ϊτϋ @ τ. α; ί
DISSER Τ Λ Τ I Ο
V Ε R
Ε
C
LJN DIA
U Α Μ
In
Regia
Suecorum,
quaf^pfali#
eß
^Aea-demia cum
Conjcnfu amphsßm#
facul-tatisPhilofophic#:
SUB PRyESIDIO
V Ο
M.MARTINI
BRUNNERI
Grase.
Lingu. Profeiioris,
Pro Gradu
Adagift
erii
Ad
public# placidaque difputationis
examendefert
JOHANNEJ
K
OM
STAD1US
Wexionenfis.
Åddiem
25.Jun.
in Auditor.Gnftavian.Ann.Chrift.M. DC. LX1V.
UPS
ALIiE,
Excudit HiNHicus
Curio, S.K. M»&
A
'"ad*Prsefatio.
INter
illam commodealt
a
quibus
tranfgendamcumprimis
opus
tion ρ arumhabet vita civilis
lonferunt, poftremum,
quique
ad
minimé locum obiinet amula illa yirtutum verecundia. Et[ienirn vita omnis virtutibus continetur & perßcitur, verecundia
tarnenindem minimecarerepotefi. Cuftosvirtutum
omnium^de-decus fugiens, iaudem Maxime confequensverecundiaeft,
ut morefuopraclareloquiturCic inPart♦erat. Jmotantumabeß
,
ut[alva ejfevita ullaqueatfineverecundia,utfineeanihil re&nm
eiTepoiiir,nihilhoneihim Cic. i.off. Necveriusquidquumvelex
trtpodedicipotuit.quamquodSenecainThyeße fcripfit.XJbinoneft
pudor,nec curajuris, fan&itas , pietas, fides, inftabilere·
gnum eft. Eodemque modo ali't in auäorum numeie& primi & primis proximi plusfatisdeclarantquantumlaudisverecundia
de-beatur. Taceo quodVerecundia prima virtutumducatjaciatq;
fundamenta Amb. 1.1. off.c*43, & Plutarchusκαλψ Λρχψτ£
νω&φ&ιtö difsiS-ecidixit.Quin& ingenuuspudoregregius mo¬ deratorcupiditatiseft. Cic. 2.de fin. &ad tranqutllitatem
ani-nti maxime facit, quippequa 7» α-φο^ρα yqq 7rt£/ta,&vv\ noflra mentis κινημ,Αταfedat & ingjrumrationis ducit. Sedlongumefi
omnia ingenui &honefii pudoris , quemnobistotfuadentrationes
totcommendantexempla, praclaraenumerareencomia, necnoftri ideftinftituti. Etquid opuseftmultiscuminhanefententtamomnes
liberaltter eruditiautoresabeant♦ Hincetiameft quod ipfanonmij
nusoperofa explicatione indigeatquamaliquavirtutum, dignaqu*
vifa fit quam hac occafione explicandam fumerem. Arißotelesin¬
tegrum caput huic rei, praterquam quod pasfimmenttonemillius injiciat, tribuit.Extat& Plutarcbi peculiaris &eleganstömmen·
tariolus ^υτωπίΑζ,Μalianonafferam. Fertigituran'tmusin
prafentiaamplisßmahujusmateriaindolcm brevi acfimplüidiffer-tation't inclufam eo ordtnepro rudiminervadelinearel, quemhuic reiidoneumforeputavimus♦ Verecundiamparentem,utelegan¬
ter Val. Max.i.4. c. ρ.omnishonefti conftlii, tutelam folen-niumofLeioruBi, magiitram innocenti», charam proximis,
acce-acceptam atienis, omni loco , omni tempore
favorabilem
prίleferentem vuJuiriut
intelligamus,
amemus ,colamus
faxit
Deushujus &omntshonifonsC uuthr optimusmaximus \Incujta
nomineeßo
T Η £ J π. 1,
VErittn
Jducrjtztv,cft &
$ei7τρω τωςutile
illud
ϊϊιτα
Galeni:
ζίΐν
ταονόματα*
το
όρ&ως
Et hic quoque non inuciliter·omninö paulo
pro-lixius de nominibus agi poiTet , nifi conditio hujus tem¬ poris mihi faris iniqua id
prorfus
negaret. Itaque quoniambreves ducere lmeas neceiTe eil, (umciet fimplici defungi commemoratione quorundam eorum» quseabaliisdehacre
traditafunt-VocabuhimatJ£$-derivant abaprivativoSc\$
quodpudoreaffe&i, oculos
quafi
averterecogantur.Socra-tes apud Platonemin Charmidedeamore
di6fcurus,ob
pudo<» remvefte caputScfaciem involvit. Vndc Adagiuméyö(p%Ä-μοίςηα^ως Erat
Chil*
i.cent. ι.Et elegans
eilillnd
cujus-damRhetorisapiidPlutarchumlibellode vitiofo pudore,in
impudentem,quodixiteumcvτοίςομματιν %κόρας
Χχιιν
α?λαττάρνας. Lufit
venuftc
auibiguitate vocij
κόρας,
quasSc
virgi-ncmvelpuellam, Scpupillamoculinotat. Impudenti«itaqg
eilpetulanti utiafpe&u, pudor oculos
dejicit-I I. Pudorinterdum affedumlaudabilemnotat, uthoc lo¬
co, interdumeum, quiinvitioeft,utapudHoratiumIib, 3»
Od.p.
