, jucundum, obvium praebet; alius autem adeo

hu-manitatis _{expers, ut nulli in oecuriu blandus, nulli in} alloquio fit familiaris. Alium invenies, qui temperantia

&c cailitate Curios omnes &: Fabricios _{iuperare videtur.}

Alium autem _{habebis, qui infan® voluptatis oeftro}

per-citus, ventri fuo unice deiervit. In alio non conibici-tur _{nifi enthea animi vis,}

qu® magna fperat,

excelfos-que animo conatus meditatur, viribus fuis confidit, &

omnia, _{quamtumvis grandia iublimiaque, quibus non}

notabili _{repellitur effeäu, ipernit ac neutiquam}

reformi-dat. Contra ea autem videmus alium ad _{piebejam qua*}

fi _{damnatum conditionem bumi}

repere, inque vilium

cura rerura ac _{cogitacione fordefcere. in aliofloret}

fim-plex, apertus, Candidus agendi modus: habitant vero in

alio _{fraudes, technse, difiimulationes. Sed quis fingulas.,}

quia paene infinit®, receniere valebit paffioneshumanas?

Quod Mopfus ridet, hoc Diogenes admhatur; Juum cuique pulcrum eflj te tua, nie deleäant mea _d).

§. III.

Poflquam fic exiftentiam pafllonum humanarumge*

neratim _{indagavimus; proximum nunc eil, ut ad earum}

naturam _{atque indolem curatius paullo diilin&iusque}

ex-A 3

pla-c) Vid. Neuhuf. in Präf. ad. Theatr» Ing.

3K ) 6 ( &

pjanandam

devolvamur.

Brevkati

litanfes,

tion*

heic

moremur, quid fenicrint antiquiores

Philoiophi

de

pas-fionibus _{afFektibusque humanis. In iis} nempe

explican-dis & definiendis in adeo diverfas eos abiiite

fententia-rum multitudines, ne dicam myriades, ut mirari omnino

conveniat, tot tamque varia

potuiife

olim

doceri

de

re,

quam cuiiibet in femetipio quotidie

experiri

datum

fit.

Recentiori dein tempore Renatus Cartefius hane rem ex

profeilo inveftigare iategit,

definitque

psiTiones hunc in

rnodum: Les paffions [ont des perceptions, ou

desJentimens,

ou des emotions de Fame, qiCon rapporte

particulierement ä

eile, Ef qui font caufées Zf entretenues,

Zf for

ti

filés

par quelque mouvement des efprits e).

Ab hujus

Celebratiilimi

Philofophi fententia haud procul diilare videntur com-plures förlitan noflfa? secatis

Phiiofophi

in

Gaiiia

&

Ang-lia, inter quos fakim exempli loco

addoxiile

nobis

fuf-ficiat Auktorem libelli de Faraitié, hoc modo loquentem: Tont _{fentiment exceßif eß une paffion,}

_quelqiF

eflimable quil

puiffe etre dans jon principeJ parce que

la raifön,

qni

feul

eß _{digne de nousgouverηer, nadmet point}

_d^exces

_f).

_Et

_Do¬

ktorera Watts: CeJont, dicentem, des mouvement

fenfibles de

tout notrenaturé, ceß ·αdire deΡame Zf du corps,

oeenfon-nes _par quelque ohjet, qui _{a un rapport marque avcc}

quelqii

une de nos facultes_{g). Verum enim vero,} quod ad

Car-tefianam attinet definitionem, probe notandum, illarn

non uno laborare defektu. Exiftimat _nempe Vir ilSe _a~

lioquin iupra omnem meam

laudem

pofitus,

pafliones

non eile actus appetitus & averfationis, fed cogitationes

ieu _{fenfationes, per motum Ipirituum in corpore}

excita-eas

e) Les paifions de l'ame par Renee Des Cartes. Part. I. pag.

39-art. 0.7'

f) Vid. L'anreur du Traité de I'nm'.te. Pag. 3 & φ

g) Couis de Lechues du Dr. Doddrige, Tote. I, Part. I. Lefl. II.

8)7(3«

tas h)\ indeqne in _mente eile paffiones, ied in _corpo* re aåiones. Docuit _ncrape eftentiam animae in

cogica-tione confiftere, duosque efle cogitandi modos, icilicec

operationem intelie&us, & voluntatis aftus i). Sic fa-cile _{videmus, heic egregie confundi non confundenda,} & nullas notiones fixas _{dudumque ante Cartefii}

tempo-ra _receptas locum obtinere. _Ha>c faltim nominafle, eft

noftra _{quidem a:tate etjam refutaile. Interim tarnen vel}

eo nomine laudandus eft Cartefius, quod doårinam

pas-fionura _{primus dedita opera expofuerie, quamvis non ea}

adcuratione, quam noftro jam tempore defiderare fas eft.