Rtcundcvitamfumeretinfcius
Pacemhellomifcuit. οPudor 1
Interdum & virtutem caftitatem, quomodo Scvoce pu-dicitiae ufus videcur lullinus 1. io. Veraornmenta matrona»
rum pudicitiam ejfc nonveßes. Etfiillic Scaffedus unaintelligi
poflit. Contrafeorfim pudorem Scpudicitiamrecenfuit Tul-hus orat. pro Cluentio ; deindt, inquiens , ita flagrare
e^pit amentia, ficinßammatA ferri libidine, uteam nonpudor,
non pudicitia, non pietas &c. k (upiditate revccaret. Ad h»c
Ovid,Ep.i6.
* ttnet
tratifirepudorif.
Sed h«c ad Synonymian etiamreferripoflunt. Qnomodo Sc verecundia faepe pudürdicitur,auc pleniuspudor ingenutis. Sedpudorisvoxabfolucc lantispatetScabg. Exer.31i.A3 t ρβ Donatus & cum eo alii differentiasalias aftruereconanturA
quashicrecenfere iuperfedemus, cum perpetuaeill*vixiinc.
Alias quå (τννωνομ,ιαν verecundia nominan conluevicmo«. deftia,aliaseadem eftcumingenuitate.
III. Qtiod remipiamattiaet,itadefinivit pudorem
Ari-ftoteleshb· x-Rhet.c.6. Εφ r>ouτχυνη λύπη τις t%tj
τλ ειςäßoptaν φαιιόρι,ΐva φίξειν rjων κακών ηπαρόδων, η
γεγονότων, tipciPiKovjßJv. id eft Tudorftveveretundiaeß dolor
qui-dam&anitniperturbatio, quafitob malavel prafentia, vel
pra-teritA, velfutura,qua infamtamadferre vtdentur. vel, !po£(^
Ίης
ά^ίας
Üb 4. Nie.c. hoc elt metusinfamia.IV* Genus huius afte&us fecitPhilofophusφάβον, Tria,
"Ja ϊν φυχίη
γΐνό/αινα, τταΒ-^
,åvvapuf
κ > SuasArift.
fic difcernit paftlm 3 ut fal em exmenteejus
confundi
nonpofiint. lib. 2. Eth. c. f.lib 1. Mag mor. c. 7 A lib.1.Eud.
c. 2. lam vereiundia non eil:naturalis animarfacultas, non
fiabirus confuetudine paratus3 fed afteöus feu naturalis
fa-eultatisfundioac tnotio^itS^i μάλλονεοικινη
s£«
Arift.4«Eth.loc.cit. hoc enim arguitmanifeftäalteratiocorporis
eo-mm » quiverecundantur. Hienim ruborefuffundunturηοίι
minus quam pallent illi, qui gravius metuunr.