Dein dum ad Auftorem libelli de Famitié _{a?que ac Do*}

ftorem Watts oculos convertimus, eadem quam

proxi-me cum Cartefio videntur oberrare chorda, _{atque fic}

aliquo modo confundere paffiones cum afFetftibus, qui

non funt, adierente Cicerone k), nifi _{motus animi}

tur-lati; atque adeo ialtim exfiftunt pro re nata, & cafu vehementiori _{emergente, ficque fe habent plerumque,} licet non _{femper, tanquam confeftaria paffionum; qua}

de re infra ex inftituto commentabimur. Tutiilimatn

ergo nos videmur nobis ingredi viam, ii dixerimus

pas-fiones eife tales _{propenfiones naturales, quibus, utpote}

exftantioribus, imperare femper & ubique nön valet,

quantumvis vel maxime exculta, ratio. Scilicet pajjio·

»^iuum unicum _{palmariumque habent fundamentumin}

inftinftu, quo gaudet anima, naturali connatoque nifu percipiendi voluptatem & fugiendi taedium. Atque hoc ipium eft, quod appellant Philoiophi amorem fui, eum» que adeo naturalem & neceftarium, ut _exftirpari nequeat.

Sic

2>) Cfr. Cartef. de Paifionibus. Parr. I;mam Artic. 28» itemque Max» Rev. Dr. Wallerii _{Pfychol. Emp. <$.40a.}

i) Vid, _{Princip. Phil.} Cartefii Ρ, I, §, 32. citante Max. Rev, Div

Waüerio in _{Pfychol. Ration. $.}

5α.

££ ) 8 ( _«

Sic amanaus alios _{homines; amamus etjam {»pius res}

inanimatas; fed hoc nihil aliud eil, quam amor _noftri;

quatenus res iftas, famquam media felicitatis noftr»

in-tuemur, _{atque adeo earum tenemur voluptate. Hic}

ipfe inftinttus venit ab ipia natura, ita quidem, utiliuna

nobis _{neque dederimus, neque adimere poilimus; isque}

eo _{usque procedit, ut nunquam adquiefcamus in}

obten-tis, etli diu qu»fitis & magnis bonis, fedulteriorum de·

fiderio _{corripiamur. Eftque iithoc, quod vocitant}

Phi-loiophi deßderium infiniti, & pro ilupendo Dei opere in

natura noitra habendurn. _{Indeque hic amor fui, hoc de¬}

ßderium infiniti, in nobis excitat procreacque paifiones

feu _{propenfiones naturales, qu» non fubjacent imperio}

rationis, fed nobis vix animadvertentibus,occaiione obvia,

fe vivido _{impetu exferunt. Hinc etjam eil, quod, more}

fuo, h. e. ingeniofe,& fumma, qua poilet, judicii

peripica-cia, ita ratiocinetur _{temporis noflri Polyhiilor, Genera«}

fiffimus _{Regi» Canceliari» Confiiiarius, Dominus An¬}

dreas Schonberg: Den nüvife Skaparen barjd _danat

män-nifkan, at den genom ßn natur alfkar, at den altid mäße alfka något medhäftighet, altid mäße hafva nägot til före~ mal _{för ßn bogßa Kärlek. For det ämnet, (om man med}

häftighet älfkar, får det famma by[er man enpaffion, emedan det ämnets _{faknad fårordjakar ofsett lidande, en} oro _{/). Sunt} autem h» _{pafiiones non unius ejusdemque iubiellii.}

A-li» _{nempe funt, qu» proveniunt ab ipiis primis natur»,} qu» ττξωτα, ty]sφόσεωε diciiolent, atque a Cicerone inßin-Slus_{naturales, principia naturalia^ principia natural, initia na¬}

turalia , prima conciliationes vocantur m). Sunique h»c

i-pfa prima natur», qu» naturahabemuscommuniacum

reli-quis animantibus, ad qu»natur» quodam impetu feruntur.