Vbi
probefiotandum hunc aftechim ex eorum numero eile, quitum
virrute magnam habent commuironem. Sanc Cic. üb. 1.
officiorum , uf ante dixi 5 fine verecundia nihil rectum
nihilhoneßumeßepojfeafßrmavit. Hinc Ambrosius1.1.de off.
cir inrer virtutes ilJam numerär. Idem qnoque facit
Se-necal. t.Ep-n.'ad Lucilium. Peripatericorum
quibusdam
imperfe&avirtus diciturutThomas2. xa*. q 44.art. 1.
Fic-col.Grad.4. c: 32.keck- lib. 3,Eth.c-1. Cafo fpec.mor1. 4·
£. 9. A aüis.
V. Itaque hoc locoprastereundanoneft
celebris
Aardiia
inter eruditos non femelagitata1 uadtio: Vtrumdiapropriodidavirfus(it?affirmantidexrecentioribus
Scri-bonius in Eth 1. 4.c, 8. Sc Wendelmuslib. 1. de reda vita
c. li-th. 21.$ s* Qjiaditum & id fuit dealiisetiam
affedi-bus, dequarc
PbiJofophus4.
Eth Nicom-c.ult &1.1 c. 7.Statuitautemille affedum animieile,atq;id
quwquerationi·
busloc. cit-4· Eth.probat.quasquivolcrifticlegere &
expen-derepoteft.Secuti funtAriftotelemaliiviri nonmiuuseruditt eruditisindudirationibus,quarumSc apudmc cavisfuit, ut
{ententiam fequi mainerim affirraantium verecundiam non virtutcmfedaffedumeiTe. Pudorinquam affeduseft. Pudor
ingenuus Eve vcrccundia vel natur« bonitateinhoc vel illo
fubjedo commendabilis eft, velfiex affuetudineahquid
ac-ceditboni, affeduseftquafi
faoy©*
, nec tamcnaffeduseiTe
definit. Haec ita vera effe probant qusede affeduumnatura ic conditionibus in genere rede dici folent,
qu* quiaobvia & nota funt, hic neccile noneft
repetera: pracfertimcum
in contrarias fententiae confideratione nonpaucahuc
perti-aentiaoccurrant»
VL. Eqnidem ingeniocarere non
putoea, quain contra-riain parrem affert Wendelinus; remautemplane conficere
non dumvideo»Pudorem illeinteraffedhis refert
1.1. de reda
vita c. 36» Th. XIX-§. 1. verecundiam 1.
c» virtutemfacit.
Hoc pofterius probatum it ratione tali: Cui definitio Sc
o-rnniarequifitavirtutis
competunc, eavirtusperfeda eft, At
verecundia competunt. Ergo. Minorem autemexeoaftruit
quod fit propofituna conftans animifugiendiomnededecus
quod pudoremnobisincuterepoifit. Sedconditioeaeft
gene¬ ralis & in omni virtute morali locum habet. Si enim
cupias exemplis aliqtiibus monftrari,quanam fintcavenda illa ftudio
eihigiendi dedecoris, neceffario proferenturea
qu*ad
mo-deftiam , liberalitatem> temperantiam Sc vittutes
homile-ticas pertinent. Quod
magno eft argumentoVerecundiam
nonvirtutisdiftindam fpeciem,fed
aftedumpluribus
virtuti-buscommiiRcm eile.Dedecus
putatvirliberalisavarémunera
accipere,caftusverbisScfadisutiobfeoenisjmodeftusfi
hono-resmeritismajoresrecipiatln
his cavediscordati omncscon¬
ftans fervantanimipropofitum. Eft 8cin voluptateatquedo¬ loremediocritasqtiaedammoralis, neque tame»ideovirtutes
funt Minoritaquehicfallitpropofitio.
Addit Wendelinus verecundiam fibinon principaliter
di-ci pudorem illum , qui in faciefe plerumqueprodit
per ru¬
berem. Sed hic probandum fuit eosaudoresquorum judi-cio ftandum eftin quxftione de ufuvocis, verecundias
vo-cabulo ufos de adu Sc habitu menris, (oliusautempudoris
deeoanimi motu, qui comitcm habet illuminfaciernborem.
Sane 8c de verecundis diej fuevit dlud: Eruhuitfaliareseß*
Qu» vero corpusafiiciunt, non tamhabitus funt quam affe-dus 8c perturbationes. Ex hoc accidenti ieu figno probat Arift.cit.loc. Verecundiamaffedum,nonvirtutemelfe. Re-liquaqu«minorisponderis videnturin contrariumargumen¬
taforfanincolfoquio ipfoexpendentur.
VII· Differentiacontinct verecundiic obje&um quod ad
triacapitarevocavitArift,l.a. Rhet.c.6* Spedaturnimiruin
pudor i, inadibusperfe vitiofis.2,in defedurerum
bona-rum> quas aliihabent, nos nonhabemus.$.in minifteriis&
obfequiisfervihbus facientinoncongruis. Habetautem
vere-cundia in genereobjedum faltemaliquaparteidemcum me-»
tu, &$οϊίανfcilicet 8c res qux eamafFerunt atque"]«
πρέπον!
t aliquid detrahunr. Neque obftat quod« aty/vvo/umtrnbe-fcunt,
tyoßxptvhautempallefcunt,
Nam diverfitas illamu-tationis in corpore noninfertobjedumtotoprxfertimgene*
nere diverfum. Vt enim majus in objedoeft,malum ita in
fcorporeanimalisaliusetquealius motusexcitatnr.
VIII· Practereå verecundiateaeftindoles,utsetati 8c
con-ditioni cujufvisnonconveniat, necomneshomines exxquo
deceat. Qusefitum fuit anfolumpueritiae Sc adoleicentiae fit
verecundia, an vero fimul jetatis virilis 8c fenilis ? Arift.
negafteputatur 4·Eth. adNicom.
Verba fic habent.
πρίτβυ-"tptv äv i?rctmr&tv,
οί\ι
αι%υν\ι>ιλός,
<y$ oiojue%c
J&v clvjov πρέίτ\&ν, ttyϋϊς
ιςινQuin
Λ necviri
bo-ni cam efle dicere videtur. Subjicitenimi$
ίΤΓΜΗΧζifif
ηάκτχυνη,
Ytirep
yfyvijaf
£7ri^ctf
φάνλάίϊ.
b£)γ§
πρακίΐύνπζτοίΛυτχ. Q«od an de omni pudore dichimillevoluents
Sc fi voluit, quoidvohierit j"re,
forfan abs
re nonföret
dili-gentius confidcrare. Sanc
virum
bonum
Sc
aetatepro-ectio-rem confirmato jam judicio domuiile affeftnsSe represfilfe
pravas inclinationes
decet
, ut tantominns
aliqud
pndore
dignum admittat Arque
id quidem poftulat
profeifio
ia-pientis viri Sc conftantis,
fivim fpe&esharum virtutum
ia
fe, qualis ea eile debebat. Sed
fi conditionem refpicias
ho
roinum,&quidhujus vit»imbellicitas
ferat vel
nonferat,
di-ilindione aliqua videturopus.
Primum,aJiud eft
quarrerea»infene verecundia eilepotiibilefitphyficcvelmoraliter.
Sané
de fa&opudoreminterdum
eboriri
Scfenibus,
experientia
fa-tis fuperque teftatur. Qtiod vero
id
fieri posfit
finc.
defe&u
aliquoingenere norum^ajor
videtur
efle
negandi ratio.