Huc

/) Vid. Svenfka Magasinet pag. I9f,

7-& ) 9 ( JK

Hüc _{fpeflant artior vita »), confervatio fui o);} defen-fio iui_{p), propagatiofua Ipeciei g), atque r)·,}

B Et

«) Oomia animalia v!tam amant fuam, eamque ne perdant,

omni-bus connituntur viriomni-bus. Unde etjam quodvis animal, in agone

confti-tutum, fonum edit triftem, omnibusque geftibus Agnificat, quantus 9·

mor _{virae, qusmque acerba mors fir. Quocirca etjam reétiffime Seneca}

Epirt. 121. monet: nulluni animal ad vitam prodit Jute metu mortis.

o) Coniervaticnem fui ipfa prima natura omnibus indiderunt ani-malibus, qiue quidquid umquain ad vitam fuftentandam eamque confer-vandam _{pertinet conducitque, ab ipfa incunabulis, natura duce, probe}

obfervant, Sicinfans, nuper in lucem editus, adpetit, unde ie nutriat

alimentumque habeat, atque adeo matris protinus lugitmammas. Pullus

ovo _{exelufus, rtatim occipit rörtro colligere granuia objefta, quamvis id}

nondurn ab alio fadum viderit. Eruca: quamprimum ex ovulis

pro-dierunt fuis, recentia arborum depafcunt foliola, nondum ab oliis

edo-ftse; & rtc porro in ceteris anitnantium fpeciebus confpicerelicet.

Nimi-rum non _{ert:, nifi inflinctus} naturalis, qui talemconlervationem fui totam animalium catervnm docet.

p) Nemo fatis emirari poterit, quam fingulares fingulisanimantibu*

natura attribuerit _{concefleritque vires, qua illorum defeniioni apprime}

inferviant. Hinc, citante Hug. Grotio in J. B. & P. L. I. C. 2. §, I»

Xenophon inquit: Tet ζωοί tolkarut Tivcc μάκψ skocZcc, é$e ΤίΜξ

svos οίλλα _{μο&&οντα η τϊωξά tyjs φύσεως, Quod qua*damvi non}

poflunt, id aftutia efficere iludent. Irnmo non parum etjam ad

defenfio-nem fui confert _{ira, quam animalibus jeque ac hominibus vires in fui}

defenfioneno _{augere, nemo non obfervat.}

q~) Quod ad propogationem fobolis adtinet, edtulifle juvat Ciceronem

Libr, III. de Fin. ira _{loquentem: in brutis hoc apparet, ut fe diligantt}

deinde, ut requirant aliquas alias animantes, ad quas fe applieent ejtisdem generis, idquefaciunt cumdefiderio l<f cum quadamjimilitudine amoris hu¬

mant, _{Quam ob rem Syracides Cap. XIII. v. 19. 20» omnet inquit, ani¬}

mal_{diligit Junile Jibi; itai?* homofimile Jibi diligit»}

r) Amorille plane Angularis, quo parentes infobolemfuam natura feruntur; ita quidem, ut ηmor em iui ipfins quam ficpiflime excedat, a

Cartefio de Pailions Art. LXXXII. Part. II. Pag.CIIX. grflpbice

depingi-tur:l'amour_{qu'un bonpert a pourfes enfans eft fipure, qu'il nede/tre rien}

avoird'eux, hsf 11e veutpoint les poffeder autrement qu'il fait, nietrejoint

*Κ ) ΙΟ ( &

Et _{quoniam ifthaec prima natura cum jure natura}

con-ientiunt; eil quoque, quod eandem ob caudam

Ulpia-nus affirmaverit,jus_natura ejje id, quod _natura omnia

a-nimalia docuit s). Quam adfertionem Periliudris

Wol-fius curatius _{paullo explicat dicendo: Jus natura,}

_idem

eß hominum a c brutorum, commune, aBionesquede

quibusdi-Jponit jus natura, perinde in homines ac

hr

utλ cadunt;

Irru¬

ta autem ex natura _{quadam necejßtate jnehmt, quod juri} natura _{conforme eß,· homines vero easdem eidem convenienter}

determinant _libere, cum a regula ιβα difeederepofßnt, Üf

Ja-pißime difeedant\ attamen inde aSlionum

regula

diverfa

non eft t). Sed praeter has dantur etjam alire

padiones,

quae

pro diverfitate temperamentorum varios eminenriores

ef-ficiuntanimi _{motus, atque ardentiillmum excitant}

_ftudium

perfringendi impedimenta in agendo obvia. Regnat

fei-licet in mente humana _{generalis quaedam}

_determinatio

ödpetitus ad a&iones certi generis vel certae fpeciei com-mittendas, vel averiationis ad aftiones certi generis vel

certas _{ipeciei omittendas. Atque in ifthac generali}

men-tis determinatione fundantur hae _{padiones, de quibusjam} nobis heic eil fermo. Habemus _{quidem omnes, natura}

duce, _{quasdam aélionum} earumque moralitatis

approba-tiones _{atque improbationes primitivas & originarias u)>} qua;

foi-memes, il recherche leur Inen commeleßetipropre, ou mente avec plus de foin, pourceque fe re prefentant que lui k?eux fönt un tout, dont il n'eß

pas In meilleure partie, il prefere fouvent leurs interéts auxfens, & ne

craint _{pas defe perdre pour les fauver♦ Sic etjam nmimquodque animal}

hanc naturse _{legem ad amuffim fequitur; id quod egregiecommonibatur}

in Diflertatione nd hanc Academiam habitaan. _{1749. de Oeconomianatura*}

j) Lib, I. §. I. fF.