Sed
quanquam ea qua» jam modo attuli «5c
quaehis vel
iimilia
vel
meliorafunt, nonpanm»inhacrehabeant momenti, tamenSc in bis qu»dam diftinguendavidentur. Pudor
aliquando
comes eft vitii vel facbi pravi, quomodoin virumbonum9
qua bonus eft, cadere non poteft. Infenemetiam non
per-inde cadit atque injuvenem ; ialtem cadere nondebebat: quodisconditione setatis Scperitia vitxredtius
pudoris
cau-fascavereSc declinare poteft,Scpoflemagisdebet. Aliquan¬
doverecundiametuseftinillisqu«emoraliter turpianoniunt, fed opinione tantum hominum talia habentur. Dehis
ratio-ne fenimi Sc viri bonialirerftatuendumvidetur·
Suntquae-dam etiam ita hmnanxinfirmitatis, utquanquaminhiscri¬
men nonfitieftimationecivili, pudoristamen non
defitma-teria.MuItaobtruduntur ab aliisqn»ingeniiismencibusetiam
invitis pudorem afferunt: multaphyficépotius quamethice
turpia, in ruborem tamendant hominesetiamcordatos, ii
quo padto praeterfolitumvel propriis vel alienisfenfibus
oc-currant. Addunt alii Philoiophi verba comparatecapienda
eile , qnafi dixifiet erubefcere juvenibtisfamiliare, fenibus
rarum ,illis decorum plertimque, his fecuseffe. Secnsquam Ariftoteles de hac quacitionephilofophatus videtur Platoin
Pro-Proragora & tocis Conciliare msaggreflus eft
Piccol-hominetis , fed jlidice Heidero verba eorum torfitvcriu«
quam cxpliciiit. Quidquid fit, fi latins accipiatur Verecun-diarvocabiilum, Piatonisfententia deprxftantia verecundias perfeveraeil> nonminus quamilla Ciceronisinofficiis; &:
Atiftotelicxminus adverfa. ^
IX- VerectVndife opponitur primum
avcu%vv\Ia &
de-fcribitur Ariftoteliτομη 7tt
πράτων. Εft
autemόάνα,ίτχυνfiveimpudens ille, qui,utperexempladeicribam, ubique loquicur, & inftar catuli (utaitXemr phon) procaciter in quosvisirruit, omniaque agitutcunq« evenerit,aitArift.Mag. mor.I.i. c. jo. Hic malum jgnomi-ffliam adferens ultro admittir, cujus ne quidem ullus fenfue ipfi eft Arift. z. Rhet.c· 6. ideoque nec cnlpam admitterc
veretur, necubiadmiiit, pudoreafficitur,autaliorumjudicia «xtimefcit,quodfancinterextremasimpudentixlmeaseft.Ita
autem dehocprobroXenophonl. ι.cyropxd.g^rfeS-o/ Sc κ«μάλιςαryα%&ξΐςι& η ΆνΜτχμντίΑ. ngq <yb
όίυ\η μΐ^Ιςη
tivof
vrav&Tvi Λΐοτ%ξΑήγ£μα>ν. Et quid hoc malo
pejuseffe poteft quod patentem jamadomniavitiaaniimjinfacit, occludit autem.aditum virtutibusqux verecundia&
mode-ftia, Ä: judicio iano continentur. Cenfetautem Plutarchue
librozs&όυα·^7τίΛςinfanabilehocmalurnefle» quia, inquit,
quifquispudorevacat, non
fentit dolorem
;&ideö
noncupit emendarij fed ferne!transgreffusverecundix fines,gnaviterpoftea eft impudens. Benc igitur Sen. in
Agam.
Redirene-fiit cui quidem periit pudor. Quin & quod inde fequittir i
etiam,fecundum Comicum >periit, cuiperiit pudor. Exem*
pla congerere inre nota&triftinonlibet. Malo huic
gravis-fimoremedia fruftraquxriquamvismultiexiftiment, in
me-nioriam fibi forte revocantes> qudomnes humanx res> ut
Theode&es apud Stobxum ait, natura confenefcant & ad
finemtemporis veniant,prxterfolamimpudentiamraliitarnen
quxdam teritanda eilevolunt &deeornmfueccffunonplane defperandum. Hi>inquaia,priiaumprxcipiunt impudenti« «aof^
-ttorbo laborantibnscrebrocogitareprfcftantiamhumana»na¬
tura, cui honeftorum Scturpiumdifcrimen Deusopt. max.
dementerinfevit Deindecontemtumoboculos iliis ftatuunt Scodia,quximpudentiain fenon
poteft
nonprovocare.Ter-tiocorifiderare jnbent quorfum tandemresevafura, Scquid futurum eilet focietatehumana, fiSc plures eandemiibi
fu-merent licentiam. NeeeiTe föret illam diffolviautin
beftia-rumabire vitam , ut& tandemipfiilli pnmi.impudenttseau*
toresimer homines viverenonpoifent amplius. Inträ
Eccle-fiam Deifunt adhucalialongenobilioraSc diveriigenerisre¬
media»
X. Deinde verecundia» opponitur h. e.
ftu-porSc quardam animiconfternatio * quamdefiniunt, qnod
fitnimius puaor, quando inomnibuseciamhoneftisSclaude
dignisa&ionib^ aliquisverecundatur,&hacexcauia
fopede-tredateafacere, qu« tamenfacercdebiut. Piutarchus
πίαν interdumappellat, Sc profigno pericnonmalohabet,
etfi caufam pravitati, utait llle, pra?beat.ΑνΐωπίΑνinquam
five demiifionem capitis feu vultus idem ideo appellavit,
quod vultumunicumanimoquodammododejiciat.