O In hor.fubcef. Morb» A:o 1729 Trimefh Brumal.

«) Ufum hujus ienfus moralis, de quo verba feeimus,

pri-mum ad doitrinam morum _{adplieavit Schaftsbury, dein Hutcbefop,}

mo-£ ) » ( £

qute omnem pr&cedere videntur ratiocinstionem,

quse-que cum paßlone nifuque intenfiore folent eile

conjun-åx. Sed in hac, qua laborat genus humanum commu« ni _{corruptione, triplicem nobis adeile animadvertin&us} determinationem _{generalem, totidemque inde fluentes} pafliones cardinales, qua; iunt voluptas, ambitio & ava-ritia. _{Ha; nempe paillones mentem noftram adeo}

oc-cupant fafcinantque, ut facultas cognofcitiva ioleat fua

de rebus _{judicia eis plerumque congrua formare, & fa«} cultas _{appetitiva actus fuos omnes eis iubordinet, atque} adeo ut vix aliter _{judicent agantque mortales, quam} quod paiTioni dominanti fitconveniens. Hinccommotus du&usque determinatione paßioneque fua, alia

ambitio-tiofusj alia voluptuofus, St longe alia avarus, _pietatem

virtutemque co'it, & regulas

jufti,

honeßi & decori

ob-iervare ßudet _{υ). Et quoniara ab hifce tam impuris}

fontibus derivandas volunt _{Theologi virtutes gentiliumj}

hincetjameft,quod hocintuitu virtutesgentilium abiisdem

non _{vocitentur, nifi fplendida peccata, praeeuntibus ipfis}

Libris _{Symbolicis 237). Hiitoriam totius hujus}

controver-B 2 fiss

?ali hominis natura. Pars 2:dn. _{Exceptis Iiis,} aIiis atque aliis inierviit

hic fenius in elucuhranda _{Philofopbia Morali, quos inter nominaiTe}

ju-vat D. _Jerufalem 6c Profeflbrem Geliert. Vid. Poilcrior. Pradeft. Mor.

Pradeft. 2'.dam Partis_{prioris. De eetero huc etjamfpeilot DiiTert. Pub Pritf.}

Ampi. D:ni Prof. 6c Do£l. Christiernin: De _{fenfu cotnmuni}jufti &

injujti.

v) Characlerem ambitiofi, voluptuofi, 6c avari nobis iiftit puleer»

limum Gentzkenius in iuo _{Syftemate Philoiophico, 6c quidem}

parte al¬

tera _{Philoiophiae FracHcte, qureexhibet Ethicam p.44.}

tp) Cfr. p. 700 ubi fic verba hnbentur: Etil opera, quec ad

ton-fervandam externain _{difeiplinatnfaciunt, qtialia etjam ah infidelibus fiunt,}

requiruittur, fuam coram mundo dignitatem & Zaudern habent, is?

tem-poralibus quibusdam pramiis in hoc mundo a Deo ornantur: attamen cum

non ex ver a_{fide profieifeantur, revera coram Deofunt}

peccata, b. e.

pec-Mtis _{contaminata, tef a Deo pro feccatis fef immunditia}

$ ) lä c £

Gas _{figiliatim nobls fuppediiat Canzius χ), Interim}

tarnen tufo adieverare _{poilumus, quod} ex his

pailioni-bus _{progerminet diverütas ingeniorurrt, quae inCer}

ho-mines adeo fit confpicua, & ex qua etjam Theologi nofcrates deducere yoiuni diverikatera ilili in Sacro

co-äice, adeo quidem, uf finguiari avyxc&Tccßoiesi Spiritus

San^tus denniiierit ie ad _{ingenia, ftudia, nationesque}

Vi-rorum Θεοττνένςων _y). Sed hejc probe notandum , quod

paifiones arque ac temperaments infinitam parne

fube-ant varietatem ac mutationem pro variefate isxus,

zta-tis, educaiionis, converiationis, & fic porro. Hinc ni¬ hil _{magis plebejum cft, quam ignorare ieipium iuisque}

indulgére

parfionibus

pro

diyeria

fchefi & ratione

eo-riim, qo^ in tam multifaria viclilitudine aetafis

condi-donisque noftrae res nobis hic illic obvias circumftant.