Hocvi-tiofiepe laborancadolefce.ntes, quiconverfationi
honoratio-rumcultiorumque hominumnondum aiTuevere-Hos nmltura
impedit,fscpeetiampeflundac rufticusillepudor,utexempia magno numeroteftantnr. Efttarnenhocviciniusverecundi«
malum quam impudentia. Etenim tra&abile hominis inge-nium oftendit, nifi vitiumaliquodanimifimulacceiiit.
Di-ftinguituritaqueabimpudentiaetiamhocnomine,quodhuic
morbo facilius quampriorimederipoffimus. Pharmaca
quaff qusedamexPlutarchiloc.cit.fumerelicet.Sedcaurioad hane
argritudinem curandam adhibenda, nefi vitiofam
affeétio-nem tollerevoluerimns, fimulcum eaconfiniaverecund,«
>
aequanimitatis Sc maniuetudinis ejiciantur. In remediis
au-tem ipfis Sc hocpofuitPiutarchus,
iddandameiTe operamne
hicafte&us, quemradicesagereplanenonexpedit
> eoapud
nosvaleat, utnonaudeamus
quidquamrecufare. Quin po-tiusaifuefaeienduraanimum ad recuiaiidamala
parva,ut
latim animetur ad majora
neganda,
quandö
fic
ufusferet.
Secusenimfuturum ait,utubiprima
illa
«5cminutiora
perpii-dorem recuiare non fuftinuifti> in naajoribus
deinceps
nopattdeas majoribus remalisopponere.
Recenfet &
hujus
pu-doris incommodi» tub exemplis aliis aique aliis. Offeretur
tibi, inquic, in coena
poculum
ubibibiltifatis
,nonpoterit
tua offereiiti voluntas aliquid abnuere :©bilabit
virioiiis
pu¬der, Delinquent amicitui:
voles
reprebendere
:pudoriile
nonfinet. Etquaralia ille inbrevi
fed
elegantioperecornme-morat. Poni Sc inter remedia potcll fedula confideratio
in-decori,Sc indcexiftentijcontemptus, tum
damnorum
, quasruiticé verecundis Se vit# human* inuniverfumhicpudor
affert. Itaqve inter impudenti« Sc vitioii
pudoris
flexus
te-nenda via reda <5c media,infiilenduraquetumXenophontistum Phoconis veftigiis, quorumalter,cumå
LaioHermio-nis fiho meticulofus vocaretur, quod nollet cum illocubis
iuderé, confeffus eil fenonmodo ttmidumfedvehementeretiam
timidum & meticulofum adverfus indeeoratffe. Phocion verb
liberrimaad Antipatrum oratione ufus,nonfetesme,inquit , fimul & Atnteo uti & aduUtore. Tantum.
ΙίΜοί etf ÅePuv ©ti.
QJV
JE
S
T
I O
Ν
Ε S.
ι. Λ
Νparadoxon
magis
quamfalfumßt
illudPlutarchi
,ίυτω?riet σημίΐονΧφ&υλον,dniet
ϊ) μοχ&ηρίας. Vitio
-fus
pudor
fignam
nonmalum,
caufa
veroeftpravi-tatisj' A/.2. An reüe Catoåixerit,
magis
fe
ülosjuvenes
pr
ob
arequi erubefeuntquam
qui
allefcunt
? Äff.
5. An
reüe
vereeundentur
aäolefeentes
interrogati ab
iisQuorum
intereß,ad
quod
vita
genusfe
äfflic
arevehntl Ν»
Ä-4. Sttne
majus
virgini
&
matronaepprolrium
ioquatem
nimiscultuque
corporisjuflo
1$mgejtibushberio'-em,
quamnirmumeße
verecundam
?
Äff.
j.
Fueritnt antiqua
(implicitas
inpluribu
ringenute
vers-cunditepropior,quam
hoäierna,
quamultis
vocatur,libertas
elegaatia ?
Äff.
6. An noftn