Nemo omnibus horis _{fapit, ied nec ullus, qui coropos}

mentis, in omnibus defipit. Sic qua ratione paiTIones

noftrs in vita: _{praxi ita temperentur, uc felieitaei noftrs:}

intenfiiiimo fludio _{amplificandir deierviant, erit nobls}

olim _{amplior diilerendi locus, quuna ad alteram opellaß}

noftras _{partem foerit deventum. Jana laldm coronidis}

ioco, hac occafione, ad affe&us progrediraur,

brevi-ter _{vifuri, quo nempe modo a}

paftionibus

_rite

difcer-nantur.

§. IV.

Sunt haud _{pauci, qui confundunt padiones cutü}

affe&ibus, quemadmodum iupra §, III:tia indicavimus,

Sed

natura humana corruptiojiem, ^ quin perfona cum Deo non eß

reconci-Iiata»

x) Vid. Uf. Philof. Leibn» 6t Wolfian. in Theol. p. m.289. >) Confr.Wold. Compend. Theol. Tb. p. m. z6. ut jnm plures ·-Hot filentio praeteretmtw Theologo#.

& ) i3 (

&

d d'fFerentia eil _{oppido manifefta. Scilicet quum}

prö-(^enfioncs i\\x ammx extantiores> quas pafiiones voca-mus, foras erumpunt in aftus appetitus & averfationis

vebementiores, atquo adeo corporisroinifteriurn

fibi

jun·

günt; tum oriuntur inde niius turbulentiores,

lidemque

cum extraordinaria _{quadam iangvinis &} fluidi nervei

commotione _{conjundti, qui proprie afFedtus dici iolent.} Proinde afFedtusnon minus faciledefinunt, _{quamincipiunt;}

ied _{pafliones animam fubfequuntur, tanquam asfidui}

co-mites, & non nifi pedetentimmutanturaliamque induunc

icbefin. Hinc _{confpicuam cernere licet difFerentiam}

pas-fiones infer & _{affectus, dum utriusque perennitatem} re-fpexeris. Sed porro etjam probe notandum, quod

pas-fiones _{quidem poftint eiere, & reapfe cieant faepius}

af-fedtus, fed tarnen quod inde non fequatur, ut dicamus,

afFedtus _{femper & ubique efte efFedtus paiTionum.}

Ete-nim oriuntur _{etjam baud} raro in nobis afFedtus, qui in

paftionibus iuum non immediate habent fundamentunx

Quoniam nempe infinita fere eil cauflarum & eventuum

feries, noflris qua; fe immifeet adtionibus, adeo quidem, utaliquid fit ex arte, fed plurimum ex forte, quemad-medum in alea; _{lufu; idcirco »Iii atque alii obveriantur}

caius, qui fubito & nec opinato concitant, jam iram y

jam terrorem, jam hetitiam vel triftitiam, &ficporro alios

quoscunque affedtus cum vehementiori fangvinis &

Hui-di nervei commotione _{conjundtosj pro}

circumftantia-runa diverfitate. Hi autem affedlus _{quum forinfecus ac·}

cedant, nosque occupent, fine ullis pafiionura noftrarum

fiimuüs _{praeviis; facile patet, aliam eile naturam atque} indoiem _{pafiionum noftrarum, aliam adfedtuum; ita} nempe, ut differentia fatis fuperque fit perfpicua. Inte¬ rim tarnen ωσ εν

vagcL·

notaile juvabit, in temperandis

corrigendisque paftionibus noftris multum adjumenti af¬

fedlus forinfecus excitatos interdum adferre,

) 14 ( 5K

dum in educatione _{puerorum obfervare licet; qua de re}

opportunior olira etjam commencandi, D. V., dabituroc»

cafio. Sed _jam non licet nobis eße _longioribus. Sic manurn de tabula.

S, D. G.

Alt thet

_{/kapat är}

_{ok fik ma harva [roa alla}

annorled, til then ända thet år til

_(kapat,

_{thet torf}

harva _{Styrilfe, alla ma thet}

_affkedes

_{ganga, ok (hot}

jorwarda. h* e.

Quidquid

_{eft conditum, id iive} hoc, iive aiio feie habeat modo , ut fit conveniens

fini, _{cujus conditum eft}

_caufla,

_regimine

_indiget,

quippe

iine

quo aberrat intercidicve penitus.

Kununga

ok

Höfdinga STYRILSE,

Forßa Bal·